Tài liệu Vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường tiểu học thanh thủy

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TĨNH GIA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM VẬN DỤNG ÂM NHẠC VÀO HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH THỦY Người thực hiện: Vũ Sỹ Trúc Chức vụ: Hiệu trưởng Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Thủy SKKN thuộc lĩnh vực (môn): HĐNGLL THANH HÓA NĂM 2018 MỤC LỤC I. MỞ ĐẦU…………………………………………………………………...……...…2 0 1. Lí do chọn đề tài………………………………………………………......….. 2 2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………….3 3. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………...3 4. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………..…3 II. NỘI DUNG…………………………………………………………………….4 1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm………………………………..…….4 1.1. Khái niệm đơn giản về vận dụng…………………………………………....4 1.2. Âm nhạc, vai trò của âm nhạc…………………...…………………………..4 1.3. Chương trình ngoại khoá, tác dụng của hoạt động âm nhạc ngoại khóa…....4 2. Thực trạng vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khoá ở trường tiểu học Thanh Thuỷ……………………………………………………………………. 5 3. Những giải pháp nhằm vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường tiểu học Thanh Thuỷ…………………………………………………………..… 6 3.1. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức giá trị về âm nhạc………..….6 3.2. Lập kế hoạch cho việc tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoại khóa………...6 3.3. Giải pháp tổ chức một số hoạt động âm nhạc ngoại khóa cụ thể………. …...7 3.3.1. Dạy cho học sinh làm quen với các bài hát theo “Chủ đề” liên quan đến các môn học hoặc các hoạt động ngoại khoá trong trường thông qua âm nhạc…7 3.3.2. Dạy cho học sinh làm quen với các bài hát thông qua vẽ, tạo hình ở các buổi âm nhạc ngoại khóa……………………………………………………...…8 3.3.3. Tổ chức múa, hát tập thể ngoại khóa……………………………………..8 3.3.4. Giải pháp trong hoạt động làm quen văn học qua các buổi học âm nhạc ngoại khóa……………………………………………………………………….9 3.3.5. Cải biên, sáng tác một số trò chơi phục vụ hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ………………...……………………………………….…9 4. Kết quả đạt được……………………………………………………………..15 III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ……………………………………..………………..17 1. Kết luận………………………………………………………………...….....17 2. Kiến nghị……………………………………………………………………..17 1 I. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Nhiều quốc gia trên thế giới đã đạt được những thành tựu to lớn trong quá trình phát triển nhờ sớm coi trọng vai trò của giáo dục và đào tạo. Khi xã hội ngày càng phát triển, cùng với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhu cầu cuộc sống ngày càng được nâng cao, đặt ra những yêu cầu to lớn về chất lượng cuộc sống, nguồn nhân lực và con người thì văn hóa và giáo dục đóng vai trò là động lực then chốt để thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Do vậy, định hướng của ngành giáo dục, đào tạo hiện nay là: Không chỉ dừng lại ở việc giáo dục những kiến thức văn hóa mà còn hướng tới việc phát triển con người toàn diện. Để đạt được mục đích đó, đòi hỏi học sinh, nhất là học sinh Tiểu học, phải được giáo dục đầy đủ về mọi lĩnh vực: Khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, âm nhạc và nghệ thuật… Âm nhạc là một môn nghệ thuật được nhiều người yêu thích. Vì âm nhạc tạo cho đời sống tinh thần của con người thêm lạc quan yêu đời. Giáo dục đào tạo được nhìn nhận là con đường quan trọng nhất để phát triển với mục đích hướng tới phát triển tối đa năng lực cho từng cá nhân, giúp họ hoà nhập với cuộc sống xã hội. Cấp tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Là bậc học nền tảng có nhiệm vụ xây dựng toàn diện nền móng cho hệ thống giáo dục phổ thông, đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Hoạt động giáo dục âm nhạc đã mang lại những hiệu quả nhất định đối với sự phát triển về thể chất, nhân cách và chiếm một vị trí đáng kể trong quá trình giáo dục âm nhạc ở trường Tiểu học. Tuy nhiên, bên cạnh những hiệu quả mà chương trình giảng dạy âm nhạc trong các trường Tiểu học đã đạt được, còn có một số vấn đề giáo dục chưa phát huy hết vai trò, tác dụng của âm nhạc như: Hoạt động ngoại khóa vẫn còn khô khan, chưa lồng các nội dung giáo dục vào âm nhạc. Nếu người giáo viên không có sự sáng tạo, linh hoạt vận dụng tổ chức các hoạt động âm nhạc vào hoạt động ngoại khoá sẽ gây cho mất hứng thú, không hiệu quả. Chính vì vậy cần giáo dục các nội dung, rèn các kỹ năng (lòng biết ơn, chăm ngoan, lễ phép, chấp hành luật lệ giao thông, ý thức bảo vệ môi trường, yêu thiên nhiên,…) cho học sinh thông qua âm nhạc ngoại khoá sẽ giúp học sinh dễ nhớ, tránh được sự giáo dục cứng nhắc, giúp học sinh “thẩm thấu” hiệu quả hơn. 2 Vì vậy, việc xây dựng chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khoá tại một số trường Tiểu học là điều cần thiết. Từ những lý do trên nên tôi chọn đề tài: “Vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ”. Với mong muốn đem những kinh nghiệm giảng dạy, kiến thức đã học và kinh nghiệm thực tế để đưa ra các giải pháp thật sự khoa học, sáng tạo đối với bộ môn âm nhạc ngoại khóa vào trường học sinh tiểu học nơi tôi đang công tác. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích tìm hiểu về “Vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thủy” nhằm giới thiệu về hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại trường Tiểu học Thanh Thủy. Qua đó đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao hơn chất lượng hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại trường. 3. Đối tượng nghiên cứu Đề tài đi sâu vào nghiên cứu về việc “Sáng tạo, vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở học trường Tiểu học Thanh Thuỷ”. Các hoạt động âm nhạc ngoại khóa diễn ra tại trường Tiểu học Thanh Thuỷ. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin: Đây là phưong pháp được xem là cơ sở lý luận trong sự nhìn nhận đề tài, cấu trúc đề tài và sử lý nội dung. - Phương pháp điền dã: Là công cụ cơ bản trong việc thu thập và khai thác các thông tin âm nhạc tại trường. - Phương pháp tổng hợp, phân tích: Các phương pháp này được áp dụng trong việc xử lý các thông tin được khai thác từ việc khảo sát để trình bày trong đề tài. 3 II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm 1.1. Khái niệm đơn giản về vận dụng Chúng ta biết rằng, trong cuộc sống hàng ngày sáng tạo, vận dụng là kỹ năng của mỗi con người. Ai có khả năng sáng tạo, biết vận dụng kiến thức các lĩnh vực cho hoạt động đời sống thì hiệu quả tăng gấp bội. Hiểu một cách đơn thuần, vận dụng là mang tri thức, lý luận dùng vào thực tiễn. Sử dụng kiến thức đã học vào thực tế. 1.2. Âm nhạc, vai trò của âm nhạc Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh để diễn đạt tình cảm, xúc cảm của con người. Môn học âm nhạc trong nhà trường là phương tiện tích cực để hình thành ở học sinh một tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, tư duy sáng tạo, làm cho học sinh nhanh nhẹn và sống lạc quan yêu đời. Âm nhạc góp phần phát triển những tố chất tâm sinh lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều kiện để học sinh phát triển hoàn chỉnh, cân đối về tâm hồn, trí tuệ và thể chất. Có thể nói, âm nhạc có vai trò rất lớn đối với sự hình thành, phát triển nhân cách của con người nói chung cũng như học sinh phổ thông nói riêng Là một trong số các loại hình nghệ thuật, âm nhạc cũng như các bộ môn nghệ thuật khác, được coi là phương tiện hiệu quả nhất để đưa vào ý thức học sinh mối quan hệ thẩm mỹ với thế giới âm nhạc một cách sâu sắc, tích cực và có mục đích. Quan hệ thẩm mỹ với âm nhạc chính là sự phản ánh âm nhạc trong ý thức học sinh, sự hình thành những quan hệ giữa học sinh với âm nhạc. Đó là một tập hợp những mối quan hệ có lựa chọn của học sinh với tác phẩm âm nhạc và các dạng hoạt động âm nhạc. Âm nhạc không chỉ tác động tới tình cảm của học sinh mà đồng thời hình thành ở các em phẩm chất đạo đức tốt đẹp. Quá trình cảm thụ âm nhạc gắn bó chặt chẽ với sự phát triển trí tuệ của học sinh, đòi hỏi học sinh phải quan sát, chú ý, ghi nhớ và có độ nhạy bén. Âm nhạc có ảnh hưởng đến quá trình phát triển cơ thể con người nói chung và học sinh nói riêng. 1.3. Chương trình ngoại khoá, tác dụng của hoạt động âm nhạc ngoại khóa Chương trình ngoại khóa và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của trường chính là chương trình giáo dục hỗ trợ giúp học sinh phát triển toàn diện, là động lực, hấp dẫn các em đến trường. Củng cố và mở rộng những kiến thức đã tiếp thu được thông qua các môn học ở trên lớp. 4 Giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, trang bị và bổ sung kiến thức mới. Bồi dưỡng thái độ chia sẻ và tình đoàn kết giữa các thành viên. Trang bị thêm cho các em kinh nghiệm sống tập thể trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Góp phần phát triển thái độ tích cực, tự tin trong học tập và rèn luyện hàng ngày, có ý thức tham gia hoạt động tập thể và hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tham gia hoạt động ngoại khóa, học sinh có thể học mà không bị gò bó theo những quy định chặt chẽ của các giờ học chính khoá. Các em được phép tự do sáng tạo, thử sức, được là chính bản thân mình. Hoạt động âm nhạc ngoại khóa trong trường Tiểu học là những hoạt động được tổ chức theo nhóm, tập thể hay dưới hình thức các câu lạc bộ âm nhạc, nhằm mục đích tạo ra các hoạt động trải nghiệm, thực hành, rèn luyện hay củng cố mở rộng những hiểu biết về văn hóa âm nhạc cho học sinh Tiểu học. Hoạt động âm nhạc ngoại khóa không chỉ là môi trường để các học sinh Tiểu học thực hành và vận dụng những hiểu biết và kĩ năng thực hành âm nhạc mà còn là môi trường tạo nên sự gắn bó đoàn kết, những cơ sở nền tảng của tình cảm cộng đồng xã hội, lòng yêu quí và trân trọng các giá trị nghệ thuật của nhân loại và dân tộc, đồng thời đây cũng là những môi trường hình thành và rèn luyện những kĩ năng "mềm" trong ứng xử, giao tiếp ... và những phẩm chất tốt đẹp của các thế hệ công dân trong xã hội hiện đại, nhất là sự chi phối và ảnh hưởng của những phương tiện và thiết bị công nghệ đã khiến cho con người mất đi nhiều cơ hội giao tiếp trực tiếp với nhau trong tập thể. Chính vì vậy, hoạt động ngoại khóa âm nhạc cùng với những hoạt động tập thể, cộng đồng khác sẽ có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục và phát triển toàn diện, nhất là đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học, các em đã có những cảm nhận, hiểu biết và khả năng điều chỉnh hành vi để tạo nên tính thích ứng trong môi trường học tập, giao tiếp, sinh hoạt ở trong gia đình và cộng đồng. 2. Thực trạng vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khoá ở trường tiểu học Thanh Thuỷ Hoạt động giáo dục âm nhạc đã mang lại những hiệu quả nhất định đối với sự phát triển về thể chất, nhân cách và chiếm một vị trí đáng kể trong quá trình giáo dục âm nhạc ở trường Tiểu học. Việc dạy học âm nhạc ở các bậc học hiện nay, như ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ chủ yếu dựa trên các giờ học âm nhạc. Hoạt động ngoại khóa vẫn còn khô khan, thiếu sự mềm dẻo. Chủ yếu tổ chức dưới hình thức “truyên truyền”. Nếu chúng ta không có sự sáng tạo, vận 5 dụng linh hoạt âm nhạc vào hoạt động ngoại khoá sẽ gây cho học sinh cảm giác nhàm chán, mệt mỏi, dẫn đến việc học sinh sẽ mất hứng thú đối với hoạt động. Chính vì vậy, dẫn đến hiệu quả giáo dục và hình thành các kỹ năng sẽ không cao. Các em học sinh tại trường Tiểu học Thanh Thuỷ có khả năng nghe nhạc. Các em rất yêu thích hoạt động âm nhạc và hưởng ứng hoạt động này một cách say mê, tích cực. Qua điều tra tìm hiểu về thực trạng hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại trường Tiểu học Thanh Thuỷ, tôi nhận thấy: do các nội dung hoạt động được tổ chức chưa chặt chẽ, chưa có một chương trình mang tính hệ thống và khai thác từ chính những yếu tố cơ bản, cấu thành của nghệ thuật âm nhạc nên hiệu quả giáo dục chưa cao. Với các em còn nhút nhát, thiếu tự tin, được tham gia vào các chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khóa sẽ thêm lạc quan, mạnh dạn hơn trong mọi hoạt động, hoà nhập trong cộng đồng. Với mục đích giúp học sinh trường Tiểu học Thanh Thuỷ ôn luyện, củng cố những kiến thức đã được học và tạo một sân chơi bổ ích để các em phát huy và thể hiện mọi khả năng âm nhạc. Thông qua hoạt động âm nhạc ngoại khoá, giúp học sinh có được không khí học tập vui tươi, phấn khởi, đoàn kết, nề nếp góp phần xây dựng môi trường học tập thân thiện, tích cực. Tạo điều kiện cho học sinh được múa, hát, vui chơi đó là điều kiện tốt nhất cho các em được thư giãn, lấy lại sự cân bằng giữa giờ học các môn văn hoá khoa học tự nhiên, xã hội căng thẳng về tâm lý để tiếp thu tốt hơn trong các giờ học tiếp theo. Như vậy, tổ chức hoạt động âm nhạc ngoại khoá ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ luôn hướng tới giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho học sinh, hình thành ở các em nhu cầu và sở thích âm nhạc. 3. Những giải pháp nhằm vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường tiểu học Thanh Thuỷ 3.1. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức giá trị về âm nhạc Việc tăng cường tuyền truyền, nâng cao nhận thức về giá trị âm nhạc đóng một vai trò đặc biệt quan trọng giúp cho hoạt động âm nhạc ngoại khóa của trường phát triển. Tuyên truyền, tranh thủ sự ủng hộ của các cấp đảng, chính quyền tại địa phương, của phụ huynh học sinh, các thầy cô giáo trong trường cũng như các em học sinh là điều quan trọng và cần thiết. Chúng ta không chỉ được sự ủng hộ về tinh thần mà còn được hỗ trợ về tài chính là nền tảng cho hoạt động âm nhạc ngoại khóa được duy trì và phát triển. 3.2. Lập kế hoạch cho việc tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoại khóa Trước tiên, để các hoạt động âm nhạc ngoại khóa trong trường Tiểu học 6 Thanh Thuỷ được tốt, người tổ chức phải có kế hoạch và biết lập kế hoạch chi tiết cho từng hoạt động. Trong kế hoạch phải định hướng hoạt động cho cả năm hay từng học kì, từng tháng (theo chủ đề chủ điểm hoặc phục vụ kế hoạch đột xuất theo các yêu cầu của nhà trường). Sau đó cần phải có sự phân công và tổ chức các hoạt động cho các thành viên cùng tham gia một cách hợp lý, phù hợp với khả năng, năng lực của từng thành viên. 3.3. Giải pháp tổ chức một số hoạt động âm nhạc ngoại khóa cụ thể 3.3.1. Dạy cho học sinh làm quen với các bài hát theo “Chủ đề” liên quan đến các môn học hoặc các hoạt động ngoai khoá trong trường thông qua âm nhạc Các bài hát theo chủ đề thường tạo cho cô giáo và cả học sinh sự hứng thú để mỗi buổi hoạt động âm nhạc ngoại khóa là 1 buổi khám phá, tìm hiểu hết sức phong phú về mọi sự vật, hiện tượng liên quan đên cuộc sống và học tập của các em ở trường Tiểu học. Ví dụ: Tuần đầu cô giáo giới thiệu với các em chủ đề về “ Giao thông”. Đây là 1 chủ đề rất hay, các em sẽ vừa được học cách tham gia giao thông như thế nào cho đúng thông qua các lời của bài hát rất dễ thuộc mà vui nhộn. Như bài hát: Đường em đi, Chúng em với an toàn giao thông, Em đi qua ngã tư đường phố, Đèn xanh đèn đỏ… Chọn những bài hát có đề tài đạo đức: Dạy cho học sinh các bài hát như: “Con chim vành khuyên”, “đi học về”, “Lời chào buổi sáng”của Nguyễn Thị Nhung ,… Hay các chủ đề về con vật, “giới thiệu một số loài hoa”: Yêu cầu học sinh phân biệt được một số loài hoa, so sánh, nhận xét sự giống và khác nhau...biết thưởng thức vẻ đẹp, mùi thơm, yêu quí, bảo vệ...Sau đó ta cho học sinh nghe bài “Hoa trong vườn” hoặc có thể cho các em nghe bài “Ra vườn hoa” của Văn Tấn. - Trong chủ đề nghề nghiệp như “Chú công nhân” giáo viên yêu cầu học sinh nắm được công việc, ý nghĩa của công việc đó, yếu quí người lao động...kết hợp cho trẻ nghe bài “Cháu yêu cô chú công nhân” của Hoàng Văn Yến. Khi dạy đề tài “Chú bộ đội” nghe bài “Cháu thương chú bộ đội”, “Làm chú bộ đội”, “Gác trăng” của Nguyễn Trí Tân...Nhằm giúp học sinh hiểu được trong đêm trung thu đó các chú bộ đội phải đứng gác giữ cho Tổ quốc được thanh bình để các em thiếu nhi được “Rước đèn trong đêm trăng”. Giáo dục truyền thống “Tôn sư trọng đạo, lòng biết ơn” thông qua hoạt động “Tri ân thầy cô, chung em vui mà học”. 7 Nhiều chủ đề khác cũng vậy, ở đây chúng ta không nên dừng lại ở phần nghe để chuyển tiếp mà nghe hát để nắm thêm nội dung thông qua đề tài dạy đó. Luôn có hình thức lồng ghép giáo dục đạo đức thông qua nội dung hoạt động. ( Một số hoạt động ngoại khóa của học sinh) 3.3.2. Dạy cho học sinh làm quen với các bài hát thông qua vẽ, tạo hình ở các buổi âm nhạc ngoại khóa Trong hoạt động Tạo hình, giáo dục âm nhạc tạo hình giúp học sinh có sự tưởng tượng phong phú, củng cố kiến thức mỹ thuật,... Cho học sinh nghe nhiều bài hát có nội dung tương đối phù hợp với đề tài. Sau đó từ nội dung bài hát giáo viên kết hợp đàm thoại như: Vẽ hoa, nghe hát bài “Màu hoa”. Trong bài hát các bạn vừa nghe có những bông hoa đó có màu gì? Yêu cầu các bạn học sinh vẽ lại… Ngoài những bông hoa đủ màu sắc đó thì bài hát còn có gì nữa (nhiều lá, nhiều cây...) Những câu hỏi đàm thoại đó giúp học sinh có thêm một số ý tưởng trong quá trình vẽ để có sản phẩm sáng tạo. Hoạt động tạo đề tài nghe nhạc kết hợp hình vẽ: Màu hoa (Hồng Đăng), Hoa Mặt trời, vẽ mùa xuân đến rồi - Hoa mùa xuân, Cô giáo em - Cô giáo, Bầu trời đêm trăng - Ánh trăng hoà bình,… 3.3.3. Tổ chức múa, hát tập thể ngoại khóa * Khi thực hiện hoạt động này cần lưu ý : - Luyện tập, biểu diễn cho đồng đều. 8 - Tiến hành tập hát và thuộc các bài hát trước, sau đó mới tập các động tác múa minh họa. - Phải có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các động tác múa đơn giản với nhịp điệu âm nhạc. - Phải có sự đầu tư về trang phục, đạo cụ sao cho phù hợp, sinh động và đẹp mắt. - Phần âm nhạc trong khi biểu diễn có thể chúng ta diễn tấu trực tiếp bằng nhạc cụ (đàn phím điện tử) hoặc dùng băng, đĩa...Song, cần lưu ý nếu chúng ta diễn tấu trực tiếp thì phải có sự luyện tập kỹ càng, trôi chảy để tránh tình trạng bị sai hoặc bị vấp khi biểu diễn còn nếu sử dụng băng đĩa thì phải đảm bảo chất lượng về mặt âm thanh. 3.3.4. Giải pháp trong hoạt động làm quen văn học qua các buổi học âm nhạc ngoại khóa Trong hoạt động âm nhạc ngoại khóa giáo viên dạy học sinh cảm thụ bài thơ, câu chuyện thông qua việc đọc diễn cảm, hiểu nội dung... để truyền đạt tới học sinh những vẻ đẹp của tiếng nói dân tộc, sản phẩm trí tuệ và tình cảm của bao thế hệ người Việt Nam nối tiếp nhau. Thông qua việc dạy bài thơ “Hạt gạo làng ta” của Trần Đăng Khoa, sau khi trẻ đọc thơ xong cô kết hợp cho học sinh nghe bài hát “Hạt gạo làng ta” do Trần Viết Bính phổ nhạc. Và chính giai điệu trữ tình của bài hát giúp cho ý thơ trong bài thơ được nâng cao. Có nhiều bài thơ có cùng chủ đề với bài hát, tuy là lời thơ không hoàn toàn trùng với lời bài hát nhưng mang ý nghĩa mở rộng nhận thức, giúp học sinh cảm thụ, đồng thời giáo dục tình cảm cho học sinh một cách không cứng nhắc. Cụ thể: học sinh đọc bài thơ “Bó hoa tặng cô” của Ngô Quân Miện. Sau khi đọc thơ kết hợp hát bài: “Mừng ngày 8/3”(Tân Huyền). Khi cho học sinh đọc bài thơ “Bác Hồ của em” kết hợp nghe hát bài “Nhớ ơn Bác” của Phan Huỳnh Điểu; Thơ “Chú bộ đội hành quân trong mưa” kết hợp nghe hát bài “Màu áo chú bộ đội” của Nguyễn Văn Tý, tác giả Phan Thị Minh Nguyệt. Và còn nhiều chủ đề khác cũng vậy, ở đây chúng ta không nên dừng lại ở phần nghe hát mà cấn giáo dục cho học sinh thông qua nội dung bài hát ở các chủ đề. 3.3.5. Cải biên, sáng tác một số trò chơi phục vụ âm nhạc ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ: Đối với học sinh, các hoạt động được gắn với âm nhạc thông qua các trò chơi là một biện pháp hữu hiệu nhất. Trò chơi đã trở thành phương tịên để đem đến cho học sinh các yếu tố diễn tả của nghệ thuật giáo dục sinh động, nó có tác dụng mạnh mẻ nhưng lại đến với trẻ một cách nhẹ nhàng, thoả mái. Hiện nay, 9 trò chơi âm nhạc được coi là một trong các hình thức vận động theo nhạc của chương trình giáo dục âm nhạc Tiểu học. Nó có vai trò quan trọng giúp học sinh luyện tai nghe nhạc, củng cố ca hát, tạo cảm giác nhịp điệu, phát triển năng khiếu âm nhạc. Mỗi loại trò chơi đều có ý nghĩa giúp học sinh phát triển trí tuệ, tạo cho học sinh có những phản xạ nhanh, nhạy, có tác dụng trong việc củng cố và tiếp thu những nội dung giáo dục. Đặc biệt trò chơi âm nhạc còn rèn luyện cho học sinh có kĩ năng thông qua tai nghe âm nhạc. Chính vì vậy ở trường đã tìm tòi, sáng tác, cải biên một số trò chơi nhằm làm tăng thêm sự phong phú hoạt động ngoại khoá cho học sinh . a. Trò chơi “nghe thấu hát tài” Mục đích: Trò chơi giúp học sinh nhanh nhẹn, linh hoạt, truyền tin cho bạn đúng. Chuẩn bị: Một số câu hát trong các bài hát trong chương trình mà học sinh đã thuộc. Cách chơi: Thành viên thứ nhất của 2 đội ra ngoài lớp, cô nói thầm vào tai từng học sinh đại diện của 2 đội một câu hát giống nhau. Sau đó 2 học sinh có trách nhiệm chạy về đội của mình và nói lại câu hát đó cho bạn thứ 2, bạn thứ 2 nói thầm vào tai cho bạn thứ 3...Và cứ thế tiếp tục cho đến học sinh cuối cùng của đội, học sinh cuối cùng lên hát lại câu hát đó. Nếu đội nào hát đúng và nhanh hơn thì thắng cuộc. Ví dụ: Cô nói thầm vào tai học sinh đại diện 2 đội câu hát: “Yêu chú công nhân lớn lên cháu lái máy cày”. Hai học sinh đại diện chạy về nói thầm vào tai cho bạn thứ 2 của đội mình...Và cứ thế cho đến bạn cuối cùng của đội lên hát lại đúng lời của câu hát trên và nhanh trước đội kia là thắng cuộc. b. Trò chơi: “Tai ai thính” Trò chơi tạo cho học sinh sự tập trung chú ý lắng nghe các âm thanh của các nhạc cụ khác nhau và học sinh hứng thú được khám phá, trải nghiệm các nhạc cụ. Chuẩn bị: một số nhạc cụ âm nhạc như sau Đàn organ bằng đồ chơi điện tử, kèn nhựa, kèn bằng vỏ ốc, phách gõ bằng tre, bằng vỏ nghêu, dàn gõ bằng tre, trống gõ bằng lon, bằng quả bầu khô... Cách chơi: Học sinh nghe và phân biệt âm thanh của các nhạc cụ. Cô (thầy) giới thiệu cho trẻ biết từng loại nhạc cụ và âm thanh của các loại nhạc cụ đó như: + Cô đàn organ và nói cho trẻ biết đó là tiếng đàn organ. + Cô thổi kèn bằng nhựa và cho học sinh biết đó là tiếng kèn bằng nhựa. + Cô gõ phách bằng tre và cho trẻ biết đó là tiếng gõ bằng phách tre... Sau khi giới thiệu hết các loại nhạc cụ, cô lần lượt đánh đàn, gõ các loại nhạc cụ cho học sinh vừa nghe, vừa 10 xem và cô hỏi học sinh tiếng nhạc cụ gì? Khi học sinh đã quen, cô cho học sinh ngồi không nhìn thấy nhạc cụ, sau đó cô đánh đàn, gõ, thổi các loại nhạc cụ và hỏi xem học sinh nhận biết được âm thanh của loại nhạc cụ nào. Sau đó cho học sinh chia làm 2 đội và thi đua, nếu đội nào đoán sai phải hát một bài theo yêu cầu của đội đoán đúng. Nếu đoán đúng sẽ được khám phá, trải nghiệm với nhạc cụ đó. c. Trò chơi: “Giai điệu thân quen” Trò chơi này giúp học sinh củng cố kiến thức về tên bài hát và củng cố lại giai điệu bài hát đã học, đồng thời tạo cho học sinh sự tập trung chú ý lắng nghe và nhanh nhẹn, linh hoạt, trả lời rõ ràng, chính xác tên bài hát. - Chuẩn bị: Băng nhạc có các bài hát trong chương trình mà học sinh đã được học, casset. - Cách chơi: Cô mở băng casset cho học sinh nghe giai điệu bài hát, 2 đội rung chuông giành quyền trả lời bằng cách nói rõ tên bài hát vừa nghe, nếu đúng mỗi học sinh trong đội được tặng một bông hoa, nếu sai quyền trả lời thuộc về đội bạn. Ví dụ: Cho học sinh nghe giai điệu “Lá xanh vẫy vẫy như gọi em đi nhanh đi nhanh...” thì học sinh phải nêu được đó là bài hát “Lá xanh” d. Trò chơi “Ô cửa bí mật” Trò chơi giúp học sinh được ôn luyện các bài hát, tạo cho học sinh mạnh dạn lên biểu diễn và mong muốn được khám phá những bí mật bên trong những ô cửa. Chuẩn bị: Các loại đồ dùng, đồ chơi phù hợp theo từng chủ điểm ở phía sau những ô cửa, thùng các tông sơn màu để làm ô cửa và một số đồng tiền vàng để tặng cho học sinh. Cách chơi: Chia học sinh làm 2 đội, 2 đội trưởng lên oẳn tù tì để tìm ra đội nào chơi trước. Có từ 4 - 6 ô cửa được đánh dấu theo thứ tự từ 1 đến 6, đội nào chơi trước sẽ chọn bất kỳ một ô cửa, nếu ô cửa được mở ra, bên trong ô cửa có đồ dùng đồ chơi gì thì đội đó phải hát một bài nói về hình ảnh đó. Ví dụ: Mở ô cửa số 3 có con mèo thì hát một bài hát nói về con mèo như: “Ai cũng yêu chú mèo” hay “Thương con mèo”... Nếu mở ô cửa nào mà hát được bài hát có nội dung đúng với hình ảnh trong ô cửa đó thì đội đó được tặng một đồng tiền vàng. Tiếp tục đội kia chọn ô cửa. Nếu đội nào chọn ô cửa mà không hát được bài hát có nội dung như hình ảnh trong ô cửa thì quyền hát thuộc về đội bạn. e. Trò chơi “Ghi nhớ dấu chân” Trò chơi phát triển tai nghe, học sinh phản ứng nhanh với các loại tiết tấu 11 khác nhau và ghi nhớ có chủ định. Chuẩn bị: Phấn màu, 5 - 6 vòng tròn, trống lắc. Cách chơi: Cô có từ 5 - 6 vòng tròn, số học sinh mỗi lần tham gia chơi tương ứng với số vòng, cô dùng phấn màu vẽ hình bàn chân của học sinh vào đó và đánh số theo thứ tự. Sau đó cho học sinh đi theo tiếng gõ nhịp nhàng xung quanh vòng tròn, khi tiết tấu gõ thay đổi, trẻ phải chạy vào vòng có dấu chân của mình. Nếu học sinh nào chạy vào vòng mà ướm dấu chân của mình không vừa với dấu chân đã vẽ trong vòng là bị phạt nhảy lò cò một vòng. g. Hướng dẫn học sinh vận động theo nhạc ở Hoạt động góc Phương pháp này nhằm phát triển ở trẻ cảm giác nhịp điệu về âm nhạc, qua đó giúp trẻ thể hiện nhịp điệu âm nhạc bằng chính hoạt động của mình. Học sinh có thể cảm nhận và tự vận động theo ý thích của mình. Để thực hiện có hiệu quả các hình thức trên, chỉ đạo cho giáo viên chuyên môn hướng dẫn giáo viên một số kỹ năng: Bắt nhịp cho học sinh hát và cho học sinh vỗ tay cùng cô (cô vỗ tay chậm, nhịp nhàng để trẻ vỗ theo); Bắt nhịp cho trẻ hát hoặc bật băng casset, cô và trẻ cùng nhún nhảy hoặc lắc lư theo bài hát. Những bài hát nào có thể múa minh hoạ, cô cho trẻ vừa hát theo băng nhạc vừa làm động tác minh hoạ cùng cô. Việc cho học sinh vận động theo nhạc ở Hoạt động góc chủ yếu giúp học sinh biết hưởng ứng cảm xúc bằng chính những phản ứng của cơ thể sao cho phù hợp với nhịp điệu âm nhạc, không nhất thiết yêu cầu trẻ phải vận động giống như cô (thầy). Muốn có được những trò chơi sáng tạo và đưa âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học, trước hết người chỉ đạo phải tìm hiểu, tận dụng sự tư vấn, giúp đỡ của người phụ trách chuyên môn. Biết sắp xếp nhân lực hợp lý, phù hợp với năng lực, sở trường. Hướng dẫn giáo viên cụ thể khi thực hiện kế hoạch tổ chức, đầu tư thời gian. Động viên giáo viên thường xuyên, kịp thời để có sự nỗ lực cao. Kết hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh để có sự giúp đỡ theo yêu cầu của nhà trường, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức thực hiện. 12 ( Vận dụng trò chơi vào âm nhạc ngoại khóa tại trường tiểu học) h. Tổ chức các cuộc thi quy mô nhỏ trong các buổi hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ * Với mục đích: Giúp HS ôn luyện, củng cố những kiến thức đã được học và tạo một sân chơi bổ ích để các em phát huy và thể hiện mọi khả năng âm nhạc. Qua ngoại khóa, giúp học sinh có được không khí học tập vui tươi, phấn khởi, đoàn kết, nề nếp góp phần xây dựng môi trường học tập thân thiện, tích cực Giáo dục cho học theo chủ đề và nội dung bài hát. * Nội dung, kế hoạch thực hiện: - Đối tượng tham gia:. Ví dụ: toàn thể học sinh khối 4. - Thời gian thực hiện: - Nội dung: Ví dụ cụ thể : + Văn nghệ: . Học sinh toàn khối 4 hát tập thể bài: Em yêu trường em. . Đơn ca bài: Bụi phấn (Khả Hân) + Vòng 1: Đố vui âm nhạc (Học sinh thi theo hình thức rung chuông vàng) . Nghe giai điệu một đoạn nhạc và đoán tên bài hát. 1. Em yêu trường em. 2. Lớp chúng ta đoàn kết. 3. Mái trường mến yêu. . Nhìn tranh đoán tên nhạc cụ. 1. Đàn nhị. 2. Đàn tì bà. 3. Đàn piano. . Ai là tác giả của những bài hát sau: 1. Sách bút thân yêu. 13 2. Khăn quàng thắm mãi vai em. . Nhìn tranh đoán tên bài hát : 1. Trên ngựa ta phi nhanh. 2. Bạn ơi lắng nghe. . Điền từ còn thiếu trong câu hát sau: 1. Nhìn bao khăn thắm tươi ………. hát vang lên chào đón tương lai. 2. Tiếng đàn cá ………………………. tiếng làn sóng trôi xuôi ào ào. . Nghe bài hát "Chú ếch con" và cho biết có bao nhiêu con vật xuất hiện trong bài hát? Vòng 2: Trổ tài biểu diễn (Học sinh thi theo lớp). Tổ chức cho HS bốc thăm một trong 5 bài hát đã học. 1. Em yêu hòa bình. 2. Bạn ơi lắng nghe. 3. Trên ngựa ta phi nhanh. 4. Khăn quàng thắm mãi vai em. 5. Cò lả. Mỗi lớp chọn 8 học sinh biểu diễn, trình bày bài hát bốc thăm được…. - Tổng kết, phát thưởng: 14 4. Kết quả đạt được Các giải pháp trên được nhà trường áp dụng đã làm chuyển biến chất lượng giáo dục, nhất là chất lượng phẩm chất, năng lực, kỹ năng giao tiếp với bạn bè, với thầy cô, văn hóa giao thông, ý thức chấp hành ATGT, ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh chung, bảo vệ môi trường, phòng chống đuối nước, phòng chống cháy nổ,... Cụ thể kết quả khảo sát năm học 2016 - 2017 và năm học 2017 – 2018 có rất nhiều thay đổi: Năm học 2016 - 2017 Chất lượng GD Tổng số HS 451 Hoàn thành chương trình các môn học SL 443 % 98,2 Phẩm chất, năng lực mức đạt trở lên SL 443 % 98,2 Có các kỹ năng khác SL 429 % 95,1 Năm học 2017 – 2018 (tính đến thời điểm khảo sát) Chất lượng GD Tổng số HS 451 Hoàn thành chương trình các môn học SL 447 % 99,1 Phẩm chất, năng lực đạt trở lên SL 447 % 99,1 Có các kỹ năng khác SL 449 % 99,6 Ngoài kết quả về phát triển, hình thành các kỹ năng cho học sinh đã đạt được trong hoạt động âm nhạc ngoại khóa còn phát hiện và bồi dưỡng rèn luyện được những em có năng khiếu để không chỉ biểu diễn tốt các chương trình văn nghệ trong nhà trường mà còn mạnh dạn tham gia trong các cuộc giao lưu. Xuất phát từ những đặc điểm của học sinh và hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại trường Tiểu học Thanh Thủy đã đạt được nhiều kết quả: Thứ nhất, phát triển nhu cầu yêu thích âm nhạc của học sinh, từ đó giúp các em tích lũy thêm kiến thức về âm nhạc, các khả năng hoạt động âm nhạc, phát triển tư duy âm nhạc. Qua đó hiểu được tư tưởng, tình cảm thể hiện trong âm nhạc. Thứ hai, phát huy được khả năng âm nhạc của học sinh, qua đó giáo viên đánh giá được năng lực hoạt động âm nhạc của các em, đồng thời phát hiện ra những học sinh có năng khiếu để có kế hoạch biện pháp bồi dưỡng hạt nhân tiêu biểu, làm nòng cốt trong phong trào văn nghệ. Thứ ba, ngoài giáo dục đạo đức, thẩm mỹ, thị hiếu âm nhạc cũng như óc sáng tạo âm nhạc cho học sinh còn giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, trang bị và bổ sung kiến thức mới. Bồi dưỡng thái độ chia sẻ và tình đoàn kết giữa các thành viên. Trang bị thêm cho các em kinh nghiệm sống tập thể trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Góp phần phát triển thái độ tích cực, tự tin trong học tập và rèn luyện hàng ngày, có ý thức tham 15 gia hoạt động tập thể và hoàn thành nhiệm vụ được giao. Đồng thời hoạt động âm nhạc ngoại khoá, giúp học sinh có được không khí học tập vui tươi, phấn khởi, đoàn kết, nề nếp góp phần xây dựng môi trường học tập thân thiện, tích cực. Thứ tư, làm phong phú kinh nghiệm nghe nhạc, mở rộng hơn khả năng tác động của nghệ thuật âm nhạc vào lứa tuổi học trò. Tạo điều kiện cho học sinh được múa, hát, vui chơi đó là điều kiện tốt nhất cho các em được thư giãn, lấy lại sự cân bằng giữa giờ học các môn văn hoá khoa học tự nhiên, xã hội căng thẳng, về tâm lý để tiếp thu tốt hơn. Thứ năm, giúp học sinh nắm bắt được một số kỹ thuật thanh nhạc và kỹ năng biểu diễn. Thứ sáu, giúp học sinh nắm bắt được một số khái niệm đơn giản về thể loại và hình thức âm nhạc, các phương tiện biểu hiện âm nhạc, màu sắc của các nhạc cụ, hiểu được cuộc đời sự nghiệp của một số nhạc sĩ tên tuổi ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Thứ bảy, ôn luyện, củng cố những kiến thức âm nhạc đã được học trong chương trình chính khóa cho học sinh. Bên cạnh đó, trong công tác giáo dục âm nhạc cho học sinh nói chung và hoạt động âm nhạc ngoại khóa cho học sinh bậc tiểu học nói riêng cũng đều phải hướng đến những mục tiêu: 1. Giáo dục tình cảm, đạo đức, thẩm mĩ âm nhạc trong sáng, lành mạnh cho học sinh, góp phần phát triển toàn diện các mặt của nhân cách. 2. Hình thành và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh. Để đạt được những mục tiêu trên, mỗi nhà trường, mỗi người tham gia vào việc hoạt động giáo dục ngoại khóa cho học sinh đều phải xác định được những nhiệm vụ, phương pháp cụ thể sao cho phù hợp với cơ sở vật chất, đặc điểm khả năng âm nhạc của học sinh,… Tóm lại: Các hình thức hoạt động âm nhạc ngoại khóa nêu trên có thể tổ chức ở trường, lớp, ở trong và ngoài giờ học, ở từng khối hoặc toàn trường mang tính chất phong trào, miễm sao chúng ta vận dụng cho phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện, không gian, đặc điểm của nhà trường. III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 16 Trong thế kỷ hội nhập để phát triển, đất nước đứng trước nhiều thời cơ, vận hội và cũng nhiều thử thách. Giáo dục đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu của mỗi dân tộc. Trong số nhiều vấn đề phải cải tổ giáo dục, vấn đề không kém phần quan trọng là giáo dục thế hệ trẻ trong nhà trường tiểu học thành những chủ nhận tương lai của đất nước. Có nhiều dự án đã đầu tư cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả trong giáo dục đào tạo. Các dự án này đã mang lại những thay đổi, tiến bộ cho chất lượng nhất định. Tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng có một số hoạt động giáo dục trong nhà trường chưa được tiến hành một cách đồng bộ, chưa mang lại hiệu quả thật sự trọn vẹn cho quá trình đào tạo và tự đào tạo trong nhà trường. Đó là hoạt động ngoại khóa trong nhà trường tiểu học Vì vậy, nhằm hướng tới việc có được một quan niệm đầy đủ của các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy và tổ chức hoạt động âm nhạc ngoại khóa trong nhà trường cần có hình thức, nội dung, cách thức tiến hành hoạt động này cho thật hiệu quả và nhằm tìm ra những giải pháp, biện pháp khả thi. Ma-ka-ren-co, nhà sư phạm nổi tiếng nước Nga đã từng nói: “Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy lại không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học mà đáng ra phải là trên mỗi mét vuông của đất nước ta... nghĩa là trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trên lớp học”. Những điều trên cho chúng ta nhận thấy vai trò của hoạt động âm nhạc ngoại khóa trong nhà trường tiểu học cũng có vai trò quan trọng như thế nào đối với sự phát triển của các em. Với kinh nhiệm trong nhiều năm chỉ đạo, triển khai, tổ chức hoạt động âm nhạc ngoại khóa với mong muốn đóng góp thêm sự sáng tạo trong quá trình giáo dục ngoại khóa thu hút được học sinh và đạt hiệu quả cao nhất. 2. Kiến nghị * Đối với Phòng Giáo dục, Hội đồng đội: Cần tăng cường hơn nữa các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng tổ chức hoạt động ngoại khóa. * Đối với trường: Nhà trường đánh giá đúng vai trò của hoạt động âm nhạc ngoại khóa và có sự phối kết hợp chặt chẽ với hộ cha mẹ học sinh, đầu tư kinh phí đúng mức. Thường xuyên tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoài khóa theo chủ đề. Thầy cô giáo nhiệt tình và sáng tạo, linh hoạt trong việc lồng ghép chương trình học với chương trình ngoại khóa. 17 Cần tạo điều kiện cho giáo viên tham quan học tập ở các đơn vị bạn để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm. Khen thưởng kịp thời những tấm gương điển hình trong hoạt động ngoại khóa. Trên đây là một số việc làm của ban giám hiệu và giáo viên trường chúng tôi đã triển khai và bước đầu đã thu được kết quả trong việc thực hiện triển khai “Vận dụng âm nhạc vào hoạt động ngoại khóa ở trường Tiểu học Thanh Thuỷ”. Tuy nhiên do không thể nắm bắt hết được những kỹ năng âm nhạc và do thời gian có hạn nên các giải pháp sáng tạo tôi đưa ra trong bài chưa thể đầy đủ. Tôi rất mong nhận được nhiều hơn nữa những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo, đồng nghiệp… để tôi có thể có hoàn thiện thêm các giải pháp hay áp dụng vào hoạt động ngoại khóa đạt hiệu quả. Xin chân thành cảm ơn! Thanh Thủy, ngày 05 tháng 4 năm 2018 Người thực hiện Vũ Sĩ Trúc 18