Tài liệu Từ quy luật mâu thuẫn đến vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay

Häc viÖn ChÝnh trÞ – hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI KHOA HỌC CẤP BỘ NĂM 2011 Mã số: B 11-04 Tõ quy luËt m©u thuÉn ®Õn vÊn ®Ò ®Êu tranh giai cÊp ë n−íc ta hiÖn nay Cơ quan chủ trì: VIỆN TRIẾT HỌC Chủ nhiệm đề tài: TS. ĐẶNG QUANG ĐỊNH Thư ký đề tài: NGUYỄN THỊ BẮC 9116 Hµ Néi - 2011 LỰC LƯỢNG NGHIÊN CỨU TT 1 Tác giả PGS, TS Trần Văn Phòng Tên chuyên đề Viện Triết học, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 2 PGS, TS Nguyễn Thế Kiệt Viện Triết học, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 3 PGS, TS Trần Thành Viện Triết học, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 4 PGS, TS Nguyễn Minh Hoàn Viện Triết học, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 5 Th.S Vũ Mạnh Toàn Khoa Triết học, Học viện Khoa học xã hội, Viện Khoa học xã hội Việt Nam. 6 TS Đặng Quang Định Viện Triết học, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 7 Th.S Vi Thị Hương Lan Viện CNXHKH, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh 8 Th.S Hoàng Ngọc Thắng Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI Chữ viết tắt Chữ được viết tắt Chủ nghĩa cộng sản CNCS Chủ nghĩa tư bản CNTB Chủ nghĩa xã hội CNXH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNH, HĐH Doanh nghiệp nhà nước DNNN Giai cấp công nhân GCCN Giai cấp nông dân GCND Kinh tế thị trường KTTT Lực lượng sản xuất LLSX Quan hệ sản xuất QHSX Tư bản chủ nghĩa TBCN Xã hội chủ nghĩa XHCN MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: QUY LUẬT MÂU THUẪN – CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ NGHIÊN 13 CỨU VẤN ĐỀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 1.1. Quy luật mâu thuẫn 13 1.2. Lý luận về giai cấp, đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác – 31 Lênin – giá trị khoa học và ý nghĩa của nó trong thời đại ngày nay Chương 2: ĐẤU TRANH GIAI CẤP Ở NƯỚC TA HIỆN NAY - THỰC 59 CHẤT VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 2.1. Thực chất của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay 59 2.2. Những vấn đề đặt ra từ nhận thức quy luật mâu thuẫn và 126 quá trình thực hiện đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP CƠ BẢN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 144 ĐẤU TRANH GIAI CẤP Ở NƯỚC TA HIỆN NAY TRÊN CƠ SỞ QUY LUẬT MÂU THUẪN 3.1. Một số quan điểm cơ bản để giải quyết vấn đề đấu tranh 144 giai cấp ở nước ta hiện nay trên cơ sở nhận thức, vận dụng quy luật mâu thuẫn 3.2. Một số giải pháp cơ bản giải quyết vấn đề đấu tranh giai 153 cấp ở nước ta hiện nay trên cơ sở nhận thức, vận dụng quy luật mâu thuẫn KẾT LUẬN 171 NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC Đà CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 173 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 175 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong thế kỷ XX, thế giới đã chứng kiến hai sự kiện chính trị nổi bật nhất, mang tầm của những chuyển biến cách mạng, làm thay đổi trật tự thế giới, tác động sâu sắc đến đời sống chính trị - xã hội của tất cả các quốc gia: Thứ nhất, đầu thế kỷ XX (1917), chủ nghĩa xã hội hiện thực ra đời, đưa lịch sử nhân loại phát triển sang một trang mới, đánh dấu bước chuyển biến vĩ đại nhất của con người trong quá trình đấu tranh vì tiến bộ xã hội. Sự ra đời và lớn mạnh của hệ thống xã hội chủ nghĩa đã làm thay đổi căn bản đời sống kinh tế, chính trị - xã hội ở nhiều quốc gia trên thế giới, làm thay đổi cục diện và trật tự thế giới to lớn. Thứ hai, cuối thế kỷ XX (1991), chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và Đông Âu bị sụp đổ. Đây là sự kiện tác động to lớn và gây ra những biến đổi sâu sắc, làm đảo lộn toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị - xã hội trên thế giới. Nhiều quốc gia trong hệ thống xã hội chủ nghĩa mất phương hướng chính trị, đời sống kinh tế - xã hội rơi vào khủng hoảng trầm trọng. Sau sự kiện chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, trong lĩnh vực lý luận, tư tưởng đã nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp. Đây là thời kỳ ra đời của nhiều luận điệu phản kích, bác bỏ những nội dung cơ bản trong học thuyết cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin, trong đó có lý luận giai cấp và đấu tranh giai cấp. Nhiều tư tưởng, học thuyết của các nhà lý luận, nhà tư tưởng tư sản đưa ra trước đó có điều kiện trỗi dậy và phát triển mạnh mẽ. Những thuật ngữ như “xã hội siêu công nghiệp”, “các nhà hợp nhất”, “phương tiện hợp nhất”, “siêu đấu tranh”, “ý thức hệ toàn cầu”…của Alvin Toffler; “dung hợp giai cấp” của phái Phrăng Phuốc; “chủ nghĩa Mác mới” ở các nước phương Tây, bắt nguồn từ Lucacs, Korsch, Hor Kheimer, 1 Gramsi có điều kiện tiếp tục đưa ra quan điểm phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; lấy xung đột văn hoá thay thế cho đấu tranh giai cấp... Tất cả những lý luận, tư tưởng của các học giả thuộc các trường phái trên đây xét đến cùng đều nhằm phủ nhận vai trò của chủ nghĩa Mác – Lênin; phủ nhận lý luận đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản. Họ cho rằng lý luận đấu tranh giai cấp đã lỗi thời, xã hội không còn đấu tranh giai cấp, không còn chuyên chính vô sản, chỉ còn sự hợp tác, thống nhất, sự tương trợ thuần tuý lẫn nhau… Điều này đã tác động không nhỏ tới nhận thức, tư tưởng, quan điểm, lập trường của những người mácxít. Vậy, có phải lý luận đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác – Lênin đã lỗi thời? Có phải thời đại ngày nay không còn đấu tranh giai cấp? Theo quan điểm của V.I.Lênin, trong thời kỳ chuyên chính vô sản, đấu tranh giai cấp vẫn còn là tất yếu. Vì, trong nền chuyên chính vô sản, giai cấp vô sản dùng chính quyền của mình để đè bẹp bọn bóc lột, trấn áp những lực lượng phản cách mạng, lực lượng bảo thủ, đại diện cho lợi ích của thiểu số, bảo vệ đất nước; làm cho quần chúng lao động và bị bóc lột hoàn toàn tách khỏi giai cấp tư sản, củng cố sự liên minh của giai cấp vô sản với quần chúng lao động, lôi cuốn họ vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, đảm bảo cho giai cấp vô sản nắm được chính quyền và lãnh đạo quần chúng; dùng chính quyền để tổ chức xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa. Thời đại ngày nay vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Có thể khẳng định, trong thời đại ngày nay, đấu tranh giai cấp vẫn còn là tất yếu, thậm chí mức độ, tính chất của cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay còn gay gắt và phức tạp hơn bao giờ hết. Hiện nay, “trật tự thế giới mới” hình thành ngày càng bộc lộ bản chất giai cấp của chủ nghĩa tư bản. Đó là trật tự mà không có trật tự: bạo lực, chiến tranh, áp bức, cường quyền, can thiệp, khủng bố dường như gia tăng hơn. 2 Cuộc khủng hoảng vùng Vịnh 1991; vấn đề nhân quyền ở Nam Tư, Côsôvô, Ápganixtan… mà Mỹ và Nato áp đặt bằng vũ khí giết người, ngang ngược, phi lý cho thấy bản chất của chủ nghĩa tư bản không hề thay đổi. Cho dù chủ nghĩa tư bản làm dịu đi những mâu thuẫn trong lòng nó và chưa cạn kiệt khả năng phát triển, nhưng có thể khẳng định rằng tự bản thân nó đang tạo ra những điều kiện để phủ định chính nó. Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay đấu tranh giai cấp cũng không mất đi, bởi cách giải quyết vấn đề dân tộc, nhân loại vẫn do các giai cấp và bị chi phối bởi quan điểm giai cấp và lợi ích giai cấp. Trong hệ thống phức tạp những mâu thuẫn của thời đại, mâu thuẫn giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội vẫn biểu hiện ra là mâu thuẫn cơ bản nhất. Các thế lực thù địch vẫn tìm trăm phương nghìn kế để chống phá các nước đang đi theo con đường xã hội chủ nghĩa, bác bỏ chủ nghĩa Mác – Lênin. Với những biến đổi sâu sắc như hiện nay của tình hình thế giới sẽ làm cho cuộc đấu tranh vì mục tiêu hoà bình và tiến bộ xã hội càng trở nên khó khăn, phức tạp hơn, nhất là đối với những nước đang đi theo con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Do vậy, vấn đề đấu tranh giai cấp vẫn là nội dung cơ bản trong đường lối chính sách của các đảng cộng sản, nhất là các đảng cộng sản cầm quyền. Mắc sai lầm trong vấn đề này chắc chắn sẽ gây ra tổn thất to lớn cho cách mạng. Trong điều kiện hiện nay, nước ta đang phát triển kinh tế nhiều thành phần, với sự đan xen tồn tại của các hình thức sở hữu đã làm cho cơ cấu xã hội – giai cấp có nhiều biến đổi. Mặt khác, nước ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là thời kỳ cải biến cách mạng từ xã hội nọ sang xã hội kia, nên trong thời kỳ ấy sự đấu tranh giữa cái cũ và cái mới diễn ra rất gay gắt. Cái mới mặc dù là tiến bộ nhưng mới ra đời nên còn non nớt chưa chiếm ưu thế, chưa phát triển thành xu hướng chủ đạo. Cái cũ tuy đã lỗi thời về mặt lịch sử nhưng lại chưa mất đi vì nó còn biện hộ cho lợi ích của một lực 3 lượng xã hội nhất định. Cuộc đấu tranh giữa cái cũ và cái mới đại diện cho hai xu thế tiến bộ và lạc hậu biểu hiện thành mâu thuẫn xã hội trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội (kinh tế, chính trị - xã hội, văn hoá tư tưởng...) làm cho mâu thuẫn giai cấp, đấu tranh giai cấp diễn ra phức tạp. Do vậy, có thể khẳng định, ở nước ta hiện nay đấu tranh giai cấp vẫn còn là tất yếu. Nội dung chủ yếu của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay không ngừng củng cố chính quyền Nhà nước của dân, do dân, vì dân; đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh, nhân dân hạnh phúc; thực hiện thắng lợi công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo định hướng chủ nghĩa xã hội, khắc phục tình trạng nước nghèo, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức bất công, đấu tranh ngăn chặn những hành động tiêu cực, sai trái. Tuy vậy, trong những năm qua có lúc, do nhận thức của chúng ta về vấn đề này còn giản đơn nên chúng ta chưa có cách thức xử lý đúng đắn vấn đề đấu tranh giai cấp. Cụ thể là có lúc chúng ta đã tuyệt đối hóa đấu tranh, xem nhẹ thống nhất. Trong khi giải quyết mâu thuẫn xã hội lại chủ yếu thực hiện triệt tiêu mâu thuẫn, loại bỏ mặt đối lập... Căn nguyên của những hạn chế trên là do trong quá trình nhận thức và vận dụng lý luận đấu tranh giai cấp chúng ta đã không dựa trên cơ sở quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập nên đã mắc sai lầm tả khuynh, hữu khuynh, gây ra những tổn thất to lớn cho cách mạng. Do vậy, để nhận thức đúng lý luận đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác – Lênin cần phải nhận thức đúng quy luật mâu thuẫn nói riêng, nhận thức đúng tinh thần của chủ nghĩa Mác – Lênin nói chung. Điều này là cơ sở đem lại thành công cho sự nghiệp cách mạng, thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước. 4 Xuất phát từ những lý do trên có thể thấy, việc nghiên cứu vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay vừa có ý nghĩa lý luận vừa có ý nghĩa thực tiễn to lớn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về giai cấp, đấu tranh giai cấp nói chung và ở Việt Nam nói riêng, chủ yếu là những công trình: 2.1. Những công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước: Quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại, của tác giả Trần Hữu Tiến, Nguyễn Ngọc Long, Nguyễn Xuân Sơn, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2002; Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về giai cấp, của tác giả Lê Hữu Nghĩa, Tạp chí Cộng sản số 11/1994; Giai cấp và đấu tranh giai cấp – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, của tác giả Trần Phúc Thăng, Nxb. Lý luận Chính trị, Hà Nội, 2005; Nghiên cứu và vận dụng học thuyết đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện hiện nay như thế nào? của tác giả Dương Văn Thịnh, Tạp chí Triết học, số 1/2006; Vấn đề dân tộc, giai cấp, nhân loại, của tác giả Vũ Hiền, Ngô Mạnh Lân, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1995; Nhận thức và vận dụng quan điểm mácxít về đấu tranh giai cấp trong lĩnh vực bảo vệ an ninh trật tự ở nước ta hiện nay, Tạp chí Trật tự an toàn xã hội, số 10/1997; Cách mạng tháng Mười tiếp tục soi sáng con đường chúng ta đi, của Học viện CTQG Hồ Chí Minh và Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn quốc gia, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.1998; Nét đặc sắc trong việc giải quyết mối quan hệ dân tộc, giai cấp ở Việt Nam hiện nay, của tác giả Nguyễn Chí Mỳ, Nguyễn Ngọc Long, Tạp chí Cộng sản số 6/1999; Đấu tranh giai cấp với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia trong công cuộc đổi mới hiện nay ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Triết học, của tác giả Phạm Thái Bình, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2001; Góp phần 5 nhận thức thế giới đương đại, của tác giả Nguyễn Đức Bình, Lê Hữu Nghĩa, Trần Hữu Tiến (đồng chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.2003; Học thuyết đấu tranh giai cấp - một số vấn đề lý luận và thực tiễn hiện nay, của tác giả Nguyễn Quang Hưng, Tạp chí Triết học, số 10/2005; Tư tưởng của V.I.Lênin về cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản vì dân chủ và chủ nghĩa xã hội, của tác giả Lê Minh Quân, Tạp chí Thông tin khoa học xã hội, số 11/2005; Độc lập dân tộc của các nước đang phát triển trong xu thế toàn cầu hoá, của tác giả Thái Văn Long, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.2006; Chủ nghĩa Mác – Lênin với vận mệnh và tương lai của chủ nghĩa xã hội hiện thực, của tác giả Nguyễn Ngọc Long (chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.2009; Cảnh giác với những thủ đoạn mới của chủ nghĩa tư bản trong cuộc đấu tranh ý thức hệ hiện nay, của tác giả Trần Hữu Tiến, Tạp chí Lý luận Chính trị, số 4 -2010... Trong Luận án Tiến sĩ Triết học Đấu tranh giai cấp với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia trong công cuộc đổi mới hiện nay ở Việt Nam, tác giả Phạm Thái Bình đã có nghiên cứu khá sâu sắc vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta. Trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về giai cấp, đấu tranh giai cấp và kế thừa được những giá trị của những công trình khoa học trước đó, Luận án đã nêu ra đặc điểm và thực chất của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay. Tác giả khẳng định, đặc điểm cơ bản của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay là cuộc đấu tranh được tiến hành trong điều kiện từ một nền sản xuất nhỏ bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, quá độ lên chủ nghĩa xã hội; cuộc đấu tranh được tiến hành trong điều kiện đất nước thống nhất, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc thống nhất hữu cơ với nhau; cuộc đấu tranh diễn ra trong điều kiện quốc tế phức tạp, các thế lực thù địch tăng cường diễn biến hoà bình nhằm phủ định chủ nghĩa xã hội. Tác giả cũng cho rằng, thực chất của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta 6 hiện nay là cuộc đấu tranh chống xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa và các thế lực thù địch với độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Nói cách khác, nó là cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đây là một nhận thức phản ánh đúng đắn tinh thần của chủ nghĩa Mác – Lênin, có ý nghĩa lý luận cơ bản đối với việc cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay. Tác giả Luận án còn khẳng định, chúng ta không thể nhận thức mơ hồ về giai cấp và đấu tranh giai cấp, thiếu quan điểm giai cấp và phương pháp phân tích giai cấp trong việc xử lý các quan hệ xã hội - giai cấp. Phủ nhận tính khách quan của đấu tranh giai cấp thì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh sẽ không trở thành hiện thực. Đây là quan điểm đúng đắn để giải quyết vấn đề đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay. Tuy vậy, gắn việc giải quyết vấn đề đấu tranh giai cấp với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia nên Luận án chưa làm rõ được những sai lầm về nhận thức và xử lý những vấn đề giai cấp cụ thể ở Việt Nam thời gian qua, do thiếu cơ sở lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp. Mặt khác, những nội dung của cuộc đấu tranh giai cấp được nghiên cứu trong bối cảnh Việt Nam chưa chịu nhiều tác động bởi các yếu tố quốc tế như hiện nay. Những vấn đề trên đây sẽ được nghiên cứu đầy đủ trong đề tài này của nhóm tác giả. Trong cuốn Giai cấp và đấu tranh giai cấp – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, tác giả Trần Phúc Thăng đã có những nghiên cứu sâu sắc về giai cấp, đấu tranh giai cấp. Trong đó, tác giả đã lược khảo quan điểm của các nhà tư tưởng về giai cấp và đấu tranh giai cấp trong lịch sử, từ thời cổ đại đến trước khi chủ nghĩa Mác – Lênin ra đời; nêu ra những tư tưởng cơ bản, có giá trị to lớn của chủ nghĩa Mác – Lênin về giai cấp và đấu tranh giai cấp; làm rõ điểm khác biệt căn bản giữa quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin và những quan điểm trước đó về giai cấp và đấu tranh giai cấp. 7 Từ quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tác giả Trần Phúc Thăng đã làm rõ thực chất của đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Đây là kết luận phản ánh đúng tư tưởng của Mác – Lênin về đấu tranh giai cấp. Trên cơ sở đó, tác giả Trần Phúc Thăng đã có nghiên cứu sâu về đặc điểm cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản, trong đó có cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay. Tuy nhiên, vấn đề đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay, tác giả mới chỉ nêu ra một số nội dung cơ bản nên chưa bao quát hết tính phức tạp của vấn đề đấu tranh giai cấp ở Việt Nam, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hoá, hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, cơ cấu xã hội giai cấp Việt Nam đang có biến động mạnh mẽ, các thế lực thù địch đang ra sức chống phá cách mạng. Do vậy, vấn đề đấu tranh giai cấp trong điều kiện hiện nay phải được nghiên cứu sâu hơn ở bình diện rộng lớn hơn, để lấy đó làm cơ sở lý luận cho việc giải quyết những vấn đề của thực tiễn. Vấn đề này sẽ được nghiên cứu đầy đủ hơn trong đề tài này của nhóm nghiên cứu. Trong bài Cảnh giác với những thủ đoạn mới của chủ nghĩa tư bản trong cuộc đấu tranh ý thức hệ hiện nay, tác giả Trần Hữu Tiến đã cho thấy, trong thời đại ngày nay, chủ nghĩa tư bản hiện đại với nhiều thủ đoạn tinh vi, lợi hại thông qua các phương tiện thông tin hiện đại để chống hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Cuộc đấu tranh ý thức hệ giữa hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa và hệ tư tưởng tư sản diễn biến hết sức phức tạp. Cuộc đấu tranh đó thể hiện mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản đang diễn ra gay gắt. Tình hình đó sẽ trở nên đặc biệt nguy hiểm nếu trong Đảng có sự mơ hồ, rối loạn ý thức hệ. Để giành thắng lợi, chủ nghĩa xã hội cần phát triển về mọi mặt: tư tưởng, lý luận, chính trị, thực tiễn; chỉ có phát triển đúng hướng, hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa mới thắng được hệ tư tưởng tư sản. 8 Trong bài Toàn cầu hoá và đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, được in trong cuốn Góp phần nhận thức thế giới đương đại, tác giả Trần Hữu Tiến đã phân tích cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc trong thời kỳ toàn cầu hoá hiện nay. Tác giả khẳng định, cùng với áp bức, bóc lột giai cấp, áp bức, bóc lột dân tộc vẫn tồn tại trong điều kiện toàn cầu hoá, áp bức dân tộc đã tăng lên sau khi Liên xô sụp đổ. Bước sang thế kỷ XXI, chính giới tư bản, đặc biệt là Mỹ, tăng cường rõ rệt tính chất bành trướng, phản động, hiếu chiến. Biểu hiện rõ rệt là cuộc xâm lược tàn bạo của Mỹ và NATO ở Nam Tư, là việc Mỹ cấu kết với Israel đàn áp dã man phong trào giải phóng dân tộc ở Trung Đông... Do vậy, có thể nói trong điều kiện toàn cầu hoá, các mâu thuẫn cơ bản trên thế giới biểu hiện dưới những hình thức và mức độ khác nhau vẫn tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn, đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp tiếp tục diễn ra gay gắt. Trong bài viết này, tác giả còn nêu ra những đặc điểm của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân thời kỳ toàn cầu hoá. Những đặc điểm đó đã phản ánh tính phức tạp của cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay. Ngoài những công trình chủ yếu trên đây, các công trình khác đã nghiên cứu vấn đề giai cấp trên nhiều góc độ khác nhau, trong đó các công trình vẫn có sự thống nhất về thực chất của đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là cuộc đấu tranh chống xu hướng tự phát tư bản chủ nghĩa và các thế lực thù địch với độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; cuộc đấu tranh giai cấp ngày càng đa dạng, phức tạp về mức độ, tính chất, tạo ra những chuyển biến sâu sắc trong quan hệ giai cấp, dân tộc, nhân loại trong thời đại ngày nay. Tuy vậy, trong thời kỳ toàn cầu hoá, hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, vấn đề đấu tranh giai cấp lại nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp hơn bao giờ hết, nhất là khi chủ nghĩa xã hội hiện thực đang có những thành tựu to lớn và triển vọng phát triển ngày càng mạnh mẽ, các thế lực thù địch đang tìm mọi cách phủ nhận, 9 chống lại phong trào đấu tranh đòi quyền tự quyết dân dộc, đòi công bằng, tiến bộ xã hội trong xã hội mới. Do vậy, vấn đề đấu tranh giai cấp vẫn rất cần được tiếp tục nghiên cứu trên cả bình diện lý luận và thực tiễn ở phạm vi rộng lớn hơn. 2.2. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài: Goócbachốp – Bạo loạn sự kiện tháng Tám nhìn từ bên trong, của tác giả V.Páplốp, A.Lukianốp, V.Criuscốp, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994; Trước những lời vu khống, của tác giả Tôđo Gípcốp, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1995; Chuẩn bị cho thế kỷ XXI, của tác giả Paul Kennedy. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1995; Marx – nhà tư tưởng của cái có thể, 2 tập, của tác giả Michel Vadée, Viện Thông tin Khoa học Xã hội, Hà Nội 1996; Bàn cờ lớn, của tác giả Zbigniew Brzezinski, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1999; Tương lai của nền dân chủ xã hội, của tác giả Thomas Meyer và Nicole Breyer, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội. 2007… Những công trình trên đây đã nghiên cứu nhiều vấn đề thể hiện các nội dung của cuộc đấu tranh cho dân chủ, tiến bộ, xã hội, đồng thời phê phán những quan điểm của các thế lực thù địch đối với sự tiến bộ của lịch sử loài người. Đặc biệt, trong một số công trình trên đã nêu khả năng và tương lai phát triển của chủ nghĩa xã hội trong thời kỳ mới trên cơ sở nền tảng của chủ nghĩa Mác về sự phát triển của lịch sử, tính tất yếu của lịch sử. Một số công trình khác đã phân tích vấn đề quan hệ giai cấp, dân tộc, sắc tộc ở các nước trên thế giới, như tư tưởng bá quyền kiểu mới, về đấu tranh sắc tộc ở Balkans Âu - Á, từ đó đưa ra những nhận định về trật tự thế giới mới. Điều này có ý nghĩa tham khảo đối với quá trình đấu tranh để giữ độc lập dân tộc và xây dựng chiến lược phát triển của mỗi quốc gia trong tương lai. Đây là những vấn đề chính trị thực tiễn quan trọng, được nhóm tác giả nghiên cứu kỹ và phân tích sâu thêm thực chất của cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay. 10 Có thể nói, cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về giai cấp, đấu tranh giai cấp, nhưng do chưa có sự phân tích rõ cơ sở lý luận của đấu tranh giai cấp nên trong xử lý những vấn đề thực tiễn vẫn mắc những sai lầm nhất định. Đặc biệt, phân tích cơ sở lý luận để giải quyết vấn đề đấu tranh giai cấp trong điều kiện Việt Nam hội nhập quốc tế toàn diện, mạnh mẽ thì chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống. Đây là vấn đề được giải quyết trong đề tài Từ quy luật mâu thuẫn đến vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay của tập thể tác giả. 3. Mục tiêu của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay, đề tài đề xuất những quan điểm, giải pháp cơ bản giải quyết vấn đề đấu tranh giai cấp, góp phần giải phóng sức sản xuất xã hội, thúc đẩy sự phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử trong việc phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay. Ngoài ra, các phương pháp lịch sử – lôgic, phân tích – tổng hợp, trừu tượng hoá khoa học và các phương pháp khác cũng được sử dụng trong quá trình thực hiện đề tài. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 5.1. Ý nghĩa lý luận - Đề tài làm rõ hơn cơ sở lý luận để nghiên cứu sâu vấn đề giai cấp trong xã hội. - Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập triết học và các ngành khoa học xã hội nhân văn. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn 11 - Đề tài có thể giúp người làm công tác quản lý xã hội, xây dựng pháp luật, nhận định, tổng kết, rút kinh nghiệm ở từng địa phương trong công tác lãnh đạo, quản lý. - Đề tài đưa ra những giải pháp định hướng có tính khả thi để tạo sự thống nhất giữa lý luận với thực tiễn nhằm giải quyết một số vấn đề nảy sinh trong quan hệ giai cấp ở nước ta hiện nay. 6. Kết cấu nội dung nghiên cứu. Đề tài được chia thành 3 chương. Chương 1: Quy luật mâu thuẫn – cơ sở lý luận để nghiên cứu vấn đề đấu tranh giai cấp hiện nay Chương 2: Đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay thực chất và những vấn đề đặt ra Chương 3: Quan điểm, giải pháp cơ bản giải quyết vấn đề đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay trên cơ sở nhận thức quy luật mâu thuẫn 12 Chương 1 QUY LUẬT MÂU THUẪN – CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 1.1. QUY LUẬT MÂU THUẪN 1.1.1. Nội dung cơ bản của quy luật mâu thuẫn Để nghiên cứu vấn đề đấu tranh giai cấp hiện nay, chúng ta không thể không đi sâu tìm hiểu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn). Bởi lẽ, chính quy luật này là cơ sở lý luận để hiểu và lý giải vấn đề đấu tranh giai cấp nói chung, đấu tranh giai cấp ở Việt Nam nói riêng. Xung quanh quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập đã có không ít những cố gắng của các nhà nghiên cứu nhằm luận giải một cách đầy đủ hơn, sâu sắc hơn. Các cố gắng này đã góp phần để chúng ta hiểu quy luật cũng như những luận điểm của các nhà kinh điển Mác - Lênin về quy luật này đầy đủ hơn. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà đến bây giờ quy luật này vẫn là chủ đề tranh luận của nhiều nhà nghiên cứu. Do vậy, vẫn cần thống nhất lại một số nội dung cơ bản của quy luật này theo tinh thần của triết học Mác - Lênin. 1. Thông thường người ta quan niệm cho rằng, mâu thuẫn được tạo thành bởi các cặp mặt đối lập (những khuynh hướng, những thuộc tính,v.v..vận động, phát triển trái ngược nhau, mâu thuẫn nhau, bài trừ nhau trong cùng một sự vật). Điều này đúng, nhưng cần phải hiểu và diễn đạt một cách chặt chẽ hơn nữa. Đúng là mâu thuẫn được tạo thành bởi các cặp mặt đối lập, chính xác ra, mâu thuẫn là sự liên hệ giữa các cặp mặt đối lập. Nhưng không phải bất kỳ cặp mặt đối lập nào cũng tạo thành mâu thuẫn, mà chỉ là những 13 cặp mặt đối lập nằm trong cùng một sự vật; trong cùng một thời gian; về cùng một mối liên hệ và luôn tác động, liên hệ qua lại với nhau mới tạo thành mâu thuẫn của sự vật đó. 2. Cũng nên phân biệt cho rõ hai khái niệm: Khái niệm thống nhất trong ngôn ngữ thường ngày và khái niệm thống nhất được sử dụng trong quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập, mặc dù hai khái niệm này có những nét tương đồng. Khái niệm thống nhất trong quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là khái niệm thống nhất của các mặt đối lập chứ không đơn thuần chỉ là khái niệm thống nhất. Khái niệm thống nhất thông thường được hiểu là sự hợp thành một khối không chia cắt1. Trong khi đó khái niệm "thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập" được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau. Thứ nhất, sự thống nhất của các mặt đối lập được hiểu theo nghĩa các mặt đối lập nương tựa vào nhau, cần đến nhau, làm cơ sở, điều kiện, tiền đề cho nhau tồn tại, không có mặt này thì cũng không có mặt kia và ngược lại, không có mặt kia thì cũng không có mặt này. Chẳng hạn như đồng hóa và dị hóa trong cơ thể động vật. Không có đồng hóa thì quá trình dị hóa không thể diễn ra. Ngược lại, không có dị hóa thì quá trình đồng hóa cũng không thể diễn ra được. Nghĩa là đồng hóa và dị hóa trong cơ thể động vật cần đến nhau, nương tựa vào nhau, làm cơ sở cho nhau tồn tại. Thứ hai, sự thống nhất của các mặt đối lập là sự phù hợp, sự đồng nhất, sự tác động ngang nhau của các mặt đối lập. Như V.I.Lênin đã từng chỉ rõ: "Sự đồng nhất của các mặt đối lập ("Sự thống nhất của chúng, nói như vậy có lẽ đúng hơn ? Tuy ở đây sự phân biệt giữa các từ đồng nhất và thống nhất không quan trọng lắm"2. V.I.Lênin còn viết: "Sự thống nhất (phù hợp, đồng 1 2 Xem: Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.1977. tr.744. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến Bộ, Mátxcơva.1981, tập 29, tr.279. 14 nhất, tác dụng ngang nhau) của các mặt đối lập là có điều kiện, tạm thời..."1. Trong lĩnh vực xã hội, điều này thể hiện rõ nhất ở thời kỳ quá độ, khi cái mới và cái cũ, cái tiến bộ và cái lạc hậu, bảo thủ còn đan xen nhau, đấu tranh lẫn nhau, chưa cái nào thắng thế hoàn toàn. Rõ ràng, điều này chỉ diễn ra trong những giới hạn, điều kiện cụ thể và không thể mãi mãi, chỉ là tạm thời. Hơn nữa, giữa các mặt đối lập vẫn có những nhân tố "giống nhau" "đồng nhất" với nhau. Chính vì có những nhân tố "giống nhau", "đồng nhất" với nhau này mà trong sự triển khai mâu thuẫn đến một lúc nào đó và ở một điều kiện nào đó (khi nhân tố "giống nhau", "đồng nhất" nhau này chiếm xu thế chi phối của mặt đối lập) thì mặt đối lập này có thể chuyển hóa sang mặt đối lập kia hoặc chuyển hóa sang một mặt đối lập khác - khi xét trong một mối quan hệ cụ thể nào đó. Chẳng hạn, sự phát triển kinh tế TBCN là phục vụ giai cấp tư sản, nhưng rõ ràng là sự phát triển kinh tế TBCN này lại tạo ra những tiền đề vật chất - mà thiếu nó - không thể thay thế CNTB bằng CNXH. Vì thế cũng không nên hiểu một cách giản đơn rằng, nếu hai mặt đối lập với nhau trong một mâu thuẫn thì mặt này không thể hàm chứa những yếu tố thuộc mặt đối lập kia. Thực tế cũng cho thấy, chúng ta không thể cắt cực bắc và cực nam của một thanh nam châm một cách tuyệt đối được. Bởi lẽ, cắt nhỏ thanh nam châm đến đâu đi nữa, chúng ta đều có hai cực bắc và cực nam của nó. Cũng như trong xã hội, trong đội ngũ những người cộng sản, có thể nói luôn luôn có thể nảy sinh những yếu tố của mặt đối lập với nó (tức đối lập với những người cộng sản). Cũng tương tự như vậy không thể nói trong giai cấp tư sản không có những yếu tố, thuộc tính, đặc điểm nào của giai cấp vô sản. Hay như trong CNTB không có những yếu tố, thuộc tính của CNXH. Vì vậy không nên hiểu hai mặt đối lập của mâu thuẫn một cách đơn giản rằng mặt 1 V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến Bộ, Mátcơva.1981, tập 29, tr.379. 15 này không thể hàm chứa yếu tố nào của mặt kia và ngược lại. Nếu chỉ hiểu như vậy dễ dẫn tới sai lầm tả khuynh. Điều quan trọng là chúng ta phải tìm được những yếu tố thuộc tính, đặc điểm giống nhau, tương đồng nhau ở các cặp mặt đối lập. Tất nhiên, như V.I.Lênin nói "những yếu tố, thuộc tính, đặc điểm giống nhau này, tương đồng, đồng nhất với nhau này là phải có điều kiện "Không phải chỉ là sự thống nhất của các mặt đối lập, mà còn là những chuyển hóa của mỗi, quy định, chất đặc trưng, mặt, thuộc tính sang mỗi cái khác [sang cái đối lập với nó?]"1. Cũng chính vì vậy, đối với V.I.Lênin: "Phép biện chứng là học thuyết vạch ra rằng những mặt đối lập làm thế nào mà có thể và thường là (trở thành) đồng nhất - trong những điều kiện nào chúng là đồng nhất, bằng cách chuyển hóa lẫn nhau, tại sao lý trí của con người không nên xem những mặt đối lập ấy là chết, cứng đờ, mà là sinh động, có điều kiện, năng động, chuyển hóa lẫn nhau"2. Chỉ trên tinh thần này của V.I.Lênin chúng ta mới thực hiện được chính sách đại đoàn kết dân tộc. Sự đoàn kết thống nhất trong Đảng cũng là như vậy. Qua trên chúng ta có thể hiểu rằng, mâu thuẫn không thể hình thành từ sự thống nhất của các “phần tử, yếu tố” không đối lập. Hơn nữa khái niệm "các phần tử, yếu tố” không đối lập không đồng nhất với khái niệm "mặt không đối lập". Đồng thời "mặt không đối lập" chỉ tồn tại trong mối quan hệ với các mặt đối lập của nó. Ngoài mối quan hệ đó ra nó không còn là mặt không đối lập nữa. Thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối. Bởi lẽ, như trên chúng ta đã rõ, thống nhất của các mặt đối lập bao hàm sự tác động ngang nhau, cân bằng nhau của các mặt đối lập. Nói khác đi thống nhất của các mặt đối lập ở đây là thống nhất trong sự “đấu 1 2 V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến Bộ, Mátcơva.1981, tập 29, tr. 239-240. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến Bộ, Mátcơva.1981, tập 29, tr.116-117. 16