Tài liệu Ứng dụng mô hình hwa erh-cheng để phân tích vai trò của nông nghiệp việt nam, giai đoạn 1986-2004

1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1 NGAØNH COÂNG NGHIEÄP DEÄT MAY VAØ RUÛI RO XUAÁT KHAÅU HAØNG DEÄT MAY 1.1. Tình hình xuaát khaåu haøng deät may cuûa theá giôùi 1.1.1. Vai troø vaø ñaëc ñieåm cuûa ngaønh deät may trong neàn kinh teá vaø thöông maïi theá giôùi 1.1.1.1. Vai troø cuûa deät may trong neàn kinh teá theá giôùi 1.1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa buoân baùn quoác teá haøng deät may a. Ñaëc ñieåm veà nhu caàu vaø tieâu thuï b. Ñaëc ñieåm veà saûn xuaát c. Ñaëc ñieåm veà thò tröôøng 1.1.2. Tình hình xuaát khaåu haøng deät may theá giôùi 1.2. Thò tröôøng deät may Hoa Kyø vaø luaät leä lieân quan ñeán haøng deät may 1.2.1.Thò hieáu thò tröôøng Hoa Kyø ñoái vôùi haøng deät may 1.2.2.Tình hình nhaäp khaåu haøng deät may cuûa thò tröôøng Hoa Kyø 1.3. Ruûi ro xuaát khaåu haøng deät may 1.3.1. Khaùi nieäm ruûi ro 1.3.2. Phaân loaïi ruûi ro xuaát khaåu 1.3.2.1. Nhoùm ruûi ro xuaát khaåu do caùc yeáu toá khaùch quan mang laïi a. Ruûi ro do thieân tai b. Ruûi ro chính trò, phaùp lyù c. Ruûi ro laïm phaùt d. Ruûi ro hoái ñoaùi e. Ruûi ro do chính saùch ngoaïi thöông thay ñoåi 1.3.2.2. Nhoùm ruûi ro do caùc yeáu toá chuû quan mang laïi a. Ruûi ro do thieáu voán b. Ruûi ro do thieáu thoâng tin c. Ruûi ro do naêng löïc quaûn lyù keùm d. Ruûi ro do thieáu trình ñoä chuyeân moân nghieâp vuï 1.4. Kinh nghieäm cuûa Trung Quoác trong vieäc kieåm soaùt ruûi ro xuaát khaåu haøng deät may 01 01 01 01 02 02 03 04 04 09 09 11 13 13 15 15 15 15 16 16 16 17 17 17 17 18 18 2 1.4.1. Kinh nghieäm kieåm soaùt ruûi ro trong xuaát khaåu haøng deät may cuûa caùc doanh nghieäp deät may Trung Quoác 1.4.2. Kinh nghieäm kieåm soaùt ruûi ro trong xuaát khaåu haøng deät may cuûa chính phuû Trung Quoác Keát luaän chöông 1 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG CAÙC RUÛI RO TRONG XUAÁT KHAÅU HAØNG DEÄT MAY SANG HOA KYØ TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ VIEÄT NAM 2.1. Tình hình xuaát khaåu haøng deät may Vieät Nam 2.2. Xuaát khaåu haøng deät may Vieät Nam vaøo Hoa Kyø 2.3. Ruûi ro töø moâi tröôøng beân ngoaøi 2.3.1. Caïnh tranh töø caùc nöôùc ñoái thuû caïnh tranh 2.3.2. Caùc haøng raøo cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi haøng deät may Vieät Nam 2.3.2.1. Cheá ñoä haïn ngaïch 2.3.2.2. Khai baùo xuaát xöù haøng deät may 2.3.2.3. Tieâu chuaån veà haøng deã chaùy 2.3.2.4. Caùc quy taéc, luaät ñònh khaùc 2.3.3. Luaät phaùp vaø quy cheá cuûa VN leân haøng deät may xuaát khaåu 2.4. Ruûi ro töø baûn thaân doanh nghieäp 2.4.1. Ruûi ro trong ñaøm phaùn, soaïn thaûo, kyù keát hôïp ñoàng 2.4.1.1. Ruûi ro trong khaâu ñaøm phaùn 2.4.1.2. Ruûi ro trong khaâu soaïn thaûo vaø kyù keát hôïp ñoàng 2.4.2. Ruûi ro trong khaâu thöïc hieän hôïp ñoàng 2.4.2.1. Ruûi ro lieân quan ñeán quota 2.4.2.2. Ruûi ro trong khaâu chuaån bò haøng hoùa xuaát khaåu a. Ruûi ro trong khaâu chuaån bò nguyeân phuï lieäu b. Ruûi ro trong khaâu may vaø duyeät maãu c. Ruûi ro trong khaâu saûn xuaát d. Ruûi ro trong khaâu kieåm tra chaát löôïng haøng hoùa e. Ruûi ro trong khaâu thuû tuïc Haûi quan f. Ruûi ro trong khaâu chuaån bò chöùng töø 2.4.3. Ruûi ro trong thanh toaùn vaø thanh lyù hôïp ñoàng 2.4.3.1. Ruûi ro trong khaâu thanh toaùn 2.4.3.2. Ruûi ro trong thanh lyù hôïp ñoàng Keát luaän chöông 2 19 19 22 22 26 30 30 34 34 34 35 35 36 40 40 40 42 45 45 47 47 50 50 53 55 56 58 58 58 3 CHÖÔNG 3 CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM THIEÅU RUÛI RO TRONG XUAÁT KHAÅU SANG HOA KYØ CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP DEÄT MAY VÖØA VAØ NHOÛ VIEÄT NAM 3.1. Caùc giaûi phaùp giaûm thieåu ruûi ro töø moâi tröôøng beân ngoaøi 3.1.1. Tham gia hoaït ñoäng trong chuoãi lieân keát, hieäp hoäi 3.1.2. Caäp nhaät, theo doõi thoâng tin lieân quan ñeán deät may thöôøng xuyeân 3.2. Caùc giaûi phaùp giaûm thieåu ruûi ro töø baûn thaân doanh nghieäp 3.2.1. Taùi caáu truùc toå chöùc theo quaûn lyù chuyeân nghieäp 3.2.1.1. Ban Giaùm ñoác 3.2.1.2. Boä phaän kinh doanh a. Boä phaän theo doõi ñôn haøng b. Boä phaän xuaát nhaäp khaåu 3.2.1.3. Boä phaän kho 3.2.1.4. Boä phaän saûn xuaát a. Boä phaän kyõ thuaät (maãu) b. Boä phaän saûn xuaát c. Boä phaän kieåm tra chaát löôïng 3.2.1.5. Boä nhaän nhaân söï 3.2.1.6. Boä phaän keá toaùn 3.2.2. Aùp duïng caùc tieâu chuaån quoác teá vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa doanh nghieäp 3.2.2.1. Heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng (ISO – 9001) a. Traùch nhieäm laõnh ñaïo b. Xaây döïng heä thoáng chaát löôïng c. Xem xeùt hôïp ñoàng d. Kieåm soaùt thieát keá e. Kieåm soaùt caùc nguyeân phuï lieäu do khaùch haøng cungcaáp f. Kieåm soaùt quaù trình g. Kieåm doaùt saûn phaåm khoâng phuø hôïp h. Hoaït ñoäng phoøng ngöøa vaø khaéc phuïc i. Xeáp dôõ, löu kho, ñoùng goùi, baûo quaûn vaø giao haøng j. Ñaøo taïo 3.2.2.2. Traùch nhieäm cuûa Coâng ty ñoái vôùi xaõ hoäi (SA – 8000) a. Lao ñoäng treû em b. Lao ñoäng cöôõng böùc c. Söùc khoeû vaø an toaøn 60 60 61 62 63 63 64 66 66 67 68 68 68 69 70 71 71 72 72 72 73 73 73 73 73 74 74 74 74 74 75 75 75 4 d. Phaân bieät ñoái xöû e. Thöïc thi kyû luaät f. Giôø laøm vieäc g. Löông vaø phuùc lôïi 3.2.3. Naâng cao chaát löôïng quaûn lyù trong quaù trình leân keá hoaïch vaø thöïc hieän ñôn haøng 3.2.3.1. Chuyeân nghieäp hoaù hoaït ñoäng 3.2.3.2. Quaûn lyù toát heä thoáng tin trong noäi boä doanh nghieäp cuõng nhö vôùi beân ngoaøi 3.2.3.3. Ñaàu tö trang thieát bò caàn thieát hoã trôï cho hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp 3.2.3.4. Toå chöùc toát khaâu chuaån bò nguyeân vaät lieäu cuõng nhö caùc ñieàu kieän caàn thieát ñeå ñaûm baûo ñuùng tieán trình saûn xuaát 3.2.3.5. Toå chöùc saûn xuaát vaø giao haøng theo ñuùng keá hoaïch a. Chuaån bò saûn xuaát b. Saûn xuaát c. Kieåm haøng vaø xuaát haøng 3.2.4. Chuyeån höôùng hoaït ñoäng ñeå luoân ñöôïc chuû ñoäng trong saûn xuaát 3.2.4.1. Chuyeån daàn töø gia coâng sang töï saûn xuaát xuaát khaåu 3.2.4.2. Ña daïng khaùch haøng, khoâng neân taäp trung vaøo duy nhaát thò tröôøng Hoa Kyø 3.3. Caùc kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû, cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc, Boä, Ngaønh 3.3.1. Kieán nghò veà chöùc naêng toå chöùc cuûa Chính phuû, Boä, ngaønh 3.3.2. Kieán nghò veà chöùc naêng hoaïch ñònh cuûa Chính phuû, Boä, ngaønh 3.3.2.1. Chính phuû caàn phaûi taêng cöôøng hôn nöõa coâng taùc caûi caùch thuû tuïc haønh chính, ñôn giaûn hoùa caùc khaâu chöùng töø a. Veà thuû tuïc xöû lyù coâng vaên, yeâu caàu, kieán nghò cuûa thöông nhaân lieân quan ñeán haïn ngaïch b. Veà thuû tuïc caáp visa, C/O haøng deät may 3.3.2.2. Boä thöông maïi caàn caûi tieán trong caùc tieâu chí phaân boå haïn ngaïch 3.3.2.3. Caàn trieån khai vaø taêng cöôøng nhöõng coâng taùc hoã trôï cho doanh nghieäp deät may a. Hoã trôï taïo nguoàn cung caáp nguyeân phuï lieäu cho ngaønh deät may b. Caùc cô quan lieân keát vôùi nhau ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc 75 75 75 76 76 76 78 78 79 80 80 80 81 81 81 82 83 83 84 84 84 84 85 86 86 5 doanh nghieäp hoaït ñoäng deã daøng hôn 87 3.3.2.4. Cô quan Haûi quan cuõng neân ñôn giaûn vaø caûi caùch caùc quy 87 ñònh phuø hôïp vôùi thöïc teá 3.3.3. Giaûi phaùp hoaïch ñònh chính saùch ñaøo taïo vaø quaûn lyù nguoàn nhaân löïc cuûa Chính phuû 88 Keát luaän chöông 3 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC CHÖÔNG 1 NGAØNH COÂNG NGHIEÄP DEÄT MAY VAØ RUÛI RO XUAÁT KHAÅU HAØNG DEÄT MAY 1.1. TÌNH HÌNH XUAÁT KHAÅU HAØNG DEÄT MAY CUÛA THEÁ GIÔÙI 1.1.1. Vai troø vaø ñaëc ñieåm cuûa ngaønh deät may trong neàn kinh teá vaø thöông maïi theá giôùi 1.1.1.1. Vai troø cuûa deät may trong neàn kinh teá theá giôùi Coâng nghieäp deät may thöôøng ñöôïc gaén vôùi giai ñoaïn phaùt trieån ban ñaàu cuûa neàn kinh teá vaø ñoùng vai troø chuû ñaïo trong quaù trình coâng nghieäp hoùa ôû nhieàu nöôùc. Ngaønh coâng nghieäp deät may coù khaû naêng taïo nhieàu vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, taêng thu lôïi nhuaän ñeå tích luõy laøm tieàn ñeà phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc, goùp phaàn naâng cao möùc soáng vaø oån ñònh tình hình chính trò xaõ hoäi. Coâng nghieäp deät may coù lieân quan chaët cheõ ñeán söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc. Khi deät may laø ngaønh coâng nghieäp haøng ñaàu cuûa neàn kinh teá, noù seõ caàn moät khoái löôïng lôùn nguyeân lieäu laø saûn phaåm cuûa caùc lónh vöïc khaùc vaø vì theá taïo ñieàu kieän ñeå ñaàu tö vaø phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá naøy. Ngöôïc laïi, coâng nghieäp deät may lôùn maïnh seõ laø ñoäng löïc ñeå coâng nghieäp deät may vaø caùc ngaønh khaùc söû duïng saûn phaåm deät laøm nguyeân lieäu phaùt trieån theo. Vai troø cuûa ngaønh deät may ñaëc bieät to lôùn ñoái vôùi kinh teá cuûa nhieàu quoác gia trong ñieàu kieän buoân baùn haøng hoùa quoác teá. Xuaát khaåu haøng deät may ñem laïi nguoàn thu ngoaïi teä lôùn ñeå mua maùy moùc thieát bò, hieän ñaïi hoùa saûn xuaát, laøm cô sôû cho neàn kinh teá caát caùnh. Ñieàu naøy ñaëc bieät theå hieän roõ trong lòch söû 6 ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay, coâng nghieäp deät may ñang goùp phaàn phaùt trieån noâng nghieäp vaø noâng thoân thoâng qua taêng tröôûng saûn xuaát boâng, ñay, tô taèm vaø laø phöông tieän ñeå chuyeån dòch cô caáu kinh teá töø kinh teá noâng nghieäp sang kinh teá coâng nghieäp. ÔÛ caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, coâng nghieäp deät may ñaõ phaùt trieån ñeán trình ñoä cao hôn, saûn xuaát nhöõng saûn phaåm cao caáp coù giaù trò gia taêng cao, ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao, ña daïng cuûa ngöôøi tieâu duøng. 1.1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa buoân baùn quoác teá haøng deät may a. Ñaëc ñieåm veà nhu caàu vaø tieâu thuï Trong buoân baùn theá giôùi, saûn phaåm cuûa ngaønh deät may laø moät trong nhöõng haøng hoùa ñaàu tieân tham gia vaøo maäu dòch quoác teá. Haøng deät may coù nhöõng ñaëc tröng rieâng bieät aûnh höôûng raát nhieàu ñeán saûn xuaát vaø buoân baùn. Nghieân cöùu nhöõng ñaëc tröng noåi baät cuûa thöông maïi theá giôùi haøng deät may laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng caàn thieát ñeå taêng tính caïnh tranh cuûa saûn phaåm, giaûm thieåu caùc ruûi ro vaø ñaûm baûo xuaát khaåu thaønh coâng treân thò tröôøng quoác teá. Thöông maïi theá giôùi haøng deät may coù moät soá ñaëc tröng noåi baät sau: Saûn phaåm deät may laø loaïi saûn phaåm coù yeâu caàu raát phong phuù, ña daïng tuøy thuoäc vaøo ñoái töôïng tieâu duøng. Ngöôøi tieâu duøng khaùc nhau veà vaên hoùa, phong tuïc taäp quaùn, toân giaùo, khaùc nhau veà khu vöïc ñòa lyù, khí haäu, veà giôùi tính, tuoåi taùc, v.v seõ coù nhu caàu raát khaùc nhau veà trang phuïc. Nghieân cöùu thò tröôøng ñeå naém vöõng nhu caàu cuûa töøng nhoùm ngöôøi tieâu duøng trong boä phaän caùc boä phaän thò tröôøng khaùc nhau coù yù nghóa ñaëc bieät trong vieäc tieâu thuï saûn phaåm. Thoùi quen tieâu duøng cuõng laø moät ñaëc ñieåm caàn löu yù vì noù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán vieäc tìm thò tröôøng tieâu thuï cho saûn phaåm. Hieåu ñöôïc nhöõng khaùc bieät trong thoùi quen tieâu duøng cuûa thò tröôøng laø ñieàu quan troïng ñaûm baûo thaønh coâng cho xuaát khaåu. Nhö moät kinh nghieäm khaù thaønh coâng cuûa caùc nhaø kinh doanh ngöôøi Anh laø:”Moïi coâng vieäc kinh doanh ñeàu coù tính ñòa phöông” nghóa laø khi baùn haøng phaûi tính ñeán ñaëc ñieåm ñaëc thuø cuûa thò tröôøng. Saûn phaåm deät may mang tính thôøi trang cao, phaûi thöôøng xuyeân thay ñoåi maãu maõ, kieåu daùng, maøu saéc, chaát lieäu ñeå ñaùp öùng ñöôïc taâm lyù tích ñoåi môùi, ñoäc ñaùo vaø gaây aán töôïng cuûa ngöôøi tieâu duøng. Do ñoù ñeå tieâu thuï ñöôïc saûn phaåm, vieäc am hieåu caùc xu höôùng thôøi trang laø raát quan troïng. Ñaây laø moät gôïi yù veà söï caàn thieát cuûa vieäc phaùt trieån ngaønh thôøi trang Vieät Nam hieän taïi trong töông lai. 7 Moät ñaëc ñieåm noåi baät trong buoân baùn saûn phaåm deät may treân theá giôùi laø vaán ñeà nhaõn maùc saûn phaåm. Moãi nhaø saûn xuaát caàn taïo ra ñöôïc moät nhaõn hieäu thöông maïi haøng hoùa cuûa rieâng mình. Nhaõn hieäu saûn phaåm theo quan ñieåm xaõ hoäi thöôøng laø yeáu toá chöùng nhaän chaát löôïng haøng hoùa vaø uy tín cuûa ngöôøi saûn xuaát. Ñaây laø vaán ñeà caàn quan taâm trong chieán löôïc saûn phaåm vì ngöôøi tieâu duøng khoâng chæ tính ñeán giaù caû maø coøn raát coi troïng chaát löôïng saûn phaåm. Khi buoân baùn caùc saûn phaåm deät may caàn chuù troïng ñeán yeáu toá thôøi vuï. Phaûi caên cöù vaøo chu kyø thay ñoåi cuûa thôøi tieát trong naêm ôû töøng khu vöïc thò tröôøng maø cung caáp haøng hoùa cho phuø hôïp. Ñieàu naøy cuõng lieân quan ñeán vaán ñeà thôøi haïn giao haøng, neáu nhö khoâng muoán boû lôõ cô hoäi xuaát khaåu thì hôn bao giôø heát, haøng deät may caàn ñöôïc giao ñuùng thôøi haïn ñeå cung caáp haøng hoùa kòp thôøi vuï. Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cô caáu tæ leä chi tieâu cho haøng may maëc trong toång thu nhaäp daân cö vaø xu höôùng thay ñoåi cô caáu tieâu duøng trong toång thu nhaäp, v.v coù taùc duïng lôùn ñeán xu höôùng tieâu thuï haøng deät may. Vôùi caùc thò tröôøng coù möùc thu nhaäp bình quaân tæ leä chi tieâu cho haøng may maëc cao, yeâu caàu veà maãu maõ, kieåu daùng, chaát löôïng, v.v. seõ trôû neân quan troïng hôn caùc yeáu toá veà giaù caû. b. Ñaëc ñieåm veà saûn xuaát Coâng nghieäp deät may laø ngaønh söû duïng nhieàu lao ñoäng ñôn giaûn phaùt huy ñöôïc lôïi theá cuûa nhöõng nöôùc coù nguoàn lao ñoäng doài daøo vôùi giaù nhaân coâng reû. Ñaëc bieät ngaønh coâng nghieäp may ñoøi hoûi voán ñaàu tö ít nhöng tyû leä laõi khaù cao. Chính vì vaäy, saûn xuaát haøng deät may thöôøng phaùt trieån maïnh vaø coù hieäu quaû raát lôùn ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø ñang ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa. Khi moät nöôùc trôû thaønh nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån coù trình ñoä coâng ngheä cao, giaù lao ñoäng cao, söùc caïnh tranh trong saûn xuaát haøng deät may giaûm thì hoï laïi vöôn tôùi nhöõng ngaønh coâng nghieäp khaùc coù haøm löôïng kyõ thuaät cao hôn, toán ít lao ñoäng vaø mang laïi lôïi nhuaän cao. Coâng nghieäp deät may laïi phaùt huy vai troø cuûa mình ôû caùc nöôùc khaùc keùm phaùt trieån hôn. Lòch söû phaùt trieån cuûa ngaønh deät may theá giôùi cuõng laø lòch söû chuyeån dòch cuûa coâng nghieäp deät may töø khu vöïc phaùt trieån sang khu vöïc khaùc keùm phaùt trieån hôn do coù söï chuyeån dòch veà lôïi theá so saùnh. Nhö vaäy, khoâng coù nghóa laø saûn xuaát deät may khoâng coøn toàn taïi ôû caùc nöôùc phaùt trieån maø thöïc teá ngaønh naøy ñaõ tieán ñeán giai ñoaïn cao hôn, saûn xuaát caùc saûn phaåm coù giaù trò gia taêng cao. Söï chuyeån dòch laàn thöù nhaát vaøo nhöõng naêm 1840 töø nöôùc Anh sang chaâu AÂu sau khi ngaønh coâng nghieäp deät may ñaõ giöõ vai troø to lôùn khoâng chæ laø nguoàn löïc chính cho söï phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc Anh maø coøn caû cuûa caùc khu 8 c. Ñaëc ñieåm veà thò tröôøng Moät ñaëc tröng noåi baät cuûa coâng nghieäp deät may laø ñöôïc baûo hoä chaët cheõ ôû haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi baèng nhöõng chính saùch, theå cheá ñaëc bieät. Tröôùc khi Hieäp ñònh veà haøng deät may – keát quaû quan troïng cuûa voøng ñaøm phaùn Uruguay ra ñôøi vaø phaùt huy taùc duïng, vieäc buoân baùn quoác teá caùc saûn phaåm deät, may ñöôïc ñieàu chænh theo nhöõng theå cheá thöông maïi naøy. Nhôø ñoù, phaàn lôùn caùc nöôùc nhaäp khaåu thieát laäp caùc haïn cheá ñoái vôùi nhaäp khaåu haøng deät may. Möùc thueá phoå bieán ñaùnh vaøo haøng deät may cuõng cao hôn so vôùi caùc haøng hoùa coâng nghieäp khaùc. Beân caïnh ñoù, töøng nöôùc nhaäp khaåu coøn ñeà ra nhieàu quy ñònh rieâng ñoái vôùi haøng deät may nhaäp khaåu. Nhöõng theå cheá nhaèm baûo hoä saûn xuaát haøng deät may cuûa moãi nöôùc vaø haïn cheá nhaäp khaåu naøy ñaõ chi phoái thò tröôøng haøng deät may theá giôùi, aûnh höôûng raát lôùn ñeán saûn xuaát vaø buoân baùn haøng deät may treân theá giôùi. 1.1.2. Tình hình xuaát khaåu haøng deät may theá giôùi Kim ngaïch buoân baùn haøng deät may haèng naêm treân thò tröôøng theá giôùi leân ñeán 350 tyû USD, caùc thò tröôøng nhaäp khaåu chính laø: Hoa Kyø, EU, Nhaät, Hong Kong, Canada, Meâhicoâ, Thuïy Só, Nga trong ñoù 3 khu vöïc thò tröôøng lôùn nhaát laø Hoa Kyø nhaäp khaåu 55,7 tyû USD, EU nhaäp khaåu 48,8 tyû USD, Nhaät nhaäp khaåu 15,8 tyû USD. Nhìn chung thò tröôøng haøng deät may theá giôùi trong nhöõng naêm tôùi 9 Keå töø ngaøy 31/12/2004, Hieäp ñònh haøng deät may (ATC) heát hieäu löïc. Ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc chaám döùt heä thoáng haïn ngaïch trong buoân baùn quoác teá veà haøng deät may. Vôùi keát quaû naøy, thöông maïi quoác teá veà haøng deät may seõ coù moät söï thay ñoåi cô baûn. Deät may Trung Quoác keå töø ñaàu nhöõng naêm 1990 luoân chieám vò trí haøng ñaàu veà deät may cuûa toaøn caàu. Naêm 2004, taïi Hoa Kyø, haøng deät may nhaäp khaåu töø Trung Quoác chieám treân 50% thò phaàn. Vaø theo nghieân cöùu cuûa Hieäp hoäi Deät may Hoa Kyø (ATMI) cho bieát thò phaàn haøng deät may cuûa Trung Quoác taïi Hoa Kyø seõ nhanh choùng taêng leân 65% ñeán 75% khi cheá ñoä haïn ngaïch ñöôïc dôõ boû vaøo naêm 2005. Thöïc teá cho thaáy duø vaãn coøn bò Hoa Kyø aùp haïn ngaïch ñoái vôùi moät soá maët haøng nhöng haøng deät may Trung Quoác taïi thò tröôøng Hoa Kyø tính ñeán thaùng 7/2005 ñaït tôùi 850 trieäu saûn phaåm, taêng trung bình 627% so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi. Söï caïnh tranh quyeát lieät cuûa haøng deät may giaù reû cuûa Trung Quoác ñang laø moái lo ngaïi cho nhieàu nöôùc xuaát khaåu deät may, nhaát laø nhöõng nöôùc coù ngaønh deät may laø ngaønh then choát nhö Vieät Nam, Campuchia, Thaùi Lan, Philippines, v.v. Rieâng taïi Hoa Kyø, caùc nhaø saûn xuaát haøng deät may trong nöôùc ñaõ lieân tuïc gaây söùc eùp leân Chính phuû Hoa Kyø yeâu caàu ñoøi hoûi phaûi haïn cheá haøng deät may nhaäp khaåu töø Trung Quoác bôûi theo hoï haøng deät may nhaäp khaåu vôùi giaù reû laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm gia taêng soá ngöôøi thaát nghieäp taïi Hoa Kyø, cuï theå gaàn 400.000 vieäc laøm trong ngaønh ñaõ bò maát keå töø naêm 2001 do taùc ñoäng cuûa laøn soùng haøng deät may giaù reû töø Trung Quoác. Moät trong nhöõng neùt ñaùng chuù yù khaùc cuûa ngaønh deät theá giôùi naêm 2004 laø caùc coâng ty saûn xuaát haøng deät tieáp tuïc chuyeån nhaø maùy hoaëc taêng ñaàu tö vaøo nhöõng thò tröôøng coù chi phí thaáp hôn, trong ñoù taäp trung chuû yeáu vaøo Trung Quoác. Coâng cuï ñieàu tieát cô cheá thaâm nhaäp thò tröôøng coøn laïi chæ coøn laø thueá quan. Ngoaøi ra, caùc nöôùc thaønh vieân WTO seõ thaûo luaän veà vieäc giaûm thueá vaø caùch thöùc giaûm caùc möùc thueá quaù cao, thueá cao, taêng thueá theo chöông trình phaùt trieån cuûa voøng ñaøm phaùn Dolha. Thò tröôøng hieän bò chi phoái vôùi caùc lôïi theá caïnh tranh giaû taïo vaø buoân baùn theo haïn ngaïch seõ ñöôïc ñieàu chænh khi caùc ñoäng löïc cuûa thò tröôøng trôû thaønh nhöõng taùc nhaân quan troïng ñoái vôùi ngaønh deät may. Söï chuyeån dòch caên baûn cuûa thò tröôøng haøng deät may seõ coù taùc ñoäng ñaùng keå tôùi saûn xuaát cuûa nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån vaø caùc neàn kinh teá ñang trong thôøi kyø chuyeån ñoåi, ñaëc bieät laø caùc quoác gia phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo xuaát khaåu haøng 10 Keå töø naêm 2005, sau khi moät soá nöôùc ñöôïc dôõ boû haïn ngaïch nhö Trung Quoác, Campuchia khi xuaát khaåu sang Hoa Kyø hay Vieät Nam khi xuaát khaåu vaøo thò tröôøng EU, nhöõng nöôùc tham gia trong thò tröôøng haøng may maëc seõ bò taùc ñoäng bôûi ba nhaân toá quan troïng sau: - Vieäc söû duïng haïn ngaïch: Caùc nöôùc ñaõ söû duïng heát haïn ngaïch cuûa mình trong nhöõng naêm tröôùc 2005 coù theå seõ taêng ñöôïc löôïng haøng deät may xuaát khaåu sau ngöôõng 2005. Caùc nöôùc khoâng theå söû duïng heát haïn ngaïch hieän nay thì khoâng theå coù lôïi töø vieäc môû cöûa thò tröôøng. Do vaäy, quaù trình giaùm saùt vieäc trieån khai haïn ngaïch laø moät vaán ñeà quan troïng. Do chæ coøn Hoa Kyø laø ñang tieáp tuïc aùp duïng haïn ngaïch neân caùc nöôùc ñang thöïc hieän theo heä thoáng naøy caàn phaûi theo saùt vieäc thöïc thi haïn ngaïch. - Khai thaùc caùc maët haøng khoâng bò haïn ngaïch: Sau giai ñoaïn thöù ba cuûa hieäp ñònh haøng deät may vaøo thaùng 01/2002 thì thò tröôøng haøng deät may theá giôùi ñaõ baét ñaàu coù söï thay ñoåi thoâng qua vieäc baõi boû haïn ngaïch ñoái vôùi moät soá chuûng loaïi saûn phaåm, ñieàu naøy ñaõ taïo tieàn ñeà cho söï phaùt trieån trong töông lai. Baét ñaàu töø naêm 2002, Hoa Kyø ñaõ ñöa 7 chuûng loaïi saûn phaåm haøng deät may vaøo ñieàu chænh theo quy ñònh cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi, theo ñoù baõi boû haïn ngaïch cho caùc chuûng loaïi naøy vaø ñaõ taïo ra moät söï thay ñoåi maïnh meõ trong buoân baùn haøng deät may. Trong taát caû caùc chuûng loaïi ñöôïc dôõ boû haïn ngaïch, Trung Quoác laø nöôùc ñaõ taän duïng cô hoäi naøy ñeå taêng maïnh xuaát khaåu sang thò tröôøng Hoa Kyø vaø moät soá chuûng loaïi ñaõ taêng tôùi vaøi traêm phaàn traêm. Trong khi caùc nöôùc khaùc chæ taêng xuaát khaåu ñoái vôùi moät soá chuûng loaïi thì Trung Quoác laø taêng taát caû caùc chuûng loaïi, nguyeân nhaân chuû yeáu laø do söï suy yeáu cuûa caùc nöôùc cung 11 - Xuaát khaåu vôùi soá löôïng lôùn: Caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng haïn cheá veà haïn ngaïch seõ gaëp phaûi söï caïnh tranh gay gaét maø tröôùc ñoù hoï chöa heà gaëp phaûi. Ñoù laø khaû naêng ñaùp öùng nhöõng ñôn haøng vôùi soá löôïng lôùn trong moät thôøi gian ngaén. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån maø soá löôïng haøng xuaát khaåu hieän khoâng ñaùng keå, ñaây seõ laø moät vaán ñeà khoù khaên hôn khi nhöõng nöôùc naøy tham gia hay giöõ thò phaàn cuûa mình treân thò tröôøng theá giôùi vaø tieâu chí saûn xuaát vôùi soá löôïng lôùn seõ trôû thaønh moät vaán ñeà quan troïng. Caùc nhaø nhaäp khaåu quoác teá lôùn khoâng theå mua haøng töø moät nöôùc maø chæ coù moät vaøi coâng ty saûn xuaát ñeå ñaùp öùng cho thò tröôøng quoác teá. Nhöõng thaùch thöùc cuûa thò tröôøng deät may môùi: Do ngaønh deät may seõ hoäi nhaäp hoaøn toaøn theo hieäp ñònh thueá quan vaø maäu dòch cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi, nhöõng nöôùc vaø coâng ty thích öùng ngay vôùi thò tröôøng môùi seõ coù lôïi hôn trong vieäc ñaûm baûo vò theá treân thò tröôøng. Hoaït ñoäng minh baïch vaø caùc lôïi theá caïnh tranh ñöôïc quaûn lyù toát seõ ñöôïc quan taâm hôn bao giôø heát. Caùc nguyeân taéc, ñoäng löïc vaø hình thaùi cuûa thò tröôøng môùi ñöôïc lieät keâ döôùi ñaây: - Phaûi caïnh tranh ôû caùc thò tröôøng tieâu thuï ñang noåi leân. Thöông maïi seõ khoâng coøn bò ñieàu chænh bôûi caùc haïn cheá veà soá löôïng vaø do vaäy moät thò tröôøng roäng lôùn vaø ngaøy moät phaùt trieån ñang môû ra tröôùc maét caùc nhaø xuaát khaåu. Beân caïnh caùc thò tröôøng Chaâu AÂu, Baéc Myõ vaø Nhaät Baûn, nôi caïnh tranh ngaøy caøng trôû neân gay gaét vaø möùc taêng xuaát khaåu giaûm xuoáng laïi noåi leân caùc thò tröôøng môùi ôû nhöõng nöôùc Ñoâng Nam AÙ coù möùc thu nhaäp cao hôn cuõng nhö caùc nhoùm ngöôøi tieâu duøng vôùi möùc thu nhaäp cao vaø trung bình taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån khaùc. Nhöõng thò tröôøng môùi naøy seõ trôû thaønh nhöõng muïc tieâu quan troïng cho caùc nhaø saûn xuaát haøng deät may trong töông lai. - Khaû naêng bò maát caùc thò tröôøng tieâu thuï: Tröôùc maét, Chaâu AÂu vaø Baéc Myõ vaãn laø caùc thò tröôøng tieâu thuï haøng deät may quan troïng nhaát, chieám hai phaàn ba trong toång löôïng nhaäp khaåu haøng deät may toaøn theá giôùi. Tuy nhieân, khi heä thoáng haïn ngaïch bò baõi boû, nhieàu nöôùc xuaát khaåu nhoû seõ bò maát caùc thò tröôøng naøy. Nghieân cöùu cuûa Boä thöông maïi Hoa Kyø taïi hoäi nghò haøng deät may toå chöùc taïi Caucus cho thaáy caùc thò tröôøng seõ giaûm moät nöûa soá löôïng nhaø cung caáp vaøo naêm 2005-2006 vaø giaûm moät phaàn ba vaøo naêm 2010. Vaø thaùch thöùc ñaët ra laø laøm theá naøo ñeå tieáp tuïc trôû thaønh nguoàn cung caáp cho caùc thò tröôøng nhaäp khaåu lôùn naøy. 12 - Giaù tieáp tuïc giaûm: Giaù haøng deät may nhaäp khaåu vaøo thò tröôøng Hoa Kyø lieân tuïc giaûm keå töø naêm 1996 vaø xu höôùng naøy cuõng dieãn ra töông töï treân caùc thò tröôøng Chaâu AÂu, Nhaät Baûn vaø nhieàu thò tröôøng khaùc. Trong boái caûnh löôïng cung dö thöøa, thò tröôøng môû cöûa thì giaù haøng deät may trong töông lai coù theå vaãn tieáp tuïc giaûm vaø do vaäy seõ aûnh höôûng tôùi giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Caùc moái quan heä veà thöông maïi giöõa caùc nöôùc trôû neân phöùc taïp hôn. Nhaèm thích öùng vôùi hieäp ñònh veà haøng deät may, nhieàu nöôùc nhaäp khaåu lôùn ñaõ daønh caùc ñieàu khoaûn nhaân nhöôïng ñaëc bieät vôùi caùc lôïi theá öu ñaõi cho moät soá nöôùc. Xu theá naøy ñaõ daãn tôùi moät söï phaân chi theo khu vöïc trong hoaït ñoäng buoân baùn haøng deät may vaø taïo ra moät söï gaén keát phöùc taïp giöõa caùc hieäp ñònh thöông maïi quoác teá. Ñieàu naøy khieán cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu haøng deät may coù quy moâ vöøa vaø nhoû ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoù xaùc ñònh ñöôïc lôïi theá caïnh tranh cuûa mình so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh khaùc. Khi haïn ngaïch bò baõi boû seõ coù nhieàu ñieàu khoaûn nhaân nhöôïng hôn vaø buoân baùn haøng deät may seõ trôû neân phöùc taïp hôn. - Thueá choáng phaù giaù vaø thueá ñoái khaùng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn. Soá tröôøng hôïp bò ñaùnh thueá choáng baùn phaù giaù vaø thueá ñoái khaùng seõ taêng vaø ñaây seõ laø moái ñe doïa ñoái vôùi caùc nhaø xuaát khaåu thaønh coâng taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vieäc söû duïng caùc bieän phaùp choáng phaù giaù coù theå laøm giaûm nhanh choùng caùc lôïi ích cuûa töï do hoùa thöông maïi do ñaây laø caùc bieän phaùp khoâng minh baïch vaø khoâng döï ñoaùn ñöôïc. Chæ vôùi thoâng baùo laø coù theå tieán haønh ñieàu tra choáng phaù giaù cuõng coù theå khieán nhaø nhaäp khaåu nöôùc ngoaøi do döï trong vieäc ñaët ñôn haøng xuaát khaåu vì lo ngaïi raèng trong töông lai haøng nhaäp khaåu coù theå seõ phaûi chòu möùc thueá choáng phaù giaù, ñaây laø moät bieän phaùp thöôøng ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi “haïn cheá thöông maïi”. Maëc duø caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñang baøy toû moái lo ngaïi veà caùc bieän phaùp choáng phaù giaù thì caùc ngaønh coâng nghieäp cuûa Hoa Kyø vaø EU vaãn ñang tröïc tieáp söû duïng caùc bieän phaùp naøy - Kieåm tra haûi quan thöôøng xuyeân hôn: Caùc nhaø saûn xuaát haøng deät may thöôøng bò caùc nhaân vieân haûi quan cuûa nöôùc nhaäp khaåu kieåm tra ngaãu nhieân caùc loâ haøng xuaát khaåu ñeå ñaûm baûo khoâng coù caùc hoaït ñoäng chuyeån taûi. Neáu moät coâng ty khoâng theå cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát, haûi quan seõ töï ñoäng caám coâng ty naøy xuaát khaåu sang thò tröôøng Hoa Kyø hoaëc EU. Döï kieán tôùi naêm 2005 “soá laàn xaùc minh saûn phaåm” seõ gia taêng. Ngoaøi ra, caùc yeâu caàu veà taêng cöôøng an ninh kieåm tra haøng nhaäp khaåu 13 - Caùc tieâu chuaån veà ñaïo ñöùc ñang gia taêng: Nguy cô veà vieäc söû duïng lao ñoäng treû em taïi caùc thò tröôøng lôùn ñang ngaøy moät lan roäng. Caùc toå chöùc phi chính phuû ôû phöông Taây, caùc phöông tieän truyeàn thoâng vaø caùc toå chöùc coâng ñoaøn uûng hoä caùc nhaø cung caáp khoâng söû duïng lao ñoäng treû em thoâng qua vieäc naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi tieâu duøng taïi caùc thò tröôøng naøy. Ñieàu naøy ñang taïo ra aùp löïc cho caùc nhaø nhaäp khaåu nöôùc ngoaøi khi mua haøng phaûi ñaûm baûo nguoàn cung caáp khoâng söû duïng lao ñoäng treû em. Nhöõng quy ñònh veà vieäc nguoàn cung caáp phaûi ñaûm baûo tính ñaïo ñöùc ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc nhaø saûn xuaát ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø thaäm chí aùp duïng nhöõng quy taéc chaët cheõ naøy neáu khoâng hoï seõ bò coâng chuùng taåy chay. - Ñieàu kieän moâi tröôøng, ñaïo ñöùc xaõ hoäi trôû thaønh moät raøo caûn thöông maïi môùi: Caùc nhaø saûn xuaát haøng deät may töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñang ngaøy caøng ñoái maët vôùi caùc yeâu caàu veà moâi tröôøng vaø ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Ñaây hieän ñöôïc coi laø moät coâng cuï tieáp thò vaø caùc saûn phaåm coù daùn nhaõn moâi tröôøng thöôøng daønh cho caùc thò tröôøng phaùt trieån. Tuy nhieân, coù theå vieäc tieáp caän caùc thò tröôøng phaùt trieån seõ bò giaûm ñaùng keå neáu ngöôøi tieâu duøng taåy chay caùc loaïi haøng hoùa khoâng daùn nhaõn sinh thaùi vaø do taùc ñoäng cuûa caùc chieán dòch quaûng caùo quaù khích cuûa caùc ngaønh baûo hoä trong nöôùc. Nhìn chung, phaûi coù caùc qui ñònh minh baïch hôn nöõa ñeå baûo ñaûm raèng nhaõn moâi tröôøng khoâng phaûi laø moät raøo caûn môùi treân thò tröôøng. 1.2. THÒ TRÖÔØNG DEÄT MAY HOA KYØ VAØ LUAÄT LEÄ LIEÂN QUAN ÑEÁN HAØNG DEÄT MAY 1.2.1. Thò hieáu thò tröôøng Hoa Kyø ñoái vôùi haøng deät may Vôùi daân soá treân 280 trieäu daân, naêm 2001 ngöôøi daân ôû ñaây tieâu tôùi 272 tyû USD cho quaàn aùo. Bình quaân moãi ngöôøi daân mua khoaûng 54 boä quaàn aùo moät naêm. Tuy Hoa Kyø coù heä thoáng cung caáp haøng deät may raát lôùn nhöng nhu caàu nhaäp khaåu haøng may maëc cuõng raát cao, haøng naêm Hoa Kyø coù nhu caàu nhaäp khaåu treân 70 tyû USD haøng deät may. Hôn nöõa Hoa Kyø laïi laø moät quoác gia ña saéc toäc, ña vaên hoùa neân nhu caàu haøng may maëc raát ña daïng, ta coù theå khai thaùc lôïi theá naøy töø ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng Hoa Kyø. Tuy nhieân, caùc doanh nghieäp xuaát khaåu haøng vaøo thò tröôøng Hoa Kyø phaûi chuù yù ñeán caùc vaán ñeà nhö: quy ñònh raát khaét khe veà nhaõn hieäu, bieåu töôïng haøng may vì möùc phaït seõ raát cao ñoái vôùi haøng gian, haøng 14 Haøng may maëc chuû yeáu laø caùc saûn phaåm cao caáp baùn cho caùc nöôùc phaùt trieån hoaëc moät phaàn laø nguyeân phuï lieäu, baùn thaønh phaåm xuaát ñi caùc nöôùc khaùc ñeå gia coâng laép raùp thaønh phaåm, sau ñoù taùi xuaát vaøo Hoa Kyø hoaëc xuaát khaåu ñi caùc nöôùc thöù ba. Ngöôøi daân Hoa Kyø thích thôøi trang, neân yeâu caàu veà haøng may maëc laø phaûi thay ñoåi lieân tuïc, tuøy theo muøa (Xuaân, haï, thu, ñoâng), tuøy theo thôøi gian (leã hoäi: Giaùng sinh, leã taï ôn…). Tuy nhieân, löôïng tieâu thuï haøng may maëc trong muøa xuaân laø lôùn nhaát, do ñoù, caùc nhaø phaân phoái phaûi chuaån bò vaø ñaàu tö kyõ caøng ñeå coù ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï taêng cao cuûa ngöôøi tieâu duøng trong muøa naøy. Do tính caùch chung cuûa ngöôøi Hoa Kyø laø naêng ñoäng vaø thích thoaûi maùi neân loaïi vaûi öa thích cuûa thò tröôøng naøy laø vaûi Jeans, keá ñeán laø vaûi ka-ki, vaø moät soá loaïi vaûi töông töï. Haøng deät may ñaùp öùng cho ñoái töôïng nöõ töø 18 - 35 tuoåi chieám tyû leä raát cao, ñeán khoaûng 80% trong toång soá tieâu thuï cuûa caû nöôùc Hoa Kyø. Tyû leä naøy oån ñònh ñoái vôùi haøng may maëc ôû baát kyø nhoùm giaù naøo. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh roõ nhaát khi nhaø phaân phoái haøng ñaàu Hoa Kyø, Wal – Mart ñaõ tieâu thuï ñöôïc haøng may maëc cho ñoái töôïng nöõ töø 18 – 35 tuoåi vôùi tyû leä 85% ôû caùc sieâu thò ñaïi traø cuõng nhö trong caùc cöûa haøng ñoäc quyeàn vaø cao caáp cuûa hoï. Theo phaân tích cuûa oâng Akiva Zaslansky, phoù toång giaùm ñoác coâng ty Statement Inc., moät ngöôøi coù ñeán hôn 20 naêm kinh nghieäm trong lónh vöïc deät may ôû thò tröôøng Hoa Kyø thì thò tröôøng haøng deät may Hoa Kyø ñöôïc chia thaønh ba loaïi: “Bình daân”, “Trung”, vaø “Cao caáp”. Nhoùm haøng “Bình daân” goàm coù nhoùm haøng giaù reû baùn trong caùc cöûa haøng haï giaù (discounters) vaø nhoùm haøng laø saûn phaåm thöông hieäu rieâng (khoâng noåi tieáng). Nhaø phaân phoái cho nhoùm saûn phaåm naøy laø Target, Wal Mart, K Mart, v.v Hai nhoùm haøng coøn laïi, haøng “Trung” vaø “Cao caáp” chuû yeáu ñöôïc baùn trong caùc cöûa hieäu sang troïng, caùc trung taâm thöông maïi, laø caùc maët haøng giaù cao, chaát löôïng cao. Ví duï nhö: Colombia Sport, JC Penney, Levi’s, Gap … Noùi chung, ngöôøi tieâu duøng ôû thò tröôøng Hoa Kyø khoâng coù söï phaân bieät ñoái vôùi haøng ñöôïc saûn xuaát ôû Hoa Kyø hay ôû caùc nöôùc khaùc cuõng nhö khoâng coù söï phaân bieät ñoái vôùi haøng ñöôïc nhaäp khaåu töø Vieät Nam hay Trung Quoác maø hoï chæ quan taâm ñeán chaát löôïng vaø maãu maõ. Thaät ra, vieäc choïn löïa nhaø maùy saûn xuaát laø do caùc nhaø phaân phoái vaø cuõng tuøy thuoäc vaøo yeâu caàu cuûa loaïi haøng ñoù veà thôøi gian saûn xuaát vaø baøy baùn. Neáu loaïi haøng coù yeâu caàu thôøi gian saûn xuaát vaø giao 15 Vieäc phaân phoái saûn phaåm chuû yeáu ôû thò tröôøng naøy laø thoâng qua caùc cöûa haøng sieâu thò (chieám 27,2%), tieáp ñeán laø caùc cöûa haøng quaàn aùo chuyeân duïng, caùc cöûa haøng baùn sæ chieát khaáu, baùn qua thö, v.v Hình thöùc baùn haøng qua thö ñang baét ñaàu phaùt trieån maïnh nhôø vaøo söï hoã trôï cuûa coâng ngheä hieän ñaïi laø internet vaø theû tín duïng. 1.2.2. Tình hình nhaäp khaåu haøng deät may cuûa thò tröôøng Hoa Kyø Thaùng 6-2005, nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Hoa Kyø taêng nheï tröôùc khi Hoa Kyø aùp haïn ngaïch ñoái vôùi moät soá Cat. haøng deät may nhaäp khaåu töø Trung Quoác. Kim ngaïch nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Hoa Kyø trong thaùng 6 ñaït 8,2 tyû USD, töông ñöông vôùi 4,5 tyû m2 quy ñoåi, taêng 21% veà trò giaù vaø 4% veà khoái löôïng. Giaù nhaäp khaåu trung bình haøng deät may cuûa Hoa Kyø trong thaùng 6 ñaõ taêng 10,9% so vôùi thaùng 5; 1,82USD/m2 Bieåu ñoà 1: Khoái löôïng nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Myõ (tyû m2) 5 4 3.9 3.7 4 3.3 4.1 3.8 4.5 4.2 4.2 4.3 3.9 3.7 3.7 4.3 4.2 4.1 2004 2005 3.8 3.7 3 2 1 0 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12 (Nguoàn: Thoâng tin thöông maïi soá ra ngaøy 05/09/2005) Tính chung, nöûa ñaàu naêm nay kim ngaïch nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Hoa Kyø ñaït 42,3 tyû USD, töông ñöông vôùi 24,6 tyû m2, taêng 10,98% veà trò giaù vaø 9,13% veà khoái löôïng so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi. Haøng deät may cuûa Trung Quoác chieám tôùi 32% toång khoái löôïng haøng deät may nhaäp khaåu cuûa Hoa Kyø trong nöûa ñaàu naêm nay. 16 AÁn Ñoä vaø Bangladesh ñaõ laø ñoái thuû cuûa Trung Quoác trong nöûa ñaàu naêm nay cuøng vôùi Sri Lanka, Jordan, Pakistan vaø Cambodia, Hong Kong, Ñaøi Loan, Haøn Quoác vaø Nga laø naïn nhaân cuûa vieäc dôõ boû haïn ngaïch. Baûng 1: Kim ngaïch nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Hoa Kyø töø naêm 2003 - 6 thaùng ñaàu naêm 2005 (tyû USD) Naêm Naêm Naêm Naêm 2002 2003 2004 2005 Thaùng 1 5.61 6.46 6.44 6.89 Thaùng 2 5.06 6.01 5.85 7.12 Thaùng 3 5.1 6.06 6.65 7.04 Thaùng 4 5.1 5.86 5.99 6.36 Thaùng 5 5.37 5.73 5.80 6.74 Thaùng 6 6.02 6.52 7.44 8.20 Thaùng 7 7.45 7.94 8.06 Thaùng 8 7.46 7.26 8.12 Thaùng 9 6.91 7.23 8.08 Thaùng 10 6.63 7.16 7.75 Thaùng 11 5.78 5.36 6.79 Thaùng 12 5.7 5.85 6.34 (Nguoàn: Thoâng tin thöông maïi soá ra ngaøy 05/09/2005) Bieåu ñoà 2: Kim ngaïch nhaäp khaåu haøng deät may cuûa Myõ (tyû USD) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 T1 T2 T3 T4 Naê m2002 T5 T6 Naê m 2003 T7 T8 Naê m 2004 T9 T10 Naê m 2005 T11 T12 17 (Nguoàn: Thoâng tin thöông maïi soá ra ngaøy 05/09/2005) Tuy nhieân, nhaäp khaåu haøng deät may töø Trung Quoác vaãn tieáp tuïc taêng tröôùc khi Hoa Kyø thöïc hieän leänh caám vaøo thaùng 7. Tính rieâng thaùng 6, nhaäp khaåu töø Trung Quoác taêng 14,5% vaø tính chung 6 thaùng ñaàu naêm taêng 47%. Thò phaàn cuûa Trung Quoác taïi thò tröôøng deät may Hoa Kyø naêm 2004 laø 15% nhöng ñeán thaùng 6/ 2005 ñaõ leân ñeán 35%. Cuõng trong 6 thaùng ñaàu naêm, nhaäp khaåu töø Aán Ñoä taêng 24%, töø Bangladesh taêng 20%. Do Hoa Kyø vaãn duy trì haïn ngaïch ñoái vôùi caùc saûn phaåm deät may Vieät Nam neân Bangladesh khoâng phaûi chòu söï caïnh tranh töø moät nöôùc cung caáp haøng giaù reû. Cuõng trong khoaûng thôøi gian naøy, nhaäp khaåu töø Pakistan vaø Sri Lanka taêng 6% vaø 13%, töø Jordan (mieãn thueá taêng 28%. Nhaäp khaåu töø Trung Myõ khoâng giaûm maëc duø khu vöïc naøy ñaõ bò maát thò phaàn taïi Hoa Kyø; ngöôïc laïi, nhaäp khaåu töø Hong Kong giaûm 24%, töø Ñaøi Loan vaø Haøn Quoác cuõng giaûm maïnh. Bieåu ñoà 3: Thò phaàn haøng deät may nhaäp khaåu cuûa Myõ (% - tyû troïng tính theo khoái löôïng) Thò tröôøng khaùc 23.5 Trung Quoác 32 Vieät Nam 1.7 Thoå Nhó Kyø 1.8 Salvador 1.9 Thaùi Lan 2 Hondura 2.6 Bangladesh 2.6 Indonesia 2.6 Haøn Quoác 3.9 Aán Ñoä 4.7 Mexico 8 Pakistan 6.3 Canada 6.4 (Nguoàn: Thoâng tin thöông maïi soá ra ngaøy 05/09/2005) 1.3. RUÛI RO XUAÁT KHAÅU HAØNG DEÄT MAY 1.3.1. Khaùi nieäm ruûi ro Kinh doanh luoân gaén lieàn vôùi ruûi ro maïo hieåm, vaø chaáp nhaän ruûi ro trong kinh doanh ñaõ trôû thaønh caâu chaâm ngoân quen thuoäc cuûa caùc nhaø kinh doanh. Caùc 18 Ruûi ro coù theå xaûy ra baát cöù luùc naøo cho caùc nhaø doanh nghieäp, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh xuaát khaåu thì ruûi ro caøng ña daïng vaø phöùc taïp hôn. Ruûi ro trong kinh doanh laø ñieàu taát yeáu, khoâng theå loaïi boû haún nhöng doanh nghieäp coù theå phoøng ngöøa vaø haïn cheá taùc ñoäng cuûa ruûi ro baèng caùc bieän phaùp hôïp lyù. Theo Frank Knight, moät hoïc giaû Myõ ñònh nghóa: "Ruûi ro laø nhöõng baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc". Lan Willet, moät hoïc giaû Myõ khaùc cho raèng: "Ruûi ro laø moät baát traéc cuï theå lieân quan ñeán moät bieán coá khoâng mong ñôïi". Inrving Perfer (Myõ) laïi cho raèng: "Ruûi ro laø toång hôïp nhöõng söï coá ngaãu nhieân coù theå ño löôøng baèng xaùc xuaát". Marilu Hurt McCarty thuoäc vieän khoa hoïc kyõ thuaät Geogia (Myõ), trong taùc phaåm "Managerial Econom with Applications" xuaát baûn naêm 1986 thì cho raèng: "Ruûi ro laø moät traïng thaùi trong ñoù caùc bieán coá xaûy ra trong töông lai coù theå xaùc ñònh ñöôïc". Ngoaøi ra moät soá hoïc giaû trong nöôùc cho raèng: - Ruûi ro laø söï baát traéc gaây ra maát maùt. - Ruûi ro laø söï bieán ñoäng tieàm aån ôû keát quaû. - Ruûi ro laø nhöõng baát traéc ngoaøi yù muoán xaûy ra trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, taùc ñoäng xaáu ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. - Ruûi ro laø söï khoâng chaéc chaén veà toån thaát. Nhö vaäy, theo caùc khaùi nieäm treân thì ruûi ro coù theå ño löôøng ñöôïc, coù theå xaùc ñònh ñöôïc vaø töø ñoù coù theå löôøng tröôùc vaø phoøng ngöøa cuõng nhö haïn cheá ôû möùc toái ña. Töø nhöõng khaùi nieäm treân, coù theå ñi ñeán khaùi nieäm veà ruûi ro nhö sau: "Ruûi ro xuaát khaåu laø nhöõng baát traéc coù theå xaûy ra ngoaøi yù muoán trong quaù trình kinh doanh xuaát khaåu, gaây thieät haïi cho doanh nghieäp xuaát khaåu". 19 1.3.2. Phaân loaïi ruûi ro xuaát khaåu Ñeå deã daøng trong vieäc nhaän bieát caùc ruûi ro, phaân tích nguyeân nhaân cuõng nhö ñöa ra caùc bieän phaùp phoøng ngöøa ruûi ro, vieäc phaân loaïi döïa theo caùc yeáu toá khaùch quan vaø chuû quan ñöôïc laáy laøm cô sôû cho phaân tích ñeà taøi 1.3.2.1. Nhoùm ruûi ro xuaát khaåu do caùc yeáu toá khaùch quan mang laïi Caùc yeáu toá khaùch quan coù theå mang laïi ruûi ro cho doanh nghieäp xuaát khaåu bao goàm moâi tröôøng töï nhieân, moâi tröôøng kinh doanh, moâi tröôøng vó moâ… Cuï theå nhoùm yeáu toá naøy goàm: ruûi ro chính trò, ruûi ro phaùp lyù, ruûi ro laïm phaùt, ruûi ro do chính saùch cô cheá xuaát nhaäp khaåu trong vaø ngoaøi nöôùc thay ñoåi, ruûi ro hoái ñoaùi… a. Ruûi ro chính trò, phaùp lyù Ñaây laø loaïi ruûi ro maø caùc nhaø kinh doanh, nhaát laø caùc doanh nghieäp kinh doanh xuaát khaåu lo ngaïi nhaát. Bôûi vì, tröôùc khi xaây döïng chieán löôïc kinh doanh xuaát khaåu cuûa doanh nghieäp, hay quyeát ñònh kyù moät hôïp ñoàng xuaát khaåu doanh nghieäp phaûi döïa vaøo tình hình kinh teá - xaõ hoäi, döïa treân caùc quyeát ñònh veà thueá, luaät leä,… moät bieán ñoäng maïnh veà chính trò, phaùp lyù xaûy ra coù theå laøm ñaûo loän moïi döï ñoaùn cuûa doanh nghieäp vaø doanh nghieäp coù theå bò thaát baïi. Trong hoaït ñoäng xuaát khaåu, ruûi ro chính trò, phaùp lyù maø caùc doanh nghieäp khoù löôøng tröôùc ñöôïc nhaát laø tình hình quan heä chính trò ngoaïi giao giöõa hai nöôùc boãng nhieân caêng thaúng, hay vieäc ban haønh caùc vaên baûng caám nhaäp hay caám xuaát moät maët haøng naøo ñoù, nöôùc naøy taåy chay haøng hoaù cuûa nöôùc kia. Hoaëc doanh nghieäp ñaõ göûi haøng ñi vaø laäp boä chöùng töø hôïp leä nhöng vaãn gaëp ruûi ro trong thanh toaùn khi chieán tranh hay xung ñoät xaûy ra ôû nöôùc nhaäp khaåu. Hôn nöõa, doanh nghieäp xuaát khaåu coù theå gaëp ruûi ro do phong toûa, caám vaän hoaëc traû ñuûa thöông maïi ñoái vôùi maët haøng maø doanh nghieäp xuaát khaåu. Cuï theå taøi khoaûn cuûa doanh nghieäp coù theå bò phong toûa ôû ngaân haøng nöôùc ngoaøi hoaëc laø doanh nghieäp ñaõ chuaån bò haøng xuaát nhöng khoâng theå xuaát ñöôïc vì bieän phaùp traû ñuõa thöông maïi cuûa nöôùc nhaø nhaäp khaåu ñoái vôùi nöôùc nhaø xuaát khaåu. Roõ raøng, trong hoaït ñoäng kinh doanh xuaát khaåu, tình hình kinh teá - chính trò trong vaø ngoaøi nöôùc laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc doanh nghieäp xuaát khaåu vì noù quyeát ñònh lôïi nhuaän xuaát khaåu cuûa doanh nghieäp vaø caû söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa doanh nghieäp. b. Ruûi ro laïm phaùt Laïm phaùt laø söï taêng giaù bình quaân cuûa haøng hoùa. Caùc doanh nghieäp luoân gaëp caùc ruûi ro do caùc bieán ñoäng kinh teá. Ruûi ro laïm phaùt laø moät ñieån hình trong 20 Trong kinh doanh xuaát khaåu, thôøi gian keå töø khi tính toaùn hieäu quaû cuûa thöông vuï xuaát khaåu ñeán khi nhaän tieàn haøng thanh toaùn töø khaùch haøng nöôùc ngoaøi töông ñoái daøi, trung bình 30 ñeán 45 ngaøy. Do vaäy, xaùc suaát xaûy ra laïm phaùt laø khoâng phaûi nhoû. c. Ruûi ro hoái ñoaùi Ruûi ro hoái ñoaùi laø söï khoâng chaéc chaén veà moät khoaûn thu nhaäp hay chi traû do bieán ñoäng tyû giaù gaây ra, coù theå laøm toån thaát ñeán giaù trò döï kieán cuûa hôïp ñoàng. Trong hoaït ñoäng xuaát khaåu, ruûi ro xuaát khaåu xaûy ra khi ngoaïi teä maø doanh nghieäp xuaát khaåu nhaän ñöôïc trong töông lai giaûm giaù so vôùi ñoàng noäi teä. Nghóa laø tieàn thu veà ñöôïc qui ñoåi ra ñoàng noäi teä giaûm so vôùi döï kieán. Nhö vaäy söï bieán ñoäng cuûa tyû giaù laøm cho caùc hôïp ñoàng trôû neân khoâng chaéc chaén, doanh nghieäp xuaát khaåu caàn coù caùc bieän phaùp nghieäp vuï treân caùc thò tröôøng tieàn teä ñeå haïn cheá nhöõng ruûi ro do söï bieán ñoäng cuûa tyû giaù gaây neân. d. Ruûi ro do chính saùch ngoaïi thöông thay ñoåi Chính saùch ngoaïi thöông laø heä thoáng caùc nguyeân taéc, bieän phaùp kinh teá, haønh chính, luaät phaùp nhaèm ñieàu tieát caùc hoaït ñoäng mua baùn quoác teá cuûa moät nhaø nöôùc trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh. Haàu heát caùc chính saùch ngoaïi htöông cuûa caùc nöôùc thay ñoåi ñoåi theo caùc giai ñoaïn tuøy theo muïc ñích, ñònh höôùng cuûa nhaø nöôùc ñoù trong töøng thôøi kyø khaùc nhau. Söï thay ñoåi thöôøng xuyeân cuûa caùc ñònh cheá naøy laø moät ñe doïa lôùn cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu vì caùc doanh nghieäp naøy khoâng chæ chòu ruûi ro do söï thay ñoåi chính saùch ngoaïi thöông trong nöôùc maø coøn chòu aûnh höôûng bôûi chính saùch ngoaïi thöông cuûa caùc nöôùc baïn haøng nhaäp khaåu. Trong ruûi ro do söï thay ñoåi chính saùch ngoaïi thöông, doanh nghieäp xuaát khaåu coù theå gaëp nhieàu ruûi ro khaùc nhau nhöng cô baûn vaãn laø nhöõng ruûi ro veà qui ñònh haïn ngaïch, thuû tuïc haûi quan, thueá xuaát nhaäp khaåu vaø caùc qui ñònh haønh chính khaùc. e. Ruûi ro do söï bieán ñoäng giaù Ruûi ro bieán ñoäng giaù bao goàm ruûi ro do bieán ñoäng giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø bieán ñoäng giaù xuaát khaåu treân thò tröôøng trong quaù trình thöïc hieän hôïp ñoàng xuaát khaåu cuûa doanh nghieäp, ñaët bieät ñoái vôùi caùc haønh ñoäng xuaát khaåu coù thôøi gian daøi.