Tài liệu Xây dựng hệ thống định mức chi phí phục vụ quản trị đối với các sản phẩm dầu nhờn tại công ty plc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI -----o O o-----  PHẠM TRÍ DŨNG XÂY DỰNG HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ PHỤC VỤ QUẢN TRỊ ĐỐI VỚI CÁC SẢN PHẨM DẦU NHỜN TẠI CÔNG TY PLC LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN ĐẠI THẮNG Hà nội, tháng 10/ 2004 2 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr-êng ®¹I häc b¸ch khoa hµ néi -----o O o-----  ph¹m trÝ dòng X©y dùng hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ phôc vô Qu¶n trÞ ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh : qu¶n trÞ kinh doanh ng-êi h-íng dÉn khoa häc TS. NguyÔn §¹i Th¾ng Hµ néi, th¸ng 10/ 2004 2 Trang 1 Môc lôc Lêi më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt, môc ®Ých, ý nghÜa, ®èi t-îng vµ ph¹m vi cña ®Ò tµi KÕt cÊu luËn v¨n Ch-¬ng I. C¬ së lý thuyÕt vÒ chi phÝ vµ ®Þnh møc chi phÝ ................................ 7 I.1. kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ .......................................................................................... 7 I.1.1. B¶n chÊt kinh tÕ cña chi phÝ ................................................................................................ 7 I.1.2. C¸c môc ®Ých ph©n lo¹i chi phÝ ........................................................................................... 8 I.1.3. C¸c tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ ........................................................................................... 8 I.2. c¸c yªu cÇu ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh vµ kiÓm so¸t chi phÝ trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp ........................................................................................................17 I.2.1. Yªu cÇu vÒ tÝnh dù b¸o .......................................................................................................17 I.2.2. Yªu cÇu vÒ tÝnh chi tiÕt vµ kÞp thêi......................................................................................18 I.2.3. Yªu cÇu vÒ tÝnh ®ång bé vµ tÝnh so s¸nh ®-îc ....................................................................19 I.2.4. Yªu cÇu vÒ tÝnh thÝch hîp, tÝnh h÷u dông ...........................................................................20 I.3. c¬ së lý luËn vÒ ®Þnh møc chi phÝ ..................................................................................22 I.3.1. Kh¸i niÖm vÒ ®Þnh møc chi phÝ ...........................................................................................23 I.3.2. Ph©n lo¹i møc chi phÝ.........................................................................................................23 I.3.3. C¸c ph-¬ng ph¸p ®Þnh møc chi phÝ ....................................................................................25 I.3.4. C¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ .................................................................26 I.4. ý nghÜa, c«ng dông cña hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ vµ ph-¬ng ph¸p tæ chøc triÓn khai .......................................................................................................................37 I.4.1. ý nghÜa, c«ng dông cña hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ .............................................................37 I.4.2. Tæ chøc triÓn khai hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ víi ph-¬ng ph¸p x©y dùng c¸c trung t©m chi phÝ ................................................................................................................................39 I.4.3. Tæ chøc triÓn khai hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ víi ph-¬ng ph¸p x©y dùng hÖ thèng m· sè liªn kÕt ...........................................................................................................................40 Ch-¬ng II. x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC ............................................................................................................42 II.1. c¬ së x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty plc ...........................................................................................................................................42 II.1.1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÇu nhên ..........................................................42 II.1.2. Danh môc s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC .................................................................50 II.1.3. X¸c ®Þnh hÖ thèng kho¶n môc chi phÝ phôc vô c«ng t¸c ®Þnh møc ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÇu nhên ............................................................................................................................54 II.1.4. Lùa chän ph-¬ng ph¸p ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC ....60 II.2. x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC .....62 II.2.1. C¸ch thøc x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ ................................................................................62 II.2.2. X©y dùng møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i cÊp toµn c«ng ty ............................64 Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 2 II.2.3. X©y dùng møc chi phÝ t¹i cÊp khu vùc ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÇu nhên s¶n xuÊt ................66 II.2.4. X©y dùng møc chi phÝ t¹i cÊp chi nh¸nh .............................................................................72 II.2.5. Tæng hîp møc chi phÝ ®èi víi s¶n phÈm dÇu Racer Plus 0,8 lÝt .........................................77 II.3. ®Ò xuÊt X©y dùng c¸c hÖ thèng hç trî cho c«ng t¸c ®Þnh møc chi phÝ t¹i c«ng ty plc ........................................................................................................................79 II.3.1. Tiªu chuÈn ho¸ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm dÇu nhên ..........................79 II.3.2. X©y dùng c¸c trung t©m chi phÝ vµ c¸c bé phËn kiÓm so¸t t-¬ng øng ................................84 II.3.3. X©y dùng hÖ thèng m· sè liªn kÕt ®èi víi c¸c kho¶n chi phÝ vµ c¸c l« tiªu thô ..................85 II.3.4. X©y dùng hÖ thèng ghi chÐp th«ng tin ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÇu nhên ...86 Ch-¬ng III. øng dông hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ vµo c«ng t¸c qu¶n trÞ t¹i c«ng ty plc ............................................................................................94 III.1. sö dông ®Þnh møc chi phÝ ®Ó kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh .......................94 III.1.1. LËp kÕ ho¹ch kinh doanh linh ho¹t víi sù hç trî cña hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ ..............94 III.1.2. X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c bé phËn .................................................................98 III.2. Sö dông ®Þnh møc chi phÝ trong c«ng t¸c hç trî quyÕt ®Þnh .......................100 III.2.1. X¸c ®Þnh s¶n phÈm cÇn ph¸t triÓn hoÆc lo¹i bá ...............................................................100 III.2.2. X¸c ®Þnh s¶n l-îng cã l·i vµ s¶n l-îng ®ãng cöa s¶n xuÊt cña s¶n phÈm ........................104 III.2.3. §Þnh gi¸ nh»m môc tiªu th©m nhËp thÞ tr-êng .................................................................106 KÕt luËn Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 3 Lêi më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §øng tr-íc thÒm héi nhËp vµo c¸c khèi thÞ tr-êng tù do nh- AFTA, WTO trong mét hai n¨m tíi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam nãi chung vµ doanh nghiÖp nhµ n-íc nãi riªng ®ang ®øng tr-íc mét thö th¸ch rÊt lín, trong ®ã c¬ héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hä phô thuéc phÇn lín vµo c«ng nghÖ qu¶n lý mµ hä sö dông. Tr¶i qua nhiÒu n¨m trong c¬ chÕ quan liªu, bao cÊp, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam hiÖn nay rÊt lóng tóng trong viÖc øng dông c¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n trÞ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu th-êng thÊy t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam lµ kh¶ n¨ng dù b¸o, ph¶n øng vµ xö lý trong c¸c t×nh huèng biÕn ®éng, n¬i ®ßi hái tèc ®é ra quyÕt ®Þnh kÞp thêi, chÝnh x¸c, dùa trªn c¬ së th«ng tin tin cËy. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín, n¬i mµ c¸c quyÕt ®Þnh b»ng kinh nghiÖm, b»ng trùc gi¸c kh«ng cßn phï hîp víi qui m« ho¹t ®éng cña nã n÷a th× søc c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña nã trong mét m«i tr-êng c¹nh tranh thùc sù sÏ lµ ®iÒu ®¸ng b¸o ®éng. Víi mét thùc tÕ nh- vËy, nhu cÇu x©y dùng mét hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ phôc vô qu¶n trÞ nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin cã gi¸ trÞ cho viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng vµ cho c«ng t¸c hç trî quyÕt ®Þnh lµ v« cïng cÇn thiÕt. C«ng ty Ho¸ dÇu Petrolimex (PLC) lµ mét doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc thµnh lËp cuèi n¨m 1994, thuéc Tæng C«ng ty X¨ng DÇu Petrolimex ViÖt nam. C«ng ty PLC cã trô së t¹i sè 1-Kh©m thiªn Hµ néi vµ cã 5 chi nh¸nh, xÝ nghiÖp trªn toµn quèc, trong ®ã t¹i hai chi nh¸nh Sµi gßn vµ H¶i phßng, c«ng ty ®· ®Çu t- x©y dùng hai nhµ m¸y s¶n xuÊt dÇu nhên víi tæng c«ng suÊt 50.000 tÊn / n¨m. C«ng ty PLC chuyªn s¶n xuÊt kinh doanh ba ngµnh hµng: dÇu mì nhên, nhùa ®-êng vµ ho¸ chÊt gèc dÇu má. Riªng ngµnh hµng chñ yÕu lµ dÇu nhên ®· bao gåm hµng tr¨m chñng lo¹i nh·n hiÖu kh¸c nhau. Mçi nh·n hiÖu l¹i cã nhiÒu lo¹i bao b× mÉu m· ®a d¹ng. Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 4 ®éng kinh doanh cña c«ng ty kh«ng ngõng t¨ng tr-ëng. HiÖn nay, víi doanh sè trªn 1000 tû, h¬n 600 nh©n viªn, sau 10 n¨m ph¸t triÓn, c«ng ty PLC ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng ty lín t¹i ViÖt nam vÒ cung cÊp dÇu nhên, nhùa ®-êng vµ ho¸ chÊt gèc dÇu má bªn c¹nh nhiÒu h·ng tªn tuæi trªn thÕ giíi trong lÜnh vùc nµy nh- BP, Shell, Caltex, Mobil... Tuy nhiªn, víi mét qui m« lín nh- hiÖn nay vµ trong mét thÞ tr-êng c¹nh tranh ®· ®¹t tíi møc b·o hoµ, c«ng ty ®ang gÆp ph¶i mét sè vÊn ®Ò tr-íc môc tiªu tiÕp tôc t¨ng tr-ëng cña m×nh, ®Æc biÖt trong t×nh h×nh cßn cã thÓ khã kh¨n h¬n n÷a khi ®Êt n-íc më cöa thÞ tr-êng. XuÊt ph¸t tõ ph-¬ng thøc qu¶n lý cña mét doanh nghiÖp nhµ n-íc, c«ng ty PLC vÉn sö dông c¸c b¸o c¸o phôc vô c¬ quan nhµ n-íc vµ c¸c c¬ quan cÊp trªn ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Do vËy, c«ng ty gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm, kh¸ch hµng cô thÓ kh«ng ®em l¹i lîi nhuËn trong danh môc s¶n phÈm vµ kh¸ch hµng cña m×nh. C«ng ty còng kh«ng x©y dùng ®-îc hÖ thèng kÕ ho¹ch kinh doanh linh ho¹t ®Ó kiÓm so¸t ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lu«n biÕn ®éng hiÖn nay. ViÖc t×m kiÕm c¸c vò khÝ c¹nh tranh vµ c¬ héi t¨ng tr-ëng trªn c¬ së mét hÖ thèng th«ng tin kÞp thêi, tin cËy, cã kh¶ n¨ng dù b¸o cã mét tÇm quan träng rÊt lín vµ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña ban Gi¸m ®èc hiÖn nay. Môc ®Ých nghiªn cøu Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®èi víi mét doanh nghiÖp kinh doanh ®a s¶n phÈm vµ cã qui m« ph¸t triÓn kh¸ lín lµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng ph¶n øng nhanh tr-íc c¸c biÕn ®éng vµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch, thu thËp th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi. §Ò tµi “X©y dùng hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ phôc vô qu¶n trÞ trong lÜnh vùc kinh doanh dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC” ®­îc nghiªn cøu nh»m cung cÊp cho c«ng ty PLC mét hÖ thèng c¬ së th«ng tin vÒ chi phÝ cã tÝnh dù b¸o, chi tiÕt vµ kÞp thêi, thÝch hîp vµ h÷u dông ®Ó c«ng ty cã thÓ nhanh chãng ®-a ra ®-îc c¸c quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn hay lo¹i bá s¶n phÈm, c¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 5 s¶n l-îng vµ gi¸ b¸n..., nhanh chãng thiÕt lËp ®-îc c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ ®Þnh h-íng ho¹t ®éng t¹i c¸c cÊp tæ chøc theo chiÕn l-îc ®Ò ra. ý nghÜa cña ®Ò tµi HÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ phôc vô c«ng t¸c qu¶n trÞ lµ mét trong c¸c c¬ së quan träng cho viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng vµ hç trî c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh ®èi víi ngµnh hµng cã sè l-îng chñng lo¹i s¶n phÈm rÊt lín lµ ngµnh hµng dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC. Víi hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ ®-îc x©y dùng, cïng víi ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vµ ghi chÐp th«ng tin chi phÝ mét c¸ch khoa häc, ®Ò tµi cung cÊp mét c«ng cô trî gióp cho c«ng ty PLC trong c«ng t¸c qu¶n trÞ cña c«ng ty, tr-íc c¸c ®ßi hái cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt n-íc. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ phôc vô c«ng t¸c qu¶n trÞ t¹i c«ng ty PLC. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ lÜnh vùc kinh doanh c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu B¾t ®Çu b»ng viÖc x¸c ®Þnh râ c¸c kh¸i niÖm lý thuyÕt vÒ chi phÝ vµ ®Þnh møc chi phÝ, luËn v¨n tËp trung kh¶o s¸t nh÷ng yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n trÞ ®èi víi c¸c th«ng tin vÒ chi phÝ, tõ ®ã nghiªn cøu x©y dùng mét hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ cho thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC, ®¶m b¶o tÝnh s¸t thùc vµ phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra. Dùa trªn kÕt qu¶ x©y dùng, luËn v¨n ®-a ra mét sè øng dông cña hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ ®Ó phôc vô c«ng t¸c qu¶n trÞ ®a d¹ng cña doanh nghiÖp. KÕt cÊu cña luËn v¨n KÕt cÊu cña luËn v¨n, ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, gåm 3 phÇn chÝnh: Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 6 Ch-¬ng I : C¬ së lý thuyÕt vÒ chi phÝ vµ ®Þnh møc chi phÝ. Ch-¬ng II : X©y dùng ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm dÇu nhên t¹i c«ng ty PLC. Ch-¬ng III : øng dông hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ vµo c«ng t¸c qu¶n trÞ t¹i c«ng ty PLC. V× thêi gian còng nh- kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, nªn luËn v¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, t«i rÊt mong nhËn ®-îc sù h-íng dÉn, tham gia gãp ý cña thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 7 Ch-¬ng I. I.1. C¬ së lý thuyÕt vÒ chi phÝ vµ ®Þnh møc chi phÝ kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ Chi phÝ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè trung t©m trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Chi phÝ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn, tµi s¶n vµ sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. Kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh, dù tÝnh mét c¸ch ®óng ®¾n vµ khoa häc vÒ chi phÝ lµ c¬ së ®Ó c¸c nhµ qu¶n trÞ cã thÓ dù to¸n ng©n s¸ch, lËp kÕ ho¹ch, tiÕt gi¶m chi phÝ, ra quyÕt ®Þnh hîp lý nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §Ó cã thÓ h¹ch to¸n, ph©n tÝch vµ kiÓm so¸t chi phÝ, ng-êi ta cÇn ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, tuú theo môc ®Ých cña nhµ qu¶n trÞ I.1.1. B¶n chÊt kinh tÕ cña chi phÝ Chi phÝ lµ gi¸ trÞ cña l-îng nguån lùc mÊt ®i (hoÆc phÝ tæn) ®Ó cã ®-îc mét kÕt qu¶ g¾n liÒn víi môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y chÝnh lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña chi phÝ, gióp ta cã thÓ ph©n biÖt ®-îc chi phÝ víi chi tiªu, chi phÝ víi vèn ®Çu t-. Chi tiªu (expenses) lµ mét d¹ng cô thÓ cña chi phÝ, lµ c¸c chi phÝ b»ng tiÒn, bá ra vµ tiªu dïng hÕt trong mét kú kinh doanh, cßn vèn ®Çu t- lµ gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña c¸c nguån lùc ®-a vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ®-îc tiªu dïng dÇn d-íi d¹ng khÊu hao. C¸c kho¶n chi tiªu vµ khÊu hao ph¸t sinh trong mét kú kinh doanh hîp thµnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña c¸c hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c hao phÝ nµy cã thÓ lµ nh÷ng hao phÝ thùc tÕ hoÆc hao phÝ -íc tÝnh liªn quan ®Õn nh÷ng khèi l-îng vËt chÊt hoÆc khèi l-îng ho¹t ®éng cô thÓ. C¸c khèi l-îng vËt chÊt vµ ho¹t ®éng nµy cã thÓ lµ mét s¶n phÈm, mét l« hµng, mét dÞch vô, mét qui tr×nh s¶n xuÊt hoÆc nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c cña doanh nghiÖp. G¾n liÒn víi chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ kÕt tinh trong kÕt qu¶ (s¶n phÈm – dÞch vô) cña qu¸ tr×nh Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 8 kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt ph¶n ¸nh hao phÝ b»ng tiÒn cña qu¸ tr×nh kinh doanh. Chóng cã thÓ lÖch pha nhau vÒ thêi gian theo chu kú s¶n xuÊt vµ tiªu thô. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ trong kú, gi¸ thµnh ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ s¶n phÈm - dÞch vô trong kú ®ã. I.1.2. C¸c môc ®Ých ph©n lo¹i chi phÝ Chi phÝ cã thÓ ®-îc ph©n lo¹i theo rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, mçi tiªu thøc thÓ hiÖn mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh trong viÖc x¸c ®Þnh vµ sö dông th«ng tin vÒ chi phÝ. Cã n¨m môc ®Ých chÝnh trong viÖc ph©n lo¹i chi phÝ, bao gåm: 1. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c nguån lùc huy ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh 2. X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm 3. LËp kÕ ho¹ch kinh doanh 4. Ra quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh 5. KiÓm so¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh I.1.3. C¸c tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ Tõ c¸c môc ®Ých nªu trªn, chi phÝ ®-îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc sau: 1. Ph©n lo¹i chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu cña chi phÝ : XÐt trªn khÝa c¹nh hao phÝ cña c¸c yÕu tè nguån lùc t¹o ra s¶n phÈm, chóng ta cã n¨m lo¹i chi phÝ theo yÕu tè sau ®©y (nh»m x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c nguån lùc huy ®éng) - Chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu: bao gåm gi¸ mua vµ chi phÝ mua nguyªn nhiªn vËt liÖu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - Chi phÝ nh©n c«ng: bao gåm c¸c kho¶n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng. - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: bao gåm khÊu hao cña tÊt c¶ c¸c tµi s¶n cè ®Þnh, dµi h¹n sö dông trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 9 - Chi phÝ sö dông dÞch vô mua ngoµi: lµ gi¸ trÞ c¸c dÞch vô ®-îc mua tõ bªn ngoµi nh- dÞch vô ®iÖn n-íc, b¶o hiÓm, thuª nhµ cöa, ph-¬ng tiÖn.. - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: lµ tÊt c¶ c¸c chi phÝ ngoµi c¸c kho¶n chi phÝ nªu trªn mµ doanh nghiÖp ph¶i chi tr¶ b»ng tiÒn. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých sö dông : XÐt trªn khÝa c¹nh c«ng dông cña chi phÝ, chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i chi phÝ thµnh c¸c kho¶n môc chi phÝ sau ®©y (nh»m x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm): - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: lµ gi¸ trÞ cña c¸c nguyªn vËt liÖu cÊu thµnh nªn tõng s¶n phÈm. Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm mäi thµnh phÇn vËt chÊt cÊu t¹o nªn s¶n phÈm (kÓ c¶ c¸c lo¹i tem nh·n, bao gãi). C¸c chi phÝ nµy cã thÓ nhËn diÖn chÝnh x¸c vµ g¸n cho tõng s¶n phÈm. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: lµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho nh÷ng ng-êi lao ®éng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o nªn tõng s¶n phÈm. - Chi phÝ trùc tiÕp kh¸c: lµ c¸c chi phÝ trùc tiÕp trong s¶n xuÊt t¹o nªn tõng s¶n phÈm cô thÓ nh-ng kh«ng thuéc chi phÝ nguyªn vËt liÖu hoÆc nh©n c«ng. C¸c chi phÝ nµy cã thÓ lµ nh÷ng chi phÝ ®Æc thï cho mét sè lo¹i s¶n phÈm nh- chi phÝ thuª thiÕt bÞ ®Æc biÖt, chi phÝ thiÕt kÕ, thö nghiÖm, t- vÊn, b¶n quyÒn, b¶o qu¶n hay chi phÝ vËn chuyÓn trong s¶n xuÊt cã tÝnh ®Æc thï liªn quan tíi mét s¶n phÈm cô thÓ nµo ®ã. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt liªn quan tíi nhiÒu s¶n phÈm. C¸c chi phÝ nµy th-êng lµ nh÷ng chi phÝ thuéc c¸c kh©u hç trî hoÆc qu¶n lý. - Chi phÝ b¸n hµng vµ ph©n phèi s¶n phÈm - dÞch vô: lµ chi phÝ bá ra ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng b¸n vµ ®-a s¶n phÈm tíi ng-êi tiªu dïng. - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: lµ chi phÝ chung cña toµn doanh nghiÖp Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 10 3. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi sù thay ®æi cña kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc møc ®é ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh : Theo tiªu thøc nµy (nh»m c¸c môc ®Ých qu¶n trÞ), chi phÝ cã thÓ chia thµnh chi phÝ cè ®Þnh, chi phÝ biÕn ®æi vµ chi phÝ hçn hîp. Chi phÝ cè ®Þnh lµ lo¹i chi phÝ kh«ng thay ®æi hoÆc Ýt thay ®æi vÒ tæng sè trong ng¾n h¹n cho dï kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc møc ®é ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng hay gi¶m hoÆc b»ng kh«ng. Tuy nhiªn, xÐt trong dµi h¹n, chi phÝ cè ®Þnh còng thay ®æi tuú theo qui m« ®Çu t- s¶n xuÊt kinh doanh. Phôc vô cho viÖc ph©n tÝch, chi phÝ cè ®Þnh cã thÓ ®-îc chia thµnh: - Chi phÝ cè ®Þnh b¾t buéc: lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thÓ thay ®æi ®-îc trong ng¾n h¹n. Th«ng th-êng ®©y lµ c¸c chi phÝ khÊu hao, b¶o hiÓm tµi s¶n cè ®Þnh vµ c¸c chi phÝ tèi thiÓu ®Ó duy tr× hÖ thèng trang thiÕt bÞ. - Chi phÝ cè ®Þnh kh«ng b¾t buéc: lµ nh÷ng chi phÝ ®-îc thiÕt lËp vµ chi dïng theo kÕ ho¹ch, nh-ng møc chi phÝ cã thÓ ®-îc thay ®æi theo quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n lý. §©y cã thÓ lµ c¸c chi phÝ ®µo t¹o, nghiªn cøu... Møc chi phÝ Møc chi phÝ Møc ®é ho¹t ®éng KÕt qu¶ ®Çu ra Chi phÝ cè ®Þnh b¾t buéc Møc ®é ho¹t ®éng KÕt qu¶ ®Çu ra Chi phÝ cè ®Þnh kh«ng b¾t buéc H×nh 1.1 : §å thÞ chi phÝ cè ®Þnh b¾t buéc vµ kh«ng b¾t buéc - Chi phÝ cè ®Þnh tuyÖt ®èi: lµ c¸c chi phÝ hoµn toµn kh«ng thay ®æi trong ng¾n h¹n, cho dï ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b»ng kh«ng hay ®¹t møc giíi h¹n tèi ®a vÒ c«ng suÊt. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 11 - Chi phÝ cè ®Þnh cÊp bËc: lµ chi phÝ chØ cè ®Þnh trong mét kho¶ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ møc ®é hoÆc kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. Møc chi phÝ Møc 1 Møc chi phÝ Møc 2 Møc 3 Møc 1 Møc 2 Møc ®é ho¹t ®éng Chi phÝ cè ®Þnh tuyÖt ®èi Møc 3 Møc ®é ho¹t ®éng Chi phÝ cè ®Þnh cÊp bËc H×nh 1.2 : §å thÞ chi phÝ cè ®Þnh tuyÖt ®èi vµ cè ®Þnh cÊp bËc Chi phÝ biÕn ®æi lµ chi phÝ thay ®æi tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi cña kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc víi møc ®é ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c chi phÝ nµy bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ ph¶i tr¶ víi tû lÖ cè ®Þnh trªn møc ®é ho¹t ®éng hoÆc kÕt qu¶ ®Çu ra nh- l-¬ng kho¸n s¶n phÈm, hoa hång theo tû lÖ phÇn tr¨m khèi l-îng tiªu thô... Tuú theo tÝnh liªn tôc cña ®¬n vÞ ®o tÝnh mµ ta cã thÓ chia chi phÝ biÕn ®æi thµnh biÕn phÝ thùc thô vµ biÕn phÝ cÊp bËc. Møc chi phÝ Møc chi phÝ Møc ®é ho¹t ®éng Møc ®é ho¹t ®éng KÕt qu¶ ®Çu ra BiÕn phÝ thùc thô KÕt qu¶ ®Çu ra BiÕn phÝ cÊp bËc H×nh 1.3 : §å thÞ chi phÝ biÕn ®æi thùc thô vµ cÊp bËc Chi phÝ hçn hîp lµ c¸c chi phÝ ®-îc cÊu thµnh tõ chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi. V× cã thµnh phÇn chi phÝ biÕn ®æi, nªn c¸c chi phÝ nµy thay ®æi theo Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 12 khèi l-îng kÕt qu¶ ®Çu ra, nh-ng còng v× cã thµnh phÇn chi phÝ cè ®Þnh nªn c¸c chi phÝ nµy kh«ng thay ®æi tû lÖ thuËn trùc tiÕp theo khèi l-îng kÕt qu¶. Chóng ta cã thÓ chia chi phÝ hçn hîp thµnh chi phÝ nöa cè ®Þnh vµ chi phÝ nöa biÕn ®æi. C¸c chi phÝ nµy ®-îc biÓu diÔn t¹i h×nh 1.4. Møc chi phÝ Møc chi phÝ Møc ®é ho¹t ®éng KÕt qu¶ ®Çu ra Chi phÝ hçn hîp nöa cè ®Þnh Møc ®é ho¹t ®éng KÕt qu¶ ®Çu ra Chi phÝ hçn hîp nöa biÕn ®æi H×nh 1.4 : §å thÞ chi phÝ hçn hîp nöa cè ®Þnh vµ nöa biÕn ®æi 4. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi kú tÝnh kÕt qu¶ XÐt theo mèi quan hÖ cña chi phÝ víi kú tÝnh kÕt qu¶, ng-êi ta chia chi phÝ thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú, trong ®ã chi phÝ s¶n phÈm ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®-îc kÕt chuyÓn vµo cuèi kú tõ c¸c kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt vµ bao gåm chi phÝ s¶n phÈm dë dang vµ chi phÝ s¶n phÈm chê b¸n. §èi víi doanh nghiÖp th-¬ng m¹i, chi phÝ s¶n phÈm ®-îc kÕt chuyÓn tõ : - Chi phÝ gi¸ mua hµng ho¸ - Chi phÝ mua hµng Hai kho¶n môc chi phÝ nµy sÏ ®-îc kÕt chuyÓn vµo cuèi kú thµnh chi phÝ s¶n phÈm chê b¸n. Chi phÝ thêi kú cho c¶ hai lo¹i h×nh doanh nghiÖp trªn ®Òu bao gåm hai kho¶n môc chi phÝ : - Chi phÝ b¸n hµng - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 13 C¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo kú tÝnh kÕt qu¶ vµ chia chi tiÕt phÝ theo yÕu tè cã -u ®iÓm lµ dÔ x¸c ®Þnh vµ dÔ ghi chÐp khi ph¸t sinh, nh-ng l¹i cã mét nh-îc ®iÓm lµ rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c cho tõng s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp cã hµng ngh×n s¶n phÈm vµ hµng tr¨m lo¹i nguyªn vËt liÖu kh¸c nhau. Sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ c¸c l« nguyªn vËt liÖu, sù biÕn ®éng vÒ chñng lo¹i c¬ cÊu s¶n phÈm s¶n xuÊt lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ tõng l« s¶n xuÊt sÏ rÊt phøc t¹p. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®èi víi mét lo¹t c¸c s¶n phÈm cã chung thiÕt bÞ s¶n xuÊt, chung hÖ thèng nhµ x-ëng kho tµng vµ nhiÒu lo¹i chi phÝ ®Þnh kú kh¸c th× viÖc ph©n bæ chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm th-êng kh«ng chÝnh x¸c. §iÒu ®ã lµm cho viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm yÕu kÐm kh«ng cã lîi nhuËn trong sè c¸c s¶n phÈm kinh doanh thªm khã kh¨n vµ dÔ sai lÇm. ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh víi c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo kú tÝnh kÕt qu¶ sÏ ®-îc thùc hiÖn theo m« h×nh sau: Chi phÝ doanh nghiÖp s¶n xuÊt Chi phÝ NVL trùc tiÕp Ch.phÝ nh©n c«g trùc tiÕp Chi phÝ doanh nghiÖp th-¬ngm¹i Chi phÝ s¶n xuÊt chung Chi phÝ gi¸ mua h.ho¸ Chi phÝ mua hµng Doanh thu Chi phÝ SP dë dang C.phÝ SP chê b¸n Gi¸ thµnh SX (gi¸ vèn) Chi phÝ SP chê b¸n Lîi nhuËn gép Chi phÝ thêi kú Chi phÝ b¸n hµng vµ qu¶n lý Chi phÝ thêi kú Lîi nhuËn tr-íc thuÕ vµ l·i vay H×nh 1.5: X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh theo chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú, [1, 36] Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 14 C¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo kú tÝnh kÕt qu¶ kh«ng cho phÐp ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña tõng s¶n phÈm trong bèi c¶nh cã sù thay ®æi linh ho¹t vÒ sè l-îng s¶n xuÊt, thay ®æi linh ho¹t vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. Víi c¸ch ph©n lo¹i nµy, ng-êi ta kh«ng còng kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ gi÷a hai s¶n phÈm, mét s¶n xuÊt thñ c«ng vµ mét s¶n xuÊt b»ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tù ®éng nÕu tæng chi phÝ theo c¸c kho¶n môc lµ nh- nhau. 5. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kh¶ n¨ng g¾n kÕt víi s¶n phÈm : Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, chi phÝ ®-îc chia thµnh chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp. Chi phÝ trùc tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ cã thÓ dÔ dµng x¸c ®Þnh lµ ph¸t sinh do s¶n xuÊt kinh doanh mét s¶n phÈm cô thÓ nµo ®ã. Trong tr-êng hîp c¸c s¶n phÈm ®-îc ghÐp nhãm theo vïng, ®Þa bµn, ngµnh hµng hay chñng lo¹i... th× chi phÝ trùc tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nhãm s¶n phÈm ®· lµm ph¸t sinh chi phÝ. C¸c chi phÝ khã x¸c ®Þnh lµ phôc vô cho mét s¶n phÈm hay nhãm s¶n phÈm cô thÓ nµo th× ®-îc gäi lµ chi phÝ gi¸n tiÕp. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, cã nh÷ng chi phÝ võa thuéc lo¹i trùc tiÕp ë møc nhãm s¶n phÈm nh-ng võa thuéc lo¹i gi¸n tiÕp ë møc s¶n phÈm. 6. Ph©n lo¹i chi phÝ phôc vô môc ®Ých lËp kÕ ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ ®-îc ph©n thµnh c¸c chi phÝ sau: - Chi phÝ c¬ héi: Trªn gi¸c ®é nh»m so s¸nh c¸c kÕt qu¶ ®Çu ra cã thÓ ®¹t ®-îc, ta cã kh¸i niÖm chi phÝ c¬ héi. Chi phÝ c¬ héi lµ gi¸ trÞ kÕt qu¶ cã gi¸ trÞ nhÊt cã thÓ ®¹t ®-îc trong mét lùa chän mµ ta quyÕt ®Þnh tõ bá ®Ó cã ®-îc mét kÕt qu¶ trong mét lùa chän kh¸c. - Chi phÝ qui kÕt (imputed costs): lµ mét d¹ng cña chi phÝ c¬ héi. NÕu chi phÝ c¬ héi lµ chi phÝ ®-îc tÝnh to¸n khi ng-êi quyÕt ®Þnh ®øng tr-íc c¸c lùa chän th× chi phÝ qui kÕt lµ gi¸ trÞ thu nhËp lín nhÊt coi nh- bÞ mÊt ®èi víi lùa chän ®ang thùc hiÖn. §ã lµ chi phÝ vèn víi l·i suÊt -íc tÝnh cña vèn chñ së h÷u (®ang kinh doanh), l-¬ng cña chñ c«ng ty t- nh©n.. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 15 - Chi phÝ ch×m (sunk costs): lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thÓ thay ®æi hoÆc tr¸nh khái do c¸c quyÕt ®Þnh trong qu¸ khø. §ã th-êng lµ gi¸ trÞ tµi s¶n thiÕt bÞ ®· ®Çu t-, gi¸ trÞ ®· thanh to¸n tr-íc hoÆc ph¶i tr¶ do ®· cam kÕt trong c¸c hîp ®ång mua dÞch vô, thuª m-ín, hoÆc gi¸ trÞ cña l« nguyªn vËt liÖu hay hµng ho¸ mua ®Çu c¬ tÝch tr÷. NÕu c¸c thiÕt bÞ, tµi s¶n hay hµng ho¸ trªn cã thÓ b¸n l¹i ®-îc, th× chi phÝ ch×m khi ®ã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a chi phÝ ®· mua vµ gi¸ trÞ cã thÓ b¸n ®-îc. - Chi phÝ kh¸c biÖt dù tÝnh: lµ c¸c chi phÝ dù kiÕn sÏ xuÊt hiÖn trong t-¬ng lai vµ kh¸c biÖt gi÷a c¸c ph-¬ng ¸n lùa chän. Mét khi quyÕt ®Þnh ch-a ®-îc ®-a ra th× c¸c chi phÝ nµy cã thÓ thay ®æi ®-îc. - Chi phÝ chªnh lÖch: lµ phÇn chªnh lÖch vÒ tæng chi phÝ gi÷a c¸c ph-¬ng ¸n lùa chän. NÕu ph-¬ng ¸n A ph¶i bá 10.000$ ®Ó qu¶ng c¸o s¶n phÈm X cßn ph-¬ng ¸n B mÊt 8.000$ ®Ó bá s¶n phÈm X vµ chuyÓn sang kinh doanh s¶n phÈm Y th× chi phÝ chªnh lÖch cña ph-¬ng ¸n A lµ 2.000$. - Chi phÝ thùc chi: lµ c¸c chi phÝ thùc sù tham gia lµm thay ®æi dßng tiÒn cña doanh nghiÖp. Nh- vËy c¸c chi phÝ khÊu hao kh«ng ph¶i lµ chi phÝ thùc chi. - Chi phÝ ®ãng cöa: lµ chi phÝ ph¶i g¸nh chÞu khi thùc hiÖn ®ãng cöa s¶n xuÊt mét nhµ m¸y, lo¹i bá mét s¶n phÈm, mét bé phËn, hay mét chi nh¸nh. C¸c chi phÝ nµy lu«n lu«n lµ ®Þnh phÝ. Khi lo¹i bá mét s¶n phÈm th× c¸c chi phÝ biÕn ®æi nh- nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chi tr¶ n÷a, nh-ng mét phÇn hoÆc toµn bé chi phÝ cè ®Þnh mµ s¶n phÈm ®· g¸nh chÞu tr-íc ®©y th× doanh nghiÖp vÉn ph¶i chÞu. - Chi phÝ cè ®Þnh, biÕn ®æi vµ hçn hîp: C¸c chi phÝ nµy ®· ®-îc ®Ò cËp ë trªn. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt cho viÖc ra quyÕt ®Þnh, bëi v× chóng liªn quan chÆt chÏ víi ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ kinh doanh. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi Trang 16 7. Ph©n lo¹i chi phÝ phôc vô môc ®Ých kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chóng ta cã c¸c lo¹i chi phÝ sau ®©y: - Chi phÝ kiÓm so¸t ®­îc vµ kh«ng kiÓm so¸t ®­îc: tõ “kiÓm so¸t” ë ®©y ®-îc hiÓu theo nghÜa lµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng (c¾t gi¶m) tíi chi phÝ b»ng c¸c quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ. Chi phÝ kiÓm so¸t ®-îc kh«ng cã nghÜa lµ cã thÓ “kiÓm so¸t” 100%. Chi phÝ cã thÓ chØ chÞu ¶nh h­ëng mét phÇn tuú theo quyÒn h¹n vµ cÊp ®é ho¹ch ®Þnh cña ng-êi ra quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, ë cÊp cao nhÊt vµ trong dµi h¹n th× mäi chi phÝ ®Òu lµ chi phÝ kiÓm so¸t ®-îc. - Chi phÝ cè ®Þnh, biÕn ®æi vµ hçn hîp: C¸c chi phÝ ph©n lo¹i theo c¸ch nµy ®· ®-îc ®Ò cËp ë phÇn trªn vµ chóng cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng vµ kiÓm so¸t chi phÝ v× ng-êi ra quyÕt ®Þnh cã thÓ biÕt ®-îc c¸ch thøc vµ møc ®é ®iÒu chØnh c¸c chi phÝ nµy th«ng qua ho¹t ®éng, ®ång thêi th«ng tin vÒ chi phÝ lo¹i nµy gióp ng-êi ra quyÕt ®Þnh cã thÓ dù tÝnh ®-îc møc chi phÝ ph¶i bá ra . - Chi phÝ dù to¸n, chi phÝ tiªu chuÈn vµ chi phÝ thùc tÕ: C¨n cø theo ph-¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ thêi ®iÓm thu nhËn ®-îc th«ng tin vÒ chi phÝ mµ ng-êi ta ph©n chia chi phÝ theo c¸ch ph©n lo¹i nµy. Dùa trªn ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng vµ khèi l-îng ho¹t ®éng dù kiÕn, ng-êi ta tÝnh ra chi phÝ dù to¸n t¹i thêi ®iÓm tr-íc khi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng. Còng c¨n cø trªn ®Þnh møc chi phÝ nªu trªn, nh-ng víi th«ng tin vÒ kÕt qu¶ hay møc ®é ho¹t ®éng thùc tÕ ngay sau khi c¸c ho¹t ®éng ®-îc thùc hiÖn, ng-êi ta tÝnh ra chi phÝ tiªu chuÈn cho khèi l-îng ho¹t ®éng hay kÕt qu¶ ®· thùc hiÖn. Chi phÝ thùc tÕ lµ chi phÝ c¨n cø trªn c¸c chøng tõ, bót to¸n h¹ch to¸n cho c¸c kho¶n chi thùc tÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®· thùc hiÖn. Chi phÝ thùc tÕ cã tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh hîp lý hîp lÖ cao nh-ng møc ®é kÞp thêi vµ chi tiÕt th-êng thÊp. Ph¹m TrÝ Dòng – CH2002 QTKD §HBK Hµ néi