Tài liệu Tổ chức hạch toán chi phí sản xuất để tính giá thành sản phẩm xây lắp ở công ty xây dựng số 1

Lêi nãi ®Çu. KÕ to¸n lµ mét c«ng cô phôc vô qu¶n lý kinh tÕ víi chøc n¨ng c¬ b¶n lµ cung cÊp nh÷ng th«ng tin kh«ng chØ cho b¶n th©n doanh nghiÖp mµ cho tÊt c¶ c¸c bªn quan t©m nh nhµ ®Çu t , ng©n hµng ,nhµ níc... NhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng , kÕ to¸n ®îc c¸c nhµ kinh tÕ , c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ c¸c chñ doanh nghiÖp coi nh “mét ng«n ng÷ kinh doanh” nh nghÖ thuËt ®Ó ghi chÐp , ph©n tÝch tæng hîp c¸c nghiªp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp . Qua c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n sÏ gióp ban gi¸m ®èc, héi ®ång qu¶n trÞ biÕt ®îc t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp . Qua c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n sÏ gióp ban gi¸m ®èc, héi ®ång qu¶n trÞ biÕt ®îc t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ hay kh«ng .§ång thêi nh÷ng ngêi ®iÒu hµnh doanh nghiÖp sím t×m ra c¸c biÖn ph¸p ®óng ®¾n kÞp thêi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh , lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Môc tiªu hµng ®Çu cña bÊt cø doanh nghiÖp s¶n xuÊt nµo còng lµ lîi nhuËn , mµ muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× con ®êng c¬ b¶n l©u dµi lµ ph¶i h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm th× doanh nghiÖp ph¶i h¹ thÊp chÝ phÝ tøc lµ sö dông tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, sö dông tèi ®a c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ vµ kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. NhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c , muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i cã mét gi¸ thµnh hîp lý vµ s¶n phÈm ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng . Mét nguyªn t¾c c¬ b¶n trong qu¶n lý s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp lµ ph¶i sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ sè vèn mµ doanh nghiÖp bá ra . NhËn biÕt ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ , em ®· ®i s©u nghiªn cøu vµ ®· chän ®Ò tµi “Tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó tÝnh 1 gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p” ë c«ng ty x©y dùng sè 1 trùc thuéc tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam (VINACONEX) MÆc dï trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó hoµn thµnh ®Ò tµi, em nhËn ®îc sù gióp ®ì tËn t©m, nhiÖt t×nh cña Nhµ gi¸o u tó, gi¶ng viªn cao cÊp Vò Huy CÈm vµ cña c¸c c«, c¸c b¸c trong c«ng ty x©y dùng sè 1, cïng sù cè g¾ng cña b¶n th©n nhng do nhËn thøc vµ tr×nh ®é cã h¹n ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ , h¬n n÷a thêi gian thùc tËp cha nhiÒu cho nªn b¶n th©n chuyªn ®Ò còng kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. V× vËy em kÝnh mong c¸c thÇy c« ®ãng gãp thªm ý kiÕn ®Ó em cã ®iÒu kiÖn bæ xung n©ng cao kiÕn thøc cña m×nh nh»m phôc vô tèt h¬n c«ng t¸c thùc tÕ sau nµy. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thµy c«, ®Æc biÖt lµ thÇy Vò Huy CÈm cïng c¸c b¸c , c¸c c« trong c«ng ty ®· nhiÖt t×nh chØ b¶o , gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n chuyªn ®Ò nµy. Chuyªn ®Ò gåm 3 ch¬ng: CH¦¥NG I: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm CH¦¥NG II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i ®¬n vÞ thùc tËp. CH¦¥NG III: Mét sè ý kiÕn ®Ò suÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ë C«ng ty x©y dùng sè 1. 2 CH¦¥NG I: lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1/ chi phÝ s¶n xuÊt 1.1. B¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p Nh ta ®· biÕt, ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hay thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc dÞch vô nµo ®ã , c¸c doanh nghiÖp nãi chung thêng xuyªn ph¶i bá ra c¸c kho¶n chi phÝ nh sö dông nhµ xëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, tiÒn l¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn mÆt,chi b»ng tiÒn kh¸c...§Ó cã thÓ biÕt ®îc sè chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra trong kú ho¹t ®éng nh»m tæng hîp tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ phôc vô yªu cÇu qu¶n lý th× mäi chi phÝ nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , tiªu thô s¶n phÈm . Thùc chÊt lµ sù chuyÓn dÞch vèn, chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi tîng tÝnh gi¸. §èi víi doanh nghiÖp x©y l¾p, gi¸ trÞ cña s¶n phÈm x©y l¾p ®îc thÓ hiÖn theo c«ng thøc sau: Gxl=C+V+m Trong ®ã : - Gxl lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm x©y l¾p . - C lµ toµn bé gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt tiªu hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm x©y l¾p cô thÓ nh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ,chi phÝ nguyªn vËt liÖu. - V lµ chi phÝ tiÒn l¬ng , tiÒn c«ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng tham gia qu¸ tr×nh x©y dùng. - m gi¸ trÞ do lao ®éng sèng t¹o ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng x©y l¾p t¹o ra s¶n phÈm x©y l¾p. 3 1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p. Trong doanh nghiÖp x©y l¾p , chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung kinh tÕ vµ c«ng dông cung kh¸c nhau nªn yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i chi phÝ còng kh¸c nhau .ViÖc qu¶n lý chi phÝ kh«ng chØ dùa vµo sè liÖu ph¶n ¶nh tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt mµ cßn ph¶i c¨n cø vµo sè liÖu cô thÓ cña tõng lo¹i chi phÝ riªng biÖt nh»m phôc vô cho yªu cÇu kiÓm tra vµ ph©n tÝch chi phÝ ph¸t sinh theo tõng c«ng tr×nh ,h¹ng môc c«ng tr×nh .Do ®ã ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch khoa häc vµ thèng nhÊt kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p mµ cßn lµ c¬ së cho viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña kÕ to¸n ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng hiÖn nay. Trong doanh nghiÖp x©y l¾p viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo nh÷ng tiªu thøc sau: 1.2.1 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy c¨n cø vµo tÝnh chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó chia ra c¸c yÕu tè chi phÝ cã cïng mét néi dung kinh tÕ , kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë lÜnh vùc nµo, ë ®©u vµ môc ®Ých hoÆc t¸c dông cña chi phÝ s¶n xuÊt nh thÕ nµo. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ®îc chia thµnh c¸c yÕu tè: * Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ, thiÕt bÞ x©y dùng c¬ b¶n mµ doanh nghiÖp ®· sö dông trong kú . * Chi phÝ nh©n c«ng : Bao gåm toµn bé sè tiÒn c«ng ph¶i tr¶, tiÒn trÝch b¶o hiÓm y tÕ, b¶o hiÓm x¨ héi, kinh phÝ c«ng ®oµn cña c«ng nh©n vµ nh©n viªn ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 4 * Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ toµn bé sè ph¶i trÝch khÊu hao trong th¸ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp x©y l¾p. * ChÝ phÝ dÞch vô mua ngoµi lµ toµn bé sè tiÒn doanh nghiÖp chi ra vÒ c¸c lo¹i dÞch vô mua tõ bªn ngoµi nh»m phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn lµ toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng x©y l¾p kinh doanh ngoµi bèn yÕu tè trªn. Ph©n lo¹i theo c¸ch thøc nµy sÏ cho biÕt kÕt cÊu, tû träng cña tõng lo¹i chi phÝ trong ho¹t ®éng x©y l¾p , phôc vô cho yªu cÇu th«ng tin vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®ång thêi ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ cho kú sau. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp ta qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ , tËp hîp vµ lËp b¸o c¸o s¶n xuÊt theo yÕu tè chi phÝ . §©y lµ ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i rÊt cã ý nghÜa trong c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp , lµ c¬ së ®Ó lËp vµ gi¸m s¸t dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. X©y dùng vµ xÐt duyÖt kÕ ho¹ch ®Þnh møc vèn lu ®éng cÇn thiÕt , tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh phÇn lao ®éng qu¸ khø cÇn bï ®¾p vµ phÇn lao ®éng s¸ng t¹o. Tuy nhiªn, víi c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ nªu nªn ®îc c¸c yÕu tè chi phÝ nµo ®ã ®· ®îc sö dông chø kh«ng chØ râ ®îc c«ng dông cô thÓ cña chi phÝ vµ quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy mµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cßn ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c«ng dông kinh tÕ. 1.2.2.Ph©n lo¹i theo c«ng dông kinh tÕ (theo kho¶n môc chi phÝ): Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã cïng c«ng dông kinh tÕ ®îc s¾p xÕp vµo mét kho¶n môc kinh tÕ nhÊt ®Þnh, kh«ng kÓ ®Õn kho¶n chi phÝ ®ã cã néi dung kinh tÕ nh thÕ nµo .Vµ theo c¸ch nµy chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia ra thµnh c¸c kho¶n môc kh¸c nhau tuú thuéc vµo tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Trong chÕ ®é hiÖn hµnh toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh 6 nhãm: + Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt s¶n phÈm. 5 + Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ trÝch b¶o hiÓm x· héi cña c«ng nh©n trùc tiÕp tham gia s¶n xuÊt. + Chi phÝ m¸y thi c«ng: Bao gåm toµn bé m¸y mãc thiÕt bÞ tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. + Chi phÝ s¶n xuÊt chung : Bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho s¶n xuÊt, chi phÝ dïng ®Ó qu¶n lý , phôc vô chung trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt. + Chi phÝ b¸n hµng : Lµ nh÷ng chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ , lao vô...gåm c¸c chi phÝ b¶o qu¶n ,®ãng gãi ,vËn chuyÓn, giíi thiÖu ,b¶o hµnh s¶n phÈm , hµng ho¸... + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp bao gåm nh÷ng chi phÝ dïng ®Ó qu¶n lý phôc vô chung ë ph¹m vi toµn doanh nghiÖp , c¸c kho¶n chi phÝ dù phßng, thuÕ vµ phÝ, lÖ phÝ tÝnh vµo chi phÝ chung cña doanh nghiÖp. Trong ®ã, 4 kho¶n chi phÝ ®Çu ( chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp , chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ m¸y thi c«ng vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung ) ®îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp th× chØ ®îc tÝnh khi x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong kú chø kh«ng tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa lín trong viÖc tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ë c¸c doanh nghiÖp vµ viÖc vËn dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n trong viÖc tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp. 1.2.3. Ph©n lo¹i chi phÝ theo quan hÖ víi sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra: C¨n cø vµo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh ngêi ta ph©n chia chi phÝ thµnh 2 lo¹i: Chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi. Chi phÝ cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi khi s¶n lîng thay ®æi .§ã lµ nh÷ng chi phÝ tån t¹i mµ ngay c¶ khi doanh nghiÖp kh«ng tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸. Chi phÝ biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi khi s¶n lîng hµng ho¸ s¶n xuÊt ra thay ®æi. Nh÷ng chi phÝ nµy g¾n liÒn víi tõng s¶n phÈm riªng biÖt. 6 Tuy nhiªn sù ph©n chia chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi chØ mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi. Chi phÝ cè ®Þnh chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc khi quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp t¬ng ®èi æn ®Þnh . Khi quy m« s¶n xuÊt thay ®æi th× chi phÝ cè ®Þnh còng thay ®æi theo . Víi c¸ch ph©n lo¹i nµy doanh nghiÖp cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n tÝnh hîp lý cña c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ sö dông vèn cao. Ngoµi ra nã cßn lµ c¬ së quan träng ®Ó x¸c ®Þnh møc s¶n phÈm tèi thiÓu vµ x©y dùng mét chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý linh ho¹t cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ trong c¬ chÕ hiÖn nay, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng dù to¸n chi phÝ . 1.2.4 Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cho ®èi tîng chÞu phÝ: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia lµm hai lo¹i: + Chi phÝ trùc tiÕp. + Chi phÝ gi¸n tiÕp. Chi phÝ trùc tiÕp lµ chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp vµ ®îc kÕt chuyÓn trùc tiÕp tù b¶n th©n nã vµo s¶n phÈm hay c«ng viÖc . Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc kh¸c nhau, chi phÝ nµy cÇn ph¶i ®îc ph©n bæ cho tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. Ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa trong viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi tîng chÞu phÝ mét c¸ch hîp lý. Ngoµi ra trong kÕ to¸n qu¶n trÞ cßn ph©n lo¹i chi phÝ thµnh hai lo¹i chÝnh lµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt . + Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm : Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp , chi phÝ m¸y thi c«ng vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. + Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt bao gåm: Chi phÝ tiÕp thÞ vµ chi phÝ lu th«ng, chi phÝ qu¶n lý. 7 Chi phÝ s¶n xuÊt cßn gäi lµ chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt cßn ®îc gäi lµ chi phÝ thêi kú lµ c¸c chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong kú cña doanh nghiÖp. C¸c kh¸i niÖm chi phÝ ®ã vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng ®îc biÓu hiÖn trªn s¬ ®å sau: Chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm) Chi phÝ NVL trùc tiÕp Chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp Gi¸ trÞ ban ®Çu (chi phÝ ban ®Çu) Chi phÝ m¸y thi c«ng chi phÝ chung Gi¸ trÞ chuyÓn ®æi (chi phÝ chuyÓn ®æi) Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt (chi phÝ thêi kú) Chi phÝ tiÕp thÞ hoÆc b¸n hµng bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ cÇn cho sù thùc hiÖn yªu cÇu cña kh¸ch hµng nh»m ®­a s¶n phÈm tíi tay kh¸ch hµng: hoa hång b¸n hµng, hÖ chi phÝ qu¶ng c¸o, khÊu hao.... 8 Chi phÝ qu¶n lý chung cña toµn XÝ nghiÖp Chi phÝ hµnh chÝnh sù nghiÖp, l­ ¬ng nh©n viªn v¨n phßng Ngoµi ra ®Ó phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n tõng doanh nghiÖp mµ ph©n chia chi phÝ theo yªu cÇu cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. 2/ Gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 2.1 Gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, trong s¶n xuÊt , chi phÝ míi chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù hao phÝ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh th× chi phÝ cÇn ph¶i ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay lµ víi gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm chÝnh lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho s¶n phÈm vµ dÞch vô do doanh nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®îc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh theo tõng lo¹i s¶n phÈm dÞch vô cô thÓ hoµn thµnh (theo tõng ®èi tîng tÝnh gi¸) vµ chØ tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh toµn bé qui tr×nh s¶n xuÊt (tøc thµnh phÈm) hay hoµn thµnh mét sè giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ( nöa thµnh phÈm) Gi¸ thµnh võa mang tÝnh chñ quan võa mang tÝnh kh¸ch quan trong mét chõng mùc nµo ®ã. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ qu¶n lý gi¸ thµnh cã hiÖu qu¶ ta cÇn ph¶i xem xÐt vµ hiÓu râ b¶n chÊt cña gi¸ thµnh . Gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn l¬ng lao ®éng kÕt tinh trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸. Sù dÞch chuyÓn vµ kÕt tinh gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng trong s¶n phÈm lµ tÊt yÕu,®©y lµ biÓu hiÖn tÝnh kh¸ch quan cña gi¸ thµnh. MÆt kh¸c , gi¸ thµnh lµ ®¹i lîng tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së cña chi phÝ s¶n xuÊt trong kú. Trªn gãc ®é nµy gi¸ thµnh thÓ hiÖn tÝnh chñ quan cña m×nh : nã lµ mét chØ tiªu cã sù dao ®éng nhÊt ®Þnh .TÝnh chñ quan ®ã ®ùoc thÓ hiÖn ra díi hai khÝa c¹nh: - Thø nhÊt : gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®¨ hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt 9 ®Þnh .V× vËy viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®¸nh gÝa kh¸c nhau còng lµm cho gi¸ thµnh mang mét tÝnh chñ quan nhÊt ®Þnh. - Thø hai: gi¸ thµnh ®îc tÝnh trªn c¬ së cña chi phÝ s¶n xuÊt. Do vËy nh÷ng chuÈn mùc kh¸c nhau vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh còng t¹o ra cho nã tÝnh kh¸ch quan. Ch¼ng h¹n trong chÕ ®é kÕ to¸n tríc ®©y ë níc ta , gi¸ thµnh s¶n phÈm ngoµi c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung cßn bao gåm c¶ c¸c chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ b¸n hµng...Trong chÕ ®é kÕ to¸n th× phÇn chi phÝ tµi chÝnh, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ su tÇm vµ ph¸t triÓn kh«ng ®îc phÐp tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chØ sö dông ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Trong doanh nghiÖp x©y l¾p gi¸ thµnh s¶n phÈm mang tÝnh chÊt c¸ biÖt, tÝnh c¸ biÖt nµy thÓ hiÖn tríc hÕt lµ mçi c«ng tr×nh sau khi hoµn thµnh ®Òu cã mét gi¸ thµnh riªng. MÆt kh¸c s¶n phÈm x©y l¾p ®îc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n tríc khi s¶n phÈm hoµn thµnh bëi v× do ®Æc tÝnh cña ngµnh x©y dùng lµ ®Ó ®îc thi c«ng mét c«ng tr×nh Doanh nghiÖp ph¶i tham gia ®Êu thÇu vµ ph¶i ®a ra mét gi¸ nhËp thÇu phï hîp . Do ®ã gi¸ thµnh thùc tÕ cña mét c«ng tr×nh hoµn thµnh quyÕt ®Þnh tíi lç, l·i cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ hiÖn nay, ®Ó ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®îc sù cho phÐp cña nhµ níc mét sè doanh nghiÖp ®· chñ ®éng x©y dùng c¸c c«ng tr×nh d©n dông nh : Nhµ ë, v¨n phßng, cña hµng sau ®ã b¸n l¹i cho c¸c ®èi tîng cã nhu cÇu sö dông víi gi¸ c¶ hîp lý th× gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p còng lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n. 2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, v× vËy vÊn ®Ò qu¶n lý tèt gi¸ thµnh lµ mét yªu cÇu ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §Ó qu¶n lý ®îc tèt th× tríc hÕt cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ph©n lo¹i gi¸ thµnh cho yªu cÇu qu¶n lý, v× nhê ®ã doanh nghiÖp cã thÓ ph©n tÝch ®îc biÕn ®éng cña gi¸ vµ chiÒu híng t¸c ®éng cña chóng ®Ó cã biÖn ph¸p thÝch hîp. 10 C¨n cø vµo yªu cÇu kh¸c nhau mµ ngêi ta ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¸ch kh¸c nhau. a. XÐt vÒ mÆt qu¶n lý gi¸ thµnh : C¨n cø vµo sè liÖu ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ngêi ta cã 3 chØ tiªu gi¸ thµnh bao gåm: + Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch : §îc x¸c ®Þnh khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së sè liÖu gi¸ thµnh thùc tÕ cña quý tríc vµ c¸c ®Þnh møc kinh tÕ cña kú kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. + Gi¸ thµnh ®Þnh møc : còng nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm .Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng trªn c¬ së b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng thay ®æi suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc cßn ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch, nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. + Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh vµo cuèi kú kinh doanh trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Víi ph¬ng ph¸p ph©n chia gi¸ thµnh nµy doanh nghiÖp cã thÓ so s¸nh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, viÖc chÊp hµnh ®Þnh møc chi phÝ vµ ®Þnh møc gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp . b. XÐt vÒ mÆt ho¹ch to¸n vµ theo qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp th× gi¸ thµnh s¶n phÈm cã bao gåm 2 lo¹i lµ : gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm vµ gÝa thµnh tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm lµ toµn bé hao phÝ cña c¸c yÕu tè dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm trong ®ã bao gåm vÒ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho s¶n phÈm hoµn thµnh : 11 Chi phÝ s¶n Gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n thùc tÕ s¶n = s¶n phÈm dë dang + xuÊt s¶n phÈm phÈm (®Çu kú) (trong kú) xuÊt s¶n - phÈm dë dang Gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ cña s¶n phÈm ®îc sö dông khi nhËp kho, xuÊt kho thµnh phÈm vµ cã nghÜa thùc tÕ vÒ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. • ý nghÜa cña gi¸ thµnh s¶n phÈm : Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ thíc ®o chi phÝ s¶n xuÊt cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hay, mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c gi¸ thµnh s¶n phÈm cã quan hÖ víi kh¶ n¨ng sinh lîi bëi v× trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, muèn thu ®îc lîi nhuËn tèi ®a th× gi¸ thµnh ph¶i nhá h¬n gi¸ b¸n, gi¸ thµnh cµng thÊp th× kh¶ n¨ng sinh lîi cµng cao. ChÝnh v× vËy mµ gi¸ thµnh ®îc coi lµ c¬ së xuÊt ph¸t ®iÓm cña gi¸ c¶. 2.3 Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®îc cho mét lîng s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. Tuy nhiªn ph¹m vi vµ néi dung cña chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. - Thø nhÊt : chi phÝ s¶n xuÊt chØ tÝnh ®Õn nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong mét kú (th¸ng, quý, n¨m) kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn sè s¶n phÈm ®· hoµn thµnh hay cha. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ giíi h¹n sè chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. -Thø hai : do chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh trong mét kú cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña kú tríc chuyÓn sang sè chi phÝ ph¸t sinh kú nµy vµ sè chi phÝ kú nµy chuyÓn san kú sau. Vµ do lîng chi phÝ s¶n xuÊt kú tríc chuyÓn sang thêng kh«ng nhÊt trÝ víi lîng chi phÝ kú nµy chuyÓn sang kú sau 12 nªn tæng gi¸ thµnh trong kú thêng kh«ng nhÊt trÝ víi tæng chi phÝ chi ra trong kú ®ã. §iÒu ®ã cã thÓ ®îc biÓu hiÖn trong s¬ ®å sau: Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú Chi phÝ ph¸t sinh trong kú Tæng gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú Nh vËy : Tæng gi¸ thµnh chi phÝ sx ph¸t chi phÝ sx dë chi phi sx dë s¶n phÈm sx = sinh trong kú + dang ®Çu kú – dang cuèi kú trong kú - Thø ba: chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi khèi lîng chñng lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh, trong khi ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i liªn quan tíi khèi lîng chñng lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh. Tõ s¬ ®å trªn ta thÊy gi¸ thµnh ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ khèi lîng s¶n phÈm ®¨ hoµn thµnh. Néi dung cña gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ chi phÝ ®îc tÝnh cho sè lîng vµ lo¹i chi phÝ ®ã. V× vËy kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt cã mèi quan hÖ biÖn chøng vµ lµ hai c«ng viÖc liªn tiÕp nhau. VÒ b¶n chÊt chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh ®Òu gièng nhau, ®Òu lµ nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mang doanh nghiÖp bá ra trong kú. 13 Trong doanh nghiÖp x©y l¾p, gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p vµ chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng t¸c x©y l¾p thèng nhÊt vÒ mÆt lîng trong trêng hîp : §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ mét c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®îc hoµn thµnh trong kú tÝnh gi¸ hoÆc gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú b»ng cuèi kú 3. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt : Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hoÆc mét hÖ thèng ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè vµ kho¶n môc trong ph¹m vi giíi h¹n ®èi tîng h¹ch to¸n ®· x¸c ®Þnh. Th«ng thêng ®èi víi mçi lo¹i ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ th× cã mét ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ phï hîp . Néi dung chñ yÕu cña ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ trªn c¬ së c¸c ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ ®· x¸c ®Þnh, kÕ to¸n më thÎ tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh vµo c¸c ®èi tîng h¹ch to¸n ®Ó tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ . Tuú thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp mµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n sau cho phï hîp: 3.1 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo s¶n phÈm: §îc tËp hîp vµ ph©n lo¹i theo tõng thø lo¹i s¶n phÈm riªng hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nÕu doanh nghiÖp chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm). Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. Trêng hîp cã nhiÒu thø lo¹i s¶n phÈm, cßn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc ph©n bæ cho tõng thø lo¹i s¶n phÈm theo mét tiªu thøc ph©n bæ hîp lý ®èi víi tõng doanh nghiÖp cô thÓ. Khi ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo s¶n phÈm ®îc ¸p dông th× gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p trùc tiÕp. 14 3.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo tõng nhãm s¶n phÈm: Trong c¸c doanh nghiÖp, s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra bao gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø theo quy tr×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. C¸c s¶n phÈm cã tÝnh chÊt t¬ng tù gièng nhau vÒ c¸c chØ tiªu s¶n xuÊt ®îc xÕp vµo mét nhãm s¶n phÈm vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp theo tõng nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i .VÒ c¬ b¶n ph¬ng ph¸p nµy t¬ng tù nh ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo s¶n phÈm. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy th× gi¸ thµnh cña s¶n phÈm cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p liªn hîp. 3.3 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo chi tiÕt hoÆc bé phËn s¶n phÈm: Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®îc tæ chøc theo kiÓu song song . Theo ph¬ng ph¸p nµy c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc h¹ch to¸n vµ ph©n lo¹i theo tõng chi tiÕt hoÆc bé phËn riªng biÖt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ . Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ nµy th× gi¸ s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng tæng sè cña c¸c chi tiÕt , bé phËn cÊu thµnh nªn s¶n phÈm. 3.4 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng: Theo ph¬ng ph¸p nµy th× c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp theo tõng ®¬n ®Æt hµng trong s¶n xuÊt riªng biÖt. Khi cã gi¸ trÞ ®¬n ®Æt hµng chÝnh lµ gi¸ trÞ toµn bé khèi lîng s¶n phÈm c«ng viÖc hoµn thµnh cho ®¬n ®Æt hµng ®ã. Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn s¶n xuÊt gia c«ng chÕ biÕn theo ®¬n ®Æt hµng. 3.5 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo giai ®o¹n c«ng nghÖ: Theo ph¬ng ph¸p nµy c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp theo tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ ®îc ph©n tÝch theo tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc b¸n thµnh phÈm. Tuú theo yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n xuÊt vµ qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp cô thÓ , giai ®o¹n c«ng nghÖ ë ®©y cã thÓ lµ giai ®o¹n s¶n xuÊt, ph©n xëng s¶n xuÊt nh : sîi, dÖt, nhuém ....(trong doanh nghiÖp dÖt) gang thÐp, c¸n thÐp (trong doanh nghiÖp luyÖn kim). Sau mçi giai ®o¹n c«ng nghÖ thêng thu 15 ®îc nöa thµnh phÈm cã thÓ ®îc nhËp kho b¸n thµnh phÈm hay chuyÓn cho doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt cã theo kiÓu c«ng nghÖ chÕ biÕn liªn tôc. 4. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ nh÷ng kü thuËt sö dông sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®îc vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Ó tÝnh tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña s¶n phÈm ®· hoµn thµnh theo ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· x¸c ®Þnh . Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Ó sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh , tuú theo ®Æc ®iÓm chi phÝ, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®· x¸c ®Þnh cña doanh nghiÖp ®Ó ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p ®Ó tÝnh gi¸ thµnh phï hîp. Cã c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh th«ng dông sau: 4.1. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ( Z) gi¶n ®¬n ( hay ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp) Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông víi doanh nghiÖp cã ®èi tîng tÝnh gi¸ phï hîp víi ®èi tîng tËp hîp chi phÝ, cã chu kú tÝnh gi¸ phï hîp víi b¸o c¸o, quy tr×nh c«ng nghÖ ®¬n gi¶n , æn ®Þnh. Do ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ®èi tîng tËp hîp chi phÝ phï hîp víi nhau, nªn dùa trªn sè liÖu chi phÝ ®· tËp hîp ®îc trong kú vµ chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú, cuèi kú ®¸nh gi¸ ®îc , gi¸ thµnh tÝnh theo c«ng thøc sau : Tæng gi¸ thµnh = chi phÝ s¶n xuÊt + chi phÝ s¶n xuÊt dë - Chi phÝ s¶n xuÊt dë s¶n xuÊt trong kú Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt dang ®Çu kú dang cuèi kú. Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm = Tæng sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh 16 4.2 Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: Ph¬ng ph¸p nµy, ®îc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn , chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hay tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n, bé phËn s¶n xuÊt t¹o nªn s¶n phÈm. Tæng gi¸ thµnh = chi phÝ chi tiÕt1 + .... + chi phÝ chi tiÕt n (s¶n phÈm hoµn thµnh) ( Z1) ( Z n) Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp khai th¸c, dÖt , nhuém, c¬ khÝ chÕ t¹o, may mÆc... 4.3 Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ s¶n phÈm phô: §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm chÝnh cßn thu ®îc c¸c s¶n phÈm phô (nh trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn rîu, ®êng, bia..). §Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh, kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô khái tæng chi phÝ s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph¬ng ph¸p nh : Gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸ íc tÝnh, gi¸ nguyªn vËt liÖu ban ®Çu....Khi ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh nh sau : Tæng gi¸ thµnh = gi¸ trÞ s¶n phÈm + tæng chi phÝ – gi¸ trÞ s¶n - gi¸ trÞ s¶n s¶n phÈm chÝnh(s¶n phÈm dë dang (®Çu kú) ph¸t sinh phÈm phô (trong kú) thu håi trong kú) 17 phÈm dë dang (cuèi kú) 4.4. Ph¬ng ph¸p hÖ sè: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp, mµ trong cïng mét quy tr×nh s¶n xuÊt – kinh doanh cïng dîc sö dông c¸c yÕu tè hao phÝ, nhng kÕt qu¶ thu ®îc ®ßng thêi cã nhiÒu cÊp lo¹i thø h¹ng s¶n phÈm, vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh tõng lµ tõng cÊp lo¹i thø h¹ng s¶n phÈm . Chi phÝ kh«ng h¹ch to¸n riªng tõng lo¹i s¶n phÈm mµ ph¶i tËp trung cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy, tríc hÕt kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo ®Þnh møc tiªu chuÈn kinh tÕ kü thuËt ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè gi¸ thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm, trong ®ã lÊy mét lo¹i s¶n phÈm lµm chuÈn cã hÖ sè gi¸ b»ng 1 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cho c¸c lo¹i s¶n phÈm. Tr×nh tù tÝnh gi¸ ®îc tÝnh nh sau: Tríc hÕt c¨n cø vµo khèi lîng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh cña tõng lo¹i, cÊp lo¹i ®Ó quy ®æi ra khèi lîng s¶n phÈm tiªu chuÈn. Tæng gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña s¶n = s¶n phÈm tiªu chuÈn Sè lîng s¶n phÈm quy ®æi 18 Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n = gi¸ thµnh ®¬n vÞ phÈm tõng lo¹i s¶n phÈm Tæng gi¸ thµnh = Gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n phÈm c¸c dë dang ®Çu kú lo¹i s¶n phÈm x hÖ sè quy ®æi s¶n phÈm tõng lo¹i. + Tæng chi phÝ + Gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ph¸t dë dang cuèi kú sinh trong kú 4.5. Ph¬ng ph¸p tÝnh theo tû lÖ gi¸ thµnh (ph¬ng ph¸p tû lÖ): Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i cã quy c¸ch , phÈm chÊt kh¸c nhau nh may mÆc , dÖt kim ...§Ó gi¶m bít khèi lîng c«ng viÖc kÕ to¸n thêng tËp hîp chi phÝ theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc ) kÕ to¸n sÏ tÝnh ra gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cïng lo¹i: Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña c¸c lo¹i s¶n phÈm Tû lÖ gi¸ thµnh = Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt kÕ ho¹ch cña c¸c lo¹i s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm cïng lo¹i = Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch x tû lÖ gi¸ thµnh (®Þnh møc )®¬n vÞ SP lo¹i i 4.5. Ph¬ng ph¸p liªn hîp: Lµ ph¬ng ph¸p ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp cã tæ chøc s¶n xuÊt, tÝnh chÊt quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm lµm ra ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh ë doanh nghiÖp ho¸ chÊt, dÖt kim, ®ãng giÇy...Trªn thùc tÕ kÕ to¸n cã thÓ kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p trùc tiÕp víi tæng céng chi phÝ, tæng céng chi phÝ víi tû lÖ, hÖ sè hoÆc trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô.... C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ¸p dông lµ linh ho¹t ®èi víi tõng doanh nghiÖp cô thÓ, dùa trªn ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp ®ã. 19 5. ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang : Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, doanh nghiÖp thu ®îc nh÷ng s¶n phÈm hoµn thµnh s¶n xuÊt trong kú( thµnh phÈm) vµ còng thu ®îc nh÷ng kho¶n chi phÝ bá ra cha thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. Bé phËn chi phÝ ®ã gäi lµ chi phÝ dë dang cuèi kú hay cßn gäi lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang. §Ó tÝnh ®îc gi¸ thµnh cña sè s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú th× ®Õn cuèi kú kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®óng vµ kh¸ch quan sÏ phô thuéc phÇn lín vµo viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang. Do vËy khi ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang ph¶i x¸c ®Þnh ®îc møc ®é hoµn thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm dë dang ë tõng giai ®o¹n chÕ biÕn, ®ång thêi vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cho phï hîp. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang thêng ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp nh sau: 5.1. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Trong trêng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chiÕm tû träng lín vµ chñ yÕu trong gi¸ thµnh cña s¶n phÈm vµ s¶n phÈm lµm dë nhá vµ kh«ng chªnh lÖch nhiÒu gi÷a c¸c kú th× doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú. Theo ph¬ng ph¸p nµy th× chi phÝ s¶n phÈm dë cuèi kú chØ tÝnh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, cßn c¸c chi phÝ kh¸c tÝnh hÕt cho thµnh phÈm. CPSP dë ®Çu kú (kho¶n môc NVL Chi phÝ SP dë dang cuèi kú CP NVL trùc tiÕp + trùc tiÕp) ph¸t sinh trong kú s¶n xuÊt = sè lîng x dë dang Sè lîng SP hoµn + Sè lîng dë dang thµnh trong kú SX cuèi kú 20 cuèi kú