Tài liệu Xây dựng hệ thống tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp địa bàn tỉnh đắk lắk

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA ---------- NGUYỄN PHI CƢỜNG XÂY DỰNG HỆ THỐNG TIÊU CHÍ PHÂN HẠNG VÀ XẾP LOẠI BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG TRONG BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG MÃ SỐ: 60 34 04 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ TP. HỒ CHÍ MINH, năm 2017 Công trình được hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Bách khoa - ĐHQG - HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : PGS TS. Chế Đình Lý Cán bộ chấm nhận xét 1: TS. Phan Thu Nga Cán bộ chấm nhận xét 2: TS. Vương Quang Việt Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Bách Khoa, ĐHQG Tp. HCM ngày 11 tháng 8 năm 2017 Thành phần Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ gồm: 1. Chủ tịch hội đồng: PGS.TS. Nguyễn Phước Dân 2. Cán bộ nhận xét 1: TS. Phan Thu Nga 3. Cán bộ nhận xét 2: TS Vương Quang Việt 4. Uỷ viên hội đồng: TS. Võ Nguyễn Xuân Quế 5. Thư ký hội đồng: TS. Đặng Vũ Bích Hạnh Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV và Trưởng Khoa quản lý chuyên ngành sau khi luận văn đã được sửa chữa (nếu có). CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TRƯỞNG KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ T ÀI NGUY ÊN ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA Độc lập - Tự do - Hạnh phúc NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Nguyễn Phi Cƣờng MSHV: 7141256 Ngày, tháng, năm sinh: 19/05/1985 Nơi sinh: Bình Định Chuyên ngành: Chính sách công trong bảo vệ môi trường Mã số: 60 34 04 02 I. TÊN ĐỀ TÀI XÂY DỰNG HỆ THỐNG TIÊU CHÍ PHÂN HẠNG VÀ XẾP LOẠI BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP TỈNH ĐẮK LẮK NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG 1. Nhiệm vụ: Xây dựng tiêu chí phân hạng và xếp loại về môi trường đối với các doanh nghiệp hoạt động sản xuất công nghiệp địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý môi trường của các doanh nghiệp, góp phần tăng cường áp lực của cộng đồng để các doanh nghiệp hoạt động sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh nhằm nâng cao chất lượng trong công tác bảo vệ môi trường. 2. Nội dung: - Thu thập thông tin về hiện trạng môi trường của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; - Đánh giá tổng hợp về hiện trạng môi trường tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk bằng việc thông tin thu thập từ các doanh nghiệp điều tra khảo sát trực tiếp; - Nghiên cứu sử dụng phương pháp SAW để sàng lọc, xây dựng bộ tiêu chí phân hạng doanh nghiệp bảo vệ môi trường tỉnh Đắk Lắk; - Xây dựng hệ thống tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp tại Đắk Lắk; - Dựa vào hệ thống tiêu chí, thực hiện phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp; - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. II. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: …/…/…… III. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: …/…/…… IV. CÁN BỘ HƢỚNG DẪN: PGS.TS. CHẾ ĐÌNH LÝ Tp. HCM, ngày…. tháng ….năm 2017 CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHỦ NHIỆM BỘ MÔN TRƢỞNG KHOA ĐÀO TẠO MÔI TRƯỜNG VÀ T ÀI NGUY ÊN LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự gi p đ của rất nhiều người. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến: Các Thầy, Cô trường Đại học Bách khoa TP Hồ Chí Minh, Viện Môi trường và Tài Nguyên - Đại học Quốc Gia thành phố Hồ Chí Minh đặc biệt là những thầy cô đã tận tình dạy bảo cho tôi suốt thời gian học tập; Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Chế Đình Lý đã dành rất nhiều thời gian hướng dẫn gi p tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp; Xin gửi lời cảm ơn đến các cán bộ công tác tại Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Đắk Lắk và các Doanh nghiệp cung cấp thông tin tham gia đánh giá; Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành luận văn này TP. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2017 Học viên Nguyễn Phi Cƣờng TÓM TẮT LUẬN VĂN Sự phát triển sản xuất công nghiệp hiện nay tại Đắk Lắk tạo ra áp lực lên các thành phần môi trường ngày càng tăng cao. Mục tiêu của luận văn nhằm nâng cao trách nhiệm trong công tác bảo vệ môi trường và tạo điều kiện thuận lợi gi p cho công tác quản lý, giám sát môi trường được tốt hơn. Luận văn thực hiện xây dựng tiêu chí phân hạng và xếp loại về môi trường đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp tại Đắk Lắk và đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý môi trường của các doanh nghiệp. Đã khảo sát thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá phân hạng 31 doanh nghiệp sản xuất công nghiệp tại Đắk Lắk. Sử dụng phương pháp đa tiêu chí “trọng số cộng đơn giản” để sàng lọc các tiêu chí, đã kết xuất bộ chỉ thị chính thức, chia làm 3 chủ đề: Sử dụng tài nguyên và phát thải vào môi trường (14 chỉ thị); năng lực kinh tế (2 chỉ thị) và chủ đề đáp ứng năng lực quản lý và hài hoà xã hội (6 chỉ thị). Áp dụng bộ tiêu chí chính thức để phân hạng 31 doanh nghiệp đã thu thập số liệu, số lượng doanh nghiệp BVMT khá chiếm tỉ lệ cao nhất (68%) tương đương với 21 doanh nghiệp; tiếp theo là doanh nghiệp BVMT tốt có tỉ lệ 26%, số doanh nghiệp BVMT chưa tốt và có tác động đến môi trường là 6%. Chưa có doanh nghiệp gây hậu quả nghiêm trọng đến môi trường cũng như có tác động quá tiêu cực đến môi trường. Điểm số của doanh nghiệp thấp nhất là 3,35/5,0 đây là doanh nghiệp hoạt động trong ngành chế biến cao su. Trong khi đó, ngành công nghiệp thuỷ điện có mức độ tác động đến môi trường trong quá trình hoạt động là tương đối thấp. Luận văn đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp bao gồm các nhóm giải pháp như: nhóm giải pháp giảm phát thải tại nguồn; nhóm giải pháp tiết kiệm tài nguyên và áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn, nhóm giải pháp tăng cường và nâng cao năng lực quản lý bảo vệ môi trường tại các doanh nghiệp. SUMMARY OF THESIS Development of industrial business in Daklak province cause more and more pressures on environmental components. Objective of master thesis is increasing the possibility in environment protection and providing information basis for better environmental control and management. Building indicator set to classificate the industrial businesses in Daklak province, and to generate solutions for increasing the effectiveness in environmental management of businesses. The simple additive weighting (SAW) has been used for screening the draft indicators to generate the working indicators. The final indicator set is divided into three themes, it is resource use and emission and release to environment has fourteen indicators; economical capacity has two indicators and management capacity and social possibility has six indicators. Results of study shown that there are twenty one busisness has rather good environmental performance, it is about 68%. Number percent of good performance business is 26%. The number percent of business has bad performance and cause environmental impact is 6%. However there is no business has negative impact to environment. The lowest aggregating score 3.35 above 5 is the business of rubber division while the hydro power business has a low impact to environment in they operational process. Some solutions to increase effectiveness of environmental protection for industrial business has been proposed as solutions of pollution mitigation at source; solutions of resources saving and applying of cleaner production; solutions of capacity improving in environmental management at the business. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: (i) Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của tôi, (ii) Số liệu, kết quả nêu trong luận văn đuợc tổng hợp, khảo sát trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình khác có nội dung nghiên cứu tương tự, (iii) Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. HỌC VIÊN Nguyễn Phi Cƣờng MỤC LỤC 1. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ..............................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát .............................................................3 1.2.2. Các mục tiêu nghiên cứu cụ thể ............................................................3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................3 1.4. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................4 1.5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................4 1.5.1. Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập, phân tích tài liệu ................5 1.5.2. Phương pháp thực nghiệm để đánh giá hiện trạng công tác bảo vệ môi trường tại các doanh nghiệp ........................................................................................5 1.5.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu ....................................................6 1.5.4. Phương pháp chuyên gia .......................................................................6 1.5.5. Phương pháp đa tiêu chí........................................................................6 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ..................................................11 1.6.1. Ý nghĩa khoa học ................................................................................11 1.6.2. Tính thực tiễn ......................................................................................11 1.6.3. Tính mới của đề tài .............................................................................11 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ..........................13 1.1. Tình hình nghiên cứu và phân hạng doanh nghiệp trên thế giới ...............13 1.2. Tình hình nghiên cứu và phân hạng doanh nghiệp ở nước ta ...................19 1.3. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu phân hạng doanh nghiệp về bảo vệ môi trường ............................................................................................................22 CHƢƠNG 2. HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TẠI TỈNH ĐẮK LẮK VÀ CÁC VẤN ĐỀ VỀ MÔI TRƢỜNG LIÊN QUAN ...............................24 2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk .................................24 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................24 2.1.2. Ðịa hình ...............................................................................................25 2.1.3. Tài nguyên đất của Ðắk Lắk ...............................................................26 i 2.1.4. Đặc trưng khí hậu................................................................................28 2.2. Đặc điểm kinh tế của tỉnh Đắk Lắk ...........................................................30 2.2.1. Tình hình phát triển và cơ cấu phân bổ các ngành kinh tế .................30 2.2.2. Diễn biến các hoạt động tăng trưởng công nghiệp .............................32 2.2.3. Quy hoạch phát triển kinh tế và công nghiệp tỉnh Đắk Lắk ...............33 2.2.4. Thực trạng môi trường tỉnh Đắk Lắk và tình hình bảo vệ môi trường ...................................................................................................................................34 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG BỘ TIÊU CHÍ PHÂN HẠNG VÀ XẾP LOẠI BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TẠI TỈNH ĐẮK LẮK ........40 3.1. Cơ sở khoa học và thực tiễn để đề xuất bộ tiêu chí ...................................40 3.1.1. Cơ sở pháp lý ......................................................................................40 3.1.2. Kinh nghiệm xây dựng tiêu chí phân hạng và xếp loại doanh nghiệp về bảo vệ môi trường tại Việt Nam ...........................................................................42 3.1.3. Tình hình thực tế tại Đắk Lắk .............................................................47 3.2. Nội dung xây dựng tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường ....51 3.2.1. Hệ thống tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp tỉnh Đắk Lắk .......................................................................................51 3.2.2. Sử dụng phương pháp đa tiêu chí để sàng lọc bộ tiêu chí phân hạng .54 3.2.3. Giải trình ý nghĩa và nội dung từng chỉ thị .........................................61 CHƢƠNG 4: ĐÁNH GIÁ VÀ PHÂN HẠNG DOANH NGHIỆP VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRÊN ĐỊA BÀN ĐẮK LẮK ......................................................69 4.1. Quy trình phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường .................................70 4.1.1. Tính trọng số của 3 nhóm tiêu chí (Chủ đề) .......................................70 4.1.2. Tính trọng số các chỉ thị trong từng nhóm tiêu chí (Chủ đề) .............72 4.1.3. Xây dựng thang điểm đánh giá và phương pháp tính điểm kết luận ..77 4.1.4. Đánh giá doanh nghiệp sản xuất công nghiệp tại Đắk Lắk ................78 4.2. Các cản trở, khó khăn trong việc thực hiện xếp hạng phân loại doanh nghiệp tại Đắk Lắk ....................................................................................................80 4.2.1. Khó khăn của cơ quan quản lý Nhà nước trong việc tiếp cận doanh nghiệp ........................................................................................................................80 4.2.2. Những bất cập trong quá trình đưa ra kết quả phân loại xếp hạng .....82 ii CHƢƠNG 5: KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG CHO CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN ĐẮK LẮK .84 5.1. Nhóm giải pháp giảm thiểu phát thải ........................................................84 5.1.1. Giảm lượng và nồng độ các chất ô nhiễm tại nguồn ..........................84 5.1.2 Giải pháp xử lý chất thải đạt yêu cầu ...................................................85 5.1.3. Nhóm giải pháp th c đẩy quản lý bảo vệ môi trường, sản xuất sạch hơn .............................................................................................................................86 5.2. Nhóm giải pháp tiết kiệm tài nguyên, quản lý và kiểm soát sản xuất .......88 5.3. Nhóm giải pháp quản lý, nâng cao kỹ năng quản lý .................................89 5.3.1. Các công cụ giám sát ..........................................................................89 5.3.2. Công cụ kinh tế ...................................................................................90 5.3.3. Công cụ thông tin trong quản lý môi trường ......................................91 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................96 PHẦN PHỤ LỤC.....................................................................................................98 iii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1. 1. Số lượng tiêu chí dùng phân hạng và đánh giá ........................................14 Bảng 2. 1. Tỷ lệ và phân bố các loại đất trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......................27 Bảng 2. 2. Nhiệt độ không khí tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2010 -2014 .........................29 Bảng 2. 3. Độ ẩm không khí tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2010 -2014 ............................29 Bảng 2. 4. Số giờ nắng tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2010 - 2014 ....................................30 Bảng 2. 5. Tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh Ðắk Lắk giai đoạn 2010-2014 phân theo ngành kinh tế (theo giá so sánh năm 2010) ...............................................................31 Bảng 3. 1. Bảng tính toán trọng số các tiêu chí sàng lọc sơ bộ ................................55 Bảng 3. 2. Bảng thang điểm đánh giá chỉ thị sơ bộ ..................................................56 Bảng 3. 3. Bảng kết quả đánh giá sàng lọc tiêu chí phân hạng 3 chủ đề ..................57 Bảng 3. 4. Bảng điểm kết luận sàng lọc các tiêu chí phân hạng 3 chủ đề ................58 Bảng 3. 5. Bảng phân bố và ký hiệu các chỉ thị chính thức ......................................59 Bảng 4. 1. Kết quả tính trọng số cho các nhóm tiêu chí ...........................................70 Bảng 4. 2. Trọng số các nhóm chỉ thị sử dụng tài nguyên và phát thải ra môi trường ...................................................................................................................................74 Bảng 4. 3. Tổng hợp trọng số toàn cục của các chỉ thị nhóm tiêu chí sử dụng ít tài nguyên và ít phát thải ra môi trường .........................................................................75 Bảng 4. 4. Trọng số các chỉ thị trong nhóm đảm bảo năng lực quản lý và hài hoà xã hội ..............................................................................................................................76 Bảng 4. 5. Trọng số toàn cục các chỉ thị nhóm năng lực quản lý và hài hoà xã hội .77 Bảng 4. 6. Bảng màu sắc và đểm số phân loại và xếp hạng doanh nghiệp ...............78 Bảng 4. 7. Kết quả tính toán điểm kết luận phân hạng xếp loại BVMT các doanh nghiệp tỉnh Đắk Lắk ..................................................................................................79 iv DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 1. 1. Sơ đồ quy trình thực hiện nghiên cứu của luận văn ...................................4 Hình 1. 2. Sơ đồ quy trình thực hiện phân tích đa tiêu chí theo SAW.......................7 Hình 1. 3. Sơ đồ hành chính tỉnh Đắk Lắk ................................................................24 Hình 2. 1. Diễn biến Coliform sông Ea H’leo, sông Krông B k, sông Krông Năng36 Hình 2. 2. Diễn biến hàm lượng COD-BOD5 sông Ea H’leo, sông Krông B k, sông Krông Năng ...............................................................................................................36 Hình 2. 3. Diễn biến hàm lượng BOD5 trong nước hồ .............................................37 Hình 3. 1. Sơ đồ bộ chỉ thị sơ bộ phân hạng và xếp loại BVMT các doanh nghiệp .53 Hình 3. 2. Sơ đồ bộ chỉ thị chính thức phân hạng và xếp loại BVMT các doanh nghiệp ........................................................................................................................60 Hình 4. 1. Nhà máy bia Sài gòn – Đắk Lắk và nhà máy mía đường 333 .................69 Hình 4. 2. Sơ đồ các bộ chỉ thị cho nhóm tiêu chí sử dụng tài nguyên và phát thải ra môi trường .................................................................................................................73 Hình 4. 3. Biểu đồ kết quả phân hạng xếp loại doanh nghiệp ................................79 Hình 5. 1. Hệ thống xử lý nước thải nhà máy Bia Sài Gòn – Đắk Lắk ....................85 Hình 5. 2. Hệ thống xử lý nước thải bị quá tải tại nhà máy mì Thành Vũ................86 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BVMT Bảo vệ Môi trường BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường CTNH Chất thải nguy hại CCN Cụm công nghiệp DN Doanh nghiệp KCN Khu công nghiệp QH Quốc hội MAVT Multiple Attribute Value Theory SAW Simple Additive Weighting UBND Ủy ban Nhân dân WHO Tổ chức Y tế Thế giới WB World Bank vi 1 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Những năm gần đây, cùng với sự khởi sắc chung của nền kinh tế cả nước, kinh tế tỉnh Đắk Lắk cũng đã có những bước phát triển mạnh mẽ, tăng trưởng sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk đạt trung bình trên 23% góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực [6]. Đắk Lắk là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội vùng Tây Nguyên, là một trong những địa phương cực phát triển trong tam giác phát triển Việt Nam – Lào – Campuchia và cũng là địa phương có nhiều ưu đãi về tài nguyên, khoáng sản, sinh thái, thiên nhiên… Đắk Lắk biết tận dụng những ưu thế sẵn có của địa phương về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và truyền thống văn hóa, lịch sử để phát triển toàn diện các ngành kinh tế, trong đó có các ngành kinh tế mũi nhọn như: khai thác khoáng sản; sản xuất vật liệu xây dựng; trồng và chế biến các loại nông sản, cây công nghiệp; …. Ngoài ra, các ngành kinh tế: điện lực, xây dựng và ngành nghề khác như: y tế, giáo dục… cũng đã góp phần phát triển một cách toàn diện hoạt động kinh tế của tỉnh. Đến nay, công nghiệp của Đắk Lắk đã hình thành được một hệ thống khá đồng bộ gồm các ngành sản xuất và phân phối điện nước, khai thác mỏ, đặc biệt là công nghiệp chế biến. Nhiều cơ sở công nghiệp có quy mô vừa và tương đối hiện đại được xây dựng và đưa vào sản xuất như: Nhà máy chế biến cà phê Trung Nguyên, Nhà máy tinh bột sắn Ea Kar; Nhà máy mía đường 333, các nhà máy chế gỗ, cán bông, sản xuất vật liệu xây dựng… Đắk Lắk đã công bố quy hoạch 01 Khu công nghiệp (KCN) và 15 cụm công nghiệp (CCN), với tổng diện tích quy hoạch là 892,0 ha; trong đó 01 khu công nghiệp và 08 cụm công nghiệp với tổng diện tích 614,73 ha đã được triển khai xây dựng hạ tầng, nhưng chưa hoàn chỉnh và đã có nhà máy đi vào hoạt động; tổng vốn đầu tư kể từ khi triển khai xây dựng là 407 tỷ đồng từ các nguồn vốn khác nhau; trong đó, vốn do ngân sách hỗ trợ là 269 tỷ đồng [7]. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế nói chung và phát triển công nghiệp nói 2 riêng chưa thật sự gắn kết với công tác bảo vệ môi trường (BVMT) nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Nhiều vấn đề ô nhiễm môi trường công nghiệp vẫn chưa được giải quyết triệt để. Phổ biến nhất hiện nay là việc tuân thủ các quy định hiện hành về bảo vệ môi trường của các cơ sở công nghiệp vẫn mang tính hình thức và đối phó. Phần lớn các doanh nghiệp quan tâm đến lợi nhuận mà ít ch trọng đến công tác bảo vệ môi trường. Để nâng cao công tác bảo vệ môi trường, cần tiến hành xây dựng chương trình phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp (DN), sau đó công khai hóa thông tin này cho cộng đồng nhằm tạo áp lực để các doanh nghiệp tích cực cải thiện môi trường. Biện pháp quản lý môi trường dựa vào sự tham gia của cộng đồng đã được nhiều quốc gia áp dụng và hoàn toàn có tính khả thi khi triển khai ở nước ta. Việc tiến hành phân hạng các doanh nghiệp theo tiêu chí bảo vệ môi trường, vừa để thống kê dữ liệu nguồn ô nhiễm công nghiệp, vừa cổ vũ và yêu cầu các doanh nghiệp nâng cao ý thức, trách nhiệm trong công tác bảo vệ môi trường, đồng thời cũng bảo đảm tính công bằng trong cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau. Ngoài ra, việc phân hạng doanh nghiệp theo tiêu chí bảo vệ môi trường còn có ý nghĩa, vừa khích lệ doanh nghiệp trong công tác bảo vệ môi trường vừa gi p hàng hóa của doanh nghiệp được thâm nhập vào các thị trường khó tính trên thế giới; đồng thời cũng gi p các doanh nghiệp chưa thực hiện nghiêm túc công tác bảo vệ môi trường có kế hoạch tổ chức lại công tác này trong sản xuất. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước, việc phân hạng còn tạo điều kiện thuận lợi gi p cho công tác quản lý, giám sát được tốt hơn, nhất là những cơ sở chưa đạt yêu cầu về bảo vệ môi trường. Đến thời điểm hiện tại, một số tỉnh thành ở nước ta đã tổ chức triển khai thí điểm phân hạng, xếp loại doanh nghiệp dựa trên một số tiêu chí về môi trường và đặc điểm sản xuất. Tuy nhiên hiện nay việc phân hạng, xếp loại doanh nghiệp này chưa có tiêu chí chung, thống nhất, người ta đưa ra quá nhiều tiêu chí chưa thật sự phù hợp với doanh nghiệp. Chưa có nghiên cứu nào đưa ra các tiêu chí phân hạng DN dựa trên việc phân chia các ngành nghề hoạt động, đặc biệt với những doanh nghiệp với những ngành nghề đặc trưng. Vì vậy, việc nghiên cứu sử dụng các 3 phương pháp khoa học đưa ra các tiêu chí ngắn gọn, cụ thể, x c tích là vấn đề cần thiết. Trước tình cấp thiết hiện nay, tác giả đã chọn đề tài: “Xây dựng hệ thống tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trƣờng đối với các doanh nghiệp địa bàn tỉnh Đắk Lắk” để làm đề tài tốt nghiệp của mình. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Xây dựng tiêu chí phân hạng và xếp loại về môi trường đối với các doanh nghiệp hoạt động sản xuất công nghiệp địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác quản lý, bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. 1.2.2. Các mục tiêu nghiên cứu cụ thể Luận văn sẽ tập trung giải quyết các vấn đề cụ thể sau đây: - Tìm hiểu hiện trạng phát triển công nghiệp tại tỉnh Đắk Lắk và các vấn đề về môi trường liên quan. Tổng quan về các phương pháp phân hạng doanh nghiệp. - Xác định, xây dựng bộ tiêu chí phân loại và xếp hạng doanh nghiệp về bảo vệ môi trường trên địa bàn Đắk Lắk. - Thực hiện đánh giá và phân hạng, xếp loại doanh nghiệp về bảo vệ môi trường trên địa bàn Đắk Lắk. - Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp trên địa bàn Đắk Lắk. 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất công nghiệp bao gồm các lĩnh vực như: khai thác khoáng sản, công nghiệp thủy điện, sản xuất tinh bột sắn, cà phê ướt, mía đường, chế biến mủ cao su, chế biến gỗ… Không gian nghiên cứu: Địa bàn tỉnh Đắk Lắk (các nhà máy sản xuất trong và ngoài khu công nghiệp, cụm công nghiệp). Thời gian nghiên cứu: Năm từ tháng 6/2016 đến tháng 6/2017. 4 1.4. Nội dung nghiên cứu - Thu thập thông tin về hiện trạng môi trường của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; - Đánh giá tổng hợp về hiện trạng môi trường tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk bằng việc thông tin thu thập từ các doanh nghiệp điều tra khảo sát trực tiếp; - Nghiên cứu sử dụng phương pháp SAW (Simple Additive Weighting) để sàng lọc, xây dựng bộ tiêu chí phân hạng doanh nghiệp bảo vệ môi trường tỉnh Đắk Lắk; - Xây dựng hệ thống tiêu chí phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp tại Đắk Lắk; - Dựa vào hệ thống tiêu chí, thực hiện phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp; - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu Thu thập số liệu Phương pháp đa tiêu chí (Phương pháp SAW) Dữ liệu hiện trạng môi trường, kinh tế, của các doanh nghiệp Đề xuất bộ tiêu chí sơ bộ phân hạng BVMT Đánh giá lựa chọn bộ chỉ thị từng ngành (theo từng tiêu chí) Áp dụng phân hạng các DN về BVMT tỉnh Đắk Lắk Hiện trạng phát triển công nghiệp của tỉnh Các vấn đề về môi trường và quản lý môi trường. Các thông tin điều tra doanh nghiệp Các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về xếp loại doanh nghiệp Đề xuất các giải pháp BVMT Hình 1. 1. Sơ đồ quy trình thực hiện nghiên cứu của luận văn 5 1.5.1. Phƣơng pháp tổng quan tài liệu, thu thập, phân tích tài liệu Phương pháp này dùng để tổng hợp, phân tích thông tin dữ liệu về vấn đề nghiên cứu trong đề tài. Thu thập các số liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng và hệ thống quản lý nhà nước về công tác phân hạng và xếp loại bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp. 1.5.2. Phƣơng pháp thực nghiệm để đánh giá hiện trạng công tác bảo vệ môi trƣờng tại các doanh nghiệp Việc đánh giá tình hình thực hiện công tác bảo vệ môi trường tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk được thực hiện trên cơ sở tổng hợp các số liệu điều tra, khảo sát hiện trạng môi trường tại các doanh nghiệp. Tiến hành lập danh sách các cơ sở doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, tiến hành phân loại theo nhóm ngành nghề, ngành sản xuất và địa bàn quản lý trong và ngoài khu công nghiệp, cụm công nghiệp. a. Phạm vi điều tra Việc đánh giá tình hình thực hiện công tác bảo vệ môi trường tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk được thực hiện trên cơ sở tổng hợp kết quả thực hiện công tác bảo vệ môi trường tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh năm 2016. Số lượng các doanh nghiệp thu thập thông tin bao gồm 31 doanh nghiệp. Danh sách các cơ sở công nghiệp trên địa bàn tỉnh, phân chia theo loại hình cơ sở sản xuất công nghiệp theo thông tư Số: 04 /2012/TT-BTNMT như sau:  Cơ sở sản xuất thực phẩm, đồ uống  Cơ sở khai thác, chế biến khoáng sản  Cơ sở sản xuất sản phẩm từ kim loại, cơ khí  Cơ sở sản xuất, chế biến cao su, mủ cao su  Cơ sở sản xuất điện năng  Cơ sở sản xuất sử dụng nhiên liệu đốt  Cơ sở chế biến sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp  Cơ sở sản xuất phân hữu cơ, phân vi sinh 6 b. Nội dung tổng hợp, thu thập thông tin bao gồm - Các thông tin tổng quát về đơn vị (tên, địa chỉ, ngành nghề, công suất,….); - Quy mô và công nghệ sản xuất (dây chuyền công nghệ, nguyên liệu, sản phẩm, nguồn thải,…); - Tình hình tuân thủ các tiêu chuẩn Việt Nam và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường của các doanh nghiệp; - Các giấy phép về môi trường của doanh nghiệp; - Giám sát chất lượng môi trường định kỳ (kiểm soát ô nhiễm); - Cảnh quan môi trường; - Giải pháp kiểm soát và giảm thiểu nguồn ô nhiễm: + Tình hình quản lý và xử lý chất thải + Tình hình áp dụng phân loại, tái chế và tái sử dụng chất thải + Tình hình áp dụng công nghệ sạch và giải pháp sản xuất sạch hơn + Tình hình thực hiện ISO 9001, ISO 14001 và các tiêu chuẩn khác. 1.5.3. Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu Toàn bộ số liệu thu thập trong quá trình điều tra khảo sát được xử lý thống kê bằng phần mềm Excel và vẽ đồ thị. Trên cơ sở các dữ liệu đã được xử lý, phân tích và đánh giá toàn cảnh hiện trạng về môi trường của các doanh nghiệp cũng như đánh giá phân hạng doanh nghiệp. 1.5.4. Phƣơng pháp chuyên gia Tham khảo ý kiến đánh giá, phân tích của các chuyên gia môi trường về các tiêu chí cần sử dụng cho việc phân hạng và xếp loại doanh nghiệp. Dựa trên các cơ sở khoa học và các thông tin thu thập được để xác định cụ thể tính khả thi, tính khoa học. 1.5.5. Phƣơng pháp đa tiêu chí Áp dụng phương pháp đa tiêu chí “trọng số cộng đơn giản”, chọn ra các tiêu chí chính thức để thực hiện phân hạng trên cơ sở điểm đánh giá mức độ quan trọng của các tiêu chí. Tiến hành sàn lọc, xây dựng bộ tiêu chí phân hạng và xếp loại