Tài liệu Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện gia lâm, thành phố hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THÀNH VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã ngành: 60.62.01.15 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Mậu Dũng NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, báo cáo, kết quả nghiên cứu là hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng trong bất kỳ khóa luận, luận văn, luận án nào. Tôi xin cam đoan các thông tin trong khóa luận đều được ghi rõ nguồn gốc và trích dẫn đầy đủ. Hà nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thành i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các tập thể, cá nhân trong và ngoài trường. Trước hết, tôi xin được bầy tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS. Nguyễn Mẫu Dũng Bộ môn Kinh tế tài nguyên và môi trường - Khoa Kinh tế & PTNT Học viện Nông Nghiệp Việt Nam đã dành nhiều thời gian tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các thầy cô giáo Học viện Nông Nghiệp Việt Nam, các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế & PTNT đã trực tiếp giảng dạy và bồi dưỡng kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới tập thể cán bộ Văn phòng Huyện ủyUBND huyện Gia Lâm, phòng Tài Nguyên và môi trường, Xí nghiệp môi trường Đô Thị, Phòng quản lý đô thị, Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Gia Lâm; Đảng ủy-UBND cùng với người dân tại các xã Phù Đổng, Phú Thị, Văn Đức đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong qua trình nghiên cứu tại địa phương. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và những người thân đã luôn giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn của mình. Xin trân trọng cảm ơn! Hà nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thành ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................... vii Danh mục bảng .............................................................................................................. viii Danh mục hình, biểu đồ, sơ đồ ......................................................................................... x Danh mục hộp .................................................................................................................. xi Trích yếu luận văn .......................................................................................................... xii The thesis ....................................................................................................................... xiv Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.2.1. Mục tiêu chung ................................................................................................... 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................... 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.4. Những đóng góp mới của luận văn ..................................................................... 4 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn ................................................................................ 5 2.1. Cơ sở lý luận về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn.......... 5 2.1.1. Khái niêm về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn .............. 5 2.1.2. Đặc điểm về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn.............. 10 2.1.3. Nội dung nghiên cứu về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn .......................................................................................................... 12 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn .......................................................................................................... 16 2.2. Cơ sở thực tiễn về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn..... 21 2.2.1. Kinh nghiệm về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường ở các nước trên thế giới ....................................................................................................... 21 iii 2.2.2. Kinh nghiệm về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ở Việt Nam ....................................................................................................... 24 2.2.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm. ........ 30 2.3. Các nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................................. 31 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 33 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................................... 33 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ............................................................................................. 33 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................. 37 3.1.3. Giới thiệu chung về Phụ nữ huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội .................... 43 3.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 47 3.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ................................................................ 47 3.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu .............................................................. 48 3.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ...................................................................... 50 3.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ..................................................................... 51 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận .................................................................. 53 4.1. Khái quát chung về môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội .................................................................................................................... 53 4.1.1. Khái quát về tình hình môi trường nông thôn ở huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội........................................................................................................ 53 4.1.2. Hệ thống tổ chức, quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội........................................................................................................ 58 4.1.3. Khái quát về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội ................................................................. 59 4.2. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội ................................................................... 60 4.2.1. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức vệ sinh môi trường nông thôn ................................................................... 60 4.2.2. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt ở nông thôn ....................................................................................... 65 4.2.3. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác thu gom và xử lý rác thải nông nghiệp ...................................................................................................... 73 iv 4.2.4. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác xử lý nước thải ở vùng nông thôn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội ................................................ 78 4.2.5. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác vệ sinh đường làng, ngõ xóm ở vùng nông thôn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội ............................ 81 4.2.6. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác cải tạo cảnh quan và trồng cây xanh ở huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội ............................................... 83 4.2.7. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong lĩnh vực cấp nước sạch.......................... 85 4.2.8. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác di dời chuồng trại chăn nuôi .......... 88 4.2.9. Đánh giá về vai trò của phụ nữ trong công tác vệ sinh đồng ruộng ................. 90 4.2.10. Đánh giá của người dân về vai trò của phụ nữ trong công tác quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm. ................................................ 93 4.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội ...................................... 94 4.3.1. Cơ cấu tổ chức quản lý môi trường .................................................................. 94 4.3.2. Ảnh hưởng của trình độ văn hóa đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ....................................................................................... 95 4.3.3. Ảnh hưởng của thu nhập đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn .......................................................................................................... 96 4.3.4. Ảnh hưởng của độ tuổi đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn .......................................................................................................... 97 4.3.5. Công tác chỉ đạo và vận động phụ nữ thực hiện bảo vệ môi trường của tổ chức phụ nữ ...................................................................................................... 99 4.3.6. Yếu tố cơ sở hạ tầng, công nghệ phục vụ cho quản lý và bảo vệ môi trường.............................................................................................................. 100 4.3.7. Chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với quản lý và bảo vệ môi trường. ....... 100 4.3.8. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ............................................................................................ 101 4.3.9. Tổng hợp trong phân tích ma trận SWOT ...................................................... 102 4.4. Định hướng giải pháp nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội .................................... 103 4.4.1. Định hướng nâng cao vai trò của phụ trong quản lý môi trường nông thôn ở huyện Gia Lâm. ........................................................................................... 103 v 4.4.2. Các giải pháp nhằm nâng cao vai trò của phụ trong quản lý môi trường nông thôn ở huyện Gia Lâm ............................................................... 104 Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 111 5.1. Kết luận........................................................................................................... 111 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................ 112 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 114 Phụ lục ........................................................................................................................ 117 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BQ Bình quân BVMT Bảo vệ môi trường BVTV Bảo vệ thực vật CC Cơ cấu ĐVT Đơn vị tính LĐ Lao động LHPN Liên Hiệp phụ nữ NTM Nông thôn mới PN Phụ nữ QLMT Quản lý môi trường TNMT Tài nguyên môi trường UBND Ủy ban nhân dân VSMT Vệ sinh môi trường vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Tình hình đất đai của huyện Gia Lâm giai đoạn 2014 – 2016................... 36 Bảng 3.2. Tình hình lao động của huyện Gia Lâm giai đoạn 2014 - 2016 ................ 38 Bảng 3.3. Tình hình cơ sở hạ tầng huyện Gia Lâm năm 2016................................... 40 Bảng 3.4. Kết quả sản xuất - kinh doanh của huyện Gia Lâm giai đoạn 2014 – 2016 ............................................................................................... 41 Bảng 4.1. Nguồn gốc phát sinh RTSH trên địa bàn huyện Gia Lâm ......................... 54 Bảng 4.2. Thành phần RTSH trên địa bàn huyện Gia Lâm ....................................... 55 Bảng 4.3. Khối lượng rác thải trên địa bàn huyện Gia Lâm năm 2016 ..................... 56 Bảng 4.4. Thống kê khối lượng thu gom rác từ năm 2014-2016 ............................... 57 Bảng 4.5. Nội dung tuyên tuyền thực hiện quản lý môi trường của phụ nữ huyện Gia Lâm .......................................................................................... 62 Bảng 4.6. Các hình thức tuyên tuyền thực hiện quản lý môi trường của phụ nữ huyện Gia Lâm .......................................................................................... 63 Bảng 4.7. Ý kiến đánh giá về công tác tuyên truyền của phụ nữ ............................... 65 Bảng 4.8. Tình hình phân loại RTSH của phụ nữ ...................................................... 67 Bảng 4.9. Vai trò của phụ nữ trong thu gom rác thải sinh hoạt ................................. 69 Bảng 4.10. Vai trò của phụ nữ trong xử lý rác thải sinh hoạt ...................................... 71 Bảng 4.11. Đánh giá của cán bộ địa phương về vai trò của phụ nữ trong phân loại, thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt ....................................................... 73 Bảng 4.12. Vai trò của phụ nữ trong thu gom rác thải nông nghiệp ............................ 74 Bảng 4.13. Vai trò của phụ nữ trong xử lý rác thải nông nghiệp ................................. 76 Bảng 4.14. Vai trò của phụ nữ trong xử lý rác thải nông nghiệp ................................. 78 Bảng 4.15. Vai trò của phụ nữ trong xử lý nước thải sinh hoạt ................................... 79 Bảng 4.16. Vai trò của phụ nữ trong xử lý nước thải chăn nuôi .................................. 80 Bảng 4.17. Đánh giá của cán bộ địa phương về vai trò của phụ nữ trong xử lý nước thải sinh hoạt và nước thải nông nghiệp ........................................... 81 Bảng 4.18. Vai trò của phụ nữ trong vệ sinh đường làng ngõ xóm ở vùng nông thôn ............................................................................................................ 82 Bảng 4.19. Vai trò của phụ nữ trong công tác tạo cảnh quan và trồng cây xanh......... 84 viii Bảng 4.20. Đánh giá của cán bộ về vai trò của phụ nữ trong công tác tạo cảnh quan và trồng cây xanh .............................................................................. 85 Bảng 4.21. Vai trò của phụ nữ trong lĩnh vực cấp nước sạch ...................................... 87 Bảng 4.22. Vai trò của phụ nữ trong công tác di dời chuồng trại chăn nuôi ............... 89 Bảng 4.23. Vai trò của phụ nữ trong công tác vệ sinh đồng ruộng.............................. 91 Bảng 4.24. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo về vai trò của phụ nữ trong công tác làm sạch đồng ruộng .................................................................................. 92 Bảng 4.25. Ý kiến đánh giá của người dân về vai trò của phụ nữ trong công tác quản lý môi trường nông thôn ................................................................... 93 Bảng 4.26. Ảnh hưởng của trình độ học vấn đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ................................................................................ 95 Bảng 4.27. Ảnh hưởng của thu nhập đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn. ...................................................................................... 96 Bảng 4.28. Ảnh hưởng của độ tuổi đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ....................................................................................... 98 Bảng 4.29. Trình độ chuyên môn của cán bộ phụ nữ cấp xã, chi hội trưởng hội phụ nữ ........................................................................................................ 99 ix DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Gia Lâm ......................................................... 33 Biểu đồ 4.1. Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ........................ 60 Sơ đồ 4.1. Cơ cấu tổ chức quản lý môi trường của huyện Gia Lâm ........................ 94 x DANH MỤC HỘP Hộp 4.1. Ý kiến của cán bộ Phụ nữ trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia quản lý môi trường nông thôn.............................................. 64 Hộp 4.2. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo về vai trò của phụ nữ trong công tác phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt ở nông thôn. ..................... 73 Hộp 4.3. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo về vai trò của phụ nữ trong công tác vệ sinh đường làng, ngõ xóm ở nông thôn ................................................ 83 Hộp 4.4. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo về vai trò của phụ nữ trong lĩnh vực cấp nước sạch ............................................................................................ 88 Hộp 4.5. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo về vai trò của phụ nữ trong công tác di dời chuồng trại chăn nuôi ...................................................................... 90 xi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Thị Thành Tên Luận văn “Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”. Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60.62.01.15 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Trong những năm qua, tốc độ phát triển kinh tế của Huyện Gia Lâm đạt ở mức cao, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, song hành cùng tốc độ tăng trưởng kinh tế, đô thị hóa là áp lực về môi trường của Huyện ngày càng lớn. Cũng như các khu vực nông thôn khác trên địa bàn Thành phố Hà Nội, Huyện Gia Lâm đang hàng ngày phải đối mặt với các vấn đề môi trường như: ô nhiễm môi trường do sản xuất nghề thủ công; khối lượng chất thải rắn phát sinh ngày càng lớn; ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người nông dân và chất lượng đất, chất lượng nước ngầm. Trên thực tế cho thấy, với đội ngũ cán bộ quản lý môi trường quá thiếu so với nhu cầu công việc, Huyện Gia Lâm đã huy động nhiều lực lượng hội, đoàn thể tham gia vào công tác BVMT, đặc biệt là Phụ nữ Gia Lâm. Các kết quả hoạt động cho thấy, phụ nữ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường của Huyện Gia Lâm như các phong trào phân loại, thu gom chất thải rắn, phong trào tuyến đường tự quản. Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả nhất định nhưng trên thực tế vai trò của Phụ nữ huyện Gia Lâm trong công tác quản lý môi trường nông thôn chưa được phát huy hết khả năng, nhiều hoạt động vẫn còn mang tính phong trào.Do đó, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”. Nhằm đánh giá vai trò của phụ nữ huyện Gia Lâm trong quản lý môi trường ở nông thôn trên địa bàn huyện. Từ đó có những định hướng, đề xuất những giải pháp để nhằm nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên toàn huyện Gia Lâm trong thời gian tới. Đề tài thực hiện trên cơ sở lý luận về khái niệm, đặc điểm, nội dung về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn. Đồng thời tìm hiểu thực tiễn tổng quan về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ở một số nước : Hàn Quốc, Nhật Bản và ở Việt Nam. Để tiến hành đề tài, trước tiên tôi đã tìm hiểu các đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của địa bàn. Thông qua các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp chọn điểm, chọn mẫu nghiên cứu. Phương pháp thu thập số liệu. Phương pháp phân tích số liệu. Hệ xii thống chỉ tiêu nghiên cứu. Đề tài được tiến hành điều tra 60 phiếu gồm cán bộ tài nguyên môi trường, cán bộ NTM, cán bộ phụ trách môi trường của huyện và xã, cán bộ thôn, xóm và 60 phiếu đối với phụ nữ tại 3 xã Phù Đổng, Phú Thị, Văn Đức trên địa bàn Huyện Gia Lâm thành phố Hà Nội. Qua quá trình nghiên cứu đưa ra một số nội dung sau: - Tình hình rác thải ở huyện Gia Lâm chủ yếu là từ các hộ gia đình, các doanh nghiệp và các cơ sở sản xuất với thành phần rác thải khá đa dạng như: thực phẩm thừa, túi nilon, kim loại, giấy. Hàng năm, rác thải được thải ra trên địa bàn là 66.112 tấn/năm (năm 2016). - Trước tình hình ô nhiễm môi trường như vậy, Phụ nữ huyện Gia Lâm đã tích cực thực hiện công tác tuyên truyền, thực hiện các hoạt động thu gom, xử lý rác thải, phân loại rác tại nguồn, đổ rác đúng giờ, đúng nơi quy định, đem rác đến điểm tập trung, đem đốt hoặc đem chôn lấp. Thực hiện tốt phong trào “Đoạn đường phụ nữ tự quản”, Cuộc vận đông “ Gia đình 5 không, 3 sạch”. Duy trì tổng vệ sinh đường làng, ngõ xóm vào sáng thứ 7 hàng tuần. Vệ sinh đồng ruộng thu gom vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật đã qua sử dụng phát thải trên đồng ruộng, nạo vét kênh mương, thu gom rác nông nghiệp, xử lý nước thải sinh hoạt và chăn nuôi, tham gia quản lý trong lĩnh vực cấp nước sạch, di dời chuồng trại. Cải tạo cảnh quan và trồng cây xanh. - Bên cạnh đó phụ nữ trong toàn huyện đã đóng góp, huy động nguồn lực cho các hoạt động bảo vệ môi trường nông thôn trên địa bàn, góp phần nâng cao nhận thức cho người dân. - Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn đã đạt được một số kết quả, song vẫn còn những mặt hạn chế làm ảnh hưởng đến việc quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn như: Độ tuổi, nhận thức, thu nhập của phụ nữ; công tác chỉ đạo và vận động phụ nữ tham gia bảo vệ môi trường của tổ chức phụ nữ, cơ sở hạ tầng, công nghệ phục vụ cho quản lý môi trường, nguồn tài chính cho các hoạt động quản lý và bảo vệ môi trường chưa đáp ứng được với tình hình hiện nay. Cuối cùng, nghiên cứu này đã đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn, đưa ra các giải pháp: Huy động nguồn lực, huy động nguồn vốn, tăng cường công tác kiểm tra, tăng cường thành lập các đội tự quản, tăng cường giáo dục tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho phụ nữ nói riêng và người dân nói chung trong công cuộc BVMT. Đồng thời, đề tài đưa ra một số kiến nghị, bao gồm: Xây dựng đồng bộ hệ thống văn bản pháp quy liên quan đến công tác quản lý môi trường, Huy động nhiều nguồn lực hơn nữa tham gia bảo vệ môi trường, đặc biệt là giới nữ, đây là một lực lượng đông đảo và quan trọng không thể thiếu trong vấn đề giải quyết nhân lực tham gia bảo vệ môi trường. xiii THESIS ABSTRACT Author's name: NGUYEN THI THANH Thesis Name: “The role of women in rural environmental management in the Area of Gia Lam District, Hanoi City.” Major: Agricultural Economics Code: 60.62.01.15 Name of training institution: Vietnam National University of Agriculture During the past few years, the economic development of Gia Lam district has been at a high level and the people's living standards have been clearly improved. However, in parallel with the economic growth, urbanization is the environmental pressure of the District is growing. Like other rural areas in Hanoi, Gia Lam district is facing daily environmental problems such as: environmental pollution caused by handicraft production; The volume of solid waste is increasing; Environmental pollution caused by industrial production, agriculture, affecting farmer's health and soil quality and groundwater quality. Actually, with the staff of environmental management is too deficient compared to the needs of work, Gia Lam District has mobilized many forces and associations involved in environmental protection, especially Woman of Gia Lam District. The results show that women play an increasingly important role in the management and environmental protection of Gia Lam District, such as classification movements, solid waste collection, the movement of self-managed Roads. Although the certain results have been achieved, in fact, the role of Gia Lam District's women in rural environmental management has not been fully exploited, many activities still have the nature of movement. Therefore, I carried out research on the subject: “The role of women in rural environmental management at the Area of Gia Lam District, Hanoi City.” To evaluate the role of women in Gia Lam District in environmental management in rural areas of the District. From that point of view, there are orientations and suggestions for solutions to enhance the role of women in rural environmental management throughout Gia Lam district in the coming time. The subject is carried out based on the theoretical background on the concept, characteristics and content of the role of women in rural environmental management. At the same time, find out the overview of the role of women in rural environmental management in some countries: Korea, Japan and Vietnam. To carry out the subject, first, I learned about the nature, socio-economic characteristics of the area. Through research methodology: point selection, sample selection. The method of data collection. Method of data analysis. Research indicator xiv system. This subject was investigated in 60 votes, including resource and environment officers, new rural officers, officers in charge of environmental issues of district and commune environmental officers, village and hamlet officers, and 60 votes for women in 3 communes of Phu Dong, Phu Thi, Van Duc in the Area of Gia Lam district, Hanoi City. Through the research process, the following contents are given: - The waste situation in Gia Lam district is mainly from households, enterprises and production establishments with various garbage components such as waste products, plastic bags, metal, paper. Annually, waste discharged in the area is 66,112 tons per year (2016). - In the face of such environmental pollution, women in Gia Lam district actively carry out the propaganda and implementation of waste collection and processing, sorting garbage at the source, dump garbage on time, at the right place, bring garbage to the point of concentration, burning or burying. Good implementation of the movement "Women's self-managed Road", Campaign "Family 5 No, 3 Clean". Maintaining good cleaning of village roads and alleys every Saturday morning. Field cleaning, collecting used pesticide packaging, disposing of waste in the fields, dredging canals, collecting agricultural waste, processing domestic and livestock wastewater, participating in management in the field of clean water supply, moving cattle shed. Improving the landscape and planting trees. - In addition, women in the whole district have contributed, mobilized resources for environmental protection activities in rural areas, contributing to raising awareness for people. - The role of women in rural environmental management has achieved some results, but there are limitations that affect the management of rural environment in the area such as age, knowledges, income of women; Steering and mobilizing women works to participate in environmental protection of women's organizations, infrastructure, technology work do not meet yet the current situation. Finally, this research proposes some solutions to enhance the role of women in rural environmental management, offering solutions: mobilizing resources, raising funds, to strengthen inspection work and strengthening the establishment of selfmanagement teams, strengthening propaganda and education to raise knowledges for women particularly and people in general in environmental protection. At the same time, the subject has given some recommendations, including: To build a comprehensive system of legal documents related to environmental management; Mobilizing more resources to participate in environmental protection, especially women, is an indispensable and important force in addressing the issue of human resource participating in environmental protection. xv PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong nhiều năm trở lại đây, sự gia tăng nhu cầu khai thác các nguồn tài nguyên theo cấp số nhân đã gây nguy hại lớn tới môi trường toàn cầu, kéo theo vô số hệ lụy khôn lường về đời sống và sức khỏe con người, trong đó trẻ em và phụ nữ là hai đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Thực tế cho thấy, bản thân phái nữ, đặc biệt là phụ nữ mang thai, và trẻ em dưới 2 tuổi thường dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa môi trường, nhất là phụ nữ và trẻ em sống ở vùng nông thôn hoặc vùng ngoại ô các nước đang phát triển. Ý thức sâu sắc được điều này, giới nữ ở nhiều nơi trên thế giới đã dần đứng lên tham gia vào công tác bảo vệ môi trường, coi đó như một hành động thiết thực để bảo vệ cuộc sống của bản thân và gia đình. Cũng đã có nhiều tổ chức thế giới và các quốc gia triển khai nghiên cứu, xây dựng các chính sách khuyến khích sự tham gia của nữ giới trong các hoạt động bảo vệ môi trường. Ngay từ tuyên bố của Hội nghị Liên hợp Quốc về Môi trường và Phát triển Rio de Janeiro, Bazil năm (1992) đã đề ra nguyên tắc thứ 20 trong số 27 nguyên tắc là: “Phụ nữ có một vai trò quan trọng trong quản lý và phát triển môi trường. Do đó việc họ tham gia đầy đủ là cần thiết để đạt được sự phát triển bền vững”. Những nhu cầu và nguyện vọng của phụ nữ phải được phản ảnh rõ ràng trong các chính sách và các biện pháp được thông qua. Hơn nữa, các chính phủ phải đảm bảo cho phụ nữ được tiếp cận và kiểm soát các nguồn tài nguyên quan trọng như nước và đất. Chính phủ cần phải bảo vệ phụ nữ trước các tác động của suy thoái môi trường và cho phép họ tiến hành những việc cần thiết để cải thiện môi trường sống. Tại Việt Nam, đã có các nghiên cứu khẳng định rằng phụ nữ là người chịu ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường nhiều nhất, theo Lê Kim Chi (2003) đã cho thấy rằng người phụ nữ trong bất kỳ hoạt động nào đều có liên quan tới chất thải và là đối tượng chịu tác động của ô nhiễm nhiều nhất. Tỷ lệ phụ nữ tham gia trong các làng nghề chiếm từ 45% - 90%, thậm chí có nơi chiếm tới 98% như làng nghề Ngư Lộc (Thanh Hóa). Tuy nhiên, điều kiện lao động của phụ nữ ở các làng nghề lại rất ít được quan tâm, nhất là việc khám sức khỏe định kỳ và thực hiện chế độ lao động nữ khi bị ốm đau, thai sản, an toàn lao động, bảo hiểm đều không có. Do đó, tiềm năng, quyền lợi và trách nhiệm của người phụ nữ trong các hoạt động quản lý môi trường là rất lớn. 1 Huyện Gia Lâm, Hà Nội có diện tích tự nhiên 114,79 km2 và dân số trên 25 vạn người, là khu vực phát triển đô thị ở phía Đông Bắc của Thủ đô Hà Nội, là nơi tập trung các công trình đầu mối giao thông và hạ tầng kỹ thuật quan trọng của quốc gia và của thành phố. Bên cạnh đó, đây cũng là khu vực phát triển các cơ sở công nghiệp quy mô, các trung tâm dịch vụ, thương mại lớn. Trong những năm qua, tốc độ phát triển kinh tế của Huyện Gia Lâm đạt ở mức cao, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt. Hạ tầng kinh tế, văn hóa, xã hội nông thôn sau nhiều năm được đầu tư đã cơ bản đáp ứng yêu cầu phục vụ phát triển sản xuất, dân sinh và phòng chống lụt bão. Tuy nhiên, song hành cùng tốc độ tăng trưởng kinh tế, đô thị hóa là áp lực về môi trường của Huyện ngày càng lớn. Cũng như các khu vực nông thôn khác trên địa bàn Thành phố Hà Nội, Huyện Gia Lâm đang hàng ngày phải đối mặt với các vấn đề môi trường như: ô nhiễm môi trường do sản xuất nghề thủ công đang ở mức báo động; khối lượng chất thải rắn phát sinh ngày càng lớn; đa số chất lượng nước ở các thủy vực tại các làng xã khu vực nông thôn đang bị suy giảm do ngày càng phải tiếp nhận nhiều hơn khối lượng nước thải không qua xử lý của dân cư khu vực đó; ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất công nghiệp chưa được xử lý triệt để; ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất nông nghiệp đã và đang diễn ra rất mạnh mẽ, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người nông dân và chất lượng đất, chất lượng nước ngầm. Như vậy có thể nhận thấy quản lý và BVMT trong những năm tới là nhiệm vụ quan trong của Huyện Gia Lâm, đòi hỏi sự tham gia của toàn cộng đồng và các tổ chức đoàn thể bên cạnh cơ quan quản lý Nhà nước để đạt được những mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Huyện. Đứng trước những vấn đề bức xúc như vậy, trong những năm qua UBND Huyện Gia Lâm đã có nhiều nỗ lực trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường. Thực tế cho thấy, với đội ngũ cán bộ quản lý môi trường quá thiếu so với nhu cầu công việc, Huyện Gia Lâm đã huy động nhiều lực lượng hội, đoàn thể tham gia vào công tác BVMT, đặc biệt là Phụ nữ Gia Lâm. Các kết quả hoạt động cho thấy, phụ nữ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường của Huyện Gia Lâm như các phong trào phân loại, thu gom chất thải rắn, phong trào tuyến đường tự quản. Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả nhất định nhưng trên thực tế vai trò của Phụ nữ huyện Gia Lâm trong công tác quản lý môi trường nông thôn chưa được phát huy hết khả năng, nhiều hoạt động vẫn còn mang tính phong trào. 2 Hiện nay, công tác quản lý môi trường nông thôn bên cạnh những thuận lợi, cũng còn những khó khăn của giới nữ khi tham gia vào các hoạt động này và những câu hỏi được đặt ra: Thực trạng công tác quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn như thế nào? Vai trò của phụ nữ huyện Gia Lâm về công tác quản lý môi trường ở nông thôn hiện nay ra sao? Các yếu tố ảnh hưởng tới vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn? Từ đó có những định hướng, giải pháp để nhằm nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên toàn huyện Gia Lâm. Do đó, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng vai trò của Phụ nữ trong việc quản lý môi trường nông thôn tại huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội; Từ đó đề xuất định hướng và giải pháp chủ yếu phát huy vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ở địa phương trong thời gian tới. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cở sở lý luận và thực tiễn về vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn. - Đánh giá thực trạng vai trò của phụ nữ trong việc quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ở huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội. - Đề xuất định hướng và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn ở huyện Gia Lâm trong thời gian tới. 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về tăng cường vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn đồng thời đánh giá sự tham gia của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn và các yếu tố ảnh hưởng đến kế quả thực hiện quản lý môi trường nông thôn tại huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội; - Đối tượng khảo sát của đề tài là vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn tại huyện Gia Lâm – Thành phố Hà Nội. 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung làm rõ vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn; nghiên cứu đề xuất định hướng và giải pháp nhằm phát huy vai trò của phụ nữ trong công tác quản lý môi trường nông thôn. - Phạm vi thời gian: Đề tài được thực hiện dựa trên thu thập các tài liệu có liên quan đến các nội dung nghiên cứu từ năm 2013 đến năm 2015. Thời gian thực hiện từ 4/2016 – 5/2017. - Phạm vi không gian: Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại địa bàn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội. 1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN Đề tài “Vai trò của phụ nữ trong công tác quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội” có một số đóng góp như sau: 1. Đề tài đã vận dụng lý luận và kinh nghiệm trong việc nâng cao vai trò của phụ nữ trong công tác quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. 2. Nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn : Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. Với kết quả nghiên cứu, phụ nữ Gia Lâm sẽ phát huy tối đa vai trò của mình trong công tác bảo vệ môi trường nói chung, trong quản lý môi trường nông thôn nói riêng, góp phần giải quyết khó khăn trong thực tế là thiếu nguồn lực trong công tác bảo vệ môi trường của huyện Gia Lâm trong những năm qua. 3. Luận văn đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn. Kết quả nghiên cứu của đề tài đánh giá trung thực vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm. 4. Các giải pháp của đề tài được đề xuất trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng cũng như phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm. Kết quả nghiên cứu và các giải pháp của đề tài áp dụng nhằm nâng cao vai trò của phụ nữ trong quản lý môi trường nông thôn trên địa bàn huyện Gia Lâm. 4