Tài liệu Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh cao bằng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN PHƯƠNG LAN TRÌNH TỰ, THỦ TỤC XEM XÉT, QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỪ THỰC TIỄN TỈNH CAO BẰNG Ngành: Luật Hiến pháp và luật hành chính Mã số: 8.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TUẤN KHANH Hà Nội, 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong luận văn là trung thực và chính xác, những kết quả nghiên cứu chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của luận văn này. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Phương Lan MỤC LỤC MỞ ĐẦU ---------------------------------------------------------------------------------------- 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TRÌNH TỰ, THỦ TỤC XEM XÉT, QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN ----------------------------------------------------------------- 8 1.1. Quan niệm, đặc điểm xem xét, áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân -------------------------------------------------------------------------------- 8 1.2. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục xem xét, áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân -------------------------------------------------------------------- 16 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân ---------------------------------------------------------- 28 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TRÌNH TỰ, THỦ TỤC XEM XÉT, QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN Ở TỈNH CAO BẰNG ---------------------------------------------------------------- 36 2.1. Khái quát điều kiện tinh tế - xã hội và tình hình áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân ở tỉnh Cao Bằng ----------------------------------------- 36 2.2. Thực trạng tổ chức bộ máy và việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại hai cấp Tòa án nhân dân ở tỉnh Cao Bằng -------------------------------------------------- 39 2.3. Đánh giá chung về trình tự, thủ tục xem xét, áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân ở tỉnh Cao Bằng ----------------------------------------------- 43 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ BẢO ĐẢM THỰC HIỆN TRÌNH TỰ, THỦ TỤC XEM XÉT, QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỪ THỰC TIỄN TỈNH CAO BẰNG --------------------------------------------------- 64 3.1. Quan điểm -------------------------------------------------------------------------- 64 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân ở tỉnh Cao Bằng -- 68 KẾT LUẬN ------------------------------------------------------------------------------------ 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ------------------------------------------------ 81 PHỤ LỤC -------------------------------------------------------------------------------------- 86 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BPXLHC : Biện pháp xử lý hành chính TAND : Tòa án nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân VKSND : Viện kiểm sát nhân dân MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Luật Xử lý vi phạm hành chính được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua năm 2012, có hiệu lực từ ngày 01/7/2013 quy định hai nội dung chủ yếu là xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính. Theo đó luật quy định 04 hình thức xử phạt vi phạm hành chính bao gồm: (a) Cảnh cáo; (b) Phạt tiền; (c) Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; (d) Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính (sau đây gọi chung là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính); (đ) Trục xuất, và có 04 biện pháp xử lý hành chính gồm: (a) Biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; (b) Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng; (c) Biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và (d) Biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. So với Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 thì Luật Xử lý vi phạm hành chính có nhiều quy định mới về hình thức xử lý, thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính, thủ tục xử phạt và thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, mức xử phạt và một trong những điểm mới quan trọng của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 là quy định về các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, theo đó, Tòa án nhân dân có thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng một số biện pháp xử lý hành chính. Theo quy định tại Điều 106 của Luật Xử lý vi phạm hành chính, thì: “Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định trình tự, thủ tục Tòa án nhân dân xem xét, quyết định việc áp dụng các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc”. Nghị quyết số 24/2012/QH13 ngày 20/6/2012 của Quốc hội “Về việc thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính” quy định: “các quy định liên quan đến việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính do Tòa án nhân dân xem xét, quyết định có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2014”. Như vậy, ngoài hoạt động xét xử các vụ án, Tòa án nhân dân các cấp còn được giao thẩm quyền quyết định áp dụng một số biện pháp xử lý hành chính, cụ thể là 3 trên 4 biện pháp xử lý 1 hành chính như đã nêu ở trên. Việc chuyển thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc từ Chủ tịch UBND sang TAND là một cải cách lớn và có ý nghĩa rất sâu sắc, phù hợp với xu hướng tiến bộ, dân chủ hiện nay. Việc giao Toà án quyết định áp dụng các biện pháp Xử lý hành chính nêu trên theo thủ tục tư pháp sẽ tạo điều kiện cho đương sự, luật sư, người bào chữa được tham dự để bảo vệ quyền lợi của đương sự, bảo đảm dân chủ, khách quan, phù hợp với quá trình hội nhập quốc tế. Về bản chất, các biện pháp xử lý hành chính do Tòa án xem xét, quyết định áp dụng là những biện pháp mang tính cưỡng chế nhà nước, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của công dân, trong đó có quyền của người chưa thành niên. Người bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính này ít nhiều bị hạn chế tự do và một số quyền lợi khác, vì vậy, việc áp dụng các biện pháp này cần phải được thực hiện theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ, dân chủ, công khai, bảo đảm khách quan, chính xác theo đúng tinh thần “các cơ quan tư pháp phải thật sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền con người” đã được khẳng định tại các Nghị quyết của Đảng và mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền việt Nam. Ngày 17/03/2014, Văn phòng Chủ tịch nước đã công bố Lệnh của Chủ tịch nước về việc ban hành Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 ngày 20/01/2014 về Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân (Sau đây gọi tắt là Pháp lệnh số 09). Pháp lệnh đã thể chế hóa các quan điểm, chủ trưởng, chính sách của Đảng về cải cách hệ thống hóa pháp luật, cải cách tư pháp và cải cách hành chính đã được xác định trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng; bảo đảm trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính chặt chẽ, nhanh gọn, khả thi nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch, công bằng dân chủ trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính bảo đảm quyền công dân, quyền con người đặc biệt là quyền của người chưa 2 thành niên trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. Tại tỉnh Cao Bằng, tình hình vi phạm pháp luật diễn ra ngày càng phức tạp, số vụ việc vi phạm pháp luật hành chính do Tòa án nhân dân giải quyết ngày càng tăng, trong đó việc áp dụng các BPXLHC tại Tòa án nhân dân được tiến hành khá thường xuyên. Qua thực tiễn áp dụng có thể thấy trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại Tòa án còn rườm rà, phải qua nhiều bước, liên quan đến nhiều cơ quan như: Công an cấp xã; Công an huyện, Phòng Tư pháp, Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội, Tòa án nhân dân cấp huyện nên mất rất nhiều thời gian; điều kiện để lập hồ sơ áp dụng BPXLHC quy định khá chặt chẽ nên khó để đưa được đối tượng vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc và trường giáo dưỡng hơn so với trước đây, do đó, phần nào hạn chế đến việc áp dụng các biện pháp này trên thực tế. Thêm nữa, các đối tượng cần được áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại TAND có số lượng tương đối lớn, tuy nhiên, số hồ sơ mà các TAND đã thụ lý để xem xét, giải quyết còn ít, chưa phản ánh đúng yêu cầu thực tế của việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại TAND nhất là tại địa bàn tỉnh Cao Bằng trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, việc nghiên cứu tổng quát về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân có ý nghĩa quan trọng và cần thiết trong tiến trình cải cách tư pháp hiện nay, từ đó đưa ra giải pháp để hoàn thiện và đảm bảo việc thực hiện hoạt động này của Tòa án nhân dân hai cấp. Từ thực tiễn trên đây, học viên lựa chọn đề tài “Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh Cao Bằng” làm luận văn Thạc sĩ luật học, chuyên ngành luật Hiến pháp và luật hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Bên cạnh hệ thống giáo trình Luật hành chính của các cơ sở đào tạo luật cung cấp các kiến thức cơ bản về cưỡng chế hành chính nói chung và biện pháp 3 xử lý hành chính (trước đây là biện pháp xử lý hành chính khác) nói riêng, đã có nhiều công trình nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau của biện pháp xử lý hành chính. Trong đó, có thể nêu ra một số công trình tiêu biểu như: Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Thủy (2001), "Thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính", trường Đại học Luật Hà Nội; Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Hà (2011), "Các biện pháp xử lý hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt Nam", trường Đại học Luật Hà Nội; Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ do Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm (2009), "Các biện pháp xử lý hành chính khác và việc bảo đảm quyền con người", Bộ Tư pháp; Nguyễn Ngọc Bích (2003), "Những điểm mới về các biện pháp xử lý hành chính khác trong Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính", Tạp chí Luật học, (Đặc san về xử lý vi phạm hành chính); Trần Thanh Hương (2005), "Quyền công dân, quyền con người và chỗ đứng của các biện pháp xử lý hành chính khác trong pháp luật về vi phạm hành chính", Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Lê Ngọc Thạch (2006), "Hoàn thiện các biện pháp xử lý hành chính khác theo Pháp luật Việt Nam", Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Nguyễn Cửu Việt (2009), "Những vấn đề đổi mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta", Tạp chí nghiên cứu lập pháp; Nguyễn Mạnh Hùng (2012), "Bàn về thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính trong Dự thảo Luật Xử lý vi phạm hành chính" - Chuyên đề thuộc Tọa đàm cấp bộ: Thông tin khoa học tham vấn về Dự thảo Luật Xử lý vi phạm hành chính, (04/2012), Văn phòng Quốc hội - Ủy ban Pháp luật Quốc hội, Hà Nội. Ở những góc độ tiếp cận và phạm vi nghiên cứu khác nhau, các công trình này đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn pháp lý về các biện pháp xử lý hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành ở thời điểm nghiên cứu (trước khi ban hành Luật xử lý vi phạm hành chính ngày 20/6/2012). Do đó, một số kết quả của các công trình nghiên cứu này không còn tương thích với những thay đổi gần đây trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật này về áp dụng biện pháp xử lý hành chính. Gần đây, đáng chú ý là cuốn sách do Đặng Thanh Sơn làm chủ biên (2017), "Tìm hiểu pháp luật về các biện pháp xử lý vi phạm hành chính", Cục Xuất bản, in và phát hành. Đây là 4 công trình có tính quy mô, toàn diện và khá chi tiết về các biện pháp pháp xử lý hành chính. Tuy vậy, Cuốn sách chủ yếu luận giải các biện pháp xử lý hành chính trên cơ sở các quy định của pháp luật hiện hành để đưa ra các luận cứ cho việc nhận diện và áp dụng đúng pháp luật đối với các biện pháp này. Nhìn chung, các công trình nêu trên đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn pháp lý về các biện pháp xử lý hành chính theo nhiều phương diện tiếp cận khác nhau. Đây là những luận cứ quan trọng để tiếp tục nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa chế định pháp luật về áp dụng biện pháp xử lý hành chính và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chế định này trong thực tiễn. Qua tổng quan tình hình nghiên cứu nêu trên, bằng kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn của bản thân người viết, việc nghiên cứu đề tài luận văn thạc sĩ luật học "Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh Cao Bằng" theo định hướng ứng dụng được thực hiện trên trên cơ sở kế thừa có chọn lọc kết quả của các công trình nghiên cứu có liên quan trước đây. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu vấn đề lý luận, đánh giá thực hiện và đưa ra giải pháp nhằm đảm bảo việc thực hiện trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại Tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh Cao Bằng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ những vấn đề lý luận về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại Tòa án: quan niệm, đặc điểm, nội dung, thẩm quyền trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. - Phân tích làm rõ thực tiễn việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân tại tỉnh Cao Bằng, chỉ ra những ưu điểm, kết quả đạt được, hạn chế và bất cập, nguyên nhân của kết quả đạt được cũng như những hạn chế, bất cập. 5 - Đưa ra quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm việc thực hiện trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại TAND. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, pháp lý, thực tiễn có liên quan đến trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận văn nghiên cứu trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân và các quy định của pháp luật có liên quan đến việc quyết định áp dụng BPXLHC tại Tòa án theo pháp luật Việt Nam trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực tiễn công tác áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính tại Tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh Cao Bằng, giai đoạn từ 2016 - 2019. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng các phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của triết học Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về áp dụng BPXLHC tại TAND. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể: tổng hợp, phân tích khái quát những vấn đề cơ bản nhất về lý luận và thực tiễn xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC trên cơ sở trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC được quy định tại Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Luận văn cũng nghiên cứu thực tiễn, tổng kết số liệu từ năm 2016 đến năm 2019 trong hoạt động thực hiện trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC của Tòa án nhân dân tại tỉnh Cao Bằng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6 Luận văn góp phần làm rõ thêm lý luận về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. Luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo dành cho các nhà nghiên cứu, các cán bộ giảng dạy pháp luật. Luận văn còn tổng hợp, phân tích tình hình thực hiện các trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, thực trạng tồn tại, nguyên nhân, giải pháp thực hiện những vấn đề quan trọng để phục vụ cho việc trang bị những kiến thức cũng như kỹ năng hoạt động cho các cán bộ, Kiểm sát viên và Thẩm phán đang công tác tại các cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án trong quá trình áp dụng các biện pháp xử lý hành chính được khách quan, chính xác, có căn cứ và đúng pháp luật. Luận văn có giá trị tham khảo cho việc hoạch định chính sách và hoàn thiện chính sách pháp luật trong việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. 7. Cơ cấu của luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và giải pháp về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân Chương 2: Thực trạng trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân ở tỉnh Cao Bằng Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân từ thực tiễn tỉnh Cao Bằng. Ngoài ra còn có phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục. 7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TRÌNH TỰ, THỦ TỤC XEM XÉT, QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN 1.1. Quan niệm, đặc điểm xem xét, áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân 1.1.1. Quan niệm về biện pháp xử lý hành chính và việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính của Tòa án nhân dân Theo quy định của Luật XLVPHC năm 2012, xử lí vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác. Tại Điều 2 Luật XLVPHC năm 2012 quy định: “3. Biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm, bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.” Từ đó có thể đưa ra khái niệm: Xử lí vi phạm hành chính là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng những biện pháp cưỡng chế do pháp luật quy định đối với cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Xử lí vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác. Xuất phát từ Nghị quyết 49 năm 1961 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các biện pháp xử lý hành chính quy định trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 hiện hành có nguồn gốc ban đầu là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt. Nghị quyết này quy định việc đưa vào các cơ sở tập trung giáo dục, cải tạo đối với người có hành động nguy hại cho xã hội, được giáo dục nhiều lần, nhưng không hối cải. Chủ tịch tỉnh ra quyết định và Bộ trưởng Công an 8 duyệt với thời hạn 03 năm mà không cần thông qua việc xét xử của cơ quan tư pháp - Tòa án. Những biện pháp này được dành cho những người chống đối chế độ biểu hiện qua những hành vi như: gián điệp, mật thám, ngụy quân, ngụy quyền, cốt cán đảng phái phản động… Biện pháp tập trung giáo dục cải tạo, ngoài những đối tượng nói trên, cũng được áp dụng cho những người có những hành tội phạm như lưu manh, trộm cắp, lừa đảo… Theo Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1995 các biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt được xếp vào nhóm biện pháp xử lý vi phạm hành chính khác. Đến Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002 đã được sửa đổi, bổ sung theo hướng nhân đạo hơn nhằm tạo điều kiện cho người vi phạm sớm hoà nhập cộng đồng: Tại Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002 quy định: "Các biện pháp xử lý hành chính khác được áp dụng đối với cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự được quy định tại các điều 23, 24, 25, 26 của Pháp lệnh này". Các biện pháp xử lý hành chính khác được xem là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt, sở dĩ được xem là đặc biệt vì nó khác các biện pháp cưỡng chế hành chính thông thường khác như đã phân tích trên và nó mang những đặc trưng về mức độ nghiêm khắc cao hơn so với các biện pháp cưỡng chế hành chính thông thường . Về thực chất biện pháp xử lý hành chính khác hạn chế quyền tự do cá nhân trong một giai đoạn nhất định với hình thức như đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh, không thua kém các biện pháp tư pháp hình sự về tính chất khắc nghiệt, trừng phạt; hoặc biện pháp có tính chất tác động xã hội cao như giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Nhóm biện pháp này có đặc trưng là thời gian cưỡng chế dài từ ba tháng đến hai năm, người bị áp dụng phải chịu sự giám sát và quản lý 9 chặt chẽ của các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức xã hội, các đoàn thể… Đối tượng bị áp dụng các biện pháp này cũng đa dạng và đặc biệt hơn. Đến ngày 01 tháng 01 năm 2014, Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 có hiệu lực hoàn toàn, đã có nhiều quy định mới và cụ thể hơn về hình thức xử lý, thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính, thủ tục xử phạt và thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính cũng như mức xử phạt, đặc biệt là quy định về các biện pháp xử lý hành chính do Tòa án nhân dân xem xét, quyết định. Theo quy định tại Phần thứ ba của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thì có 04 biện pháp xử lý hành chính, bao gồm: (1) biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; (2) biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng; (3) biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và (4) biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Trong đó, Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Xét về bản chất thì các biện pháp xử lý hành chính do Tòa án nhân dân xem xét, quyết định áp dụng nêu trên là những biện pháp mang tính cưỡng chế nhà nước, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của công dân, trong đó có quyền của người chưa thành niên. Người bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính này ít nhiều bị hạn chế tự do và một số quyền lợi khác. Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp này cần phải được thực hiện theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ, dân chủ, công khai, bảo đảm khách quan, chính xác. Từ những phân tích nêu trên, có thể đưa ra khái niệm áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân như sau: “Áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân là một hình thức thực hiện pháp luật do Tòa án nhân dân tuân thủ những quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính và Pháp lệnh trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân để quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế hành chính đối với cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bao gồm biện pháp 10 đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc; đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc” 1.1.2. Đặc điểm của xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại TAND 1.1.2.1. Áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân là quá trình cá biệt hoá các quy phạm pháp luật hành chính đối với hành vi vi phạm hành chính. Theo nguyên tắc của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và Pháp lệnh số 09 quy định về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xứ lý hành chính tại Tòa án nhân dân thì việc xác định sự thật khách quan của hồ sơ đề nghị xử lý vi phạm hành chính thuộc trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính trong đó có Toà án. Xác định sự thật khách quan của hồ sơ xử lý hành chính bao gồm các việc như xác định các giai đoạn của quá trình thực hiện hành vi vi phạm hành chính từ khi bắt đầu cho tới khi kết thúc; hành vi vi phạm pháp luật đó thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật xử lý vi phạm hành chính hay không, nếu thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật xử lý vi phạm hành chính thì sẽ áp dụng điều luật nào, khoản nào, mức hình phạt nào hoặc áp dụng biện pháp xử lý hành chính nào để tương xứng với hành vi vi phạm. Đồng thời khi nghiên cứu hồ sơ xử lý vi phạm hành chính, những cá nhân có thẩm quyền cần xác định hành vi phạm vi phạm hành chính trên thực tế và đối chiếu với quy định của Luật xử lý hành chính để xem xét áp dụng một trong ba biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, là: đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cai nghiện bắt buộc. Tại phiên họp để xem xét việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính Thẩm phán phải lựa chọn quy phạm pháp luật nội dung (Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012) và quy phạm pháp luật hình thức (Pháp lệnh số 09) phù hợp để áp dụng và xem xét việc đưa ra biện pháp xử lý hành chính đối với người thực hiện hành vi vi phạm hành chính. Để thực hiện áp dụng biện pháp xử lý hành chính đúng, thì các chủ thể áp dụng biện pháp xử lý hành 11 chính phải có kiến thức pháp lý, có kinh nghiệm thực tiễn và có sự hiểu biết rộng về các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. 1.1.2.2. Áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính tại Tòa án nhân dân là hoạt động nhân danh quyền lực Nhà nước do Tòa án nhân dân tiến hành mà trực tiếp là Thẩm phán và được tiến hành tại trụ sở của Tòa án Thẩm phán Tòa án nhân dân phải căn cứ vào các chứng cứ tài liệu mà cơ quan lập hồ sơ đề nghị xử lý vi phạm hành chính (Công an hoặc Ủy ban nhân dân ...) đã thu thập được và kết quả thẩm tra tại phiên họp để ra quyết định áp dụng một trong ba biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân đối với người vi phạm hành chính được khách quan, chính xác, đúng pháp luật được tiến hành thông qua phiên họp xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại TAND, nhằm xem xét, đánh giá các chứng cứ, tài liệu thu thập được trong quá trình các cơ quan, tổ chức lập hồ sơ đề nghị đối với người bị áp dụng BPXLHC. Điều đó thể hiện uy quyền của Nhà nước mà cơ quan đại diện là TAND. Việc mở phiên họp công khai tại trụ sở Tòa án không chỉ thể hiện sự tôn nghiêm của pháp luật mà còn đảm bảo sự tham gia, giám sát của nhân dân. Qua đó, đảm bảo quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước; các quyền và nghĩa vụ của Nhà nước, của công dân, các tổ chức được pháp luật bảo vệ, công bằng xã hội được thực hiện triệt để, nghiêm túc. Thẩm phán chủ trì phiên họp xem xét việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. Tại phiên họp, người bị đề nghị áp dụng biện pháp xử lý có quyền trình bày ý kiến về việc mình bị đề nghị áp dụng biện pháp xứ lý hành chính là đúng hay sai và có quyền đưa ra chứng cứ và tham gia tranh luận bảo vệ quyền và nghĩa vụ hợp pháp của mình. Những người tham gia phiên họp còn phải chấp hành nghiêm chỉnh nội quy phiên họp, nếu vi phạm thì tùy theo mức độ sẽ bị Thẩm phán xử lý theo quy định của pháp luật. Việc mở phiên họp công khai tại Tòa án nhân nhân cũng chính là cơ sở xem xét, đánh giá chất lượng công tác áp dụng các biện pháp xử lý hành 12 chính tại Tòa án dân dân nói chung và khả năng, trình độ, năng lực người Thẩm phán nói riêng. Vì vậy, để đảm bảo cho một quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân đạt hiệu quả, đúng pháp luật đòi hỏi Thẩm phán phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật, có tâm huyết với nghề Toà án nói chung và uy tín của từng cá nhân Thẩm phán nói riêng. 1.1.3. Áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại TAND là hoạt động áp dụng pháp luật được tiến hành theo một trình tự, thủ tục xem xét chặt chẽ. Pháp lệnh số 09 và Nghị quyết số 04/2015/NQ-HĐTP ngày 24/12/2015 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của pháp luật về xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xứ lý hành chính tại Tòa án nhân dân đã quy định rất chi tiết và chặt chẽ trình tự thủ tục và cách thức tiến hành các hoạt động xem xét áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân buộc cơ quan Tòa án mà đại diện là Thẩm phán phải tuân thủ triệt để các quy định đó khi tổ chức phiên họp xem xét áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân. Thẩm phán được phân công xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC phải dự tính trước các tình huống phát sinh tại phiên họp như: việc khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong quá trình lập hồ sơ đề nghị; người bị đề nghị áp dụng biện pháp xử hành chính vắng mặt; đại diện cơ quan đề nghị, Kiểm sát viên hoặc phiên dịch vắng mặt. Trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC, nếu Tòa án vi phạm các trình tự, thủ tục phiên họp do pháp luật quy định thì bị coi là vi phạm nghiêm trọng Pháp lệnh trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân và sẽ bị Viện kiểm sát nhân dân kháng nghị, dẫn tới việc quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân có thể bị hủy bỏ. Do vậy quá trình tổ chức phiên họp, Thẩm phán phải tuân thủ triệt để các quy định của Pháp lệnh số 09 về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính tại Tòa án nhân dân. Đây chính là 13 việc áp dụng các quy phạm pháp luật hình thức được quy định trong Pháp lệnh số 09. Việc áp dụng đúng các quy định nêu trên giúp cho các quyền và nghĩa vụ của công dân được bảo đảm thực hiện một cách nghiêm chỉnh; các bước tiến hành trình tự, thủ tục được chính xác, khách quan; các quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại của Toà án bảo đảm đúng pháp luật. 1.1.3. Nguyên tắc của xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại TAND Nguyên tắc khi áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án được quy định cụ thể tại Điều 2 Pháp lệnh số 09 về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, theo đó, nguyên tắc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính được quy định như sau: Thứ nhất, việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án phải đảm bảo nguyên tắc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính được quy định tại khoản 2 Điều 3 và khoản 2 Điều 5 của Luật xử lý vi phạm hành chính, bao gồm: Cá nhân chỉ bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính nếu thuộc một trong các đối tượng sau: đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; Việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính phải được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan, đúng thẩm quyền, bảo đảm công bằng, đúng quy định của pháp luật; Việc quyết định thời hạn áp dụng biện pháp xử lý hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, nhân thân người vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng; Người có thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý hành chính có trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp chứng minh mình không vi phạm hành chính; Đối tượng bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính là cá nhân được quy định tại các điều 90, 92, 94 và 96 của Luật xử lý vi phạm hành chính. 14 Việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người chưa thành niên còn phải bảo đảm các quy định tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 134 của Luật xử lý vi phạm hành chính, cụ thể như sau: “1. Việc xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính chỉ được thực hiện trong trường hợp cần thiết nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội. Trong quá trình xem xét xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính, người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính phải bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên. Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng chỉ được áp dụng khi xét thấy không có biện pháp xử lý khác phù hợp hơn; 2. Việc xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính còn căn cứ vào khả năng nhận thức của người chưa thành niên về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm, nguyên nhân và hoàn cảnh vi phạm để quyết định việc xử phạt hoặc áp dụng biện pháp xử lý hành chính phù hợp; 4. Trong quá trình xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính, bí mật riêng tư của người chưa thành niên phải được tôn trọng và bảo vệ;” Thứ hai, việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính do một Thẩm phán thực hiện. Thứ ba, khi xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính, Thẩm phán độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Thứ tư, bảo đảm sự vô tư của những người tiến hành phiên họp, gồm Thẩm phán và Thư ký phiên họp. Nếu Thẩm phán, Thư ký được phân công thuộc những trường hợp sau thì phải từ chối, thay đổi Thẩm phán, Thư ký phiên họp: Là người thân thích của người bị đề nghị; Đã tiến hành xem xét, quyết định việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính trong cùng vụ việc đó; Đã tiến hành việc giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị đối với quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính trong cùng vụ việc đó; Có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ. 15 Thứ năm, tiếng nói, chữ viết dùng trong việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án là tiếng Việt. Người bị đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính hoặc người đại diện hợp pháp của họ, cha mẹ hoặc người giám hộ của người bị đề nghị là người chưa thành niên có quyền dùng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình và phải có người phiên dịch. Thứ sáu, người bị đề nghị, cha mẹ hoặc người giám hộ của người bị đề nghị là người chưa thành niên có quyền tự mình hoặc nhờ luật sư, người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trường hợp người bị đề nghị là người chưa thành niên mà không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp thì Tòa án yêu cầu Đoàn luật sư phân công Văn phòng luật sư cử người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ. Tòa án bảo đảm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị đề nghị. Thứ bảy, bảo đảm quyền của người bị đề nghị được giải trình trước Tòa án, tranh luận với cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính. Thứ tám, bảo đảm quyền được xem xét theo hai cấp trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính. Theo đó, Tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính là Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cơ quan đề nghị có trụ sở. Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền xét lại quyết định của Tòa án nhân dân cấp huyện bị khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị. 1.2. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng BPXLHC tại TAND 1.2.1. Thẩm quyền Thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 theo tinh thần của Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị đó là “hình thành cơ chế pháp lý đế Chính phủ thực hiện quyền yêu cầu xem xét, xử lý bằng thủ tục tư pháp đối với mọi vi phạm nghiêm trọng được phát hiện trong quá trình quản lý, tổ chức thi hành pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng của công dân và cơ quan công quyền trước Tòa án” cũng như bảo đảm thực hiện các cam kết quốc tế về quyền con 16