Tài liệu Xác định nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh thcs trong dạy học địa lý việt nam (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG Demo Version - Select.Pdf SDK Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÝ Mã số: 60.14.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC VŨ HUẾ, NĂM 2013 i LỜI CAM ĐOAN ôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Demo Version - Select.PdfNguyễn Thị Thu Hương SDK ii ôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến: - an iám iệu rường ại Học sư phạm Huế. - hòng ào ạo au ại Học rường ại học ư phạm Huế. - hư viện rường ại Học sư hạm Huế. - ác thầy cô giáo trong Khoa ịa lý trường ại học ư phạm Huế. - rường THCS Kỳ Anh, THCS Kỳ Ninh huyện Kỳ Anh Tỉnh à ĩnh. ôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Thầy giáo hướng dẫn khoa học Demo Version - Select.Pdf SDK hó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn ức ũ – người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng tôi xin cảm ơn quý gia đình, bạn bè đã cùng tôi vượt qua khó khăn trong cuộc sống, luôn bên cạnh động viên giúp đỡ tôi cả vật chất lẫn tinh thần, tạo mọi điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Huế, tháng 9 năm 2013 ác giả luận văn Nguyễn Thị hu ương iii MỤC LỤC Trang rang phụ bìa ............................................................................................................... i ời cam đoan ...............................................................................................................ii ời cảm ơn ................................................................................................................ iii ục lục ........................................................................................................................ 1 anh mục các từ viết tắt .............................................................................................. 4 anh mục các bảng ..................................................................................................... 5 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6 . í do chọn đề tài ..................................................................................................6 . ục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................7 . hạm vi và giới hạn nghiên cứu của đề tài .......................................................8 IV. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................8 . ịch sử nghiên cứu .............................................................................................9 NỘI DUNG ..............................................................................................................11 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÁC ĐỊNH NỘI Demo Version - Select.Pdf SDK DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH THCS TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ VIỆT NAM ...............................................11 1.1. hững vấn đề chung về giáo dục biển đảo cho học sinh phổ thông trong dạy học ịa lý iệt am ......................................................................................11 1.1.1. ục tiêu giáo dục biển đảo cho học sinh ...............................................11 1.1.2. ội dung giáo dục biển đảo cho học sinh ..............................................11 1.1.3. ác hình thức và phương pháp giáo dục biển đảo .................................12 1.1.4. ầm quan trọng của việc giáo dục biển đảo ...........................................12 1.2. ặc điểm tâm sinh lý học sinh ..........................................................14 1.3. Chương trình sách giáo khoa ịa lý 1.3.1. ục tiêu của chương trình ịa lý ...................................................15 ...............................................15 1.3.2. ấu trúc, đặc điểm sách giáo khoa ịa lý ...................................17 1.4. Thực trạng của việc giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am ....................................................................................................21 1.4.1. ối tượng, thời gian, địa điểm điều tra phương pháp ............................21 1 1.4.2. ục đích, nội dung và phương pháp điều tra phương pháp ...................21 1.4.3. Kết quả điều tra phương pháp ................................................................22 1.4.4. hận xét kết quả điều tra phương pháp ..................................................27 Chương 2. CÁC NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH THCS TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ VIỆT NAM ................28 2.1. ục tiêu giáo dục biển đảo cho học sinh qua bài dạy học ịa lý iệt am ở lớp 8 và 9 ...........................................................................................28 2.1.1. Kiến thức ................................................................................................28 2.1.2. Kĩ năng ...................................................................................................28 2.1.3. hái độ ....................................................................................................29 2.2. Xác định nội dung giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am ....................................................................................................29 2.2.1. guyên tắc xác định nội dung giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am.........................................................................29 2.2.2. lý iệt ội dung giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa am ......................................................................................................31 Demo Version - Select.Pdf SDK 2.3. Các phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am ...........................................................................................................34 2.3.1. sinh 2.3.2. ác nguyên tắc thực hiện phương pháp giáo dục biển đảo cho học trong dạy học ịa lý iệt am ......................................................34 ột số phương pháp chủ yếu giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am.........................................................................36 2.4. Một số mẫu ví dụ về giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý iệt am ....................................................................................................44 2.4.1. í dụ 1 ....................................................................................................44 2.4.2. í dụ 2 ....................................................................................................49 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..........................................................65 3.1. Mục đích thực nghiệm ...................................................................................65 3.2. Nguyên tắc và nội dung thực nghiệm ............................................................65 3.2.1. guyên tắc thực nghiệm .........................................................................65 3.2.2. ội dung thực nghiệm ............................................................................65 2 3.3. Tổ chức thực nghiệm .....................................................................................66 3.3.1. hời gian thực nghiệm ...........................................................................66 3.3.2. ối tượng thực nghiệm ...........................................................................66 3.3.3. Phương pháp thực nghiệm ......................................................................66 3.4. Kết quả và nhận xét thực nghiệm ..................................................................67 3.4.1. Kết quả định lượng .................................................................................67 3.4.2. Kết quả định tính ....................................................................................71 KẾT LUẬN ..............................................................................................................72 1. Kết quả đạt được của đề tài...............................................................................72 2. Hạn chế của đề tài .............................................................................................72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................74 PHỤ LỤC Demo Version - Select.Pdf SDK 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ộ & : ộ iáo dục và đào tạo : ối chứng HS : ọc sinh GV : iáo viên SGK : ách giáo khoa STT : ố thứ tự THPT : rung học phổ thông THCS : rung học cơ sở TN : hực nghiệm VN : iệt am Demo Version - Select.Pdf SDK 4 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Quan điểm của về việc giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am ............................................ 22 Bảng 1.2. ức độ giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am ...................................................................... 23 Bảng 1.3. ội dung giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am ...................................................................... 23 Bảng 1.4. Phương pháp thường sử dụng để giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am................................. 24 Bảng 1.5. ình thức tổ chức dạy học thường sử dụng để giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am ........... 25 Bảng 1.6. Phương tiện dạy học thường sử dụng để giáo dục biển đảo cho học sinh qua các bài dạy học ịa lý iệt am .................. 25 Bảng 1.7. Demo Version - Select.Pdf giáo dục biển đảo cho học sinh ác khó khăn thường gặp khi SDK qua các bài dạy học ịa lý iệt am................................. 26 Bảng 1.8. ức độ đạt được mục tiêu khi giáo dục biển đảo cho học sinh TH Bảng 2.1. qua các bài dạy học ịa lý iệt am................................. 26 ội dung cụ thể về giáo dục biển đảo cho học sinh dạy học ịa lý trong ......................................................................... 31 Bảng 3.1. anh sách trường lớp tham gia thực nghiệm sư phạm ................... 66 Bảng 3.2. anh sách giáo viên dạy thực nghiệm tại một số trường .... 67 Bảng 3.3. hân phối điểm kiểm tra của lớp ..... 68 và ở 2 trường Bảng 3.4. ảng phân phối tần suất tổng hợp các bài kiểm tra ở lớp và TN .................................................................................................. 69 Bảng 3.5. ổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp lớp và ........................................................................................... 70 Hình 3.1. iểu đồ so sánh kết quả thực nghiệm .......................................................69 5 MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI iều 24. uật giáo dục quy định “ hương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. rong xu hướng đổi mới toàn diện và hoàn thiện nội dung giáo dục hiện nay nói chung và môn địa lí nói riêng, ngoài giáo dục tri thức thì giáo dục thái độ, hành vi cho học sinh qua việc học tập bộ môn là một trong những mục tiêu bắt buộc và cần thiết. à ộ iáo ục và ào ạo đã ghi rõ về vai trò, ý nghĩa môn địa lí: ịa lý là môn học cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông…làm cơ sở để hình thành thế giới quan khoa học, giáo dục tư tưởng tình cảm đúng đắn …ứng xử phù hợp với môi trường tự nhiên, phù hợp với yêu cầu của đất nước và xu thế của thời đại. ột trong những mục tiêu quan trọng của ngành giáo dục là đào tạo thế hệ trẻ có tri thức, đạo đức, bản lĩnh, có những kiến thức sâu sắc, toàn diện về quê hương, đất nước, từ Demotrách nhiệm- xây dựng và bảo vệ ổ quốc cả phần đất liền cũng đó có Version Select.Pdf SDK như biển đảo. rong đó, biển đảo là phần lãnh thổ thiêng liêng, phần máu thịt không thể tách rời của ổ quốc. o vậy, giúp học sinh hiểu rõ hơn về biển đảo là nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục. ỗi học sinh iệt am đều cần có hiểu biết về đất nước, tổ quốc mình về đất liền, hải đảo, vùng biên và vùng trời. rong chương trình môn địa lý phần lãnh thổ được đề cập tương đối chi tiết cả về khía cạnh lịch sử, đặc điểm tự nhiên, đặc điểm dân cư, xã hội. òn nội dung phần biển đảo lại ít được đề cập một cách bài bản, nghiêm túc trong chương trình giáo dục ở tất cả các cấp học. ó là nguyên nhân khiến kiến thức về biển đảo của phần lớn học sinh hiện nay còn hạn hẹp. a số học sinh hiện nay khi được hỏi về tài nguyên quốc gia thường trả lời ngay tới các tài nguyên rừng, khoáng sản, đất đai chứ chưa chú trọng tới các tài nguyên về biển đảo. rong khi đó bờ biển nước ta trải dài suốt từ ắc đến từ am, đường bờ biển kéo dài óng ái ( Quảng inh ) cho đến à iên ( Kiên iang ) với bờ biển rộng cùng nhiều loại tài nguyên biển phong phú và đa dạng. 6 iển nước ta có nhiều thuận lợi để phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển, sinh vật biển phong phú, giàu thành phần loài, nhiều loài có giá trị kinh tế iển nước ta có nhiều đặc sản như đồi mồi, vích, hải sâm, bào ngư…có cao. nhiều loài chim biển, tổ yến là mặt hàng xuất khẩu có giá trị cao. khoáng sản, dầu mỏ và khí đốt ở biển nước ta phong phú. guồn mối vô tận, dọc bờ biển nhiều vùng có điều kiện thuận lợi để sản xuất muối, nhất là ở am rung ộ. ài nguyên uyên ải ọc bờ biển có nhiều sa khoáng với trữ lượng lớn như oxit titan, cát trắng. vùng thềm lục địa có các tích tụ dầu, khí, với nhiều mỏ tiếp tục được phát hiện, thăm dò và đi vào khai thác. rong một số môn học ở nhà trường đã có nội dung về biển hoặc liên quan trực tiếp đến biển như môn lý, ịch sử, iếng ịa lý, iệt ở iểu gữ văn, ịch sử ở ọc. rong đó môn và ; môn ịa ịa lý được coi là môn học có điều kiện giáo dục biển đảo tốt nhất. Nhằm tăng thêm lượng thông tin về biển đảo của tổ quốc, tiềm năng tài nguyên thiên nhiên đảo cũng như những vấn đề đặt ra trong bối cảnh tác động của con người. hực tế đòi hỏi cần bổ sung thêm thông tin và giáo dục cho học sinh Demo Version - Select.Pdf SDK những hiểu biết về tiềm năng, mức độ khai thác và sự cần thiết khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường biển đảo nước ta. uất phát từ điều đó tôi đã chọn đề tài “ Xác định nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh THCS trong dạy học Địa lý Việt Nam”. II. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 1. Mục tiêu ác định được các nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo thích hợp trong các bài dạy học ịa lý iệt am ở THCS. Góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn ịa lý ở phổ thông. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu ể thực hiện mục tiêu trên đề tài đã hướng tới thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau: - ghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xác định nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh THCS trong dạy học ịa lý VN. 7 - ác định nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh trong dạy học ịa lý VN. - iến hành thực nghiệm nhằm kiểm chứng kết quả của các nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo đã lựa chọn. III. PHẠM VI VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI - ghiên cứu nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh THCS trong dạy học ịa lý VN. - ình thức dạy học: rên lớp. - hương trình địa lý lớp 8 – 9, phần ịa lý iệt am. - Khảo sát và thực nghiệm sư phạm tại một số trường trung học cơ sở ở huyện Kỳ nh, tỉnh à ĩnh. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Phương pháp ngiên cứu lí thuyết hu thập, phân tích, tổng hợp các tài liệu liên quan đến đề tài, chọn lọc và hệ Demo Version - Select.Pdf SDK thống hóa tài liệu. 2. Phương pháp khảo sát điều tra ây dựng phiếu điều tra lấy ý kiến giáo viên và học sinh về tình hình giáo dục biển đảo cho học sinh hiện nay ở các trường THCS trên địa bàn. ừ đó rút ra những nhận xét, kết luận. 3. Phương pháp thực nghiệm ổ chức dạy thực nghiệm và đối chứng ở một số lớp 8 và lớp 9 tại một số trường trung học cơ sở. au khi dạy xong cả 2 lớp cùng làm bài kiểm tra, rồi so sánh kết quả của 2 lớp để rút ra các nhận xét cần thiết. 4. Phương pháp thống kê toán học ử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu đã thu thập được từ phiếu điều tra, kết quả thực nghiệm sư phạm. 8 V. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU iáo dục về biển đảo cho học sinh đã được đề cập từ lâu nhưng chưa có một đề tài nào nghiên cứu cụ thể. về biển đảo được ộ iáo hưng bắt đầu từ năm học ( 2012 – 2013 ) nội dung ục và ào ạo triển khai giảng dạy tại các trường học. ác giáo viên dạy môn địa lí ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông trong cả nước đã được tập huấn về nội dung biển đảo iệt am. ặc biệt hiện nay có rất nhiều trường trung học cơ sở và trung học phổ thông trên địa bàn các tỉnh đã đưa nội dung biển đảo tuyên truyền đến học sinh với nhiều hình thức như tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, sinh hoạt lớp, tổ chức hái hoa dân chủ với chủ đề biển, đảo… hưng đó chỉ dừng ở hoạt động ngoại khóa. ề sách có các sách sau đề cập đến: - ài liệu giáo dục về tài nguyên và môi trường biển, đảo cho học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông, của ộ iáo ục và ào ạo, à ội (2010). ài liệu dành cho giáo viên và học sinh và giáo viên cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông, trình bày những thông tin cơ bản về tài nguyên thiên nhiên và môi trường biển, đảoVersion - am theo các chủ đề khác nhau. Demo của iệt Select.Pdf SDK + hủ đề 1: quát về biển iển ông và vùng biển ông; vùng biển iệt iệt am, bao gồm các nội dung: Khái am; chiến lược biển iệt am đến năm 2020; định hướng phát triển kinh tế biển, đảo iệt am; một số thuật ngữ. + hủ đề 2: ấn đề phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển ở iệt am, bao gồm các nội dung: Quan điểm về phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển; khai thác và nuôi trồng hải sản; khai thác tài nguyên khoáng sản biển, đảo; phát triển du lịch biển, đảo; phát triển giao thông vận tải biển; khai thác các loại tài nguyên khác: ăng lượng thủy triều, gió. + hủ đề 3: Khai thác và bảo vệ tài nguyên biển, đảo tại các vùng kinh tế - xã hội của nước ta, với các nội dung: ồng ằng ông iển, đảo vùng trung du, miền núi ồng; biển, đảo vùng ắc rung ộ và uyên ộ; biển, đảo vùng ông am ộ và ồng ằng ông ửu ong. 9 ải ắc ộ và am rung - ài liệu hướng dẫn dạy học nội dung giáo dục về tài nguyên và môi trường biển, đảo cho học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông của ộ iáo ục và ào ạo (2010). ài liệu nhằm: + âng cao nhận thức cho giáo viên và học sinh cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông về việc sử dụng hợp lí và bảo vệ tài nguyên môi trường biển, đảo. + hông qua việc giáo dục hình thành kĩ năng sử dụng hợp lí và bảo vệ tài nguyên môi trường biển, đảo. + ướng dẫn giáo viên giảng dạy và kiểm tra đánh giá các chủ đề giáo dục tài nguyên và môi trường biển, đảo cấp - và . ơ sở tài nguyên và môi trường biển, của tác giả Q à guyễn hu ồi ( 2005) ội. ác giả đề cập đến quan điểm xem biển và đại dương như một hệ thống tự nhiên cấp hành tinh đến các đặc trưng phân bố của chúng cả về mặt địa lí lẫn quy mô . - Khái quát về biển ông của ê ức ố (chủ biên), Q à ội (2003). uốn sách nói về các đặc điểm của tự nhiên iển ông và tài nguyên biển. Demo Version - Select.Pdf SDK ặng ỏi đáp về các đảo, quần đảo, vịnh, vũng nổi tiếng ở iệt hủy, Quân ội hân iệt am, của tác giả ân. ác giả đưa ra một số câu hỏi về vấn đề biển, đảo iệt am. uốn sách trả lời các câu hỏi có liên quan đến vùng biển, đảo, quần đảo, vũng, vịnh nổi tiếng ở iệt nam. hông qua đó cung cấp cho người đọc những kiến thức cơ bản và đầy đủ nhất về vùng biển đảo của iệt am. ất cả các tài liệu trên chưa có tài liệu nào đề cập đến các vấn đề về nội dung và phương pháp giáo dục biển, đảo cho học sinh trong môn ịa lý. rên cơ sở kế thừa lí luận của các tác giả đi trước, bản thân tiến hành nghiên cứu “ ác định nội dung và phương pháp giáo dục biển đảo cho học sinh THCS trong dạy học iệt am”, đó chính là điểm mới của đề tài. 10 ịa lý