Tài liệu Vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VĂN PHONG VAI TRÒ CỦA THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG NGỪA THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI – 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VĂN PHONG VAI TRÒ CỦA THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG NGỪA THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã ngành: 9.38.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THỊ HƢƠNG HÀ NỘI – 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả được sử dụng minh họa trong luận án này là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Phạm Văn Phong LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu luận án, tuy còn gặp rất nhiều khó khăn về thông tin, tư liệu, thời gian, song được sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy, cô giảng viên tại Học viện Khoa học xã hội cũng như các cán bộ, công chức làm việc tại Thanh tra Chính phủ, nghiên cứu sinh đã hoàn thành luận án: “Vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” theo đúng thời gian, yêu cầu của Học viện. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới: Ban Giám đốc Học viện Khoa học xã hội, các thầy, cô giảng viên trong Học viện; các cán bộ, công chức tại Thanh tra Chính phủ đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá tình tìm kiếm và thu thập số liệu về hoạt động phòng ngừa tham nhũng của cơ quan thanh tra nhà nước. Đặc biệt, nghiên cứu sinh cảm ơn sâu sắc PGS. TS. Lê Thị Hương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận án. Trong quá trình nghiên cứu, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan cho nên không thể tránh khỏi một vài sai sót, hạn chế. Nghiên cứu sinh rất mong nhận được sự đóng góp của thầy cô giảng viên và các đồng nghiệp. Trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC Chƣơng 1: 1.1. 1.2. Chƣơng 2: 2.1. 2.2. 2.3. Chƣơng 3: 3.1. 3.2. 3.3. Chƣơng 4: 4.1. 4.2. 4.3. MỞ ĐẦU TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Đánh giá chung tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề luận án cần giải quyết NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG NGỪA THAM NHŨNG Nhận thức chung về tham nhũng và phòng ngừa tham nhũng Vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Các yếu tố bảo đảm vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng THỰC TRẠNG THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG NGỪA THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Quy định của pháp luật về vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Thực tiễn thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Đánh giá thực trạng thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng MỤC ĐÍCH, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG VAI TRÒ CỦA THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG NGỪA THAM NHŨNG Mục đích tăng cường vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Quan điểm tăng cường vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Giải pháp tăng cường vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 01 08 08 26 30 30 43 68 80 81 92 112 119 119 122 127 152 154 155 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN XHCN: Xã hội chủ nghĩa PCTN: Phòng, chống tham nhũng BLHS: Bộ luật Hình sự CCHC: Cải cách hành chính KNTC: Khiếu nại, tố cáo TTHC: Thanh tra hành chính TTCN: Thanh tra chuyên ngành DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ TRONG LUẬN ÁN Bảng 3.1. Kết quả thanh tra việc công khai, minh bạch hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị Bảng 3.2. Kết quả thanh tra việc thực hiện quy định minh bạch thu nhập, tài sản của các cá nhân Bảng 3.3. Kết quả thanh tra việc thực hiện các chế độ, định mức, tiêu chuẩn Bảng 3.4. Kết quả thanh tra việc thực hiện quy định trách nhiệm người đứng đầu Bảng 3.5. Kết quả thanh tra việc thực hiện quy định về quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp Sơ đồ 4.1. Phối hợp thực hiện giải pháp phòng ngừa tham nhũng giữa các chủ thể trong hệ thống chính trị Việt Nam MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tham nhũng là một trong số những hành vi xâm phạm trực tiếp đến lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Tham nhũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của đất nước, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam. Tham nhũng gây ra tác động tiêu cực, làm cho kinh tế chậm phát triển, thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước, xói mòn niềm tin của nhân dân vào cơ quan công quyền, gây rối loạn nền kinh tế, cạn kiệt nguồn lực, gia tăng khoảng cách giàu nghèo... Hơn nữa, tham nhũng làm cho chế độ chính trị dần suy yếu từ bên trong, tạo điều kiện cho các thế lực thù địch tấn công, dẫn đến sụp đổ nếu không kịp thời chấn chỉnh. Thực trạng báo động ở nước ta hiện nay là tệ tham nhũng ngày càng nghiêm trọng, trở nên phổ biến ở nhiều cấp, nhiều ngành, lĩnh vực. Từ lĩnh vực kinh tế cho đến văn hóa, xã hội; trong các cơ quan công quyền, các đoàn thể, doanh nghiệp với quy mô các vụ án ngày càng lớn, tính chất ngày càng nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Tội phạm tham nhũng đa dạng, phức tạp, phần lớn các đối tượng thường cấu kết với nhau tạo thành một nhóm, một hệ thống lợi dụng những kẽ hở của pháp luật, sự buông lỏng của cơ quan quản lý nhà nước. Bên cạnh chống tham nhũng thì phòng ngừa tham nhũng là nội dung đặc biệt quan trọng, giúp khắc phục các nguyên nhân, tăng cường điều kiện, khả năng miễn dịch đối với hành vi tham nhũng. Những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước ta không ngừng cố gắng xây dựng, tổ chức và tạo cơ chế phối hợp giữa các thiết chế nhà nước có đủ quyền hạn, cơ cấu bộ máy thống nhất, xuyên suốt, đội ngũ nhân sự bản lĩnh, chuyên nghiệp để phòng ngừa nói riêng và chống tệ tham nhũng nói chung. Tuy vậy, tư duy pháp lý, tư duy chính trị trước đây chưa nhận thấy vai trò quan trọng của thanh tra trong phòng ngừa tham nhũng, mà thường chỉ chú trọng đối với hệ thống cơ quan công an, điều tra... Thực tiễn lịch sử đã chứng minh rằng, trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu, cơ quan thanh tra nhà 1 nước đóng vai trò rất quan trọng. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã huấn thị rằng: “Các ban thanh tra phải chú ý kiểm tra chống lãng phí, tham ô. Phát hiện ra những việc lãng phí, tham ô, chẳng những cần báo cáo với Trung ương và Chính phủ giải quyết mà còn phải giúp các cấp lãnh đạo địa phương tìm ra được những biện pháp để tích cực chống lãng phí, tham ô”. Ngày 23/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 64/SL về việc thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, trong đó nhấn mạnh: Ban thanh tra đặc biệt có uỷ nhiệm là đi giám sát tất cả các công việc và các nhân viên của các Uỷ ban nhân dân và các cơ quan của Chính phủ. Điều đó chứng tỏ rằng, ngay từ khi được thành lập, cơ quan thanh tra nhà nước đã có vai trò quan trọng trong phòng ngừa tham nhũng. Phòng ngừa tham nhũng là một hệ thống các biện pháp khắc phục, loại trừ nguyên nhân và tạo ra điều kiện, khả năng miễn dịch với tham nhũng của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức và tổ chức bên ngoài xã hội nhằm hạn chế đến mức tối đa hành vi tham nhũng, giữ vững sự trong sạch, công bằng và ổn định xã hội. Vai trò phòng ngừa tham nhũng của cơ quan thanh tra nhà nước là một trong số những nội dung đã được thể chế hoá theo quy định của pháp luật hiện hành cùng với hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng. Những năm qua, kết quả thực hiện các nhiệm vụ được giao của cơ quan thanh tra nhà nước từ cấp trung ương đến địa phương đã góp phần đem lại chuyển biến tích cực vào công cuộc phòng ngừa tham nhũng, ngăn chặn sự phát sinh của hành vi tham nhũng mà quan trọng hơn, thông qua đó giúp phát hiện, kiến nghị xử lý hành vi tham ô, tham nhũng, lãng phí, làm rõ những nguyên nhân và điều kiện, tăng cường khả năng miễn dịch đối với tham nhũng, lãng phí. Tuy nhiên, tình hình tham nhũng ở Việt Nam ngày càng gia tăng và có nhiều yếu tố phức tạp. Đứng trước yêu cầu phải kiểm soát quyền lực, làm trong sạch bộ máy nhà nước và giữ vững niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước thì những kết quả mà cơ quan thanh tra nhà nước đã đạt được trong công cuộc phòng ngừa tham nhũng còn chưa tương xứng với vị trí, vai trò của mình và sự kỳ vọng của xã hội. 2 Vì vậy, tiếp tục nghiên cứu một cách có hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của cơ quan thanh tra nước trong phòng ngừa tham nhũng là việc làm cần thiết và cấp bách. Trong bối cảnh đó, đề tài “Vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” được tác giả lựa chọn để triển khai nghiên cứu trong quy mô luận án tiến sĩ luật học với mong muốn góp phần giải mã một cách toàn diện và có hệ thống các nội dung liên quan đến chủ đề nghiên cứu. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích chính của đề tài là làm sáng tỏ những luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và phân tích các công trình khoa học liên quan đến chủ đề nghiên cứu của luận án, chỉ ra những nội dung các công trình đã giải quyết mà luận án có thể kế thừa, đồng thời xác định những nội dung luận án cần phải giải quyết. - Hệ thống hóa nhận thức lý luận về thanh tra, về tham nhũng và phòng ngừa tham nhũng. Trên cơ sở đó, tập trung làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam. - Đánh giá thực tiễn vai trò phòng ngừa tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước. Xác định rõ những thành công, hạn chế trong thực hiện vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam cũng như những nguyên nhân của những kết quả và hạn chế đó ở Việt Nam hiện nay. - Nghiên cứu đề xuất, đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng. 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của hệ thống cơ quan thanh tra nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phòng ngừa tham nhũng. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: tìm hiểu và luận giải vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng theo quy định của pháp luật. - Về không gian: nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng trên phạm vi cả nước, tập trung chủ yếu ở Thanh tra Chính phủ. - Về thời gian: từ năm 2010 đến năm 2016. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Vai trò của Thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng là vấn đề mang tính lý luận – chính trị rất quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Vì vậy, để đảm bảo tính khoa học và tính chính trị của kết quả nghiên cứu, luận án dựa trên những phương pháp luận sau: - Các quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin về vấn đề tổ chức quyền lực nhà nước và kiểm soát quyền lực nhà nước; về mối quan hệ giữa các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước với các thiết chế Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội. - Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của Thanh tra đối với sự phát triển ổn định, bền vững của bộ máy nhà nước; về sự nguy hại của vấn đề tham nhũng làm xói mòn niềm tin của nhân dân vào bộ máy công quyền. - Quan điểm và chính sách của Đảng và Nhà nước ta thể hiện cách nhìn nhận về vai trò của cơ quan thanh tra trong công tác phòng ngừa tham nhũng; về những hậu quả của các hành vi tham nhũng làm ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội. 4 - Các nguyên lý về kiểm soát quyền lực nhà nước; về vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng; một số học thuyết, luận điểm đang được áp dụng phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Được sử dụng bao quát trong tất cả các chương, mục của luận án để phát hiện, luận giải thuyết phục về các nội dung liên quan đến chủ đề luận án. Trong đó có những vấn đề chính yếu như làm rõ khái niệm và các phương diện thể hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng; thực trạng pháp luật và thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam. Qua đó, tác giả đề xuất một số giải pháp góp phần tăng cường vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng. - Phương pháp cấu trúc hệ thống: Được sử dụng chủ yếu trong chương 2 và 3 của luận án nhằm nhận diện và đánh giá vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam. Tác giả nhìn nhận và tiếp cận phương diện phòng ngừa tham nhũng của thanh tra nhà nước xuất phát từ hoạt động phòng, chống tham nhũng; luận giải vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng đặt trong mối tương quan với các thiết chế nhà nước khác có cùng vai trò này. - Phương pháp thống kê: Được sử dụng trong chương 1 và 3 của luận án nhằm tập hợp và đánh giá những công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến đề tài luận án. Bên cạnh đó, phương pháp thống kê còn được tác giả sử dụng để làm rõ thực trạng quy định pháp luật và việc thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa ở Việt Nam những năm qua. - Phương pháp lịch sử: Được sử dụng chủ yếu trong chương 3 nhằm nhận diện các đặc điểm và các bước tiến trong nhận thức và cơ chế pháp lý về vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng qua các giai đoạn. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Thứ nhất, luận án hệ thống hóa các quan điểm khoa học về tham nhũng, 5 phòng ngừa tham nhũng; về thanh tra và tổ chức thanh tra trong cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước... Trên cơ sở đó, luận án xác định khái niệm phòng ngừa tham nhũng nhìn nhận từ hoạt động phòng ngừa tội phạm; làm rõ khái niệm và các phương diện thể hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng; nêu và lập luận về các yếu tố bảo đảm vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng. Khẳng định thanh tra nhà nước là một trong số những thiết chế giữ vai trò chủ đạo trong phòng ngừa tham nhũng nói riêng và phòng, chống tham nhũng nói chung ở Việt Nam. Thứ hai, luận án làm rõ thực trạng quy định pháp luật hiện hành có liên quan đến vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng, qua đó đánh giá kết quả đạt được và hạn chế trong hệ thống pháp luật. Phân tích, làm rõ thực trạng thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng trên những phương diện cụ thể; Xác định rõ những thành công, hạn chế trong việc thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng cũng như những nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế đó ở Việt Nam hiện nay. Thứ ba, luận án xác định mục đích, quan điểm và đề xuất hệ thống các giải pháp, kiến nghị có tính toàn diện, khả thi nhằm tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Trong thời gian tới, cần tập trung vào những giải pháp như đổi mới, nâng cao nhận thức về vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng; tăng cường hiệu quả thực hiện việc tham mưu Chính phủ quy định pháp luật, chính sách phòng ngừa tham nhũng của thanh tra nhà nước; hoàn thiện cơ chế đảm bảo thanh tra nhà nước tham gia ngay từ đầu trong một số hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan nhà nước. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận án đã góp phần luận giải và làm rõ lý thuyết về vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng như khái niệm phòng ngừa tham nhũng, 6 vai trò và phương diện thể hiện vai trò phòng ngừa tham nhũng của thanh tra nhà nước. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Những kết quả của Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan thanh tra nhà nước để nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác phòng ngừa tham nhũng. - Luận án có thể sử dụng làm tài liệu chuyên khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy về phòng ngừa tham nhũng, vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam… 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Những vấn đề lý luận về vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng Chương 3: Thực trạng thực hiện vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay Chương 4: Mục đích, quan điểm và giải pháp tăng cường vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng 7 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Cùng với nhiệm vụ nghiên cứu xây dựng bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; hoạt động nghiên cứu hướng tới mục tiêu tìm kiếm cách thức, mô hình phòng ngừa tham nhũng hiệu quả ngày càng được các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài hệ thống công quyền chú trọng. Số lượng các công trình nghiên cứu liên quan đến chủ đề này khó có thể liệt kê hết thông qua những con số thống kê đơn thuần. Các công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến đề tài luận án hết sức đa dạng, cả về số lượng cũng như phạm vi nghiên cứu. Trong đó, có nhiều công trình đề cập đến nội dung về thanh tra nhà nước, phòng ngừa tham nhũng trên phạm vi toàn quốc, một số đề tài khác tập trung nghiên cứu và nhìn nhận nội dung này trong phạm vi hẹp, có thể chỉ là một nhóm cơ quan, một địa phương. 1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về tổ chức và hoạt động thanh tra Đã có nhiều công trình nghiên cứu ở các quy mô khác nhau liên quan tới khía cạnh này. Có thể chỉ ra một số công trình tiêu biểu như: - Đề tài khoa học độc lập cấp nhà nước, Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước [50]. Đề tài tập trung nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận, quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát; tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, giám sát ở một số nước trên thế giới; Các quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, giám sát ở nước ta; thực trạng phân định chức năng, nhiệm vụ và thực hiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, giám sát; Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát với việc đổi mới tổ chức, hoạt động thanh tra và tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, 8 chống tham nhũng. Đây là công trình có giá trị tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu và thực hiện đề tài. - Đề tài trọng điểm cấp Bộ, Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra [71]. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra là một trong số những nội dung chính yếu cần chú trọng đầu tư nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn công tác quản lý nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Công trình nghiên cứu của đồng chí Quách Lê Thanh chủ yếu làm rõ một số vấn đề lý luận chung của tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra. Trong phần này tác giả trình bày nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh và định hướng nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác Thanh tra; nêu nội dung Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra và việc học tập, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, chống tham ô, lãng phí và yêu cầu đối với cán bộ, thanh tra viên giai đoạn hiện nay. Qua đó tác giả đưa ra một số nhận xét và kiến nghị. - Đề tài khoa học trọng điểm cấp Bộ, Đổi mới hệ thống tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Luận cứ khoa học và hoàn thiện pháp luật về Thanh tra [90]. Đề tài là công trình nghiên cứu tương đối toàn diện về hệ thống tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cấu trúc đề tài gồm 3 chương, trong đó tác giả đã đề cập chi tiết tới những nội dung như: Những vấn đề cơ bản về công tác thanh tra, quan điểm của Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác thanh tra; thực trạng tổ chức và hoạt động thanh tra kể từ khi ban hành Luật Thanh tra; định hướng và giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra đáp ứng yêu cầu của cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. - Đề tài khoa học cấp bộ, Các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn [36]. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu về các nguyên tắc hoạt động thanh tra từ đó đề xuất những kiến nghị để hoàn thiện các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra thông qua việc bổ sung, phát triển các quy định trong hoạt động thanh tra nhằm đạt mục tiêu thanh tra. Kết quả của 9 đề tài đã làm rõ một số vấn đề lý luận về thanh tra và các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra, bao gồm các vấn đề về khái niệm, đặc điểm thanh tra; mục đích, vai trò của các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra, các yếu tố tác động đến hoạt động thanh tra, sự hình thành các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra. Tại chuơng 2, đề tài đã đi sâu phân tích thực trạng các quy định pháp luật và việc thực hiện các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra trên thực tế. Trên cơ sở phân tích các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra trong từng giai đoạn tiến hành thanh tra, đề tài đã tiến hành đánh giá những quy định của pháp luật, những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện trên thực tế làm cơ sở cho việc đề xuất, kiến nghị tại chương 3. - Đề tài trọng điểm cấp Bộ, Kết quả hoạt động thanh tra - những vấn đề lý luận và thực tiễn [32]. Đề tài có kết cấu gồm 3 chương; Chương I: Một số vấn đề lý luận về kết quả hoạt động thanh tra nêu rõ vai trò và mục đích của hoạt động thanh tra trong quản lý nhà nước, quan niệm về hoạt động thanh tra và kết quả hoạt động thanh tra, những yếu tố chủ yếu ảnh hưởng hưởng đến kết quả hoạt động thanh tra, đánh giá kết quả hoạt động thanh tra. Chương II nêu rõ thực trạng kết quả hoạt động thanh tra với 5 nội dung đó là thực trạng quy định pháp luật về hoạt động thanh tra; kết quả xây dựng định hướng chương trình thanh tra, kế hoạch thanh tra; kết quả tiến hành cuộc thanh tra; kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị sau thanh tra; việc xem xét, đánh giá các hoạt động thanh tra hiện nay. Chương III nêu rõ định hướng và giải pháp nâng cao kết quả hoạt động thanh tra trong thời gian tới với 3 nội dung sau: định hướng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra; một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra; một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra. Đề tài là công trình có giá trị tham khảo lớn khi nghiên cứu về hoạt động thanh tra. - Đề tài khoa học cấp cơ sở, Hoạt động thanh tra chuyên ngành của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành [96]. Nội dung chính yếu của đề tài bao gồm những vấn đề sau: Cơ sở lý luận về hoạt động 10 thanh tra chuyên ngành của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; Thực trạng và một số kiến nghị, đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan được giao nhiệm vụ thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành. Nội dung về hoạt động thanh tra chuyên ngành trong đề tài sẽ là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị khi tác giả tiến hành nghiên cứu luận án. - Sách chuyên khảo, Đổi mới tổ chức và hoạt động ngành Thanh tra nhằm tăng cường năng lực phòng, chống tham nhũng [30]. Tác giả phân tích và nhận định một số vấn đề chung về công tác thanh tra - cơ sở thiết lập tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra, trong đó đề cập đến vị trí, vai trò, đặc điểm của công tác thanh tra; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra; yêu cầu đối với công tác thanh tra trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và cải cách hành chính. Khuôn khổ thể chế và việc đổi mới tổ chức, hoạt động của ngành thanh tra góp phần phòng, chống tham nhũng, trong đó đề cập đến Tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra trong giai đoạn thực hiện Pháp lệnh Thanh tra năm 1990, giai đoạn thực hiện Luật Thanh tra năm 2004; tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra với định hướng tăng cường năng lực phòng, chống tham nhũng theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010. Đề tài là công trình nghiên cứu khoa học có giá trị tham khảo hữu ích, đặc biệt khi nghiên cứu sinh tiếp cận vai trò của thanh tra nhà nước trong phòng ngừa tham nhũng. - Luận án Tiến sĩ Luật học, Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề đổi mới tổ chức, hoạt động của Thanh tra nhà nước ở Việt Nam [43]. Đây là công trình chuyên khảo đầu tiên trong khoa học pháp lý Việt Nam nghiên cứu tương đối toàn diện và hệ thống về vấn đề tổ chức, hoạt động của cơ quan Thanh tra nhà nước trên cả bình diện lý luận cũng như thực tiễn. Luận án đã trình bày những nội dung cụ thể về cơ sở lý luận và thực tiễn tổ chức, hoạt động của cơ quan thanh tra nhà nước. Từ đó kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao công tác tổ chức và hoạt động của Thanh tra nhà nước ở Việt Nam trong thời kỳ đó. 11 - Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công, Hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội [27]. Nội dung công trình, tác giả tập trung trình bày cơ sở lý luận thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội. Phân tích thực trạng và đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội ở nước ta hiện nay. - Luận án Tiến sĩ Luật học, Tổ chức và hoạt động thanh tra nhà nước cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay [26]. Luận án tập trung nghiên cứu đối tượng là các cơ quan thanh tra nhà nước cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay. Nội dung luận án tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong tổ chức và hoạt động thanh tra nhà nước cấp tỉnh, qua đó đề xuất các giải pháp góp phần đổi mới, tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của thanh tra nhà nước cấp tỉnh của Việt Nam. - Luận án Tiến sĩ Luật học, Tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng ở Việt Nam hiện nay [21]. Luận án làm sáng tỏ khái niệm tổ chức thanh tra xây dựng; hoạt động thanh tra xây dựng, đặc điểm, các yếu tố cấu thành nên tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng; vai trò của tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng cũng như các yếu tố tác động tới tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng. Đánh giá thực trạng tổ chức thanh tra xây dựng và thực trạng hoạt động thanh tra xây dựng trước và sau năm 2010 đồng thời chỉ ra những kết quả và hạn chế cũng như nguyên nhân của kết quả và hạn chế. Chỉ ra những nhu cầu, quan điểm và giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng như: đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra xây dựng theo hướng phù hợp với mô hình chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn, đề xuất hoàn thiện các quy định pháp luật về thanh tra xây dựng theo hướng minh bạch, cụ thể và dễ khả thi. - Rất nhiều bài báo khoa học đăng tải trên các Tạp chí chuyên ngành luận bàn về những vấn đề có liên quan đến công tác thanh tra cũng như cơ quan thanh tra nhà nước. Có thể điểm danh một số bài báo tiêu biểu sau: Yêu cầu và định hướng hoàn thiện pháp luật về thanh tra chuyên ngành ở Việt Nam hiện nay, của Bùi Thị Thanh Thuý, Tạp chí Thanh tra, 2015; Quá trình phát triển của nhận 12 thức, quy định của pháp luật và những vấn đề thực tiễn về thanh tra chuyên ngành, của Đinh Văn Minh, Tạp chí Thanh tra, 2015; Các yếu tố tác động đến hoạt động thanh tra xây dựng ở Việt Nam hiện nay, của Phạm Thị Anh Đào, Tạp chí Thanh tra, 2015; Hoàn thiện pháp luật về thanh tra phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước, của tác giả Phạm Huỳnh Công, Tạp chí Thanh tra, 2017; Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng tổ chức và hoạt động thanh tra tại cơ sở GD&ĐT, của Phạm Công Hiệp, Tạp chí Thanh tra, 2017; Nhận diện về thanh tra chuyên ngành – qua thực tiễn ngành Giao thông vận tải, của Trần Văn Trường, Tạp chí Thanh tra, 2017; Đổi mới mô hình cơ quan thanh tra nhà nước cấp tỉnh trong giai đoạn hiện nay, tác giả Vũ Việt Hà, Tạp chí Thanh tra, 2017… Bên cạnh các công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước, cũng cần kể đên một số công trình nghiên cứu của tác giả nước ngoài như: - Inspection du travail: Rapport III (Pt. 1B) / Conférence internationale du Travai, xuất bản tại Genève: BIT, 2006 (Báo cáo của Uỷ ban Giám định Pháp về việc thực hiện các điều ước và điều khoản thoả thuận liên quan đến lao động và việc làm) [108]. Báo cáo gồm các nội dung: Tiến trình phát triển trên lĩnh vực hoạt động thanh tra, kiểm tra lao động từ năm 1947- nay; thẩm quyền của Ban thanh tra lao động; cấu trúc của hệ thống thanh tra lao động; các phương pháp và phương tiện tiến hành thanh tra... Đây là một tài liệu tham khảo hữu ích, giúp nghiên cứu sinh có thể mở rộng thềm tầm hiểu biết của mình về phương thức thanh tra của nước Pháp. - Inspection des écoles primaires: à l'usage des inspections primaires (Thanh tra các trường tiểu học tại Pháp) của 2 tác giả Eugène Brouard, Charles Defodon, xuất bản tại Paris, Hachette et Cie, 1887 [105]. Cuốn sách mang đến cho người nghiên cứu một cách nhìn khái quát nhất về mô hình thanh tra tại Pháp những năm cuối thế kỉ XIX. Sách chỉ dẫn về việc thanh tra các trường tiểu học theo đúng pháp luật và truyền thống của Pháp; thanh tra về việc xây dựng và tổ chức vật chất của nhà trường; việc tổ chức về mặt sư phạm; phương pháp và tiến trình giảng dạy các môn; kỉ luật và bổn phận của thầy giáo; các kì thi, thư 13