Tài liệu Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH --------------------------- NGUYỄN THỊ THÙY XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ TRÀN DẦU CHO TỈNH BÌNH THUẬN, ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ CHẤT THẢI NHIỄM DẦU THU GOM LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường Mã ngành: 60520320 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 02 năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- NGUYỄN THỊ THÙY XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ TRÀN DẦU CHO TỈNH BÌNH THUẬN, ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ CHẤT THẢI NHIỄM DẦU THU GOM LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường Mã ngành: 60520320 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: Tiến sĩ Nguyễn Đức Huỳnh TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 02 năm 2014 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: Tiến sĩ. Nguyễn Đức Huỳnh Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ TP. HCM ngày 18 tháng 01 năm 2014 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: Họ và tên STT Chức danh Hội đồng 01 GS.TS. Hoàng Hưng Chủ tịch 02 GS.TSKH. Nguyễn Công Hào Phản biện 1 03 TS. Nguyễn Xuân Trường Phản biện 2 04 TS Huỳnh Phú 05 TS. Nguyễn Thị Hai Ủy viên Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV 2 TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 07 tháng 8 năm 2013 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Nguyễn Thị Thùy Ngày, tháng, năm sinh: 25/07/1980 Chuyên ngành: Kỹ thuật môi trường Giới tính: Nữ Nơi sinh: Thái Bình MSHV: 1241810026 I- Tên đề tài: Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom. II- Nhiệm vụ và nội dung: 1. Xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận theo yêu cầu của Công văn số 69/CV-VP của UBQG tìm kiếm cứu nạn ngày 5/3/2009 về: Hướng dẫn triển khai xây dựng và cập nhật kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu, bản đồ nhạy cảm các tỉnh thành phố ven biển. 2. Xây dựng cơ sở dữ liệu và bản đồ nhạy cảm môi trường, các vùng có nguy cơ xảy ra sự cố tràn dầu tỉnh Bình Thuận, đánh giá khả năng ứng dụng trong phối hợp ứng phó sự cố tràn dầu.. 3. Đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu đượcthu gom phù hợp đối với tỉnh Bình Thuận. III- Ngày giao nhiệm vụ: 07/08/2013 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ:07/12/2013 V- Cán bộ hướng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn Đức Huỳnh CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH NGUYỄN ĐỨC HUỲNH 3 i LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom” được xây dựng dựa trên các số liệu thống kê, các tài liệu, báo cáo của các Sở, ban ngành tỉnh Bình Thuận cũng như của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam được cập nhật mới nhất đến thời điểm hiện tại. Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu được ứng dụng và tham khảo từ đề tài “Xây dựng bản đồ nhạy cảm của tỉnh Bình Thuận” do TS. Nguyễn Đức Huỳnh cùng các cộng tác viên của Viện Dầu khí Việt Nam thực hiện. Việc “Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom” được thực hiện đúng theo các yêu cầu của luật định và có tính ứng dụng cao, rất thiết thực cho công tác ứng phó sự cố môi trường nói chung và ứng phó sự cố tràn dầu nói riêng của tỉnh Bình Thuận, giúp cho Tỉnh có thể chủ động, ứng phó nhanh và có hiệu quả đối với các sự cố tràn dầu, đồng thời huy động được sức mạnh tổng hợp của các cấp, các cơ quan, ban, ngành, đơn vị và các lực lượng địa phương để ngăn chặn, hạn chế và giảm thiệt hại về kinh tế đến mức tối thiểu. Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã xin phép và nhận được sự đồng ý của TS. Nguyễn Đức Huỳnh cùng tập thể các tác giả của Viện Dầu khí Việt Nam. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện luận văn Nguyễn Thị Thùy ii LỜI CÁM ƠN Đề tài “Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom” nhằm đảm bảo cho tỉnh Bình Thuận ứng phó nhanh và có hiệu quả đối với các sự cố tràn dầu, giảm thiểu tối đa ô nhiễm môi trường, môi sinh vùng biển và ven bờ. Ngoài ra, cho đến thời điểm hiện tài thì tỉnh Bình Thuận vẫn chưa có các cơ sở/ đơn vị xử lý chất thải nguy hại nên trong trường hợp có sự cố tràn dầu thì việc thu hồi và xử lý chất thải nhiễm dầu cũng gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy, việc xem xét và đưa ra các biện pháp xử lý thích hợp đối với chất thải nhiễm dầu để công tác ứng phó tràn dầu của Tỉnh hiệu quả và giảm thiểu các thiệt hại về môi trường và kinh tế cho Tỉnh. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình của Giáo viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Đức Huỳnh cùng các giảng viên của trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó cũng nhận được sự phối hợp và hỗ trợ của UBND tỉnh Bình Thuận, Sở Tài nguyên và Môi trường, Ban Chỉ huy Phòng chống Lụt bão và Tìm kiếm Cứu nạn Tỉnh, các Sở, Ban, Ngành liên quan và các UBND huyện, Thị xã, Thành phố ven biển tỉnh Bình Thuận. Tác giả xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Đức Huỳnh cùng tập thể các thầy cô, các lãnh đạo Sở, ban ngành của tỉnh Bình Thuận đã hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành tốt đề tài được giao. Nguyễn Thị Thùy iii TÓM TẮT Đề tài “Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom” được thực hiện theo Quyết định phê duyệt đề cương số 1369/QĐ-ĐKC ngày 07/08/3013 của trường ĐHKTCN Tp. Hồ Chí Minh trong thời gian 6 tháng. Việc xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận phù hợp với các quy định như: Quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu được ban hành theo Quyết định số 103/2005 của Thủ tướng Chính phủ; Công văn số 69 ngày 5/3/2009 của Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn về “Hướng dẫn triển khai xây dựng và cập nhật Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu, bản đồ nhạy cảm các tỉnh thành phố ven biển”; Quyết định số 02/2013/QĐ-TTg ngày 14/1/2013 về “Quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu”; Quyết định số 694/QĐ-UBND ngày 15/3/2007 của UBND tỉnh về việc ban hành kế hoạch Tìm kiếm cứu nạn trên địa bàn tỉnh”. Theo mục tiêu nghiên cứu, đề tài đã thực hiện được một khối lượng rất lớn các công việc bao gồm thu thập tổng hợp số liệu, xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận, đánh giá việc phối hợp Bản đồ nhạy cảm môi trường trong ứng phó tràn dầu cũng như xem xét và đề xuất các biện pháp xử lý chất thải ô nhiễm dầu thích hợp đối với tỉnh Bình Thuận. Đề tài đã nghiên cứu một cách tổng hợp về các điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, đánh giá các nguồn lực ứng phó của địa phương và các ảnh hưởng đến môi trường sinh thái từ các hoạt động dầu khí và các hoạt động kinh tế biển của tỉnh Bình Thuận nhằm xây dựng một kế hoạch ứng phó tràn dầu chi tiết và phù hợp với điều kiện thực tế của Bình Thuận. Bên cạnh đó, việc thu gom, lưu trữ và xử lý chất thải nhiễm dầu từ sự cố tràn dầu cũng gặp phải rất nhiều khó khăn. Do vậy, từ kế hoạch ứng phó tràn dầu của Tỉnh và bản đồ nhạy cảm môi trường ven biển,tác giả đã nghiên cứu đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu phù hợp với thực tế của địa phương nhằm nâng cao hiệu quả giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Kết quả của đề tài có tính ứng dụng cao và mang một ý nghĩa rất thiết thực cho công tác ứng phó sự cố môi trường nói chung và ứng phó sự cố tràn dầu nói riêng của tỉnh Bình Thuận, giúp cho Tỉnh chủ động, ứng phó nhanh và có hiệu quả đối với các sự cố tràn dầu, đồng thời huy động được sức mạnh tổng hợp của các cấp, các cơ quan, ban, ngành, đơn vị và các lực lượng địa phương để ngăn chặn, hạn chế và giảm thiệt hại về kinh tế đến mức tối thiểu. Việc xây dựng kế hoạch ứng phó tràn dầu cho vùng biển iv Bình Thuận và đề xuất biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thích hợp là một việc làm rất thiết thực, đáp ứng được nhu cầu cấp bách của Tỉnh trong việc hạn chế và giảm thiểu hậu quả của các sự cố môi trường. Bên cạnh đó, kết quả của đề tài không chỉ có tính ứng dụng cao cho riêng tỉnh Bình Thuận mà còn là một tài liệu thực tế có thể được sử dụng cho các nhà thầu dầu khí đang hoạt động trên vùng biển Bình Thuận nhằm phối hợp hiệu quả trong công tác ứng phó sự cố tràn dầu. Đây cũng là một tài liệu tham khảo cho các tỉnh thành khác trong cả nước, các đơn vị trong quá trình xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu nhằm giảm thiểu các thiệt hại do sự cố tràn dầu mang lại. v ABSTRACT The thesis"Construction the oilspill response plan for Binh Thuan province, providing treatment measures for collected wastes" is implemented during 6 months, according to the Decision No. 1369/QD-DKC dated on 07/08/3013 of Hutech University,Ho Chi Minh city. The oilspill response plan of Binh Thuan provinceis implemented in accordance with regulations such as:The oil spillresponse operation regulation is issued by Decision No. 103/2005 of the Prime Minister; Letter No. 69 dated on 5/3/2009 of the National Committee for Search and Rescue in "Guidlineforconstruction and renovation of oil spill response plan, sensitivity mapping of coastal provinces"; Decision No. 02/2013/QD-TTg dated 01/14/2013 on "Regulationin response operation of oil spill", Decision No. 694/QD-UBND of Binh Thuan province dated on 15/3/2007 in Search and Rescue plans of Binh Thuan province". According to the research objectives, many works were implemented including collecting and aggregating data;construction the oil spill response plan for Binh Thuan province;evaluate and coordinate with the environmental sensitivity map in response plan. Since, providing treatment measures for collected wastes of Binh Thuan province. The natural conditions and socio-economic elements,the local response resources, ecological environment affects from oil and gas operations and maritime economy activities were studied to build thedetail oil spill response plan in accordance with actual conditions of Binh Thuan province. Besides, activities in collection, storage and processing of oil waste collected from oil spill incident also have many difficulties.Thus, basing the oil spill response plans and coastal environment sensitivity map, treatment measures will be proposed to reduce effect to environment. The results of the study have high applicability for responding to general environmental incidents and particular of Binh Thuan province to proactive, respond quicklyand effectively to oil spills, mobilizingresourcesfrom other departments to minimized enviroment and economic impacts.The construction of oil spill response plan for Binh Thuan province, providing treatment measures for collected wastes is a practical work, to meet urgent requirement of province in reducing effects from environment incidents. On the other hand, the study results is not only highly applicable for Binh Thuan vi province but also is a practical document that can be used for oil and gas contractors are operated in offshore of Binh Thuan to have effectivecoordination in response. This is also a reference doccument for other provinces and units to construc the oil spill response plan to minimize damage caused by oil spill. vii MỤC LỤC LỜI CÁM ƠN ...............................................................................................................ii TÓM TẮT ....................................................................................................................iii ABSTRACT .................................................................................................................. v MỤC LỤC ..................................................................................................................vii DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................................. x DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................. xi DANH SÁCH CÁC HÌNH VẼ ...................................................................................xii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ........................................................................................... 1 1.1.... Đặt vấn đề ............................................................................................................ 1 1.2.... Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................... 3 1.3.... Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................ 4 1.4.... Nội dung nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.5.... Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 5 1.6.... Ý nghĩa khoa học, tính mới của đề tài ................................................................. 5 1.6.1 Ý nghĩa khoa học .......................................................................................5 1.6.2 Tính mới của đề tài ....................................................................................6 1.7.... Bố cục của luận văn ............................................................................................. 6 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU .................................... 7 2.1.... Yêu cầu lập Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu .................................................... 7 2.1.1 Cơ sở pháp lý .............................................................................................7 2.1.2 Hiện trạng về các sự cố tràn dầu tại Việt Nam ..........................................9 2.2.... Các phương án xử lý chất thải nhiễm dầu sau sự cố dầu trànhiện nay ............. 16 2.2.1 Xử lý cặn dầu từ quá trình xúc rửa tàu, bồn chứa dầu ............................16 2.2.2 Xử lý bùn dầu/dầu nhớt thải ....................................................................16 CHƯƠNG 3: HIỆN TRẠNG TỰ NHIÊN – KINH TẾ XÃ HỘI CỦA TỈNH BÌNH THUẬN....................................................................................................................... 20 3.1.... Điều kiện tự nhiên ............................................................................................. 20 3.1.1 Vị trí địa lý ..............................................................................................20 3.1.2 Đặc điểm khí tượng thủy văn ..................................................................20 3.1.3 Đặc điểm địa hình, địa mạo đường bờ ....................................................24 3.2.... Điều kiện kinh tế xã hội và môi trường ............................................................. 25 3.2.1 Đặc điểm kinh tế - xã hội ........................................................................25 3.2.2 Đặc điểm hệ sinh thái ..............................................................................30 3.2.3 Hoạt động thăm dò, khai thác và vận chuyển dầu khí ............................35 viii CHƯƠNG 4: KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ TRÀN DẦU CHO TỈNH BÌNH THUẬN....................................................................................................................... 36 4.1.... Giới thiệu chung ................................................................................................ 36 4.2.... Mục đích, đối tượng, phạm vi của kế hoạch ..................................................... 39 4.2.1. Mục đích của kế hoạch UPSCTD ................................................................... 39 4.2.2. Phạm vi của kế hoạch ..................................................................................... 39 4.3.... Đánh giá nguồn tiềm ẩn nguy cơ tràn dầu của tỉnh Bình Thuận ....................... 39 4.3.1. Các nguồn tiềm ẩn nguy cơ tràn dầu .............................................................. 39 4.3.2 Đặc điểm và tính chất hóa lý của các loại dầu hiện có trong tỉnh .................. 44 4.3.3. Diễn biến của dầu tràn (quá trình phong hóa dầu) ......................................... 46 4.4.... Khu vực bị tác động và Phạm vi ứng phó của tỉnh Bình Thuận ....................... 47 4.5.... Phương tiện, trang thiết bị, nhân lực ứng phó của tỉnh ..................................... 48 4.5.1. Trang thiết bị và nhân lực ứng phó................................................................. 48 4.5.2. Nguồn lực bên ngoài có thể huy động/yêu cầu hỗ trợ .................................... 49 4.5.3. Kế hoạch đầu tư mua sắm phương tiện, trang thiết bị UPSCTD ................... 50 4.6.... Phân cấp quy mô................................................................................................ 52 4.6.1. Quy mô sự cố Cấp độ I ................................................................................... 52 4.6.2. Quy mô sự cố Cấp độ II.................................................................................. 52 4.6.3. Quy mô sự cố Cấp độ III ................................................................................ 53 4.7.... Quy trình ứng phó sự cố tràn dầu ...................................................................... 53 4.7.1 Quy trình Thông báo ....................................................................................... 53 4.7.2 Quy trình Báo động ........................................................................................ 53 4.8.... Cơ cấu tổ chức ứng phó ..................................................................................... 60 4.8.1 Các cơ quan, lực lượng nòng cốt và đơn vị triển khai ứng phó ...................... 60 4.8.2. Tổ chức và trách nhiệm chung ....................................................................... 61 4.8.2.1 Tổ chức của Ban Chỉ huy Ứng phó sự cố tràn dầu ..................................... 62 4.8.2.2 Đội Ứng Phó tràn dầu ................................................................................. 64 4.9.... Trách nhiệm và nhiệm vụ khi có sự cố.............................................................. 64 4.9.1. Bên gây ô nhiễm ............................................................................................. 64 4.9.2. Trách nhiệm và hoạt động ứng phó ................................................................ 65 4.10.. Triển khai các hoạt động ứng phó khi có sự cố xảy ra trong Tỉnh .................... 69 4.10.1 Kế hoạch, chiến lược .................................................................................. 69 4.10.2 Hoạt động ứng phó tại hiện trường ............................................................. 70 4.10.3 Giám sát và Bồi thường thiệt hại sau sự cố ................................................ 72 4.10.4 Công tác hậu cần ......................................................................................... 73 4.11.. Quy trình kiểm soát sự cố và kết thúc các hoạt động làm sạch ......................... 73 ix 4.11.1 Quy trình kiểm soát các hoạt động ứng phó ............................................... 73 4.11.2 Cơ sở để tạm dừng và kết thúc các hoạt động ứng phó .............................. 75 4.12.. Công tác bồi thường thiệt hại từ sự cố tràn dầu ................................................ 77 4.12.1 Điều tra, xác định nguyên nhân .................................................................. 77 4.12.2 Xác định thiệt hại do sự cố gây ra .............................................................. 78 4.13.. Đào tạo, diễn tập, cập nhật và phát triển kế hoạch ............................................ 79 4.13.1 Đào tạo, diễn tập ......................................................................................... 79 4.13.2 Cập nhật kế hoạch ....................................................................................... 81 4.13.3 Phát triển kế hoạch ...................................................................................... 82 4.14.. Quản lý, triển khai và thực hiện kế hoạch ......................................................... 82 4.14.1 Quản lý kế hoạch ........................................................................................ 82 4.14.2 Triển khai và thực hiện ............................................................................... 82 CHƯƠNG 5: BẢN ĐỒ NHẠY CẢM MÔI TRƯỜNG PHỤC VỤ CHO ỨNG PHÓ SỰ CỐ TRÀN DẦU CHO TỈNH BÌNH THUẬN ..................................................... 84 5.1.... Bản đồ nhạy cảm môi trường của tỉnh Bình Thuận .......................................... 84 5.1.2 Phương pháp xây dựng bản đồ nhạy cảm môi trường ............................84 5.1.3 Kết quả bản đồ nhạy cảm môi trường tỉnh Bình Thuận ..........................90 5.2.... Khả năng sử dụng trong phối hợp ứng phó sự cố tràn dầu ............................... 97 CHƯƠNG 6: CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ CHẤT THẢI NHIỄM DẦU THU GOM100 6.1 Quản lý và thu gom chất thải nhiễm dầu thông thường ...................................... 100 6.1.1 Phương án quản lý chất thải ........................................................................100 6.1.2 Biện pháp quản lý, thu gom chất thải nhiễm dầu của tỉnh Bình Thuận ......102 6.2.... Các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu phù hợp đối với tỉnh Bình Thuận ... 103 6.2.1 Bản chất của dầu và vật liệu nhiễm dầu .....................................................103 6.2.2 Các phương pháp xử lý .........................................................................106 6.3.... Làm sạch, tái tạo, phục hồi môi trường đường bờ biển ................................... 111 6.3.1 Lựa chọn biện pháp làm sạch bờ biển .........................................................111 6.3.2 Các xu hướng hiện hành trong công tác tái tạo, phục hồi môi trường ........123 CHƯƠNG 7: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................ 126 7.1.... Kết luận............................................................................................................ 126 7.2.... Kiến nghị ......................................................................................................... 127 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 128 x DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT ATMT BCĐ An toàn Môi trường Ban Chỉ đạo BCH BVMT Ban Chỉ huy ứng cứu Bảo vệ môi trường CSDL CSGT CSSX Cơ sở dữ liệu Cảnh sát giao thông Cơ sở sản xuất CTNH Chất thải nguy hại CTRCN Chất thải rắn công nghiệp DNTN DO Doanh nghiệp tư nhân Dầu diezel FO FPSO IMO KCN KDL KHCNMT Dầu nhiên liệu Tàu chứa dầu Tổ chức hàng hải Quốc tế Khu Công nghiệp Khu du lịch Khoa học công nghệ môi trường KHƯPSCTD KTXH Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu Kinh tế - xã hội NASOS NN&PTNT PCCC PCLB &TKCN PTSC PTTH PVDrilling PVN SCTD Trung tâm Ứng phó sự cố tràn dầu khu vực miền Nam Nông nghiệp và phát triển nông thôn Phòng cháy chữa cháy Phòng chống Lụt bão và Tìm kiếm - Cứu nạn Tổng công ty Dịch vụ kỹ thuật Dầu khí Phổ thông trung học Công ty Khoan và Dịch vụ khoan dầu khí Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam Sự cố tràn dầu SPM TL TN&MT UBND UBQGTKCN WHO Bến phao 1 điểm neo Tỉnh lộ Tài nguyên và Môi trường Ủy ban nhân dân Ủy ban Quốc gia về Tìm kiếm - Cứu nạn Tổ chức Y tế Thế giới xi DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Ưu nhược điểm của các phương pháp xử lý dầu nhớt thải ........................ 18 Bảng 3.1: Số liệu thống kê về mực nước triều tại trạm Phú Quý ............................... 22 Bảng 3.2: Hệ thống các sông, suối chính khu vực tỉnh Bình Thuận .......................... 22 Bảng 3.3: Tần số bão và ATNĐ đổ bộ vào các vùng bờ biển Việt Nam (1961 - 2012) ......... ........................................................................................................................... 23 Bảng 3.4: Diện tích, dân số và mật độ của các huyện ven biển Bình Thuận ............. 26 Bảng 3.5: Số khách du lịch đến Bình Thuận giai đoạn 2010-2012 ............................ 26 Bảng 3.6: Sản lượng thủy sản của tỉnh Bình Thuận (2008-2012) .............................. 28 Bảng 3.7: Thống kê diện tích và sản lượng sản xuất nông nghiệp tỉnh Bình Thuận .. 28 Bảng 3.8: Đặc điểm tài nguyên rừng các huyện ven biển Bình Thuận ...................... 30 Bảng 3.9: Thành phần các loài cá chiếm tỷ lệ >1% .................................................... 31 Bảng 3.10: Thành phần và trữ lượng đánh bắt tôm chủ yếu trong vùng biển ............ 31 Ninh Thuận – Bình Thuận .......................................................................................... 31 Bảng 3.11: Trữ lượng mực nang theo các tuyến độ sâu ............................................. 32 Bảng 4.1: Số lượng giếng khoan tại các mỏ khai thác dầu khu vực biển Đông Nam Việt Nam .................................................................................................................... 39 Bảng 4.2: Tuyến ống nội mỏ tại các mỏ khai thác dầu khu vực biển Đông Nam ...... 40 Bảng 4.3: Công suất FPSO và tần suất tàu dầu ra vào các mỏ khai thác dầu khí khu vực biển Đông Nam Việt Nam ................................................................................... 40 Bảng 4.4: Lượng nhiên liệu DO và FO tàng trữ tại các mỏ khai thác dầu khí khu vực biển Đông Nam Việt Nam .......................................................................................... 41 Bảng 4.5: Đặc trưng hóa lý một số loại dầu thô ......................................................... 44 Bảng 4.6: Quy cách và chất lượng của DO 0,05S ...................................................... 45 Bảng 4.7: Trang thiết bị ứng phó sự cố tràn dầu ........................................................ 50 Bảng 4.8: Hướng dẫn kết thúc ứng phó sự cố ............................................................ 76 Bảng 5.1: Chỉ số nhạy cảm đường bờ ......................................................................... 86 Bảng 5.2: ESI đối với tài nguyên sinh học gần bờ ..................................................... 87 Bảng 5.3: ESI đối với động vật biển ........................................................................... 88 Bảng 5.4: ESI đối với nguồn tài nguyên tự nhiên trên bờ .......................................... 88 Bảng 5.5: ESI đối với tài nguyên do con người sử dụng ............................................ 89 Bảng 5.6: ESI đối với rạn san hô, cỏ biển và trứng cá – cá con ................................. 92 Bảng 5.7: Chỉ số nhạy cảm nguồn tài nguyên rừng .................................................... 93 Bảng 5.8: ESI trên bờ - lớp nuôi trồng thủy sản ......................................................... 94 Bảng 5.9: ESI trên bờ - lớp di tích lịch sử .................................................................. 96 Bảng 6.1: Tiêu chí quản lý khu vực lưu trữ chất thải nhiễm dầu ............................. 102 Bảng 6.2: Địa điểm lưu trữ tập kết dầu ô nhiễm tại các huyện, thị xã và thành phố ven biển Bình Thuận ................................................................................................. 102 Bảng 6.3: Phương pháp và lựa chọn xử lý đối với chất thải thu gom ...................... 105 Bảng 6.4:Tóm tắt những lợi ích và bất lợi của các phương án thường được dùng để xử lý và thải bỏ dầu và chất thải nhiễm dầu ............................................................. 106 Bảng 6.5: So sánh công nghệ đốt chất thải ............................................................... 110 Bảng 6.6: Khả năng phân hủy tự nhiên của dầu đối với một số loại địa hình bãi biển ......... ......................................................................................................................... 112 xii DANH SÁCH CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1: Bản đồ vị trí các Lô thăm dò và khai thác dầu khí ngoài khơi Việt Nam ......... ............................................................................................................................. 2 Hình 1.2: Bản đồ các tuyến vận chuyển dầu chính trên thế giới .................................. 3 Hình 2.1: Váng dầu từ sự cố tràn dầu tàu Neptune Aries bao phủ mặt sông Sài Gòn và sông Đồng Nai (ảnh chụp từ trực thăng) ................................................................ 10 Hình 2.2: Thiệt hại về nuôi trồng thủy sản từ sự cố tràn dầu tàu Pormosa One ......... 11 Hình 2.3: Hoạt động thu gom dầu của người dân trong sự cố tàu Kasco Monrovia ......... ........................................................................................................................... 12 Hình 2.4: Bản đồ các tỉnh thành dọc bờ biển Việt Nam bị ảnh hưởng từ đợt tràn dầu vào dầu năm 2007 ....................................................................................................... 14 Hình 2.5: Sử dụng phao quây không cho dầu loang tại cảng Dung Quất................... 15 Hình 3.1: Bản đồ hành chính tỉnh Bình Thuận ........................................................... 20 Hình 3.2: Hướng gió và tần suất xuất hiện ở biển Bình Thuận .................................. 21 Hình 3.3: Sơ đồ phân bố san hô vùng ven biển Bình Thuận ...................................... 33 Hình 4.1: Sơ đồ các tuyến hàng hải khu vực biển Đông Nam Việt Nam ................... 43 Hình 4.2: Quá trình phong hóa dầu............................................................................. 46 Hình 4.3: Phạm vi ứng phó sự cố tràn dầu khu vực tỉnh Bình Thuận ........................ 48 Hình 4.4: Quy trình thực hiện UPSCTD ..................................................................... 53 Hình4.5: Quy trình thông báo sự cố tràn dầu ............................................................. 56 Hình4.6: Quy trình báo động sự cố tràn dầu ............................................................... 57 Hình 4.7: Quy trình ứng phó sự cố tràn dầu ............................................................... 59 Hình 4.8: Sơ đồ tổ chức của Ban Chỉ huy ứng phó sự cố tràn dầu............................. 63 Hình 4.9: Sơ đồ quy trình kiểm soát hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu .................... 74 Hình 5.1: Bản đồ nhạy cảm môi trường tổng thể của tỉnh Bình Thuận ...................... 97 Hình 6.1: Hệ thống phân cấp quản lý chất thải nhiễm dầu thu gom......................... 101 Hình 6.1: Đốt bỏ tại chỗ dầu thu gom....................................................................... 104 Hình 6.2: Quy trình xử lý nước thải nhiễm dầu/kim loại. ........................................ 108 Hình 6.3: Biểu đồ ước tính mức độ tồn lưu .............................................................. 115 Hình 6.4: Đồ thị để ước tính số lượng dầu trên 1 bãi biển. ...................................... 115 Hình 6.5: Sơ đồ lựa chọn biện pháp làm sạch áp dụng cho tỉnh Bình Thuận. ......... 122 Hình 6.6: Sơ đồ các phương án phục hồi môi trường ............................................... 124 1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Đặt vấn đề Bình Thuận là một tỉnh duyên hải ở cực nam miền Trung với chiều dài bờ biển 192,75km (trong đó có đến 7/10 huyện, thành phố, thị xã tiếp giáp biển), diện tích tự nhiên khoảng 8.000km2, dân số hơn một triệu người. Tỉnh Bình Thuận có vị trí địa lý khá thuận lợi để phát triển các ngành kinh tế, đặc biệt là ngành kinh tế biển và du lịch. Vùng biển Bình Thuận là một trong ba ngư trường lớn của Việt Nam với diện tích lãnh hải khoảng 52.000 km2, đây là nơi hội tụ nhiều yếu tố tự nhiên, đặc biệt là nơi gặp nhau của 2 dòng hải lưu tạo môi trường cư trú và sinh sản thuận lợi cho các loài hải sản quan trọng. Phần lớn đời sống của người dân và các hoạt động KTXH trên địa bàn tỉnh gắn liền với nguồn lợi kinh tế biển. Trên thực tế, Bình Thuận là một trong những khu vực có nhiều rủi ro bị ảnh hưởng từ sự cố tràn dầu do ở ngoài khơi là bồn trũng Cửu Long – nơi tập trung nhiều hoạt động dầu khí và nhiều mỏ dầu lớn đã được phát hiện và đưa vào khai thác tại như các Lô 15-1/15-2, Lô 01-02, Lô 16-1, Lô 09-1/09-2/09-3 (cách bờ biển Bình Thuận khoảng 60 km và đảo Phú Quý khoảng 30 km - Hình 1.1). Các hoạt động này không chỉ đem lại nguồn kinh tế lớn cho Quốc gia mà còn là động lực thúc đẩy cho tỉnh Bình Thuận hình thành những ngành kinh tế mới. Tuy nhiên, các hoạt động dầu khí luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố tràn dầu, ảnh hưởng đến môi trường, dân sinh và các ngành kinh tế biển khác. Bên cạnh đó, qua vùng biển Bình Thuận còn có các tuyến đường hàng hải quốc tế vận chuyển dầu từ Trung Đông đến Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc với lượng dầu được vận chuyển qua các tuyến hàng hải này lên đến hàng trăm triệu tấn/năm (Hình 1.2). Đặc biệt, do điều kiện tự nhiên và địa hình đường bờ của vùng biển Bình Thuận nên phần lớn các tháng trong năm dòng chảy ven bờ đều hướng tập trung vào vịnh Phan Thiết. Vì vậy, nếu xảy ra sự cố tràn dầu tại các khu vực khai thác dầu khí, hay từ các tàu dầu ngoài khơi thì đây sẽ là vùng sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất. 2 Hình 1.1: Bản đồ vị trí các Lô thăm dò và khai thác dầu khí ngoài khơi Việt Nam 3 Do đó, việc nghiên cứu tổng hợp, xác định điều kiện vùng ven bờ, đánh giá các ảnh hưởng đến môi trường và kinh tế từ hoạt động thăm dò, khai thác và vận chuyển dầu khí, xác định mức độ nhạy cảm môi trường và xây dựng kế hoạch ứng phó dầu tràn cho vùng biển Bình Thuận là một việc làm rất cần thiết và cấp bách. Hình 1.2: Bản đồ các tuyến vận chuyển dầu chính trên thế giới Ngoài ra, cho đến nay tỉnh Bình Thuận vẫn chưa có các cơ sở/ đơn vị xử lý chất thải nguy hại nên trong trường hợp có sự cố tràn dầu thì việc thu hồi và xử lý chất thải nhiễm dầu cũng gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy, cần xem xét và đưa ra các biện pháp xử lý thích hợp đối với chất thải nhiễm dầu để công tác ứng cứu tràn dầu của Tỉnh hiệu quả và giảm thiểu các thiệt hại về môi trường và kinh tế cho Tỉnh. 1.2 Tính cấp thiết của đề tài Việc xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận phù hợp với Điều 2 của “Quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu” được ban hành theo Quyết định số 02/2013/QĐ-TTg ngày 14/1/2013. Công văn số 69 ngày 5/3/2009 của Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn về “Hướng dẫn triển khai xây dựng và cập nhật Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu, bản đồ nhạy cảm các tỉnh thành phố ven biển”. 4 Ngoài ra, UBND tỉnh Bình Thuận đã ban hành các văn bản, quyết định liên quan đến công tác ứng phó sự cố tràn dầu, trong đó văn bản mới nhất và cập nhật đầy đủ các Quy định hiện hành là “Quyết định số 694/QĐ-UBND ngày 15/3/2007 của UBND tỉnh về việc ban hành kế hoạch Tìm kiếm cứu nạn trên địa bàn tỉnh”. Quyết định này là sự cụ thể hoá các Kế hoạch tìm kiếm cứu nạn nói chung của tỉnh, trong đó có phương án áp dụng cho tình huống ứng phó sự cố tràn dầu của tỉnh Bình Thuận. Việc xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom sau ứng phó sự cố tràn dầu hiện cũng đang gặp nhiều khó khăn. Do vậy, từ kế hoạch ứng phó tràn dầu của Tỉnh cũng như xem xét các khu vực nhạy cảm ven biển sẽ đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu phù hợp và có hiệu quả cao, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. 1.3 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Đề tài được thực hiện với 3 mục tiêu chính sau đây: 1. Xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu (KHƯPSCTD) khu vực tỉnh Bình Thuận nhằm đảm bảo cho Tỉnh ứng phó nhanh và có hiệu quả đối với các sự cố tràn dầu, giảm thiểu tối đa ô nhiễm môi trường, môi sinh vùng biển. 2. Xây dựng cơ sở dữ liệu và bản đồ nhạy cảm môi trường, các vùng có nguy cơ xảy ra sự cố tràn dầu tỉnh Bình Thuận, đánh giá khả năng ứng dụng trong phối hợp ứng phó sự cố tràn dầu. 3. Đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu được thu gom phù hợp với điều kiện của tỉnh Bình Thuận. 1.4 Nội dung nghiên cứu Nội dung nghiên cứu của đề tài bao gồm: - Xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cho tỉnh Bình Thuận theo yêu cầu của Công văn số 69/CV-VP của UBQG tìm kiếm cứu nạn ngày 5/3/2009 về: Hướng dẫn triển khai xây dựng và cập nhật kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu, bản đồ nhạy cảm các tỉnh thành phố ven biển và Quyết định số 02/2013/QĐ-TTg ngày 14/1/2013 về “Quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu”. - Xây dựng cơ sở dữ liệu và bản đồ nhạy cảm môi trường, các vùng có nguy cơ xảy ra sự cố tràn dầu tỉnh Bình Thuận, đánh giá khả năng ứng dụng trong phối hợp ứng phó sự cố tràn dầu. - Đề xuất các biện pháp xử lý chất thải nhiễm dầu thu gom phù hợp đối với tỉnh Bình Thuận.