Tài liệu Vận dụng kế toán quản trị vào việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện tại công ty cổ phần chế biến gỗ Thuận An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH HOÀNG LAN MAI VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO VIỆC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH HOÀNG LAN MAI VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO VIỆC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ ĐÌNH TRỰC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi với sự hướng dẫn của TS. Lê Đình Trực. Tất cả các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố đầy đủ. Nội dung của luận văn là trung thực. Tác giả luận văn Hoàng Lan Mai MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng, hình LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1 2. Tổ 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 3 4. Đố tƣợng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 4 5. P ƣơ p áp 6. Đ p 7. Kết cấu của luậ v qua cứu ........................................................................................ 2 cứu.................................................................................... 4 ớ của uậ v ................................................................................ 4 ........................................................................................... 5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG VIỆC KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ ......................................... 6 1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của kế toán quản trị ........................................... 6 1.1.2. Định nghĩa về kế toán quản trị .............................................................................. 7 1.1.3. Vai trò của kế toán quản trị ................................................................................... 8 1.2 CHẤT LƢỢNG VÀ KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TRONG DOANH NGHIỆP .......................................................................................... 9 1.2.1. Khái niệm chất lượng ............................................................................................ 9 1.2.2. Khái niệm kiểm soát chất lượng ...................................................................... 10 1.2.3. Kiểm soát chất lượng toàn diện ....................................................................... 11 1.2.3.1 Khái niệm ......................................................................................................... 11 1.2.3.2 Một số lưu ý trong kiểm soát chất lượng toàn diện ........................................ 11 1.2.3.3 Vai trò kế toán quản trị trong kiểm soát chất lượng toàn diện ......................... 12 1.3. KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG VIỆC KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TRONG DOANH NGHIỆP 1.3.1. V n dụng th ng tin phi tài ch nh của kế toán quản trị để kiểm soát chất lượng toàn diện trong doanh nghiệp ......................................................................................... 15 1.3.1.1. Đánh giá chất lượng nhà cung cấp ................................................................... 15 1.3.1.2. Đánh giá chất lượng trong dây chuyền sản xuất .............................................. 16 1.3.1.3. Đánh giá chất lượng dựa vào khách hàng ........................................................ 18 1.3.2. V n dụng th ng tin tài ch nh của kế toán quản trị để kiểm soát chất lượng toàn diện trong doanh nghiệp ......................................................................................... 18 1.3.2.1. Chi phí phòng ngừa .......................................................................................... 19 1.3.2.2. Chi ph kiểm tra, đánh giá ................................................................................ 20 1.3.2.3. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh trong sản xuất .......... 20 1.3.2.4. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh ngoài sản xuất ......... 21 1.3.2.5. M hình chi ph chất lượng .............................................................................. 22 1.3.3. Báo cáo chi ph chất lượng và các chỉ tiêu đánh giá chi ph đảm bảo chất lượng ............................................................................................................................. 23 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................. 24 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG VIỆC KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN 2.1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN................................................................................................................... 25 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Công ty CP chế biến gỗ Thu n An ................. 25 2.1.2. Cơ cấu tổ chức..................................................................................................... 27 2.1.3. Tổ chức bộ máy kế toán ...................................................................................... 28 2.1.4 Quy trình sản xuất t i C ng ty CP chế biến gỗ Thu n n – CN Bình Phư c .... 31 2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TẠI CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN - CHI NHÁNH NH PHƢỚC ........................................... 34 2.2.1. Thực tr ng kiểm soát chất lượng t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n n – chi nhánh Bình Phư c .......................................................................................................... 34 2.2.2. Thực tr ng v n dụng th ng tin phi tài ch nh vào đánh giá hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n n – chi nhánh Bình Phư c.............................................................................................................................. 35 2.2.2.1. Đánh giá chất lượng nhà cung cấp .................................................................. 35 2.2.2.2. Chất lượng trong dây chuyền sản xuất ............................................................ 37 2.2.2.3. Chất lượng trong việc đáp ứng nhu cầu khách hàng ....................................... 38 2.2.3. Thực tr ng v n dụng th ng tin tài ch nh vào đánh giá hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n n – chi nhánh Bình Phư c ......... 40 2.2.3.1. Chi phí phòng ngừa những vấn đề về chất lượng ............................................ 40 2.2.3.2. Chi phí kiểm tra, đánh giá những vấn đề về chất lượng .................................. 41 2.2.3.3. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh trong sản xuất.......... 41 2.2.3.4. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh ngoài sản xuất ........ 42 2.3. NHỮNG TỒN TẠI TRONG VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN- CN NH PHƢỚC 2.3.1. Về v n dụng th ng tin phi tài ch nh của kế toán quản trị ................................... 43 2.3.1.1. Đánh giá chất lượng nhà cung cấp .................................................................. 43 2.3.1.2. Đánh giá chất lượng trong dây chuyền sản xuất ............................................. 43 2.3.1.3. Chất lượng trong việc đáp ứng nhu cầu khách hàng ...................................... 44 2.3.2. Về v n dụng những th ng tin tài ch nh .............................................................. 44 CHƢƠNG 3: VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO VIỆC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN – CN 3.1. NH PHƢỚC QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO VIỆC KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN ......................................................................... 46 3.1.1. Phù hợp v i thực tiễn, hội nh p và phát triển ..................................................... 46 3.1.2. Phù hợp v i trình độ quản lý và quy m doanh nghiệp ...................................... 46 3.1.3. Phù hợp giữa chi ph và lợi ch ........................................................................... 47 3.2. VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO VIỆC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TẠI CÔNG TY CP CHẾ BIẾN GỖ THUẬN AN – CN 3.2.1. NH PHƢỚC ............................................................ 47 ây dựng hệ thống tài khoản .............................................................................. 47 3.2.2. Phương pháp đánh giá chất lượng dựa trên yếu tố đo lường phi tài ch nh ......... 49 3.2.2.1. Đánh giá chất lượng nhà cung cấp .................................................................. 49 3.2.2.2. Đánh giá chất lượng trong dây chuyền sản xuất ............................................. 55 3.2.2.3. Đánh giá chất lượng dựa vào khách hàng ....................................................... 62 3.2.3. V n dụng kế toán quản trị vào việc kiểm soát chất lượng dựa trên th ng tin tài chính .......................................................................................................................... 65 3.2.3.1. Chi ph phòng ngừa những vấn đề về chất lượng ............................................ 65 3.2.3.2. Chi ph kiểm tra, đánh giá những vấn đề về chất lượng ................................. 67 3.2.3.3. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh trong sản xuất .......... 67 3.2.3.4. Chi ph khắc phục những sự cố về chất lượng phát sinh ngoài sản xuất ......... 69 3.2.4 Báo cáo chi ph chất lượng .................................................................................. 69 3.2.5 Một số kiến nghị chung ....................................................................................... 71 3.3. KIẾN NGHỊ CHO CÁC NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .................................. 72 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................................. 73 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT P. SX-KD và KTCL: Phòng sản xuất kinh doanh và kỹ thu t chất lượng P. HC-NS: Phòng hành chính nhân sự P. TC-KT: Phòng tài chính kế toán KTQT: Kế toán quản trị CN: Chi nhánh KSCL: Kiểm soát chất lượng KCS: Kiểm tra chất lượng sản ph m DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH BẢNG Bảng 2.1. Bảng theo dõi chất lượng nhà cung cấp v t tư quý 4/2013 ................... 35 Bảng 2.2. Tình hình sản xuất tháng 12/2013 ......................................................... 36 Bảng 2.3. Tổng hợp khiếu n i của khách hàng quý 4/2013 ................................... 38 Bảng 3.1. Bảng theo dõi và đánh giá chất lượng nhà cung cấp quý 4/2013 .......... 49 Bảng 3.2. Báo cáo tình hình sản xuất t i phân xưởng định hình tháng 12/2013 ... 56 Bảng 3.3. Báo cáo tổng hợp tỷ lệ sản ph m lỗi tháng 12/2013 ............................. 57 Bảng 3.4. Báo cáo tổng hợp tiến độ hoàn thành tháng 12/2013 ............................ 58 Bảng 3.5. Báo cáo đánh giá và phân t ch rủi ro trong quá trình sản xuất .............. 60 Bảng 3.6. Báo cáo tổng hợp khiếu n i của Công ty Habufa quý 4/2013 ............... 63 Bảng 3.7. Bảng t nh chi ph sản xuất sản ph m mẫu tháng 12/2013 ..................... 65 Bảng 3.8. Bảng t nh chi ph khắc phục sự cố phát sinh trong sản xuất tháng 12/2013 …. ……………………………………………………………………………..…67 Bảng 3.9. Báo cáo chi phí chất lượng tháng 12/2013 ............................................ 69 Bảng 3.10. Bảng phân tích tỷ trọng chi phí chất lượng từ năm 2011 đến năm 2013……………………………………………………………………………….70 HÌNH Hình 1.1. Mô hình toàn diện cho việc quản lý và kiểm soát chất lượng................ 13 Hình 1.2. M hình chi ph chất lượng hiện đ i ...................................................... 21 Hình 2.1. Sơ đồ tổ chức t i chi nhánh Công ty CP chế biến gỗ Thu n n ........... 26 Hình 2.2. Quy trình sản xuất t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n n ..................... 32 Hình 2.3. Biểu đồ cơ cấu từng lo i chi phí chất lượng tháng 12/2013 ............... 41 Hình 3.1. Lưu đồ kiểm soát tiếp nh n đầu vào ...................................................... 54 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hội nh p quốc tế và toàn cầu hóa đang là xu hư ng tất yếu của mọi nền kinh tế, trong đó có Việt Nam. Hội nh p v i khu vực và thế gi i sẽ mang l i những cơ hội cho các doanh nghiệp trong nư c mở rộng thị trường tiêu thụ, học hỏi quy trình công nghệ hiện đ i, kỹ năng quản lý chuyên nghiệp,…nhưng song song đó các doanh nghiệp trong nư c cũng phải đối mặt v i nhiều thách thức. Thách thức l n nhất trong quá trình hội nh p ch nh là năng lực c nh tranh và hiệu quả ho t động của các doanh nghiệp. Năng lực c nh tranh được thể hiện th ng qua ưu thế về năng suất và chất lượng sản ph m. Hiện t i Việt Nam đang trong quá trình hội nh p v i thế gi i, vấn đề nâng cao năng suất và chất lượng sản ph m đã và đang được các doanh nghiệp trong nư c chú trọng. Rất nhiều doanh nghiệp ở Việt Nam đã ứng dụng những hệ thống quản lý chất lượng tốt trên thế gi i như ISO 9000, ISO 9001, hệ thống H CCP,….Sản ph m do các doanh nghiệp trong nư c sản xuất ngày càng được thị trường đón nh n. Những năm gần đây ngành chế biến và xuất kh u gỗ của Việt Nam dẫn đầu t i Đ ng Nam Á và xếp thứ hai t i châu Á. Ngành công nghiệp chế biến gỗ chiếm tỷ trọng l n trong kim ng ch xuất kh u của cả nư c, tuy nhiên tổng kim ng ch của các doanh nghiệp FDI đã chiếm 2/3 trên tổng số. Điều này cho thấy khả năng c nh tranh của các doanh nghiệp chế biến và xuất kh u gỗ của Việt Nam còn thấp. Như v y, các doanh nghiệp chế biến, xuất kh u gỗ Việt Nam cũng như các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam cần thiết phải hoàn thiện và đổi m i về mọi mặt. Học hỏi và v n dụng các công cụ quản lý hiện đ i nhằm nâng cao hiệu suất, chất lượng sản ph m v i mức chi phí tốt nhất là điều cần thiết và quan trọng nhằm tăng khả năng canh tranh. Trong đó kế toán quản trị kết hợp v i hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện là công cụ m i đã được các nư c trên thế gi i nghiên cứu và áp dụng, tuy nhiên khái niệm này còn khá xa l đối v i các doanh nghiệp Việt Nam. 2 Đối v i C ng ty cổ phần chế biến gỗ Thu n n, là một doanh nghiệp chế biến gỗ xuất kh u, tuy đã xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng nhưng vẫn còn những tồn t i và chưa phát huy được những ưu thế của kế toán quản trị kiểm soát chất lượng. Vì v y, nhằm giúp C ng ty cổ phần chế biến gỗ Thu n n nói riêng và các doanh nghiệp chế biến và xuất kh u gỗ Việt Nam nói chung biết, hiểu và v n dụng một cách hiệu quả kế toán quản trị kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp tác giả đã chọn đề tài “Vận dụng kế toán quản trị vào việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất ƣợng toàn diện tại Công ty cổ phần chế biến gỗ Thuận An” nhằm cụ thể hóa phương pháp v n dụng phù hợp v i tình hình quản lý và sản xuất t i doanh nghiệp. 2. Tổng quan cứu Liên quan đến đề tài đã có nhiều sách của các tác giả nư c ngoài viết về vấn đề này. Cuốn Cost Management: A Strategic Emphasis của tác giả David E.Stout, Edward J. Blocher, Gary Cokins, Paul E.Jurans (2013) đã dành một chương trình bày về việc quản lý chất lượng toàn diện dựa vào các công cụ của kế toán quản trị. Tác giả đã gi i thiệu phương pháp quản lý chất lượng, nh n d ng các vấn đề về chất lượng, phân biệt các lo i chi phí chất lượng. Đồng thời trình bày ứng dụng các c ng cụ tài ch nh và phi tài ch nh vào kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp. Trong cuốn Cost Managament accounting & Control của Don R.Hansen và Maryanne M. Mowen (2006) tác giả cũng trình bày một chương t p trung vào nh n d ng, đo lường và kiểm soát các lo i chi phí chất lượng, các báo cáo liên quan đến vấn đề chất lượng từ đó có các biện pháp quản lý chất lượng sản ph m. Ở Việt Nam đã được một số lu n văn th c sĩ trư c nghiên cứu như lu n văn của th c sĩ Trần Tuyết Trinh (2007), Nguyễn Thị Thủy (2011): Đối v i lu n văn của th c sĩ Trần Tuyết Trinh, nội dung chủ yếu là trình bày cơ sở lý lu n về chất lượng và kiểm soát chất lượng toàn diện, hoàn thiện đánh giá chất lượng thông qua các công cụ của kế toán quản trị. Dựa trên cơ sở lý lu n đó, tác giả đã phân t ch thực tr ng kiểm soát chất lượng và đưa ra phương pháp v n 3 dụng. Lu n văn t p trung vào hư ng dẫn cách thức v n dụng kế toán quản trị vào kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp cụ thể đ i diện cho các doanh nghiệp nhỏ trong nư c chưa có điều kiện tiếp c n v i các hệ thống quản lý chất lượng hiện đ i. Đối v i lu n văn của th c sĩ Nguyễn Thị Thủy (2011), nội dung chủ yếu cũng trình bày cơ sở lý thuyết liên quan đến kế toán quản trị trong việc kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp. Bằng phương pháp khảo sát thực tế t i các doanh nghiệp sản xuất có nguồn vốn trong nư c t i thành phố Hồ Chí Minh, tác giả đã đưa ra một số kết lu n như: tổ chức kế toán quản trị, quy trình kiểm tra chất lượng, thực tr ng chất lượng, thống kê chi phí chất lượng….Đồng thời v i việc chỉ ra những tồn t i trong quản lý cũng như nguyên nhân chưa kiểm soát được chất lượng tác giả đã đưa ra cách v n dụng các công cụ phi tài chính và tài chính hỗ trợ kiểm soát chất lượng, thiết kế các báo cáo về chất lượng, bổ sung thêm chứng từ và tài khoản kế toán. Lu n văn t p trung vào việc xây dựng các báo cáo chất lượng, các chỉ tiêu đánh giá chất lượng, thiết kế hệ thống tài khoản theo dõi chi phí chất lượng một cách tổng quát và áp dụng chung. Tóm l i, các lu n văn th c sĩ trư c đều có điểm chung là hệ thống l i các lý lu n cơ bản về chất lượng, kiểm soát chất lượng, trình bày những th ng tin tài ch nh và phi tài chính trong việc đánh giá hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp. Trên cơ sở đó khảo sát thực tế về kiểm soát chất lượng t i các doanh nghiệp và đưa ra cách thức v n dụng. Tuy nhiên, các lu n văn chủ yếu xây dựng cách v n dụng mang tính tổng quát và chung cho các doanh nghiệp, hoặc áp dụng cụ thể t i một doanh nghiệp nhưng là doanh nghiệp nhỏ có quy trình sản xuất đơn giản. 3. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu, tổng hợp và hệ thống các vấn đề lý lu n cơ bản về kế toán quản trị trong kiểm soát chất lượng toàn diện. 4 Tìm hiểu, phân tích thực tr ng kiểm soát chất lượng và tình hình v n dụng kế toán quản trị vào kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty cổ phần chế biến gỗ Thu n An. Từ đó đưa ra những vấn đề còn tồn t i trong việc kiểm soát chất lượng. Trên cơ sở phân tích thực tr ng kiểm soát chất lượng t i doanh nghiệp, lu n văn đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện dựa trên những thông tin của kế toán quản trị. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đố tƣợng nghiên cứu Nghiên cứu các vấn đề lý lu n cơ bản về chất lượng, kiểm soát chất lượng toàn diện và v n dụng kế toán quản trị vào kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp. Nghiên cứu thực tế kiểm soát chất lượng và tình hình v n dụng kế toán quản trị vào kiểm soát chất lượng t i Công ty cổ phần chế biến gỗ Thu n An. Phạm vi nghiên cứu Lu n văn gi i h n ở việc nghiên cứu v n dụng kế toán quản trị vào hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty cổ phần chế biến gỗ Thu n An cụ thể t i chi nhánh Bình Phư c. 5. P ƣơ p áp cứu Lu n văn sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, kết hợp nghiên cứu lý lu n và tình hình thực tiễn. 6. Đ p ớ của uậ v Lu n văn đã hệ thống các vấn đề chung về cơ sở lý lu n của KTQT như lịch sử hình thành, khái niệm, vai trò KTQT; cơ sở lý lu n về chất lượng, kiểm soát chất lượng toàn diện và th ng tin kế toán quản trị trong kiểm soát chất lượng toàn diện t i doanh nghiệp. 5 Th ng qua tìm hiểu, phân t ch thực tr ng tình hình kiểm soát chất lượng, kế toán quản trị trong kiểm soát chất lượng toàn diện t i CN Bình Phư c, lu n văn đưa ra những tồn t i trong kiểm soát chất lượng t i CN Bình Phư c. Bên c nh đó, dựa vào tình hình thực tiễn m i trường kinh doanh và quản lý t i CN Bình Phư c lu n văn đã đề xuất các giải pháp nhằm v n dụng kế toán quản trị vào kiểm soát chất lượng toàn diện t i CN Bình Phư c. 7. Kết cấu của luậ v Lu n văn gồm có 3 chương C ƣơ 1: Cơ sở lý lu n của kế toán quản trị trong việc kiểm soát chất lượng toàn diện. C ƣơ 2: Thực tr ng v n dụng kế toán quản trị trong kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n An – CN Bình Phư c. C ƣơ 3: V n dụng kế toán quản trị vào việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát chất lượng toàn diện t i Công ty CP chế biến gỗ Thu n An – CN Bình Phư c. 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG VIỆC KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN. 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ Lịc sử ì 1.1.1. t à và p át tr ể của kế toá quả trị Nghiên cứu của Anthony A.Atkinson, Ella Mae Matsumura, Robert S.Kaplan, S.Mark Young (2012) cho thấy KTQT được hình thành trong những năm đầu thế kỷ XIX bao gồm các hệ thống đo lường chi phí sản xuất sản ph m đơn l . Vào giữa thế kỷ XIX, nhu cầu chính xác của thông tin chi phí tăng theo quy mô và ph m vi của doanh nghiệp. Hệ thống chi ph l n được xây dựng nhằm cung cấp những thông tin hiệu quả cho các quyết định về giá, đánh giá, giám sát ho t động và kiểm soát chi ph của tổ chức. Trong những năm đầu thế kỷ XX, các công ty như DuPont và General Motors, mở rộng ph m vi, chức năng của kế toán quản trị để l p kế ho ch quản lý, đo lường khả năng sinh lời và hiệu quả ho t động của doanh nghiệp. Sau những đổi m i, sự phát triển của kế toán quản trị ch m l i bởi vì các nhà quản lý cấp cao t p trung vào phát triển và chu n bị báo cáo tài chính và yêu cầu kiểm toán được đặt ra bởi cơ quan quản lý trong những năm 1930. Chỉ trong năm 1970, khi các công ty Mỹ và châu Âu đã chịu áp lực l n từ các nhà sản xuất Nh t Bản, đã quan tâm đến việc hồi sinh trong việc phát triển các công cụ kế toán quản trị m i. Những công cụ này bao gồm các hệ thống báo cáo về chất lượng, dịch vụ khách hàng và người lao động chứ không phải là báo cáo tài ch nh đơn giản của đơn vị thực hiện. Ngoài ra, những tiến bộ quan trọng đã được thực hiện trong việc đo lường chi phí của sản ph m và dịch vụ để phản ánh tầm quan trọng ngày càng tăng của chi phí gián tiếp và hỗ trợ cần thiết để thiết kế và sản xuất một sản ph m, cung cấp một dịch vụ, và đáp ứng nhu cầu của khách hàng. 7 1.1.2. Đị ĩa về kế toá quả trị Theo định nghĩa m i của Viện kế toán viên quản trị Hoa Kỳ (2008) thì kế toán quản trị là một nghề có liên quan đến hợp tác trong quản lý ra quyết định, đưa ra các hệ thống l p kế ho ch và quản lý hiệu suất, và cung cấp chuyên m n trong báo cáo tài ch nh và kiểm soát để hỗ trợ quản lý trong việc xây dựng và thực hiện chiến lược của tổ chức. Theo Ronald W.Hilton và David E. Platt (2014) định nghĩa kế toán quản trị là một quá trình nh n d ng, đo lường, phân t ch, diễn dịch, và truyền đ t th ng tin trong việc theo đuổi các mục tiêu của tổ chức. Kế toán quản trị là một phần kh ng thể thiếu của quá trình quản lý, và những người kế toán quản trị là những cộng sự chiến lược quan trọng trong đội ngũ quản trị của tổ chức. Theo Anthony A. Atkinson et al. (2012) thì kế toán quản trị là quá trình cung cấp cho các nhà quản lý và nhân viên trong một doanh nghiệp các th ng tin có liên quan cả về tài ch nh và phi tài ch nh nhằm ra quyết định, phân bổ nguồn lực và giám sát, đánh giá, và khen thưởng hiệu suất. Th ng tin kế toán quản trị phi tài ch nh bao gồm các biện pháp liên quan đến sự hài lòng của khách hàng và lòng trung thành, quy trình chất lượng và kịp thời, đổi m i và động lực của nhân viên. Theo lu t Kế toán Việt Nam (2003) định nghĩa kế toán quản trị là việc thu th p, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán. Như v y, mặc dù có nhiều quan điểm và khái niệm về kế toán quản trị nhưng tất cả đều có chung một ý tưởng là bộ ph n kế toán quản trị th ng qua việc thu th p, xử lý, đo lường th ng tin kinh tế nhằm hư ng đến cung cấp th ng tin phục vụ cho nhà quản lý trong doanh nghiệp thực hiện các chức năng quản lý như ho ch định, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và ra quyết định quản lý. 8 Va trò của kế toá quả trị 1.1.3. Ngày nay, kế toán quản trị đóng vai trò rất quan trọng trong doanh nghiệp. Kế toán quản trị cung cấp th ng tin đã được lượng hóa, phân t ch, th ch hợp cho nhà quản lý nhằm ra các quyết định trong ho t động sản xuất kinh doanh. Eric W. Noreen, Peter C. Brewer, Ray H. Garrison (2012) trong cuốn Managerial ccounting xuất bản lần thứ 14 cho thấy kế toán quản trị giúp nhà quản lý thực hiện ba quyết định quan trọng: lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định.  L p kế ho ch cho một ho t động, một công việc nên gắn liền v i việc l p dự toán ngân sách cho ho t động, công việc đó nhằm giúp nhà quản lý lên kế ho ch và kiểm soát việc thực hiện kế ho ch.  Kiểm soát: một phần của quá trình kiểm soát bao gồm việc chu n bị các báo cáo kết quả ho t động, báo cáo so sánh ngân sách dự toán v i ngân sách thực tế để xác định những nguồn ho t động hiệu quả và những nguồn ho t động kém kiệu quả. Báo cáo kết quả ho t động cũng sử dụng như là một trong nhiều yếu tố đầu vào để giúp đánh giá và khen thưởng bộ ph n thực hiện.  Ra quyết định: các quyết định được thực hiện bằng việc trả lời ba câu hỏi: Chúng ta bán cái gì? Chúng ta phục vụ cho ai? Chúng ta điều hành như thế nào? Th ng qua các báo cáo về phân t ch các phương án kinh doanh, phân tích chi ph ,…sẽ cung cấp những th ng tin rõ ràng, ch nh xác, kịp thời, hữu ch nhằm làm căn cứ cho nhà quản lý ra các quyết định đúng đắn trong ngắn và dài h n. Tóm l i, th ng tin kế toán quản trị là thực sự quan trọng và cần thiết trong m i trường kinh doanh toàn cầu hóa. Đó là một c ng cụ đắc lực giúp nhà quản lý đưa ra những quyết định đúng đắn trong ho t động kinh doanh. 9 1.2 CHẤT LƢỢNG VÀ KIỂM SOÁT CHẤT LƢỢNG TOÀN DIỆN TRONG DOANH NGHIỆP 1.2.1. K á ệ c ất ƣợ Chất lượng là một yếu tố quan trọng đóng vai trò trung tâm trong việc t o ra lợi thế trên thị trường, nền tảng quan trọng t o ưu thế c nh tranh cho các tổ chức, một yêu cầu trọng điểm trong các ho t động thương m i quốc tế. Chất lượng là một ph m trù rất rộng và phức t p, đặc trưng cho t nh hiệu quả của tất cả các ho t động của tổ chức, phản ánh tổng hợp các nội dung kinh tế, kỹ thu t và xã hội. Do tính phức t p đó nên hiện nay có rất nhiều khái niệm khác nhau về chất lượng. Mỗi khái niệm đều có những cơ sở khoa học và nhằm giải quyết những mục tiêu, nhiệm vụ nhất định trong thực tiễn và có ý nghĩa quan trọng đối v i các tổ chức. J.M. Juran (1995) thảo lu n hai điểm đáng chú ý về chất lượng: Thứ nhất, chất lượng nghĩa là đặc điểm của sản ph m đáp ứng được nhu cầu của khách hàng và làm thỏa mãn họ. Về mặt này thì nghĩa của chất lượng hư ng về thu nh p. Mục đ ch của chất lượng cao hơn là để làm thỏa mãn khách hàng nhiều hơn và vì thế làm tăng thêm thu nh p. Tuy nhiên, nâng cao chất lượng cũng đồng nghĩa v i việc phải đầu tư vốn nhiều hơn, do đó làm tăng chi ph . Nâng cao chất lượng theo nghĩa này lu n luôn tốn chi ph nhiều hơn. Thứ hai, chất lượng có nghĩa là tránh sai sót, tránh những lỗi mà đòi hỏi phải thực hiện l i c ng việc hay dẫn đến việc phàn nàn của khách hàng hoặc yêu cầu bảo hành sản ph m…Về mặt này, chất lượng hư ng về chi ph , do đó chất lượng cao hơn đi k m v i chi ph t hơn. Don R. Hansen và Maryanne M. Mowen (2006) đã diễn tả một hàng hóa hoặc một dịch vụ chất lượng là thứ mà đáp ứng được hoặc vượt qua những mong đợi của khách hàng. Những mong đợi của khách hàng được thể hiện qua các yếu tố như: ứng dụng của sản ph m, độ tin c y của sản ph m, độ bền của sản ph m, t nh tiện dụng và tuổi thọ của sản ph m. 10 Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau về chất lượng, nhưng trong điều kiện nền kinh tế thị trường, khi các doanh nghiệp phải bán cái mà thị trường cần thì doanh nghiệp nên đứng trên góc độ của người tiêu dùng, của khách hàng, của thị trường để quan niệm về chất lượng. Những năm gần đây, khái niệm chất lượng được thống nhất sử dụng khá rộng rãi là định nghĩa trong tiêu chu n quốc tế ISO 9000 do Tổ chức Quốc tế về tiêu chu n hóa – ISO đưa ra, đã được đ ng đảo các quốc gia chấp nh n. Theo đó trong ISO 9000:2000 định nghĩa: “Chất lượng là mức độ của một tập hợp các đặc tính vốn có của sản phẩm, hệ thống hoặc quá tr nh th a mãn các nhu cầu của khách hàng hoặc các bên có liên quan”. 1.2.2. K á ệ kể soát c ất ƣợ Theo Hệ thống quản lý chất lượng TCVN ISO 9000:2000 thì kiểm soát chất lượng là những ho t động và kỹ thu t có t nh tác nghiệp, được sử dụng nhằm đáp ứng các yêu cầu chất lượng. Chất lượng bị ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố bên trong và bên ngoài tổ chức. Kiểm soát chất lượng là kiểm soát các nhân tố bên trong tổ chức ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản ph m, việc kiểm soát này nhằm ngăn ngừa sản xuất ra sản ph m khuyết t t bao gồm: + Kiểm soát con người thực hiện; + Kiểm soát phương pháp và quá trình sản xuất; + Kiểm soát nguyên v t liệu đầu vào; + Bảo dưỡng thiết bị; + Kiểm tra môi trường làm việc. Việc kiểm soát chất lượng chủ yếu nhằm vào quá trình sản xuất để khắc phục những sai sót ngay trong quá trình thực hiện. Để quá trình kiểm soát chất lượng đ t hiệu quả tổ chức cần xây dựng một cơ cấu tổ chức hợp lý, phân c ng trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ ph n. Ho t động kiểm soát chất lượng được tiến hành theo chu trình: ho ch định, thực hiện, kiểm tra, điều chỉnh.