Tài liệu Vai trò của tổ chức đoàn thanh niên cộng sản hồ chí minh trong hệ thống chính trị việt nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN LÊ HOÀNG QUỲNH VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN LÊ HOÀNG QUỲNH VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VIỆT NAM Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 8 31 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN THỊ LUYỆN HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều quý Thầy Cô trong Phân viện phía nam Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam, đã tạo điều kiện tốt nhất cho tôi được hoàn thành đề tài. Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình và chu đáo của Tiến sĩ Nguyễn Thị Luyện - Phó Tổng biên tập - Tạp chí Khoa học xã hội (TPHCM), Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, đã giúp tôi hoàn thành đề tài một cách nghiêm túc nhất. Qua đây, tôi gửi lời cảm ơn vô cùng sâu sắc đến sự giúp đỡ của Tiến sĩ Nguyễn Thị Luyện và Thầy Cô của Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam đã tận tình giảng dạy, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm nghiên cứu cho tôi. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các Thủ trưởng cơ quan Trung ương Đoàn, Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, các anh chị em đồng nghiệp và gia đình của tôi đã tạo điều kiện, giúp đỡ, động viên và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu này. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 3 năm 2019. Tác giả luận văn Nguyễn Lê Hoàng Quỳnh LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt Nam” của luận văn này là kết quả nghiên cứu, phỏng vấn, khảo sát, tổng kết và thực hiện của tôi, bên cạnh đó là sự hướng dẫn tận tình của Tiến sĩ Nguyễn Thị Luyện. Tôi cam đoan kết quả luận văn này không có bất kỳ sự sao chép nào từ luận văn khác. Tất cả các tư liệu, trích dẫn trong bài đều ghi chú dẫn nguồn tài liệu đầy đủ. Tôi cam đoan tất cả những lời trên đây là đúng sự thật và tôi chịu trách nhiệm về sự cam đoan của mình. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 3 năm 2019 Học viên Nguyễn Lê Hoàng Quỳnh MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1: ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH – THÀNH TỐ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VIỆT NAM, LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN 1.1 Hệ thống chính trị Việt Nam 7 1.2 Lược sử hình thành và phát triển của tổ chức Đoàn qua các kỳ đại hội 11 Kết luận chương 1 CHƯƠNG 2: 27 VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN TRONG HOẠT ĐỘNG THỰC TIỄN GIAI ĐOẠN 2007 – 2017 2.1 Đoàn Thanh niên tích cực, chủ động và thường xuyên tham gia 28 công tác xây dựng Đảng, bảo vệ Đảng, xứng đáng là đội dự bị tin cậy của Đảng. 2.2 Đoàn Thanh niên tích cực tham gia vào việc xây dựng Nhà nước 30 Việt Nam xã hội chủ nghĩa bằng việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước và tham gia, phối hợp cùng các Bộ, Ban, Ngành. 2.3 Hàng năm Đoàn Thanh niên tích cực phối hợp làm tốt công tác 43 với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo vai trò thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. 2.4 Đoàn Thanh niên phối hợp với Tổng Liên đoàn Lao động 44 2.5 Đoàn Thanh niên phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam 47 2.6 Đoàn Thanh niên phối hợp với Hội Cựu chiến binh Việt Nam 48 2.7 Đoàn Thanh niên phối hợp với Hội Nông dân Việt Nam 50 Kết luận chương 2 51 CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ VỀ VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA TỔ CHỨC ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VIỆT NAM 3.1 Hình ảnh tổ chức Đoàn qua sự đánh giá của người dân. 52 3.2 Cán bộ Đoàn nói về tổ chức Đoàn 60 3.3 Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong công tác tổ chức, 64 công tác giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống và các phong trào xung kích. 3.4 Một số khuyến nghị nhằm nâng cao vai trò tổ chức Đoàn trong 74 hệ thống chính trị KẾT LUẬN Tài liệu tham khảo Phụ lục 1: Bản câu hỏi khảo sát đánh giá của người dân về tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Phụ lục 2: Bản tổng hợp kết quả 1.000 phiếu khảo sát đánh giá của người dân về tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Phụ lục 3: Bản gỡ băng ghi âm cuộc trao đổi giữa Học viên với các cán bộ Đoàn về tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh 82 DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng 3.1.1 Tên bảng Trang Kết quả nhận biết tổ chức Đoàn Thanh niên cộng 52 sản Hồ Chí Minh qua tên gọi của các tổ chức chính trị - xã hội 3.1.2 Kết quả nhận biết tổ chức Đoàn Thanh niên cộng 54 sản Hồ Chí Minh qua hình ảnh và chương trình hoạt động Đoàn 3.1.3 Kết quả khảo sát về sự cần thiết của tổ chức Đoàn 56 3.1.4 Kết quả khảo sát về mức độ quan trọng của tổ 57 chức Đoàn 3.1.5 Kết quả nhận xét chung về tổ chức Đoàn (xếp theo thứ tự kết quả cao nhất từ 1 đến 10) 58 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh giữ vị trí là lực lượng nòng cốt, là cánh tay phải của Đảng, là lực lượng dự bị tin cậy của Đảng, đồng thời là hạt nhân của lực lượng thanh niên, lao động trẻ. Khi Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh, Việt Nam hoàn toàn có thể đặt niềm tin giới trẻ - giới trẻ sẽ trở thành “chiến binh khởi nghiệp, chiến binh công nghệ, chiến binh gìn giữ biên cương” để chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, bảo vệ vững chắc Tổ quốc và xây dựng đất nước trở thành nước công nghiệp hiện đại, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh1. Thực tế cho thấy, trong công cuộc đổi mới xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc, Đoàn đã phát huy tốt vai trò xung kích của mình, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Trung ương Đoàn đã triển khai hiệu quả phong trào “Tuổi trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới” và “Thanh niên tham gia xây dựng văn minh đô thị”; “Chiến dịch Thanh niên tình nguyện” mùa hè, mùa đông; các hoạt động tình nguyện tham gia khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, hạn hán, xâm nhập mặn. Bên cạnh đó, phong trào Thanh niên tình nguyện tiếp tục có bước phát triển, các cấp bộ Đoàn đã đăng ký, đảm nhận các công trình, phần việc thanh niên, nhất là các công trình tham gia xây dựng nông thôn mới và văn minh đô thị; tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng; tham gia bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu; hướng về biển, đảo Tổ quốc… thu hút đông đảo đoàn viên thanh niên tham gia, huy động được nguồn lực lớn trong xã hội. Các hoạt động chăm lo, đồng hành, hỗ trợ thanh niên đã được thực hiện đa dạng đã được triển khai với nhiều nội dung thiết thực, cụ thể”. 1 Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại phiên bế mạc - Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI 1 Tuy nhiên, trước sự tác động của thành tựu khoa học, công nghệ và thông tin vào đời sống xã hội đã làm biến chuyển kinh tế - xã hội theo các chiều hướng khác nhau. Bên cạnh thuận lợi là những thách thức về tổ chức nhà nước, về điều kiện sống và nhận thức xã hội, về quan điểm và tâm lý giới trẻ,… trong bối cảnh này, vai trò của Đoàn với thực hiện nhiệm vụ trong tình hình mới vẫn còn nhiều hạn chế như: chưa tiếp cận sâu rộng đến lực lượng trí thức trẻ du học nước ngoài; tỷ lệ công nhân và người lao động trong các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp ngoài nhà nước không tham gia sinh hoạt Đoàn ngày càng nhiều; tư tưởng một số thanh niên bị dao động, thiếu sự tin tưởng vào sự phát triển của tổ chức Đoàn... Trước thực tiễn trên, để theo kịp sự phát triển của kinh tế - xã hội, việc phát huy vai trò xung kích của Đoàn cần thực hiện đồng bộ các giải pháp về nhân sự, tổ chức và hoạt động, trong đó, nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức và hoạt động của Đoàn là cần thiết. Để góp phần có thêm cơ sở khoa học về vai trò và tổ chức, hoạt động Đoàn trong giai đoạn hiện nay, học viên chọn đề tài “Vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt Nam” nhằm nghiên cứu và đề xuất một số giải pháp bổ sung cơ sở lý luận cho tổ chức Đoàn trong xây dựng cương lĩnh và chương trình phát triển Đoàn trong xu thế phát triển đất nước và hội nhập quốc tế. 2. Tình hình nghiên cứu Lịch sử của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Luận án Đổi mới đội ngũ cán bộ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cấp huyện trong điều kiện hiện nay (qua thực tế một số tỉnh miền Trung) của Lê Văn Cầu (1999) với nội dung về xác định quan điểm, mục tiêu, yêu cầu, phương hướng đổi mới đội ngũ cán bộ Đoàn cấp huyện trong điều 2 kiện hiện nay trên cơ sở phân tích thực trạng và tổng kết thực tiễn đội ngũ cán bộ huyện Đoàn, trên cơ sở đó đề ra những giải pháp nhằm góp phần đánh giá, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ huyện Đoàn của địa phương. Cuốn Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, người bạn lý tưởng của thanh niên, 3 bài học dành cho đối tượng Đoàn của Nguyễn Thế Truật do Nhà xuất bản Trẻ xuất bản năm 2003 gồm 4 phần, 142 trang đề cập đến các vấn đề: lý tưởng của Đoàn, truyền thống tổ chức Đoàn, phấn đấu trở thành Đoàn viên và những hướng dẫn về các thủ tục cần thiết khi vào Đoàn. Cuốn Đổi mới phương thức hoạt động và lề lối làm việc của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong tiến trình cải cách hành chính ở Việt Nam, tác giả Đoàn Văn Thái, Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2007 đã mô phỏng bức tranh về hoạt động Đoàn và các phương thức hoạt động Đoàn trong tiến trình cải cách hành chính. Cuốn Lược sử Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh thiếu nhi Việt Nam Nhà xuất bản Trẻ xuất bản tháng 3 năm 2011, gồm 362 trang của nhiều tác giả. Cuốn sách được phát hành trong đợt kỷ niệm 80 năm thành lập tổ chức Đoàn. Cách trình bày ngắn gọn, súc tích, với lối dẫn dắt khoa học, lịch sử Đoàn được kể lại một cách trang trọng, bởi rất nhiều hình ảnh, câu chuyện, mà nhân vật chính là các thế hệ thanh niên hơn một thế kỷ chiến đấu kiên cường, anh dũng và lao động sáng tạo, cô đọng phần lời và dùng sức mạnh bổ trợ của hình ảnh, tranh vẽ và những câu chuyện thực tế đưa lại ấn tượng bao trùm, tổng quát nhất về Đoàn là những phong trào, các cuộc vận động, và những nhân tố Đoàn viên thanh niên xuất sắc trong 80 năm của tổ chức Đoàn. Chính vì thế, cuốn sách là một tài liệu rất có ích, đặc biệt thích hợp cho các bạn thanh niên khi cần tìm hiểu nhanh về Đoàn, cho các cán bộ lãnh đạo Đoàn, các chi đoàn, liên chi đoàn khi cần tư liệu để tham gia hoặc tổ chức các cuộc thi, các game show trong các hoạt động thường niên. 3 Cuốn Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh – Những chặng đường phát triển của Phó giáo sư, Tiến sĩ Vũ Quang Hiển chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia phát hành năm 2014 đã khái lược về lịch sử thành lập và phát triển của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Với 691 trang, gồm 3 phần, về các vấn đề: Bác Hồ với thanh niên và các kỳ đại hội của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong tiến trình cách mạng; Đẩy mạnh công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Cuốn sách tái hiện những trang sử vàng của các thế hệ thanh niên Việt Nam, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của lực lượng thanh niên trong quá trình hội nhập và phát triển đất nước hiện nay, Qua tác phẩm này giúp mỗi thanh niên ươm mầm lý tưởng và hoài bão để cống hiến cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Các công trình công bố chủ yếu khái lược về lịch sử Đoàn Thanh niên và phong trào thanh niên qua các thời kỳ và đề cập tới vai trò của Đoàn Thanh niên theo góc độ lý luận. Về vị trí vai trò của tổ chức Đoàn thông qua hoạt động Đoàn phối hợp với các tổ chức trong hệ thống chính trị giai đoạn 20072017 trên cơ sở này đề xuất các giải pháp để góp phần xây dựng tổ chức Đoàn ngày càng vững mạnh là khoảng trống nghiên cứu được học viên tiếp tục nghiên cứu và làm rõ. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Làm rõ vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt Nam, đặc biệt trong tình hình hiện nay. Từ đó đề xuất các giải pháp để áp dụng vào công tác thực hiện xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh, nhằm tiếp tục nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt Nam. 4 4. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh: các cơ sở lý luận về sự hình thành và hoạt động của tổ chức Đoàn trong thời gian qua, các đánh giá hiện nay của các giới, các ngành về tổ chức Đoàn và các đề nghị để tăng cường hiệu quả hoạt động và góp phần giúp tổ chức Đoàn phát triển bền vững. 5. Phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu về tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong các hoạt động chính trị của hệ thống chính trị Việt Nam qua số liệu từ khảo sát và các báo cáo chính thức và các bài báo, bài phát biểu chính thức liên quan đến tình hình tổ chức và hoạt động thực tiễn của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ chức trong hệ thống chính trị từ năm 2007 đến năm 2017. - Lý luận: Dựa trên cơ sở lý luận từ các nghiên cứu trước và các văn bản tài liệu về Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. - Thực tiễn: Căn cứ tình hình tổ chức và hoạt động của Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong tình hình chính trị xã hội Việt Nam giai đoạn 2007 – 2017, từ đó thấy được vai trò của Đoàn trong giai đoạn hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu - Dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước và Điều lệ Đoàn Thanh niên để giải quyết nhiệm vụ của luận văn. - Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, học viên áp dụng phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, tổng kết kinh nghiệm, phương pháp điều tra, phỏng vấn để khái quát, đánh giá về vai trò và tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh từ đó khuyến nghị một số giải pháp nâng cao tổ chức và hoạt động Đoàn trong tình hình hiện nay. 5 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Khái quát được bức tranh về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh từ sự ra đời đến vai trò và vị trí được xác định trong Điều lệ, Nghị quyết và các tổ chức, hoạt động đi vào thực tiễn đời sống xã hội trong một giai đoạn nhất định, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp làm cơ sở lý luận cho việc xây dựng các các phương án cho tổ chức và hoạt động Đoàn. 8. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo thì luận văn gồm có 3 chương 13 tiết, cụ thể: Chương 1: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh - thành tố của hệ thống chính trị Việt Nam, lịch sử hình thành và phát triển. Chương 2: Vai trò của tổ chức Đoàn trong hoạt động thực tiễn giai đoạn 2007 – 2017. Chương 3: Đánh giá về vai trò của tổ chức Đoàn và đề xuất giải pháp để nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt Nam. 6 CHƯƠNG 1 ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH – THÀNH TỐ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VIỆT NAM, LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN 1.1. Hệ thống chính trị Việt Nam 1.1.1 Chính trị và hệ thống chính trị Chính trị là lĩnh vực của đời sống xã hội, bao gồm các hoạt động và các mối quan hệ có liên quan đến các công việc và giải quyết các vấn đề chung của toàn xã hội. Đây là biểu hiện bề ngoài của chính trị. Thực chất, chính trị là mối quan hệ, là sự tương tác giữa chủ thể xã hội với toàn bộ các tổ chức và thành viên trong xã hội đó, với quyền lực chi phối chứa đựng bên trong đó, quyền lực chung gọi là quyền lực chính trị [4, tr.52]. Trong các công việc chung của xã hội thì công việc của nhà nước chiếm vị trí quan trọng hàng đầu. Trong xã hội có giai cấp, giai cấp chiếm ưu thế luôn luôn muốn giành lấy vai trò thực hiện các công việc chung để xác lập và duy trì địa vị thống trị của giai cấp mình. Chính vì vậy, chủ nghĩa Mác Lênin cho rằng, thực chất chính trị là quan hệ giữa các giai cấp, là những hoạt động xoay quanh vấn đề giành, giữ chính quyền và sử dụng quyền lực nhà nước. Tất nhiên, chính trị không chỉ bao gồm các công việc của nhà nước. Xã hội muốn tồn tại và phát triển thì còn hàng loạt vấn đề chung khác cần giải quyết như các vấn đề liên quan đến hệ tư tưởng, ý thức, đạo đức xã hội, các phương án giải quyết các vấn đề chung của xã hội khác với giai cấp, tầng lớp nắm quyền... Vì vậy, bên cạnh nhà nước trong xã hội còn tồn tại các tổ chức chính trị khác. Hệ thống chính trị bao gồm toàn bộ các tổ chức chính trị, được lập ra để thực hiện quyền lực chung của xã hội - quyền lực chính trị. 7 Trong chế độ dân chủ, các thành viên của xã hội cũng như các tổ chức xã hội đều được tham gia ở mức độ nhất định hoạt động chính trị. Nhưng không phải vì thế mà các tổ chức xã hội đó đều được gọi là các tổ chức chính trị. Chỉ những tổ chức được lập ra chủ yếu để thực hiện quyền lực chính trị thì mới gọi là tổ chức chính trị. Tổ chức chính trị có thể thực hiện các hoạt động khác nhưng đó không phải nhiệm vụ cơ bản của nó [4, tr.52]. Trong xã hội có giai cấp, quyền lực của giai cấp cầm quyền được thực hiện bằng một hệ thống thiết chế và tổ chức chính trị nhất định. Hệ thống chính trị là một chỉnh thể các tổ chức chính trị hợp pháp trong xã hội, bao gồm các đảng chính trị, nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội được liên kết với nhau trong một hệ thống tổ chức nhằm tác động vào các quá trình của đời sống xã hội; củng cố, duy trì và phát triển chế độ chính trị phù hợp với lợi ích của giai cấp cầm quyền. Hệ thống chính trị xuất hiện cùng với sự thống trị của giai cấp, nhà nước nhằm thực hiện đường lối chính trị của giai cấp cầm quyền. Do đó, hệ thống chính trị mang bản chất giai cấp. Trong các nước phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa, giai cấp công nhân và nhân dân lao động là chủ thể của quyền lực chính trị, tổ chức và quản lý xã hội, quyết định nội dung hoạt động của hệ thống chính trị. 1.1.2 Hệ thống chính trị của Việt Nam và nhiệm vụ chính trị của hệ thống chính trị cơ sở Phần lớn các nước tư bản chủ nghĩa trên thế giới hiện nay, hệ thống chính trị gồm hai thành phần cơ bản là nhà nước và các chính đảng (đảng chính trị). Khác với hệ thống chính trị ở các nước tư bản chủ nghĩa, hệ thống chính trị ở các nước xã hội chủ nghĩa trước đây và hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay, ngoài nhà nước và các chính đảng còn có một số tổ chức chính trị - xã hội đặc biệt khác, được thành lập để thực hiện các hoạt động chính trị đặc biệt. Các tổ chức chính trị đặc biệt này ngoài các hoạt động chính trị là 8 chủ yếu còn thực hiện các chức năng xã hội khác nhưng đó không phải chức năng chủ yếu. Hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay bao gồm: Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và 5 đoàn thể chính trị - xã hội: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Mình, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam và Hội Cựu chiến binh Việt Nam [4, tr.99]. Các tổ chức chính trị - xã hội, trong đó có Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh giữ vị trí, vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị. Nhiệm vụ chính trị của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là rất to lớn, quan trọng, trực tiếp góp công, góp sức xây dựng hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh [4, tr.140]. Theo Điều 9 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành năm 2013 quy định: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội….Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hội viên tổ chức mình; cùng các tổ chức thành viên khác của Mặt trận phối hợp và thống nhất hành động trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động. Căn cứ yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và phát triển hệ thống chính trị ở cơ sở, có thể nêu những nhiệm vụ cụ thể của hệ thống chính trị ở cơ sở là: 9 (i) Tham gia tích cực vào cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước thật sự trong sạch, vững mạnh. (ii) Thực hiện có hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. (iii) Tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chống quan liêu tham nhũng, lãng phí, mạnh dạn đấu tranh với những hành động sai trái, bảo vệ lợi ích thiết thực, hợp pháp và chính đáng của nhân dân. (iv) Tích cực tham gia và thực hiện tốt Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, hăng hái đi đầu trong mọi lĩnh vực học tập và công tác. (v) Luôn luôn học tập, rèn luyện và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. (vi) Tích cực hưởng ứng và tham gia hoạt động trong phong trào do các tổ chức chính trị - xã hội phát động; trực tiếp tham gia xây dựng tổ chức của mình ngày càng phát triển mạnh và bền vững. 1.1.3 Vai trò của tổ chức Đoàn trong hệ thống chính trị Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh được thể hiện trong Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, được phê duyệt năm 2013 và có bổ sung sửa đổi sau Đại hội Đoàn toàn quốc lần XI năm 2017 với các nội dung cơ bản sau [2, tr.2]: (i) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. (ii) Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến, phấn đấu vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; (iii) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt Nam, là lực lượng xung kích cách mạng, là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, đại diện chăm lo và bảo vệ quyền lợi hợp 10 pháp, chính đáng của tuổi trẻ; phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh; là lực lượng nòng cốt chính trị trong phong trào thanh niên và trong các tổ chức thanh niên Việt Nam; (iv) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là thành viên của hệ thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và Pháp luật của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Đoàn phối hợp với các cơ quan Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể, tổ chức kinh tế, xã hội, các tập thể lao động và gia đình chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi; tổ chức cho đoàn viên, thanh niên tích cực tham gia vào việc quản lý nhà nước và xã hội; (v) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đoàn kết, phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác bình đẳng với các tổ chức thanh niên tiến bộ, thanh niên và nhân dân các nước trong cộng đồng quốc tế phấn đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội, vì tương lai và hạnh phúc của tuổi trẻ. 1.2 Lược sử hình thành và phát triển của tổ chức Đoàn qua các kỳ đại hội 1.2.1. Sự ra đời của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Mùa xuân năm 1931, từ ngày 20 đến ngày 26/3, tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 2 khóa I, Trung ương Đảng đã dành một phần quan trọng để bàn về công tác Thanh niên, đặt ra vấn đề "... tổ chức ra Thanh niên cộng sản Đoàn là nhiệm vụ để thâu phục một bộ phận quan trọng của vô sản giai cấp, là một vấn đề cần thiết mà Đảng phải giải quyết", chủ trương thống nhất các tổ chức thanh niên thành Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương, nhằm thu hút thanh niên phấn đấu cho lý tưởng cộng sản chủ nghĩa. Trên cơ sở Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 2, một số Ủy viên Trung ương Đảng được cử phụ trách các vấn đề liên quan tới Thanh niên trong các cấp ủy Đảng từ Trung ương đến địa phương. Cuối tháng 11 4 năm 1931, từ nước ngoài, Xứ ủy Đoàn khu vực miền Trung được thành lập trên cơ sở các Đoàn Ủy ban Cán sự Đoàn các cấp. Từ năm 1931 đến năm 1935, Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương tiếp tục phát triển ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Nam Bộ. Tháng 3 năm 1935, tại Đại hội Đại biểu Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ nhất ở Ma Cao (Trung Quốc), Trung ương Đảng đã công nhận chính thức Chương trình hành động của Đoàn, thực chất Chương trình hành dộng này được công bố từ năm 1933 và đề xuất việc triệu tập Đại hội Đoàn toàn quốc. Nhưng do tình hình thay đổi, đại hội đã không họp được. Trong giai đoạn này, trên cả 3 miền Bắc, Trung, Nam ở nước ta xuất hiện nhiều tổ chức Đoàn cơ sở với khoảng 1.500 đoàn viên và một số địa phương đã hình thành tổ chức Đoàn từ xã, huyện đến cơ sở [5, tr.24]. Năm 1936, Mặt trận Dân chủ Đông Dương được thành lập, một tổ chức thanh niên hoạt động công khai trên cơ sở Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương, lấy tên là Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương [5, tr.26]. Ngày 5 tháng 5 năm 1938, Đại hội đại biểu toàn quốc của Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương đã họp công khai ở Hà Nội và bầu ra Ban chấp hành Trung ương Đoàn. Năm 1939, khi chính quyền thực dân đàn áp phong trào dân chủ Đông Dương, Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương rút vào hoạt động bí mật. Năm 1940, Trung ương Đảng đã thành lập Đoàn Thanh niên phản đế Đông Dương để tổ chức quần chúng thanh niên đấu tranh chống đế quốc [5, tr.32]. Đoàn Thanh niên phản đế đã tham gia khởi nghĩa Bắc Sơn, khởi nghĩa Nam Kỳ. Trong suốt 20 năm, do điều kiện lịch sử, nhiều tổ chức thanh niên do Đảng Cộng sản Đông Dương thành lập cùng hoạt động song song. Ngày 28 tháng 9 năm 1948, Ban Thường vụ Trung ương Đảng có Chỉ thị gửi các cấp bộ Đảng "Về việc củng cố Thanh niên Cứu quốc, phát triển Đoàn thanh 12 niên Việt Nam để thống nhất Mặt trận thanh niên". Tháng 6 năm 1949, Hội nghị Thanh vận của Đảng được tổ chức tại Việt Bắc, do đồng chí Hoàng Quốc Việt chủ trì. Tại Hội nghị này, một quyết định thành lập Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Cứu quốc Trung ương được đưa ra [5, tr.66], Nguyễn Lam – khi đó đang công tác tại Ban dân vận trung ương, nguyên là Bí thư Khu ủy 14 (gồm các tỉnh Lai Châu, Sơn La và một phần các tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ) được chỉ định làm Trưởng tiểu ban Thanh vận Trung ương đồng thời là Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam. (Trước đó, Đoàn Thanh niên cứu quốc không có Ban chấp hành cấp trung ương riêng, mà do một Ủy viên thường vụ Trung ương Đảng được phân công phụ trách trực tiếp) [5, tr.66]. Sự phát triển lớn mạnh của Đoàn đã đáp ứng kịp thời những đòi hỏi cấp bách của phong trào thanh niên nước ta. Đó là sự vận động khách quan phù hợp với cách mạng nước ta. Được Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng và Bác Hồ cho phép, theo đề nghị của Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Đại hội toàn quốc lần thứ 3 họp từ ngày 22 đến ngày 25 tháng 3 năm 1961 đã quyết định lấy ngày 26 tháng 3 năm 1931 (một ngày trong thời gian cuối của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 2, dành để bàn bạc và quyết định những vấn đề rất quan trọng đối với công tác thanh niên) làm ngày thành lập Đoàn. Ngày 26 tháng 3 hàng năm trở thành ngày kỷ niệm vẻ vang của tuổi trẻ Việt Nam, của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh quang vinh [5, tr.24]. 1.2.2 Tên gọi của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh qua các thời kỳ Mỗi chặng đường lịch sử của dân tộc, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh có những hình thức đấu tranh và những nhiệm vụ đặt lên hàng đầu khác nhau. Với mỗi giai đoạn, tên gọi của Đoàn đã được thay đổi. Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương 13