Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
NÒn kinh tÕ níc ta tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng c«ng cô
thÝch hîp phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ó cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng
ph¸t huy hiÖu qu¶ cña nã.
Mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ò cËp ë chuyªn ®Ò nµy lµ c«ng t¸c
kiÓm to¸n.
XÐt trªn tÇm vÜ m«, kiÓm to¸n lµ mét c«ng cô cã hiÖu lùc gióp
ChÝnh phñ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ -x· héi vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng
kiÓm to¸n thùc sù lµ mét c¨n cø thùc tiÔn quan träng ®Ó ChÝnh phñ x©y
dùng chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Êt níc, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
XÐt trªn tÇm vÜ m« kiÓm to¸n gióp ®¬n vÞ ®¸nh gi¸ ®óng kÕt qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh tr¸nh ®îc nh÷ng thiÕu sãt trong c«ng t¸c h¹ch
to¸n kiÓm to¸n.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, ®Æc
biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ cña níc ta lµ hÕt søc quan träng.
Ngoµi nêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn bµi viÕt gåm 2 phÇn:
PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kiÓm to¸n
PhÇn 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kiÓm to¸n ë níc ta hiÖn nay vµ mét
sè ý kiÕn ®Ò xuÊt
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn i:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kiÓm to¸n
I. kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i kiÓm to¸n
* Kh¸i niÖm
KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh c¸c chuyªn gia ®éc lËp cã thÈm quyÒn thu
thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin cã thÓ ®Þnh lîng ®îc
cña mét ®¬n vÞ cô thÓ, nh»m môc ®Ých x¸c nhËn vµ b¸o c¸o vÒ møc ®é
phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin nµy víi c¸c chuÈn mùc ®· ®îc thiÕt lËp.
* KiÓm to¸n ho¹t ®éng
lµ lo¹i kiÓm to¸n ®Ó xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu lùc vµ tÝnh
hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ. TÝnh hiÖu lùc lµ kh¶ n¨ng
hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô vµ môc tiªu cña ®¬n vÞ. TÝnh hiÖu qu¶ lµ viÖc
®¹t ®îc kÕt qu¶ cao nhÊt víi chi phÝ bá ra thÊp nhÊt.
* KiÓm to¸n tu©n thñ
lµ lo¹i kiÓm to¸n xem xÐt ®¬n vÞ cã tu©n thñ c¸c thñ tôc, c¸c
nguyªn t¾c c¸c quy chÕ mµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ c¬ quan
chøc n¨ng cña nhµ níc ®· ®Ò ra. V× vËy kiÓm to¸n tu©n thñ cßn gäi lµ
kiÓm to¸n tÝnh quy t¾c nh»m x¸c nhËn viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch,
chÕ ®é vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh.
* KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
Lµ viÖc kiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ tÝnh hîp lý cña
b¸o c¸o tµi chÝnh
b. Ph©n lo¹i theo chñ thÓ kiÓm to¸n
* KiÓm to¸n néi bé
KiÓm to¸n néi bé lµ lo¹i kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé
cña ®¬n vÞ tiÕn hµnh nh»m rµ so¸t l¹i hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy chÕ
kiÓm so¸t néi bé cã liªn quan, kiÓm tra l¹i c¸c th«ng tin t¸c nghiÖp vµ
c¸c th«ng tin tµi chÝnh so¸t xÐt lËi viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n nh÷ng th«ng
tin nµy, thÈm ®Þnh cô thÓ c¸c kho¶n môc cÇn thiÕt, vÒ mÆt tæ chøc kiÓm
to¸n néi bé thêng trùc thuéc gi¸m ®èc ë c¸c ®¬n vÞ quy m« cã thÓ trùc
thuéc héi ®ång qu¶n trÞ.
* KiÓm to¸n nhµ níc
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n do c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng cña
nhµ níc vµ c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc chuyªn tr¸ch tiÕn hµnh nh»m
xem xÐt viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é cña nhµ níc ë c¸c ®¬n
vÞ cã sö dông vèn vµ kinh phÝ do nhµ níc cÊp. Ngoµi ra cßn thùc hiÖn
kiÓm to¸n ho¹t ®éng ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña c¸c ®¬n
vÞ ®ã. KiÓm to¸n nhµ níc nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn viÖc chÊp
hµnh c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é kinh tÕ tµi chÝnh, chÕ ®é kÕ to¸n ë c¸c ®¬n
vÞ ®îc kiÓm to¸n söa ch÷a c¸c sai ph¹m, kiÕn nghÞ víi cÊp cã thÈm
quyÒn xö lý c¸c sai ph¹m.
* KiÓm to¸n ®éc lËp
-Lµ viÖc kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp thuéc c¸c tæ
chøc kiÓm to¸n chuyªn nghiÖp chuyªn nghiÖp tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®éc
lËp chñ yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, c¸c
cuéc kiÓm to¸n ®éc lËp ®îc tiÕn hµnh theo lêi mêi cña ®¬n vÞ ®îc kiÓm
to¸n, cã hîp ®ång kiÓm to¸n vµ ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n ph¶i thanh to¸n
tiÒn chi phÝ kiÓm to¸n.
-Thùc chÊt kiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét lo¹i ho¹t ®éng dÞch vô ®îc
thùc hiÖn trªn c¬ së tù nguyÖn theo tho¶ thuËn gi÷a c«ng ty kiÓm to¸n
víi ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n lµ mét ho¹t ®éng ®îc ph¸p luËt b¶o hé, thõa
nhËn nªn kiÓm to¸n ®éc lËp cã tÝnh ph¸p lý cao.
ii. tr×nh tù tiÕn hµnh kiÓm to¸n
C¸c cuéc kiÓm to¸n kh¸c nhau ë nh÷ng ®¬n vÞ kh¸c nhaau th×
tr×nh tù tiÕn hµnh kiÓm to¸n thêng ®îc tiÕn hµnh qua ba bíc nh sau:
1. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n
§©y lµ bíc ®Çu tiªn cÇn thiÕt cho mäi cuéc kiÓm to¸n trong bíc
nµy viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ph¶i thÓ hiÖn ®îc c¸c néi dung c¬ b¶n
sau:
-§¹t ®îc sù hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ to¸n, chÕ ®é kÕ to¸ vµ quy
chÕ kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ mêi kiÓm to¸n.
-X¸c ®Þnh ®îc ®é tin cËy dù kiÖn vµo kiÓm so¸t néi bé.
-LËp ch¬ng tr×nh vµ x¸c ®Þnh néi dung, thêi gian, ph¹m vi cña c¸c
biÖn ph¸p kiÓm to¸n sÏ thùc hiÖn.
-Tæ chøc phèi hîp c¸c bíc c«ng viÖc.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2. Thùc hµnh kiÓm to¸n
Trong bíc nµy kiÓm to¸n viªn triÓn khai thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc
®· ghi trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n trong ®ã gåm c«ng 3 néi dung nh sau:
-Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy ®Þnh .
3. KÕt thóc c«ng viÖc kiÓm to¸n
Trong bíc nµy kiÓm to¸n viªn ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc cuèi
cïng ®Ó hoµn tÊt cuéc kiÓm to¸n theo hîp ®ång trong ®ã bao gåm ®Ó
®Ó hoµn tÊt cuéc kiÓm to¸n theo hîp ®ång trong ®ã bao gåm:
-LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n
-Hoµn chØnh hå s¬ kiÓm to¸n
-Gi¶i quyÕt c¸c sù viÖc ph¸t sinh sau khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n
hoÆc b¸o c¸o kiÓm to¸n (nÕu cã).
Trong qu¸ tr×nh b¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i thÓ hiÖn ®îc c¸c néi
dung c¬ b¶n sau:
+ Tiªu ®Ò: th«ng thêng ngêi ta lÊy tiªu ®Ò b¸o c¸o kiÓm to¸n
hoÆc b¸o c¸o kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn.
+ §Þa chØ ngêi nhËn (®Þa chØ cña kh¸ch hµng mêi kiÓm to¸n)
+ X¸c nhËn b¸o c¸o tµi chÝnh ®îc kiÓm to¸n
+ C¸c chuÈn mùc vµ th«ng lÖ kiÓm to¸n ®· tu©n theo.
+ NhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn: nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn ph¶i
râ rµng, ng¾n gän thÓ hiÖn ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ c¸c b¸o c¸o
tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n, nh÷ng ý kiÕn nµy kh«ng ®îc ®Ó bÞ suy diÔn,
th«ng thêng côm tõ kiÓm to¸n viªn hay dïng ®Ó diÔn ®¹t ý kiÕn nhËn
xÐt cña m×nh lµ trung thùc vµ hîp lý, kiÓm to¸n viªn kh«ng bao giê cho
r»ng b¸o c¸o t×nh h×nh cña m×nh lµ trung thùc vµ hîp lý, kiÓm to¸n viªn
kh«ng bao giê cho r»ng b¸o c¸o t×nh h×nh cña doanh nghiÖp lµ chÝnh
x¸c vµ ®Çy ®ñ. Ngoµi nh÷ng néi dung trªn trong b¸o c¸o kÕ to¸n cßn
cã tªn, ch÷ ký cña kiÓm to¸n viªn, ®Þa chØ ngµy ký vµ b¸o c¸o kiÓm
to¸n, x¸c nhËn cña c«ng ty kiÓm to¸n.
III. Ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n
Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn nghiªn cøu
vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n thÝch hîp.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¸nh gi¸ tæng qu¸t
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së c¸c tû lÖ, c¸c mèi quan hÖ tµi
chÝnh ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng tÝch chÊt hay nh÷ng sai lÖch kh«ng b×nh thêng trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh.
2. Ph¬ng ph¸p kiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô vµ c¸c sè d tµi
kho¶n.
Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp ®Ó kiÓm to¸n ë c¸c doanh nghiÖp cã
quy m« nhá ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¬n gi¶n vµ thêng chñ yÕu
dùa trªn c¬ së kiÓm tra mÉu cña c¸c nghiÖp vô cïng lo¹i.
3. Ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n tu©n thñ.
Ph¬ng ph¸p nµy lËp c¸c thñ tôc vµ kü thuËt kiÓm to¸n ®îc thiÕt
lËp ®Ó thu thËp c¸c b»ng chøng vÒ tÝnh thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ cña hÖ
thèng kiÓm tra ®Òu dùa vµo quy chÕ kiÓm so¸t trong hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé doanh nghiÖp.
4. Ph¬ng ph¸p theo dÊu hiÖu chØ dÉn
Ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo c¸c dÊu hiÖu kh¶ thi kiÓm to¸n viªn
®Þnh híng cuéc kiÓm to¸n, thu nhËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n b»ng
kh¶ n¨ng chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, kiÓm to¸n viªn
ph©n tÝch vµ ®a ra kÕt luËn trong ®ã cã thÓ tim ra sù gian lËn gia c«ng
chÕ biÕn sè liÖu ®· ®îc nguþ trang che dÊu hoÆc cã thÓ t×m ®îc sù gi¶i
thÝch sè liÖu kÕ to¸n cña doanh nghiÖp lµ trung thùc.
Qua nghiªn cøu lý luËn vÒ kiÓm to¸n gióp cho chóng ta ph©n biÖt
gi÷a kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. KiÓm tra c«ng
t¸c kÕ to¸n lµ nh»m hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp
cßn tæ chøc c«ng t¸c kiÓm to¸n nh»m x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ hîp
lý cña sè liÖu kÕ to¸n, xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu lùc vµ tÝnh hiÖu
qu¶ trong ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ, xem xÐt ®¬n vÞ cã tu©n theo c¸c
thñ tôc, c¸c nguyªn t¾c, c¸c quy chÕ mµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn
vµ c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ níc ®· ®Ò ra. Ngoµi ra qua nghiªn cøu
lý luËn vÒ kiÓm to¸n cßn cho chóng ta thÊy ®îc vai trß quan träng cña
kiÓm to¸n ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp còng nh ®èi víi
ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn ii: thùc tr¹ng c«ng t¸c kiÓm to¸n ë níc ta
hiÖn nay vµ nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m ph¸t triÓn c«ng
t¸c kiÓm to¸n.
i. u ®iÓm
Tuy ho¹t ®éng kiÓm to¸n míi th©m nhËp vµo níc ta nhng còng
®· ph¸t huy ®îc vai trß tÝch cùc cña m×nh. Th«ng qua sù ho¹t ®éng
cña c¬ quan kiÓm to¸n nh kiÓm to¸n néi bé, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ ®Æc
biÖt lµ sù ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ níc. Cho ®Õn nay kiÓm to¸n
nhµ níc ®· ho¹t ®éng ®îc trªn 5 n¨m, víi sù ho¹t ®éng cña m×nh kiÓm
to¸n nhµ níc ®· gãp phÇn lµm lµnh m¹nh nÒn tµi chÝnh quèc gia, cïng
víi c¸c c¬ quan thuéc khèi kiÓm tra, kiÓm so¸t vÜ m«, ®· gãp phÇn
®¸ng kÓ vµo viÖc lËp l¹i trËt tù kû c¬ng trong qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ tµi chÝnh, nhÊt lµ lµ ë c¸c ®¬n vÞ ®· ®îc kiÓm to¸n. Sau h¬n 5
n¨m ho¹t ®éng c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc ®· kh«ng ngõng lín m¹nh.
TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1999 kiÓm to¸n nhµ níc ®· thùc hiÖn gÇn 3000 cuéc
kiÓm to¸n cã quy m« lín nhá kh¸c nhau t¹i c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã sö
dông ng©n s¸ch nhµ níc trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña nhµ
níc. th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm tra ®· ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt
kiÖm cho ng©n s¸ch nhµ níc hµng ngµn tû ®ång, trong ®ã ®¸ng kÓ
nhÊt lµ kiÕn nghÞ truy thu thuÕ, c¸c kho¶n chi sai chÕ ®é, ®Ó ngoµi
quyÕt to¸n ng©n s¸ch.
Qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®· ph¸t hiÖn ra ®îc nh÷ng ®¬n vÞ ho¹t
®éng kÐm hiÖu qu¶, ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng vi ph¹m trong viÖc tu©n thñ
c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cña nhµ níc ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m
n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã sù
ho¹t ®éng tÝch cùc cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c doanh
nghiÖp, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ®· gãp phÇn lµm lµnh m¹nh t×nh
tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ®·
gãp phÇn lµm lµnh m¹nh t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, ph¸t
hiÖn ra ®îc nh÷ng gian lËn tµi chÝnh, t×m ra ®îc nh÷ng sù gia c«ng, chÕ
biÕn sè liÖu tõ ®ã thu håi l¹i vèn cho doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã
chóng ta bíc ®Çu còng ®· x©y dùng ®îc mét ®éi ngò kiÓm to¸n viªn cã
b¶n lÜnh chÝnh trÞ tèt, cÇn cï chÞu khã t×m tßi, häc hái trong c«ng viÖc bíc ®Çu ®· t¹o lËp ®îc mét sè yªu cÇu tríc m¾t. §· tiÕn hµnh x©y dùng
®îc hÖ thèng chuÈn mùc vµ quy tr×nh kiÓm to¸n tuy cha ®îc hoµn
thiÖn.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mét vÝ dô cô thÓ: C«ng ty 28 lµ mét doanh nghiÖp nhµ níc trùc
thuéc Tæng côc hËu cÇn - Bé quèc phßng ho¹t ®éng trªn c¸c lÜnh vùc:
s¶n xuÊt - kinh doanh - xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm dÖt may, kinh
doanh bÊt ®éng s¶n, kinh doanh c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng khu c«ng
nghiÖp va d©n dông. Trong ®ã nhiÖm vô chÝnh cña trung t©m lµ s¶n
xuÊt qu©n trang phôc vô qu©n ®éi. C«ng ty cã tæng sè 2600 c¸n bé
c«ng nh©n viÖc t¹i c«ng ty vµ ®¬n vÞ trùc thuéc. M¹ng líi c¸c ®¬n vÞ
trùc thuéc bao gåm 2 chi nh¸nh c«ng ty t¹i Hµ Néi vµ §«ng Nai, 4 xÝ
nghiÖp may, mét xÝ nghiÖp th¬ng m¹i, 1 ®¬n vÞ ®ãngg t¹i Vòng Tµu vµ
v¨nhµ níc phßng ®¹i diÖn t¹i Liªn Bang Nga, c«ng ty ®· tiÕn hµnh
thuª kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c n¨m 19941995-1996. Riªng n¨m 1997, ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n 2 kú. ViÖc kiÓm
to¸n ®îc tiÕn hµnh tõ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc ®Õn c«ng ty. TÊt
c¶ c¸c c«ng tr×nh ®Çu t còng ®Òu ®îc kiÓm to¸, nhê ®ã mµ c«ng ty ®·
thu l¹i ®îc mét kho¶n tiÒn ®¸ng kÓ. Qua c¸c kú kiÓm to¸n ®· gióp cho
§¶ng uû doanh nghiÖp vµ Ban gi¸m ®èc kh¾c phôc ®îc nh÷ng thiÕu
sãt, n©ng cao hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c qu¶n lý nã chung vµ qu¶n lý tµi
chÝnh nãi riªng, nhÊt lµ gãp phÇn vµo sù t¨ng trëng vèn cña c«ng ty
lªn gÊp 5,7 lÇn kÓ tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1997.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ii. nhîc ®iÓm
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm cña m×nh th× ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë níc
ta hiÖn nay cßn kh«ng Ýt nh÷ng nhîc ®iÓm ®Æc biÖt lµ ®èi víi kiÓm to¸n
nhµ níc. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y cña kiÓm to¸n nhµ níc cha hoµn
thiÖn vµ ph¸t triÓn, hÖ thèng kiÓm to¸n nhµ níc cha ®îc më réng vµ
ph¸t triÓn ®ång bé. VÒ sè lîng, ®éi ngò c¸n bé vµ c¸c chøc danh kiÓm
to¸n viªn hiÖn nay ®ang cßn thiÕu trÇm träng, cho ®Õn nay tæng sè míi
cã 450 c¸n bé kiÓm to¸n nhµ níc. XÐt vÒ mÆt chÊt lîng, tr×nh ®é kü
n¨ng nghiÖp vô kiÓm to¸n viªn cßn thÊp, kinh nghiÖm thùc tÕ cßn Ýt,
®éi ngò c«ng chøc kiÓm to¸n nhµ níc (tõ l·nh ®¹o qu¶n lý ®Õn c¸c
kiÓm to¸n viªn) phÇn lín cha ®îc båi dìng c¬ b¶n vµ bµi b¶n. VÒ
chuyªn m«n nghiÖp vô kiÓm to¸n vµ c¸c kiÕn thøc cã liªn quan, ®Æc
biÖt víi c¬ chÕ bæ nhiÖm nh hiÖn nay, thªm vµo ®ã lµ ®éi ngò c«ng
chøc kiÓm to¸n nhµ níc chñ yÕu lµ ®îc ®iÒu ®éng tõ c¸c bé, ngµnh vµ
c¸c c¬ quan kh¸c ®Õn cha tu©n thñ nh÷ng ®ßi hái hái nhÊt ®Þnh. MÆc
dï ®îc ®µo tËo chÝnh quy chuyªn ngµnh vÒ kÕ to¸n, tµi chÝnh vµ mét
sè chuyªn ngµnh kinh tÕ, kü thuËt kh¸c, hä cã kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c
kÕ to¸n, tµi chÝnh .. nhng còng chÝnh ®éi ngò c«ng chøc ®ã hiÖn t¹i cha
®îc trang bÞ ®Çy ®ñ nh÷ng tri thøc cÇn thiÕt ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ
míi, c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc vµ nh÷ng ®ßi hái kh¸
cao vµ nghiªm ngÆt ®èi víi mét chøc kiÓm to¸n, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn trªn
c¸c mÆt sau:
Mét lµ, nh÷ng kiÕn thøc vÒ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n lµ mét lo¹i h×nh
ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp, ®ßi hái ph¶i cã sù ®µo t¹o chuyªn m«n,
nghiÖp vô, phong c¸ch, kü n¨ng, kü x¶o thµnh thôc tríc khi ®¶m ®¬ng,
thùc thi nhiÖm vô. ViÖc th©m hòtn tri thøc vµ nghiÖp vô thuéc c«ng
nghÖ kiÓm to¸n cã thÓ nãi lµ mét rµo c¶n lín khi kiÓm to¸n viªn thùc
thi nhiÖm vô. Trong khi ®ã, cho ®Õn nay kiÓm to¸n nhµ níc vÉn cha cã
®îc ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nghiÖp vô riªng cho c¸c kiÓm to¸n viªn, kiÓm
to¸n viªn nhµ níc, viÖc më líp l©u nay chñ yÕu lµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu
khÈn tr¬ng tríc m¾t.
Hai lµ, nh÷ng kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt. Do trong mét qu¸ tr×nh dµi
vµ ®Æc biÖt lµ cho chuyÓn sang mét c¬ chÕ míi, chóng ta cha cã
nh÷ng ®iÒu kiÖn x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh phï hîp.
ViÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, kinh tÕ, chñ yÕu dùa vµo c¸c v¨n
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
b¶n díi luËt. PhÇn ®«ng kiÓm to¸n viªn hiÖn cã ®îc ®µo t¹o tõ c¸c trêng kinh tÕ tõ thêi kú tríc, nªn ®éi ngò c«ng chøc kiÓm nhµ níc cha ®îc trang bÞ c¨n b¶n vµ hoµn chØnh m¶ng tiªu thøc vÒ luËt ph¸p, bao
gåm c¸c ngµnh luËt chung vµ nhÊt lµ luËt ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng
kiÓm to¸n còng nh ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c ®èi tîng kiÓm to¸n.
Ba lµ, bíc sang c¬ chÕ míi, nhiÒu vÊn ®Ò míi xuÊt hiÖn ®Æc biÖt
lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ vi m« vµ vai trß cña nhµ níc trong viÖc qu¶n
lý vi m« ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng (ë giai ®o¹n §¹i häc tríc kiÓm to¸n
viªn cha ®îc häc ®Çu ®ñ).
Bèn lµ, nh÷ng tri thøc øng dông khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i trong
kiÓm to¸n cha ®îc ®¸p øng. HiÖn nay mét mÆt nhµ níc cha ®ñ kinh phÝ
trang bÞ hiÖn ®¹i vµ ph¬ng tiÖn m¸y tÝnh cho kiÓm to¸n viªn, kiÓm to¸n
viªn nhµ níc còng cha ®îc ®µo t¹o ®Ó thÝch øng víi yªu cÇu kiÓm to¸n
trong m«i trêng m¸y vi tÝnh.
N¨m lµ, sù tiÕp cËn víi kiÓm to¸n quèc tÕ ®Ó t×m hiÓu nghiªn cøu
vÒ kinh nghiÖm kiÓm to¸n cña c¸c níc trªn thÕ giíi cßn h¹n chÕ.
Nh÷ng ph¬ng thøc tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ chuÈn mùc kiÓm to¸n cßn
nhiÒu mÆt cha theo kÞp víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña kiÓm to¸n quèc tÕ.
Nh×n chung chÊt lîng cña c¸c cuéc kiÓm to¸n cßn thÊp, nh÷ng kÕt qu¶
®¹t ®îc cña kiÓm to¸n nhµ níc so víi yªu cÇu cña Quèc héi, ChÝnh
phñ ®Æt ra vµ yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng cßn rÊt khiªm tèn. NÒn
kinh tÕ vÉn ®ang ®øng tríc nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch, tÖ tham «, l·ng
phÝ ®ôc khoÐt tµi s¶n c«ng vÉn cßn diÔn ra. §a sè c¸c doanh nghiÖp
cha cã bé phËn kiÓm to¸n néi bé, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n chuyªn
nghiÖp cha ®îc ph¸t triÓn.
Nguyªn nh©n chñ yÕu còng lµ do níc ta míi chuyÓn tõ mét nÒn
kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §¶ng
uû, gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n trêng doanh nghiÖp cha nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ
tÇm quan träng cña kiÓm to¸n ®èi víi doanh nghiÖp. MÆtt kh¸c ho¹t
®éng kiÓm to¸n míi ph¸t triÓn ë níc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho
nªn cha cã ®ñ thêi gian ®Ó nã hoµn thiÖn.
iii. ý kiÕn ®Ò xuÊt
+ H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé hÖ thèng kiÓm to¸n nhµ níc.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
KiÓm to¸n nhµ níc ®îc h×nh thµnh lµ c¬ quan trùc thuéc ChÝnh
phñ, gióp Thñ tíng ChÝnh phñ tiÕn hµnh kiÓm to¸n trong c¸c c¬ quan
kinh tÕ cña nhµ níc. Nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ níc
rÊt réng, yªu cÇu kiÓm to¸n rÊt cao nhng còng kh«ng Ýt khã kh¨n phøc
t¹p, do vËy ngoµi tæ chøc kiÓm to¸n nhµ níc ®ãng t¹i thñ ®« Hµ Néi,
cÇn thiÕt cã chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vÒ tæ chøc kiÓm to¸n nhµ
níc ë khu vùc MiÒn Nam, MiÒn Trung vµ trong mét sè vïng, thµnh
phè, tØnh lín quan träng. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cßn h¹n
chÕ cÇn tÝnh to¸n bíc ®i cho phï hîp, v÷ng ch¾c ®Ó tõng bíc t¹o
thµnh hÖ thèng kiÓm to¸n cña c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kinh tÕ nhµ níc,
b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ níc ®îc kh¸ch quan, trung
thùc, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi.
+Tæ chøc n©ng cao tr×nh ®é, ®µo t¹o l¹i vµ ®µo t¹o míi mét ®éi
ngò c¸n bé kiÓm to¸n nhµ níc ®ñ vÒ sè lîng vµ cã chÊt lîng cao.
C¸n bé kiÓm to¸n nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh quyÕt ®Þnh ®Õn
sè lîng, chÊt lîng, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n
nhµ níc. Do vËy muèn hoµn thµnh ®îc chøc n¨ng vµ nhiÖm vô, kiÓm
to¸n nhµ níc cÇn ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c víi c¸c tæ chøc kiÓm to¸n
nhµ níc cña c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tranh thñ häc hái
nh÷ng kinh nghiÖm tiªn tiÕn vµ sù gióp ®ì vÒ chuyªn m«n cña c¸c tæ
chøc quèc tÕ, bÌ b¹n. Chóng ta cÇn cã ®Çu t ®óng møc cho viÖc x©y
dùng vµ ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé kiÓm to¸n nhµ níc theo híng ®¶m
b¶o ®ång bé vÒ ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é. §éi ngò c¸n bé kiÓm to¸n nhµ
níc ph¶i cã tr×nh ®é. §éi ngò c¸n bé kiÓm to¸n nhµ níc ph¶i cã tr×nh
®é chuyªn m«n nghiÖp vô vµ kinh nghiÖm kiÓm to¸n giái, hiÓu biÕt
réng chuyªn m«n vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi , ®Æc biÖt lµ kinh tÕ tµi
chÝnh, v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ métt nÒn kinh tÕ
thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN,.
+ChuÈn bÞ tÝch cùc c¸c néi dung vµ b¶o ®¶m cã tÝnh chÊt lîng dù
th¶o ph¸p lÖnh kiÓn to¸n nnn ®Ó tr×nh Thêng vô quèc héi th«ng qua.
§ã lµ c«ng cô ph¸p lý ®Ó qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ níc, ®a ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ níc vµo nÒ nÕp, chÝnh quy vµ hiÖn ®¹i. §Ó
®¶m b¶o ®îc chÊt lîng vµ tÝnh kh¶ thi cao cña ph¸p lÖnh, cÇn thùc
hiÖn c¸c nhiÖm vô.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
a. Nghiªn cøu, tiÕp thu kinh nghiÖm kiÓm to¸n nhµ níc cña c¸c
níc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc cã ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh t¬ng ®ång víi ta,
lùa chän c¸c vÊn ®Ò phï hîp ®Ó ¸p dông vµo ViÖt Nam.
b. Tæng kÕt ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vÒ mäi ho¹t ®éng cña tæ chøc kiÓm
to¸n nhµ níc trong nh÷ng n¨m qua, tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn ®·
ph¸t triÓn thµnh dù th¶o, ph¸p lÖnh.
c. TiÕn hµnh dù th¶o luËt cã chÊt lîng, cã tÝnh kh¶ thi tranh thñ ý
kiÕn c¸c ngµnh, c¸c chuyªn gia vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n.
d. Tr×nh ChÝnh phñ th«ng qua ph¸p lÖnh vµ tr×nh thêng vô quèc
héi quyÕt ®Þnh c«ng bè. X©y dùng v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ph¸p
lÖnh ®Ó sím ®a ph¸p lÖnh vµo thùc tiÔn cuéc sèng.
e. Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc cho mäi c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc
cña ngµnh kiÓm to¸n n¾m v÷ng ®Ó tæ chøc thùc hiÖn. Phèi hîp chÆt
ch÷ víi c¸c ngµnh h÷u quan ®Ó thùc hiÖn nghiªm tóc ph¸p lÖnh ®îc
ban hµnh.
+ Cã chÝnh s¸ch ®Çu t vµ khuyÕn khÝch ®óngg møc cho kiÓm
to¸n nhµ níc ph¸t triÓn.
§Ó ph¸t triÓn ®îc ngµnh kiÓm to¸n nhµ níc vµ hr tæ chøc kiÓm
to¸n nhµ níc. Nhµ níc cÇn:
a. §Çu t ng©n s¸ch ®óng møc cho mäi ngµnh míi ra ®êi, cßn non
trÎ, nhng rÊt quan träng vµ ®ang cã nhiÒu khã kh¨n nh c¬ së vËt chÊt,
®iÒu kiÖn, ph¬ng tiÖn lµm viÖc, nghiªn cøu vµ båi dìng c¸n bé t¨ng cêng bé m¸y…
b. Cã chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng hîp lý, ®óng møc ®Ó c¸n
bé lµm viÖc cã chÊt lîng, cã hiÖu qu¶, b¶o qu¶n kh¸ch quan trung
thùc, ®óng ®¾n vÒ nh÷ng kÕt luËn cña kiÓm to¸n nhµ níc.
c. Cñng cè vµ ph¸t triÓn sù hîp t¸c víi c¸c tæ chøc kiÓm to¸n
nhµ níc cña c¸c níc ®Ó tranh thñ sù gióp ®ì cña hä ®èi víi ngµnh
kiÓm to¸n nhµ níc vÒ ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé, ph¬ng tiÖn ®iÒu kiÖn,
kinh nghiÖm lµm viÖc…
d. Ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng cã thu trong lÜnh vùc chuyªn m«n cña
m×nh ®Ó t¨ng thªm nguån thu hç trî cho sù ph¸t triÓn cña tæ chøc kiÓm
to¸n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ Nhµ níc cÇn ph¶i t¹o m«i trêng ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho c¸c tæ chøc kiÓm to¸n chuyªn nghiÖp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
+ Ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n c«ng phu
vµ ®Çy ®ñ, lµm chç dùa hµnh nghÒ cho kiÓm to¸n viªn. ChuÈn mùc
nµy ph¶i lµ mét hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn khoa häc, kh¸ch quan, phï
hîp víi m«i trêng ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý cña ViÖt Nam l¹i phï
hîp víi chuÈn mùc chung ®· ®îc quèc tÕ thõa nhËn. C¸c øng cö viªn
muèn trë thµnh kiÓm to¸n viªn ph¶i tr¶i qua mét ch¬ng tr×nh ®µo t¹o
chÆt chÏ, bao gåm ®µo t¹o chÝnh quy, mét giai ®o¹n häc nghÒ vµ mét
kú thi chuyªn m«n.
+Coi träng vµ n©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña mçi kiÓm to¸n
viªn. Mçi kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i lµ mét ngêi cã ®¹o ®øc vµ mét c«ng
ty kiÓm to¸n cÇn ph¶i lµ mét céng ®ång c¸c kiÓm to¸n viªn cã ®¹o
®øc. Nhng ®ßi hái vÒ ®¹o ®øc ®èi víi kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i ®îc x¸c
®Þnh râ rµng vµ ®îc c«ng bè ®Ó b¾t tÊt c¶ c¸c kiÓm to¸n viªn cã thÓ
häc vµ tu©n thñ.
+ CÇn t¹o ra mét khung ph¸p lý víi møc ®é quyÒn lùc cÇn thiÕt
®Ó cho nghÒ kiÓm to¸n ho¹t ®éng, b¬ir vËy cÇn ph¶i cã mét luËt ban
hµnh… nghÞ ®Þnh hiÕn ch ¬ng vµ mét sè c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c ®îc
dµnh cho nghÒ kiÓm to¸n.
+ Nhµ níc cÇn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó ®¸p øng, gi¸m ®èc vaf kÕ
to¸n trëng doanh nghiÖp nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña
kiÓm to¸n ®èi víi doanh nghiÖp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tríc hÕt
ph¶i tù m×nh tæ chøc kiÓm to¸n theo quy ®Þnh vµ chñ ®éng x©y dùng tæ
chøc kiÓm to¸n néi bé trong ®on vÞ m×nh.
+CÇn biªn chÕ b¾t buéc chuyªn viªn kiÓm to¸n néi bé ®èi víi
c¸c c«ng ty, tæng c«ng ty cã tõ 4 ®¬n vÞ thµnh viªn trë lªn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt vµ kinh doanh.
+ CÇn tæ chøc thêng xuyªn c¸c líp tËp huÊn vÒ c«ng t¸c kiÓm
to¸n néi bé cho c¸c doanh nghiÖp.
+ C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh thêng niªn cÇn cã x¸c nhËn cña kiÓm
to¸n néi bé ( ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña c«ng ty vµ Tæng c«ng
ty), nÕu lµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶i cã x¸c nhËn cña
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kiÓm to¸n néi bé hoÆc kiÓm to¸n ®éc lËp nh ®iÒu 36 cña nghÞ ®Þnh
59/CP ngµy 03/10/1996 quy ®Þnh.
Thùc tr¹nh chung ë c¸c doanh nghiÖp : Mét c¸ch m« pháng qua
nghiªn cøu vµ t×m hiÓu chóng t«i th©sy ë c¸c doanh nghiÖp c«ng t¸c
kiÓm to¸n vÉn cha ®îc chó träng, c¸c doanh nghiÖp vÉn cha thÊy ®îc
tÇm quan träng cña c«ng t¸c kiÓm to¸n cho nªn c¸c doanh nghiÖp vÉn
cha cã mét sù ®Çu t thÝch hîp cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
KÕt luËn
Qua ®Ò tµi nµy víi vèn kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt cña m×nh chóng t«i
®· tr×nh bµy ®îc tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi, lý luËn vÒ kiÓm to¸n vµ
chóng t«i còng ®· ®a ra ®îc nh÷ng ph¬ng híng biÖn ph¸p chñ yÕu cã
tÝnh thêi sù nh»m ph¸t triÓn c«ng t¸c kiÓm to¸n ë níc ta nh»m ®a c«ng
t¸c kiÓm to¸n cña níc ta hoµ nhËp vµ theo kÞp tr×nh ®é kiÓm to¸n cña
c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vµ còng th«ng qua sù ph¸t triÓn
cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®Ó nh»m ®a ®Êt níc chóng ta tiÕn nhanh, tiÕn
m¹nh trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn ®Ò tµi
còng cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu s©u h¬n, ®a ra nh÷ng ph¬ng híng, gi¶i
ph¸p cô thÓ vµ thiÕt thùc h¬n n÷a .
Hµ Néi, ngµy 14 th¸ng 5 n¨m 2000
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tµi liÖu tham kh¶o
-Gi¸o tr×nh kiÓm to¸n
- T¹p chÝ kiÓm to¸n sè 1/2000, sè 4/1999, sè 6/1999, sè 8/1999.
15