Tài liệu Vận dụng các phương pháp thống kê để phân tích chỉ tiêu gdp của việt nam thời kỳ 1990 đến 2001

Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp Lêi nãi ®Çu Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc viÖc qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ mét c¸ch ®óng ®¾n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. §Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cÇn ph¶i sö dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m«. Trong c¸c m« h×nh nµy chØ tiªu tæng s¶n phÈm quèc néi (Gross Dometic Product - GDP) víi vai trß trung t©m cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ ®îc xem xÐt díi nhiÒu gi¸c ®é. §æi míi ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ ViÖt nam tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cïng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ b×nh ®¼ng tham gia vµo nÒn s¶n xuÊt x· héi. §Ó hoµ nhËp víi céng ®ång c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vÒ mäi ph¬ng diÖn ®ßi hái chóng ta ph¶i ®«Ø míi vÒ mäi mÆt. Mét trong c¸c mÆt ®ã lµ ph¬ng ph¸p míi vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ mµ hÇu hÐt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· sö dông tõ rÊt l©u ®ã lµ tµi kho¶n quèc gia (SNA) víi hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp: GDP, GNI, NI, NDI. §èi víi mçi quèc gia c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông s¶n phÈm s¶n xuÊt ra qu¸ tr×nh t¹o ra thu nhËp ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®ã ph¶n ¸nh møc sèng thùc tÕ, gi¸ trÞ vèn ®Çu t cho tÝch luü tµi s¶n t¸i s¶n xuÊt më réng. GDP lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, nã ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m). GDP lµ nguån gèc cña mäi kho¶n thu nhËp nguån gèc sù giÇu cã vµ phån vinh x· héi. Nã lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt, nã kh«ng chØ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu sau mµ c¶ hiÖu qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu réng vµ lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu lµm c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu kh¸c. GDP lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ sù t¨ng trëng kinh tÕ mét quèc gia nghiªn cøu kh¶ n¨ng tÝch luü, kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt tÝnh to¸n c¸c kho¶n thu nhËp tõ s¶n xuÊt vµ lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc sèng c¸c tÇng líp d©n c, c¸c chØ Líp: Thèng kª 40B 1 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp tiªu so s¸nh quèc tÕ vµ lµm c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm møc ®ãng gãp cña mçi quèc gia v¬Ý tæ chøc quèc tÕ (liªn hîp quèc, UNICEP...) mÆt kh¸c ®Ó ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Êt níc trong t¬ng lai. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy trong thêi gian thùc tËp ë ViÖn Khoa häc Thèng kª, víi sù gióp ®ì cña c¸c b¸c, c¸c c«, c¸c chó trong ViÖn em ®· m¹nh d¹n chän vÊn ®Ò “VËn dông c¸c ph¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch chØ tiªu GDP cña ViÖt nam thêi kú 1990 ®Õn 2001” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn luËn v¨n gåm c¸c ch¬ng sau: Ch¬ng I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ chØ tiªu GDP. Ch¬ng II : §Æc ®iÓm vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch GDP. Ch¬ng III: LËp vµ ph©n tÝch d·y sè GDP ë ViÖt nam thêi kú 1990 -2001. LuËn v¨n cña em ®îc hoµn thµnh díi sù híng dÉn trùc tiÕp cña TS. TRÇn Ngäc Ph¸c vµ sù gióp ®ì cña c¸c b¸c, c¸c c« vµ c¸c chó trong Viªn Khoa häc Thèng kª. Tuy nhiªn, víi thêi gian cã h¹n vµ nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ sù hiÓu biÕt vÒ lý thuyÕt còng nh vÒ thùc tiÔn trong lÜnh vùc míi mÎ vµ khã kh¨n nµy. Nªn luËn v¨n cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, do ®ã em rÊt mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy, c« cung c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. TrÇn Ngäc Ph¸c vµ c¸c b¸c, c¸c c« trong ViÖn Thèng kª ®· gióp em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Ch¬ngI Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ chØ tiªu GDP Líp: Thèng kª 40B 2 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp I. Lý luËn chung vÒ GDP. 1. Néi dung kinh tÕ cña chØ tiªu tæng hîp GDP. Tæng s¶n phÈm quèc néi (Gross Domestic Product - GDP) lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp c¬ b¶n lµ chØ tiªu gèc (Prime). Tõ ®ã thiÕt lËp c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c (NI, GNP, NDI...) trong nÒn kinh tÕ quèc d©n GDP ®îc thiÕt lËp nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp mét) trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia (mét ®Þa ph¬ng, mét vïng l·nh thæ...) trong mét thêi kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m) nã lµ thíc ®o hiÖu suÊt ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia (cña mét ®Þa ph¬ng, mét l·nh thæ...) t¹o thªm cña c¶i cho x· héi cïng c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô phôc vô nhu cÇu sö dông vµ c¸c môc ®Ých kh¸c nhau cña quèc gia ®ã trong mét thêi kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m). ChØ tiªu GDP kh«ng chØ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cña tµi s¶n t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu s©u mµ c¶ hiÖu qu¶ t¸i s¶n xuÊt x· héi theo chiÒu réng. GDP víi nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c. Bªn c¹nh ®ã GDP cßn sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ t¨ng trëng kinh tÕ vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña mét quèc gia th«ng qua tèc ®é ph¸t triÓn. §Ó nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®©ï t tÝch luü huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc s«ng d©n c, so s¸nh quèc tÕ, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña mét quèc gia ®èi víi tæ chøc quèc tÕ. Qua GDP ta biÕt ®îc kho¶n thu nhËp ®îc t¹o ra cña quèc gia ®ã trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ngµnh s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ cña quèc gia m×nh. GDP ®îc xem xÐt trªn c¸c gãc ®é hiªn vËt (s¶n phÈm) vµ gi¸ trÞ. - §øng ë gãc ®é xem xÐt vÒ mÆt hiÖn vËt: GDP b»ng tæng mäi s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp I) ho¹t ®éng trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia s¸ng t¹o thªm trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). Nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®îc x· héi sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau: phôc vô ®êi sèng thêng nhËt cña x· héi( c¸ Líp: Thèng kª 40B 3 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp nh©n, d©n c vµ céng ®ång) dù tr÷ tÝch luü cho nÒn s¶n xuÊt thêi kú sau vµ cho xuÊt khÈu. - §øng ë gãc ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ: GDP b»ng tæng c¸c chi phÝ cña “chñ s¶n xuÊt” t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm (®îc ký hiÖu lµ V* vµ M*) ®ång thêi tõ c¸c chi phÝ ®ã t¹o nªn c¸c tæng thu nhËp cña mäi thµnh viªn bÊt kÓ lµ hé khÈu thêng tró cña quèc gia hay tõ níc ngoµi, tham gia trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia së t¹i trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). Cô thÓ h¬n, víi gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ song víi ®Þa vÞ cña “ ngêi chñ” s¶n xuÊt, GDP b»ng tæng c¸c chi phÝ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng vÒ s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô) ®îc s¶n xuÊt ra (V* + M*) trong mét thêi kú kÕ to¸n. C¸c chi phÝ ®ã bao gåm: + Chi tr¶ c«ng lao ®éng cho ngêi s¶n xuÊt (chi phÝ t¹o ra yÕu tè V*kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm ): 1. TiÒn l¬ng chÝnh, phô. 2. TiÒn, hiÖn vËt tr¶ c«ng lao ®éng. 3. C¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l¬ng kh¸c. a. TiÒn ¨n ca, ¨n tra. b. TiÒn gi¶ng bµi, nãi chuyÖn. c. Thëng s¸ng kiÕn ®ét xuÊt. v.v... + Chi nép thuÕ s¶n xuÊt cho Nhµ níc (kh«ng kÓ trî cÊp do Nhµ níc tµi trî). Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*1 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm : 1. ThuÕ doanh nghiÖp. 2. ThuÕ hµng ho¸. 3. ThuÕ n«ng nghiÖp. Líp: Thèng kª 40B 4 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp 4. ThuÕ bu«n chuyÕn. 5. C¸c lo¹i thuÕ s¶n xuÊt kh¸c (tÝnh vµo gi¸ thµnh cña s¶n phÈm ): a. PhÝ giao th«ng ®êng bé, ®êng thuû. b. PhÝ qua cÇu phµ c. PhÝ hé chiÕu,giÊy tê kh¸c. d. C¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh¸c. + Chi phÝ hoµn vèn cè ®Þnh tham gia vµo s¶n xuÊt (b»ng gi¸ trÞ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh) - Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M* 2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ lîi tøc vèn cæ phÇn s¶n xuÊt – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ lîi tøc kinh doanh – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Chi tr¶ l·i tiÒn vay vèn (kÓ c¶ tiÒn nhËn göi tiÕt kiÖm, tiÒn b¸n tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu...) - Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ tiÒn thuª quyÒn sö dông nh÷ng tµi nguyªn ®Æc biÖt (thuª vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu cña gi¸ trÞ s¶n phÈm. Cïng víi gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ song víi ®Þa vÞ cña nh÷ng ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi tiÒn, vèn, tµi s¶n lao ®éng cña m×nh sau nµy thêng gäi lµ nh©n tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ ngêi chñ s¶n xuÊt (huy ®éng) vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ m×nh, ngµnh m×nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi, GDP b»ng tæng c¸c thu nhËp (h×nh thµnh tõ c¸c chi phÝ mµ chñ s¶n xuÊt thùc hiÖn) cña nh÷ng ngêi chñ së h÷u vÒ tiÒn, vèn, tµi s¶n, lao ®éng (lµ hé khÈu thêng tró cña quèc gia hay ë níc ngoµi) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhËn ®îc trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). Líp: Thèng kª 40B 5 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp + Thu nhËp vÒ c«ng lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè V* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Thu nhËp cña Nhµ níc vÒ thuÕ s¶n xuÊt (kh«ng kÓ trî cÊp do Nhµ níc tµi trî) chi phÝ t¹o ra M*1 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu nhËp hoµn vèn tµi s¶n cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña chñ së h÷u vèn tµi s¶n cè ®Þnh (b»ng gi¸ trÞ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Thu vÒ lîi tøc cæ phÇn s¶n xuÊt chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu vÒ lîi tøc kinh doanh – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm . + Thu vÒ l·i tiÒn cho vay vèn (kÓ c¶ tiÒn göi tiÕt kiÖm, tiÒn mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu...) chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M * kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu tiÒn vÒ cho thuª quyÒn sö dông c¸c tµi s¶n ®Æc biÖt (thuª vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . ViÖc xem xÐt gi¸c ®é vÒ gi¸ trÞ ®øng ë ®Þa vÞ “ngêi” chñ së h÷u – ngêi chi vµ ®øng ë ®Þa vÞ ngêi chñ së h÷u c¸c nh©n tè tham gia vµo s¶n xuÊt – ngêi thu, c¸c kho¶n cÊu thµnh GDP – 7 kho¶n thu – chi trªn lµ trïng nhau. Cô thÓ h¬n GDP b»ng tæng c¸c kho¶n chi phÝ mµ “ngêi” chñ s¶n xuÊt thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm còng b»ng tæng c¸c thu nhËp cña nh÷ng ngêi tham gia (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) vµo s¶n xuÊt víi tiÒn vèn, tµi s¶n, lao ®éng cña m×nh – Chñ së h÷u c¸c nh©n tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . 2. VÞ trÝ cña chØ tiªu GDP trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia – SNA. a. Kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Tríc ®Ëy khi cßn hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u vµ Liªn x« trªn thÕ giíi cã hai hÖ thèng ®o lêng nÒn kinh tÕ cïng song song tån t¹i. Líp: Thèng kª 40B 6 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp C¸c níc x· héi chñ nghÜa theo m« h×nh kinh tÕ kÕ häach ho¸ tËp trung sö dônh hÖ thèng c¸c b¶ng c©n ®èi vËt chÊt hay ®îc gäi lµ hÖ thèng s¶n phÈm vËt chÊt .Níc ta lµ mét níc x· héi chò nghÜa v× vËy sau khi chiÕn tranh kÕt thóc (n¨m1975) níc ta b¾t ®Çu sö dông MPS trong ph¹m vi c¶ níc. MPS ®îc x©y dùng dùa trªn c¬ së häc thuyÕt kinh tÕ C¸c M¸c víi luËn ®iÓm c¬ b¶n cho r»ng chØ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o cña c¶i vËt chÊt míi s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. §Õn n¨m 1993 ®Ó phï hîp víi xu híng chung cña thÕ giíi níc ta chuyÓn tõ sö dông MPS sang sö dông SNA. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ( asystem of Nation Accounts – viÕt t¾t SNA). Mét m« h×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c níc lµ thµnh viªn cña tæ chøc Liªn Hîp Quèc sö dông, bao gåm mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ táng hîp, c¸c b¶ng c©n ®èi ®îc x©y dùng trªn nhiÒu ®iÒu kho¶n kinh tÕ nh»m môc ®Ých ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt x· héi, kÕt qu¶ cña qóa tr×nh s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh sö dông nguån s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra, qu¸ tr×nh t¹o ra c¸c kho¶n thu nhËp vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®ã... nãi mét c¸ch kh¸c hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ®îc thiÕt lËp ë mét quèc gia thÓ hiªn ë mäi mèi quan hÖ kinh tÕ cña quèc gia ®ã. C¸c mèi quan hÖ ®ã kh«ng nh÷ng n¶y sinh ë néi bé quèc gia ®ã( mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ trong quèc gia) mµ cßn n¶y sinh tõ quèc gia ®ã víi c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ kh¸c. C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã lµ : Mua, b¸n s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô) ñng hé, cho, biÕu tÆng (s¶n phÈm vµ tiÒn mÆt, vµng b¹c...) vay, mîn tiÒn b¹c, vèn s¶n xuÊt. Mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt cña MPS lµ thu nhËp quèc d©n, cña SNA lµ tæng s¶n phÈm quèc néi . ë ®©y ta nghiªn cøu chØ tiªu GDP mét chØ tiªu quan träng cña SNA nªn tríc khi xem xÐt vÞ trÝ cña GDP trong SNA ta kh¸i qu¸t qua vÒ c¸c tµi kho¶n chñ yÕu cña SNA. b. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c tµi kho¶n chñ yÕu trong SNA : Líp: Thèng kª 40B 7 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia SNA tùu trung l¹i thÓ hiÖn trong c¸c tµi kho¶n sau ®©y. - Tµi kho¶n I – Tµi kho¶n s¶n xuÊt (Domestic Product Account): Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña mét thêi kú s¶n xuÊt vµ thùc tr¹ng sö dông s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau ph¶n ¸nh mèi quan hÖ mua, b¸n, chuyÓn nhîng s¶n phÈm víi bªn ngoµi (quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...). - Tµi kho¶n II – Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu (Income and Oulay Account) : ph¶n ¸nh tæng thu nhËp hay thu nhËp cuèi cïng tõ s¶n xuÊt vµ tõ ngoµi s¶n xuÊt thùc tÕ chi tiªu do tiªu dïng cuèi cïng – tiªu dïng c¸c s¶n phÈm vµo ®êi sèng x· héi, qua ®ã biÕt ®îc møc sèng cña x· héi, gi¸ trÞ tiÕt kiÖm ®Ó dµnh ®îc cña quèc gia qua tiªu dïng cuèi cïng mét nguån vèn chñ yÕu cho ®©ï t s¶n xuÊt thêi kú sau. - Tµi kho¶n III – Tµi kho¶n vèn tµi s¶n tµi chÝnh (Capital Finnce Account): ph¶n ¸nh tæng nguån vèn ®îc t¹o ra kh«ng nh÷ng tõ néi bé nÒn kinh tÕ (nguån vèn tù cã) mµ cßn tõ bªn ngoµi (quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...) vµ thùc tÕ ®Çu t vèn cho tÝch luü tµi s¶n s¶n xuÊt cña thêi kú tíi (n¨m sau) vµ tÝch luü vÒ tµi s¶n tµi chÝnh quèc gia. - Tµi kho¶n IV – Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi (Account on Rest of The World) ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ mua, b¸n, chuyÓn nhîng, vay mîn... cña quèc gia víi bªn ngoµi (c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...) c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cã liªn quan víi 3 tµi kho¶n trªn ®iÒu ®ã thÓ hiÖn á c¸c ®iÒu kho¶n ®îc thiÕt lËp. - B¶ng I - O : Lµ b¶ng c©n ®èi liªn ngµnh vÒ s¶n xuÊt vµ sö dông kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña tõng ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc mèi liªn hÖ cña mét sè ngµnh lín trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ sö dông s¶n phÈm , dÞch vô... xÐt cho cïng b¶ng I – O m« t¶ chi tiÕt h¬n tµi kho¶n s¶n xuÊt trong SNA. Líp: Thèng kª 40B 8 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp c. VÞ trÝ c¬ b¶n cña chØ tiªu GDP. Tµi kho¶n quèc gia SNA ®îc thiÕt lËp nh»m môc ®Ých ph¶n ¸nh kÕt qu¶ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m); ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phèi l©n ®Çu vµ ph©n phèi l¹i kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®ã t¹o ra tçng c¸c thu nhËp – nguån cña c¶I giµu cã cña toµn x· héi vµ sö dông c¸c tæng thu nhËp ®ã vµo môc ®Ých tiªu dïng thêng nhËt cña ®êi sèng x· héi, sö dông vµo ®Çu t tÝch luü s¶n xuÊt ®ång thêi ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ (lµm ¨n, bu«n b¸n...) cña quèc gia víi bªn ngoµi . mÆt kh¸c, tæng s¶n phÈm trong níc (GDP) lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt trong SNA, nã lµ chØ tiªu gèc, víi néi dung c¸c yÕu tè cÊu thµnh, tõ ®ã gióp cho viÖc tÝnh to¸n, thiÐt lËp c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh GNI, NI ,NDI.. II. c¸c phong ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu GDP Cã 3 ph¬ng ph¸p tÝnh GDP mµ hÇu hÕt c¸c quèc gia lµ thµnh viªn cña tæ chøc Liªn Hîp Quèc sö dông, chóng ta lÇn lît xem xÐt c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh GDP : 1. Ph¬ng ph¸p 1: Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt (the production approach) Nh trªn ®· tr×nh bµy, ®øng ë gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt kÕt c¸u gi¸ trÞ cña GDP, song víi ®Þa vÞ cña ngêng chñ s¶n xuÊt, tøc lµ ®Þa vÞ cña ngêi ph¶i chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra c¸c gi¸ trÞ gia t¨ngcña s¶n phÈm míi, ta cã ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®Ó tÝnh GDP cô thÓ: Víi c¸c kÝ hiÖu kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô): V*, M*, C*. Ta cã: GDP = (V*1 + M*1) + (V*2+ M*2)+ .. .. + (V*20 + M*20) 20 GDP = ∑(V *i + M *i ) i =1 Trong ®ã: Líp: Thèng kª 40B 9 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp V *i + M *i : lµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh (cã 20 ngµnh cÊp 1). Song thùc tÕ h¹ch to¸n t¹i c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n cña c¸c ®¬n vÞ c¬ së cho thÊy phÇn chi phÝ sö dông c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô (C* i) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm míi ®îc ®¶m b¶o ®Çy ®ñ vÒ chÝnh x¸c h¬n lµ c¸c tµi kho¶n vÒ chi phÝ kh¸c (tr¶ c«ng, nép thuÕ…) v× lÏ ®ã c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®a ra c«ng thøc tÝnh GDP theo ph¬ng ph¸p gi¸n tiÕp nh sau: GDP = (Go1 − C *1 ) + (G02 − C *2 ) + ... + (G020 − C *20 ) 20 GDP = ∑ (G0i − C *i ) i=1 Trong ®ã: G0i lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh i C *i lµ chi phÝ trung gian cña ngµnh i chi phÝ sö dông c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra ra s¶n phÈm míi. 2. Ph¬ng ph¸p thu thËp (The income approach). Nh trªn ®· tr×nh bµy ®øng tren gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt kÕt cÊu gi¸ trÞ GDP, song víi ®Þa vÞ cña “ngêi” chñ së h÷u c¸c nh©n tè ®îc tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (dï lµ hé khÈu thêng tró quèc gia hay lµ ngêi níc ngoµi) sau mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã nhËn ®îc nh÷ng kho¶n thu nhËp tõ viÖc cho sö dông c¸c nh©n tè ®ã: vèn, tiÒn, tµi s¶n, lao ®éng mµ ngêi chñ s¶n xuÊt “huy ®éng” vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ m×nh ngµnh m×nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi ta cã ph¬ng ph¸p thu nhËp ®Ó x¸c ®Þnh GDP cô thÓ nh sau: GDP = Tæng thu nhËp cña chñ së h÷u vÒ tiÒn, vèn, tµi s¶n, lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. = Thu nhËp bï ®¾p søc lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt + Thu nhËp hoµn vèn cè ®Þnh vµ lîi tøc tham gia vµo s¶n xuÊt. = Thu nhËp vÒ c«ng lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt (1) + Thu nhËp vÒ c«ng qu¶n lý quèc gia ®¶m b¶o an toµn x· héi cho nÒn s¶n xuÊt ho¹t ®éng Líp: Thèng kª 40B 10 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp trong m«I trêng thuËn lîi (2) + Thu nhËp vÒ c«ng kinh doanh (qu¶n trÞ ®iÒu hµnh xÝ nghiÖp) ®Ó ®¹t lîi nhuËn cao nhÊt (3) + Thu nhËp vÒ hoµn vèn cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (4) + Thu nhËp vÒ lîi tøc (hoÆc l·i) vèn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (lîi tøc cæ phÇn, l·i tiÒn cho vay, göi tiÕt kiÖm, mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu..) (5) + Thu nhËp vÒ tiÒn cho thuª c¸c tµi s¶n ®Æc biÖt ( vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (6). Trong 6 kho¶n thu nhËp trªn: - Kho¶n 1: ChÝnh lµ toµn bé chi phÝ chñ s¶n xuÊt tr¶ c«ng lao ®éng cho ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp (yÕu tè V*) trong kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm. - Kho¶n 2: ChÝnh lµ thuÕ s¶n xuÊt (trõ trî cÊp cña Nhµ níc cho s¶n xuÊt) mµ ng©n s¸ch nhµ níc thu ®îc tõ chñ s¶n xuÊt ph¶i nép (yÕu tè M*1trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm). - Kho¶n 4: ChÝnh lµ phÇn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (yÕu tè M* 2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm ). - Kho¶n 3; 5 vµ 6 : ChÝnh lµ thÆng d s¶n xuÊt (Operating surplus) yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gÝa trÞ s¶n phÈm . Tõ b¶n chÊt cña 6 kho¶n thu nhËp trªn, GDP tÝnh theo ph¬ng ph¸p thu nhËp ®îc thÓ hiÖn nh sau: GDP = Thu nhËp c«ng lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt (V*) + ThuÕ s¶n xuÊt (kh«ng kÓ trî cÊp cña Nhµ níc cho s¶n xuÊt ) (M*1) + KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (M*2) + ThÆng d s¶n xuÊt ( M*3). Víi c¸c ký hiÖu thÓ hiÖn c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm, ta cã c«ng thøc x¸c ®Þnh GDP theo ph¬ng ph¸p thu nhËp nh sau: GDP = V* + M*1 + M*2 + M*3 . 3. Ph¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm (The expenditure approach). Nh trªn ®· tr×nh bµy, ®øng ë gi¸c ®é xem xÐt vÌ mÆt hiÖn vËt cña s¶n phÈm, GDP = Tæng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô gia t¨ng, do Líp: Thèng kª 40B 11 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp 1) ho¹t ®éng trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia s¶n xuÊt trong mét thêi kú kÕ to¸n thêng lµ mét n¨m) vµ nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®îc sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau: tiªu dïng trong ®êi sèng x· héi (c¸ nh©n vµ céng ®ång) ®Çu t tÝch luü t¸i s¶n xuÊt thêi kú sau vµ xuÊt khÈu. Víi ý nghÜa nh vËy GDP ®îc x¸c ®Þnh theo mét ph¬ng ph¸p kh¸c n÷a ngoµi 2 ph¬ng ph¸p ®· nªu ë trªn. §ã lµ ph¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm: GDP = Tæng (gi¸ trÞ) cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®îc sö dông vµo tiªu dïng cuèi cïng cña x· héi (C¸ nh©n vµ céng ®ång) + Tæng (gi¸ trÞ) s¶n phÈm vµ dÞch vô sö dông ®Çu t cho tÝch luü t¸i s¶n xuÊt thêi kú sau (n¨m sau) + Tæng (gi¸ trÞ) s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô sö dông xuÊt khÈu ra níc ngoµi. Song, ®ã chØ lµ c«ng thøc mang tÝnh danh nghÜa. Trong ®êi sèng thùc tÕ cña mét quèc gia, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi mèi giao lu trong s¶n xuÊt vµ sö dông s¶n phÈm ®a quèc gia (kinh tÕ më) trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia, c¸c s¶n phÈm nhÊt lµ s¶n phÈm dÞch vô ®îc nhËp khÈu vµ sö dông réng r·i nã hoµ chung trong c¸c môc ®Ých kh¸c nhau cïng víi c¸c lo¹i s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt tõ néi ®Þa. Tõ ý nghÜa ®ã, c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®a ra c«ng thøc x¸c ®Þnh GDP theo ph¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm thùc tÕ chuÈn x¸c nh sau: GDP + Gi¸ trÞ s¶n Gi¸ trÞ s¶n PhÈm vµ Gi¸ trÞ s¶n phÈm Gi¸ trÞ c¸c phÈm vËt dÞch vô sö dông vËt chÊt vµ dÞch s¶n phÈm chÊt vµ dÞch = vµo tiªu dïng cuèi + vô lµ TSC§ TSL§ + vËt chÊt vµ vô nhËp cïng cña x· héi (c¸ tµi s¶n quý hiÕm dÞch vô khÈu nh©n vµ céng ®ång) tÝch luü cho TSX xuÊt khÈu Trong ®ã: TSC§ (tµi s¶n cè ®Þnh) TSL§ (tµi s¶n lu ®éng) TSX (t¸i s¶n xuÊt) Víi c¸c kÝ hiÖu dïng thèng nhÊt trong c¸c níc thµnh viªn cña Liªn Hîp Quèc: M: NhËp khÈu (import) c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô. Líp: Thèng kª 40B 12 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp X : XuÊt khÈu (export) c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô. C : Tiªu dïng cuèi cïng (Consunption) c¸c s¶n phÈm vµo ®êi sèng x· héi, víi: Cp : Tiªu dïng cuèi cïng cña c¸ nh©n d©n c Cg : Tiªu dïng cuèi cïng cña Nhµ níc (chÝnh phñ ) I: §Çu t (Investment) cho tÝch luü tµi s¶n (TSC§) tµi s¶n lu ®éng vµ tµi s¶n quý hiÕm cho t¸i s¶n xuÊt. Ta cã : GDP + M = C + I + X GDP = C + I + X - M Hay : Líp: Thèng kª 40B GDP = Cp + Cg + I + X - M 13 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch¬ng II §Æc ®iÓm vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch chØ tiªu GDP I . C¸c lo¹i d·y sè thêi gian vÒ chØ tiªu GDP vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña nã. 1. Nhãm d·y sè c¸c chØ tiªu tuyÖt ®èi. 1.1. D·y sè GDP. §Ó nghiªn cøu mÆt lîng cña GDP biÕn ®éng qua thêi gian ngêi ta dùa vµo gi¸ trÞ cña GDP theo gi¸ hiÖn hµnh hoÆc theo gi¸ so s¸nh. Qua d·y sè GDP biÕn ®éng qua thêi gian ta cã thÓ nghiªn cøu biÕn ®éng cña GDP v¹ch râ xu híng vµ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn ®ång thêi dù ®o¸n GDP trong t¬ng lai. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tån t¹i vµ quy m« cña hiÖn tîng qua thêi gian ta cã thÓ thÊy r»ng GDP lµ chØ tiªu thêi kú biÓu hiÖn quy m« cña GDP qua tõng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c, GDP lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi v× vËy ta cã thÓ céng GDP qua c¸c n¨m ®Ó nghiªn cøu biÕn ®éng cña hiÖn tîng trong mét thêi kú dµi h¬n. Tõ c¸c ®Æc ®iÓm trªn ta cã thÓ vËn dông c¸c chØ tiªu tiªu ph©n tÝch d·y GDP nh chØ tiªu: møc ®é b×nh qu©n theo thêi gian, lîng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi (liªn hoµn hoÆc ®Þnh gèc) tèc ®é ph¸t triÓn (liªn hoµn hoÆc ®Þnh gèc)... 1.2. C¸c d·y sè VA. TÝnh GDP theo ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt ta tÝnh VA c¸c ngµnh hay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy khi ph©n tÝch GDP theo d·y sè thêi gian ta cÇn ph¶i nghiªn cøu sù biÕn ®éng cÊu thµnh nªn GDP ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c chiÕn lîc cô thÓ vµ chÝnh x¸c h¬n. VA lµ sè tuyÖt ®èi v× vËy khi nghiªn cøu VA t¬ng tù nh GDP ta cã thÓ vËn dông c¸c chØ tiªu gièng nh ®èi víi c¸c chØ tiªu vËn dông cho GDP . 1.3. C¸c d·y sè thu nhËp. Thu nhËp lµ mét trong nh÷ng bé phËn cÊu thµnh nªn GDP theo ph¬ng ph¸p thu nhËp, tõ c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®ã ta cã thÓ lËp c¸c d·y sè thu nhËp Líp: Thèng kª 40B 14 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp lÇn ®Çu cña ngêi lao ®éng, thu nhËp lÇn ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp vµ thu nhËp lÇn ®Çu cña Nhµ níc. §©y lµ c¸c chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú v× vËy ta còng cã thÓ sö dông c¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè GDP cho chØ tiªu thu nhËp. 1.4. C¸c d·y sè chØ tiªu. Lµ c¸c d·y sè chØ tiªu cña hé cho tiªu dïng cuèi cïng chi tiªu cña chÝnh phñ cho tiªu dïng cuèi cïng, chi cho tiÕt kiÖm, chi cho xuÊt nhËp khÈu ®ã lµ c¸c bé phËn cÊu thµnh nªn GDP. §©y lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú v× vËy nã mang ®Æc ®iÓm cña chØ tiªu GDP do ®ã, cã thÓ sö dông c¸c chØ tiªu ph©n tÝch GDP ®Ó ph©n tÝch chØ tiªu nµy. 1.5. C¸c d·y sè chØ tiªu sö dông s¶n phÈm. Lµ c¸c d·y sè tiªu dïng cuèi cïng, d·y sè sö dông s¶n phÈm cho tÝch luü sè sö dông s¶n phÈm do xuÊt khÈu vµ còng lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú nªn ta cã thÓ sö dông c¸c chØ tiªu d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch nh ®èi víi GDP. 2. Nhãm chØ tiªu t¬ng ®èi. 2.1. D·y sè c¬ cÊu GDP vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh nªn GDP. Mçi mét ph¬ng ph¸p ta cã c¸c bé phËn cÊu thµnh kh¸c nhau v× vËy ®Ó xem xÐt bé phËn nµo chiÕm tû träng lín trong GDP ta cÇn lËp c¸c d·y sè c¬ cÊu GDP , d·y sè c¬ cÊu GDP lµ chØ tiªu t¬ng ®èi kÕt cÊu nªn ®Ó ph©n tÝch vai trß cña bé phËn cÊu thµnh ta cã thÓ sö dông: chØ tiªu lîng t¨ng gi¶m . 2.2. D·y sè vÒ tèc ®é ph¸t triÓn cña GDP vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh GDP . §Ó biÕt ®îc qua c¸c n¨m GDP t¨ng gi¶m nh thÕ nµo vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh ®ãng vai trß nh thÕ naß. Ta thµnh lËp d·y sè tèc ®é ph¸t triÓn, d·y sè tèc ®é ph¸t triÓn lµ chØ tiªu t¬ng ®èi cêng ®é nªn cã thÓ vËn dông c¸c chØ tiªu nh : tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh, tèc ®é t¨ng (gi¶m) liªn hoµn hoÆc ®Þnh gèc. 3. Nhãm chØ tiªu b×nh qu©n. 3.1. D·y sè GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi. GDP b×nh quan ®Çu ngêi lµ th¬ng sè gi÷a GDP vµ tæng d©n sè (S) cña mét thêi kú nhÊt ®Þnh. GDP lµ chØ tiªu thêi kú cßn d©n sè (S) lµ chØ tiªu thêi ®iÓm do ®ã khi tÝnh GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi ta lÊy GDP chia cho d©n sè b×nh Líp: Thèng kª 40B 15 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp qu©n cña thêi kú ®ã. GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ chØ tiªu t¬ng ®èi cêng ®é nªn ta sö dông c¸c chØ tiªu: tèc ®é phÊt triÓn (liªn hoµn hoÆc ®Þnh gèc ); tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n tèc ®ä t¨ng (gi¶m ),liªn hoµn . 3.2. D·y sè tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ngêi . Tiªu dïng cuèi cïng lµ mét phÇn cña GDP ®îc sö dông cho chi tiªu dïng, tÝch luü tµi s¶i vµ xuÊt khÈu.V× vËy t¬ng tù nh chØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi, tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ chØ tiªu t¬ng ®èi cêng ®é v× vËy còng thÓ sö dông c¸c chØ tiªu tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn hoÆc ®Þnh gèc ,tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n ,tèc ®é t¨ng (gi¶m) ph¸t ®Þnh gèc hoÆc liªn hoµn, tèc ®é t¨ng trung b×nh. §ã lµ xem xÐt vÒ mÆt lîng cña hÞªn tîng ta cã d·y sè nh vËy cßn khi xem xÐt vÒ mÆt thêi gian GDP cã c¸c d·y sè theo n¨m vµ d·y sè theo quý mÆc dï d·y sè theo quý ®ang ®îc tÝnh nhng nã lµ d·y sè thêi gian ng¾n h¬n sÏ thÓ hiÖn râ h¬n sù biÕn ®éng nh»m ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch cho kÕ ho¹ch nµy. II. C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cÇn gi¶I quyÕt khi lËp d·y sè GDP. 1. §ång nhÊt néi dung tÝnh. Nh chóng ta ®· biÕt d·y sè GDP, VA c¬ cÊu VA tèc ®é ph¸t triÓn lµ ph¶n ¸nh c¸c hiÖn tîng biÕn ®éng qua thêi gian, mÆt kh¸c mçi giai ®o¹n mçi kho¶ng thêi gian kh¸c nhau chóng ta cã nh÷ng néi dung kh¸c nhau. V× vËy khi lËp mét d·y sè GDP chóng ta ph¶i lËp theo mét néi dung nhÊt ®Þnh cô thÓ ®Ó hiÓu râ ta ®i xem xÐt néi dung tõng giai ®o¹n tríc vµ sau n¨m 1993. - Theo s¶n xuÊt : Tríc n¨m 1993 níc ta sö dông hÖ thèng c©n ®èi kinh tÕ quèc d©n MPS trong ®ã c¸c ngµnh s¶n xuÊt chØ bao gåm c¸c ngµnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vËt chÊt nh: c«ng nghiÖp, x©y dùng, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c, c¸c ngµnh dÞch vô phôc vô ph©n phèi vµ tiªu dïng s¶n phÈm vËt chÊt (giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn th«ng tin liªn l¹c, th¬ng nghiÖp cung øng vËt t vµ thu mua). C¸c ngµnh dÞch vô kh¸c th× kh«ng ®îc coi lµ ngµnh s¶n xuÊt. Líp: Thèng kª 40B 16 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp Sau n¨m 1993 ViÖt nam chuyÓn tõ MPS sang SNA víi quan niÖm míi vÒ s¶n xuÊt cña Liªn Hîp Quèc th× hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®Òu ®îc coi lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp 1). Dùa vµo ph¹m vi ho¹t ®éng vµ nguyªn t¾c ph©n ngµnh s¶n xuÊt cña quèc tÕ vµ ¸p dông vµo ViÖt nam theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 75/CP ngµy 27/10/1993 bao gåm c¸c ngµnh sau: 1. N«ng nghiÖp vµ L©m nghiÖp. 2. Thuû s¶n. 3. C«ng nghiÖp khai th¸c má. 4. C«ng nghiÖp chÕ biÕn. 5. S¶n xuÊt vµ cung øng ®iÖn khÝ ®èt vµ níc. 6. X©y dùng. 7. Th¬ng nghiÖp söa ch÷a xe ®éng c¬, m« t«, xe m¸y, ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh. 8. Kh¸ch s¹n nhµ hµng. 9. VËn t¶i kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c. 10. Tµi chÝnh tÝn dông. 11. Ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ. 12. C¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn kinh doanh tµi s¶n vµ dÞch vô t vÊn. 13. Qu¶n lý Nhµ níc an ning quèc phßng vµ b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc. 14. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. 15. Y tÕ vµ ho¹t ®éng cøu trî x· héi. 16. Ho¹t ®éng v¨n ho¸ vµ thÓ thao. 17. C¸c ho¹t ®éng §¶ng, ®oµn thÓ. Líp: Thèng kª 40B 17 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp 18. Ho¹t ®éng c¸ nh©n céng ®ång. 19. Ho¹t ®éng lµm thuª cho c¸c hé gia ®×nh trong c¸c hé t nh©n. 20. Ho¹t ®éng cña tæ chøc vµ ®oµn thÓ quèc tÕ. - Theo ph©n ngµnh kinh tÕ . ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt nam chóng ta më cöa thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt nam víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phong phó vµ ®a d¹ng víi 5 thµnh phÇn kinh tÕ c¬ b¶n sau: + Kinh tÕ Nhµ níc. + Kinh tÕ tËp thÓ. + Kinh tÕ t nh©n. + Kinh tÕ c¸ thÓ. + Kinh tÕ khu vùc thuéc vèn ®Çu t níc ngoµi. ViÖc ph©n chia GDP theo ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ gióp ta n¾m v÷ng ®îc sù ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu cña c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. - Theo khu vùc thÓ chÕ : Ph©n tæ theo khu vùc thÓ chÕ lµ ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh c¸c tæ chøc kh¸c nhau (gäi lµ khu vùc thÓ chÕ) dùa vµo c¸c ®Æc ®iÓm vÒ nguån vèn, môc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña chóng. §èi tîng ph©n chia (tæng thÓ ®îc xem xÐt) ë ®©y còng lµ nÒn kinh tÕ quèc d©n. KÕt qu¶ ph©n chia lµ h×nh thµnh c¸c khu vùc thÓ chÕ lµ tËp hîp c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së cã t c¸ch ph¸p nh©n cã quyÒn ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh cã nguån vèn ho¹t ®éng, môc ®Ých ho¹t ®éng vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng gièng nhau. C¸c nguyªn t¾c ph©n tæ theo khu vùc thÓ chÕ: Líp: Thèng kª 40B 18 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp + C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ph¶i cã t c¸ch ph¸p nh©n. + Ph¶i xem xÐt nguån kinh phÝ hoÆc nguån thu nhËp ®Ó chi tiªu cña ®¬n vÞ kinh tÕ lÊy tõ ®©u?. C¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trªn nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia ®îc ph©n chia theo 5 khu vùc thÓ chÕ sau: • Khu vùc Nhµ níc: Bao gåm c¸c ®¬n vÞ c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ®iÒu hµnh qu¶n lý hµnh ph¸p vµ luËt ph¸p qu¶n lý Nhµ níc, ®¶m b¶o an ning quèc phßng... nguån kinh phÝ ®Ó chi cho c¸c ®¬n vÞ nµy do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp ph¸t. • Khu vùc tµi chÝnh: Bao gåm c¸c ®¬n vÞ tæ chøc cã chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ vµ b¶o hiÓm nh ng©n hµng, c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty bu«n b¸n cæ phÇn, tÝn phiÕu, kho b¹c, c«ng ty xæ sè... nguån kinh phÝ chñ yÕu ®Ó chi tiªu cho c¸c ®¬n vÞ nµy dùa vµ kÕt qu¶ kinh doanh. • Khu vùc phi tµi chÝnh: Gåm c¸c ®¬n vÞ lµ c¸c c«ng ty (hay doanh nghiÖp) thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n... cã chøc n¨ng s¶n xuÊt , kinh doanh s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô) nguån kinh phÝ chñ yÕu ®Ó chi tiªu dùa vµo kÕt qña s¶n xuÊt kinh doanh. • Khu vùc hé : Hé võa lµ ®¬n vÞ tiªu dïng cuèi cïng võa lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã chøc n¨ng s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm. §îc xÕp vµo khu vùc hé toµn bé c¸c hé víi t c¸ch lµ ®¬n vÞ tiªu dïng vµ c¸c hé s¶n xuÊt c¸ thÓ. Nguån kinh phÝ chñ yÕu cña hé ®Ó chi tiªu lÊy tõ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. • Khu vùc v« vÞ lîi: Líp: Thèng kª 40B 19 Trêng §HKTQD Lª ViÕt Minh LuËn v¨n tèt nghiÖp Gåm c¸c ®¬n vÞ c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ho¹t ®«ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm dÞch vô kh«ng v× môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn mµ chñ yÕu nh»m môc ®Ých phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t, tÝn ngìng, nh©n ®¹o, tõ thiÖn... cña d©n c. Nguån kinh phÝ chñ yÕu ®Ó chi tiªu cña c¸c tæ chøc nµy lµ dùa vµo sù ®ãng gãp tù nguyÖn cña c¸c thµnh viªn tham gia vµ sù quyªn gãp cña d©n c. Ph©n tæ nµy ®îc sö dông khi lËp b¶ng c©n ®èi (tµi kho¶n) thu nhËp vµ chi tiªu tµi kho¶n vèn tµi chÝnh tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi vµ b¶ng tæng hîp vÒ sx ph©n phèi l¹i vµ sö dông cuèi cïng GO vµ GDP cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. §ång nhÊt ph¬ng ph¸p tÝnh. ë trªn chóng ta ®· xem xÐt 3 ph¬ng ph¸p tÝnh GDP ®ã lµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt, ph¬ng ph¸p thu nhËp vµ ph¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm (sö dông cuèi cïng) mçi ph¬ng ph¸p cho ta xem xÐt viÖc tÝnh to¸n GDP ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. V× vËy khi lËp mét d·y GDP theo c¸c n¨m ta cÇn ph¶i xem xÐt GDP ®îc tÝnh theo ph¬ng ph¸p nµo ®Ó tõ ®ã ®a ra nh÷ng ph¬ng ph¸p, nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n nh»m tÝnh GDP mét c¸ch chÝnh x¸c. ë ®©y trong ph¹m vi cho phÐp ta lËp d·y sè GDP theo ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt. Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt lµ ph¬ng ph¸p ®o lêng sù ®ãng gãp cña tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt chung b»ng c¸ch lÊy gi¸ trÞ s¶n xuÊt trõ ®i tiªu dïng trung gian hµng ho¸ vµ dÞch vô ®¬n vÞ ®o trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . C«ng thøc tÝnh : 20 20 i =1 i =1 GDP = ∑ (V *i + M *i ) = ∑ VA = ∑ (G0i − C i ) = GO − IC TÝnh GDP theo ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt nh trªn ®· bao hµm viÖc tÝnh gi¸ trÞ tiªu dïng trung gian ®· ®îc dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt taä ra gi¸ trÞ s¶n Líp: Thèng kª 40B 20 Trêng §HKTQD