Tài liệu Tình hình bệnh lợn con phân trắng trên đàn lợn tại hợp tác xã thanh vân, tỉnh vĩnh phúc và ứng dụng chế phẩm bokashi phòng trị bệnh

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I ----------- ----------- BÙI TH NG C DI P TÌNH HÌNH B NH L N CON PHÂN TR NG TRÊN ðÀN L N T I H P TÁC Xà THANH VÂN - VĨNH PHÚC VÀ NG D NG CH PH M BOKASHI PHÒNG TR B NH LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P Chuyên ngành : Thú y Mã s : 60.64.01.01 Ngư i hư ng d n khoa h c : TS. CHU ð C TH NG HÀ N I - 2012 L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a chính b n thân tôi ñư c s hư ng d n c a TS. Chu ð c Th ng. Các s li u nghiên c u trong lu n văn này là trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v h c v nào. Tôi xin cam ñoan m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã ñư c cám ơn và các thông tin trích d n trong lu n văn ñã ñư c ghi rõ ngu n g c. N u sai tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m. Hà N i, ngày 15 tháng 12 năm 2012 Tác gi Bùi Th Ng c Di p Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… i L I C M ƠN Trong quá trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p. ðư c s giúp ñ , gi ng d y nhi t tình c a các Th y cô giáo trong Khoa Thú y, Ban qu n lý ñào t o, Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i, ñã t o ñi u ki n thu n l i nh t giúp ñ tôi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u th c hi n ñ tài. Nhân d p hoàn thành lu n văn này tôi xin chân thành bày t lòng bi t ơn sâu s c nh t t i: Ban Giám hi u Nhà trư ng, Ban qu n lý ñào t o, các th y cô giáo Khoa Thú y, Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i cùng t t c b n bè ñ ng nghi p và ngư i thân ñã ñ ng viên, t o ñi u ki n t t nh t giúp tôi th c hi n ñ tài và hoàn thành lu n văn. ð c bi t, tôi xin chân thành c m ơn s quan tâm, giúp ñ c a th y giáo hư ng d n: Ti n sĩ Chu ð c Th ng ñã dành nhi u th i gian, công s c hư ng d n ch b o t n tình giúp ñ tôi trong quá trình th c hi n ñ tài và hoàn thành cu n lu n văn này. M t l n n a tôi xin g i t i các Th y giáo, cô giáo, các b n bè ñ ng nghi p l i c m ơn và l i chúc s c kho , cùng m i ñi u t t ñ p nh t. Xin trân tr ng c m ơn! Hà N i, ngày 12 tháng 12 năm 2012 Tác gi Bùi Th Ng c Di p Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… ii M CL C L i cam ñoan i L i c m ơn ii M cl c iii Danh m c b ng vi Danh m c hình vii 1 M ð U 1 1.1 Tính c p thi t c a ñ tài 1 1.2 M c tiêu nghiên c u 3 2 T NG QUAN TÀI LI U 4 2.1 M t s ñ c ñi m c a l n con 4 2.1.1 ð c ñi m tiêu hóa c a l n con 4 2.1.2 Cơ năng ñi u ti t thân nhi t 4 2.1.3 H mi n d ch c a l n con 5 2.1.4 H vi sinh v t ñư ng ru t 6 2.2 B nh l n con phân tr ng - LCPT 6 2.2.1 Nguyên nhân 7 2.2.2 Cơ ch gây b nh 14 2.2.3 Tri u ch ng - b nh tích 15 2.2.4 Phòng và tr b nh. 16 2.3 Nh ng hi u bi t v các ch ph m sinh h c 21 2.3.1 Nh ng nghiên c u v vi khu n probiotic 21 2.3.2 Vai trò c a các vi khu n lactic và probiotic ñ i v i ñ ng v t 24 2.3.3 Ch ph m probiotic 28 2.3.4 Ch ph m EM- vi sinh v t h u hi u 29 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… iii 3 N I DUNG, NGUYÊN LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 32 3.1 N i dung nghiên c u 32 3.1.1 ði u tra tình hình b nh LCPT t i HTX Thanh Vân. 32 3.1.2 Th nghi m phòng b nh LCPT b ng ch ph m BOKASHI 32 3.1.3 ði u tr th nghi m b nh LCPT b ng các k t h p kháng sinh và ch ph m BOKASHI. 32 3.2 ð i tư ng, nguyên li u và ñ a ñi m nghiên c u 32 3.2.1 ð i tư ng nghiên c u 32 3.2.2 Nguyên li u 32 3.2.3 ð a ñi m nghiên c u 34 3.3 Phương pháp nghiên c u 34 3.3.1 Chu n b thí nghi m 34 3.3.2 Phương pháp ti n hành 35 3.3.4 Phương pháp x lý s li u 36 4 K T QU VÀ TH O LU N 37 4.1 K t qu ñi u tra th c tr ng b nh LCPT t i tr i l n c a HTX Thanh Vân 37 4.1.1 K t qu ñi u tra th c trang b nh LCPT t năm 2010 ñ n tháng 6 năm 2012 37 4.1.2 K t qu theo dõi b nh LCPT trong 6 tháng ñ u năm 2012 39 4.1.3 K t qu ñi u tra b nh LCPT theo l a tu i 43 4.1.4 Tình hình b nh LCPT theo mùa v trong năm 46 4.1.5 Tình hình b nh LCPT xét theo s l a ñ c a l n m . 48 4.1.6 Theo dõi nh hư ng c a b nh Viêm t cung hình m c b nh LCPT 52 l n m ñ n tình 4.2 K t qu phòng th nghi m b nh LCPT c a ch ph m BOKASHI 55 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… iv 4.2.1 K t qu phòng b nh l n con phân tr ng c a ch ph m BOKASHI 55 4.2.2 nh hư ng c a ch ph m ch ph m BOKASHI ñ n kh năng tăng tr ng c a l n con theo m 59 4.3 ðánh giá hi u qu ñi u tr b nh l n con phân tr ng c a ch ph m BOKASHI 61 4.3.1 So sánh hi u qu ñi u tr b nh l n con phân tr ng c a các phác ñ 62 4.3.2 K t qu ñi u tr ñ i trà b nh l n con phân tr ng 70 5 K T LU N VÀ ð NGH 71 5.1 K t lu n 71 5.2 ð ngh 72 TÀI LI U THAM KH O 73 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… v DANH M C B NG STT 2.1 Tên b ng Trang Tính ch t ñ i kháng ñ i v i vi khu n gây th i và gây b nh trong ru t 27 2.2 L i Ých c a vi khu n lactic có ñ c tính probiotic ñ i v i quá trình chuy n hoá các ch t ñ ng v t ch 27 3.1 M t s ñ c ñi m c a ch ph m EM BOKASHI cho ăn 33 4.1 K t qu ñi u tra b nh LCPT t năm 2010 ñ n tháng 6 năm 2012 37 4.2 K t qu ñi u tra b nh LCPT 6 tháng ñ u năm 2012 39 4.3 K t qu ñi u tra b nh LCPT t sơ sinh ñ n 21 ngày tu i 43 4.4 Tình hình b nh LCPT xét theo mùa v năm 2011 46 4.5 K t qu theo dõi b nh LCPT theo s l a ñ c a l n m 49 4.6 M i liên quan gi a b nh viêm t cung l n m v i b nh LCPT trên ñàn con 53 4.7 K t qu phòng b nh l n con phân tr ng c a ch ph m BOKASHI 56 4.8 nh hư ng c a ch ph m BOKASHI ñ n kh năng tăng tr ng c a l n con 60 4.9 K t qu ñi u tr b nh l n con phân tr ng 63 4.10 nh hư ng c a các phác ñ ñi u tr ñ n t l tái phát 66 4.11 Hi u qu kinh t trong ñi u tr b ng ch ph m BOKASHI 68 4.12 K t qu ñi u tr ñ i trà b nh l n con phân tr ng c a phác ñ 2 và 3 70 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… vi DANH M C HÌNH STT 4.1 Tên hình Trang So sánh t l m c b nh, ch t do b nh LCPT 6 tháng ñ u năm 2010 42 4.2 So sánh t l m c b nh LCPT t sơ sinh ñ n 21 ngày tu i 46 4.3 So sánh t l m c b nh LCPT các mùa v 48 4.4 So sánh nh hư ng c a s l a ñ c a l n nái ñ n t l b nh LCPT t sơ sinh ñ n 21 ngày tu i 52 4.5 T l m c b nh l n con phân tr ng sau khi phòng b ng ch ph m BOKASHI 57 4.6 So sánh th i gian ñi u tr trung bình c a các phác ñ 65 4.7 So sánh t l tái phát c a các phác ñ ñi u tr 66 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… vii 1. M ð U 1.1 Tính c p thi t c a ñ tài Trong chi n lư c phát tri n chăn nuôi, nư c ta s hư ng t i s t p trung công nghi p, s n xu t hàng hoá ñáp ng nhu c u trong nư c và xu t kh u. B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn ñã ñư c Chính ph giao cho xây d ng chi n lư c phát tri n ngành chăn nuôi ñ n năm 2020 nh m các m c tiêu: Các s n ph m c a ngành chăn nuôi ph i b o ñ m v sinh môi trư ng ñ c bi t ñáp ng ñư c nhu c u v an toàn th c ph m cho ngư i tiêu dùng và b o ñ m v sinh môi trư ng, v sinh an toàn th c ph m. Như v y, vi c giám sát quy trình s n xu t t ñ u vào c a chăn nuôi t i thành ph m cho ngư i tiêu dùng ñòi h i ph i ch t ch hay nói cách khác là t “chu ng tr i t i bàn ăn” ph i ñ ng b . Trong chăn nuôi, l n là ñ i tư ng v t nuôi chi m s lư ng và t tr ng cao nh t, các s n ph m t th t l n cũng là m t hàng chính trên th trư ng buôn bán do nhu c u tiêu th c a ngư i dân cao. Do ñó, b t c y u t nào nguy hi m có h i như d ch b nh ñ u gây nh hư ng x u ñ n giá c th trư ng, làm gi m hi u qu kinh t c a c ngành chăn nuôi nói chung. M t trong nh ng v n ñ ñư c ngư i tiêu dùng quan tâm chính là m c ñ an toàn v sinh c a th c ph m, vi c ngư i chăn nuôi l m d ng m t s ch t như hoormon tăng tr ng, kháng sinh b sung vào th c ăn, cơ s gi t m không ñ m b o...làm cho ch t lư ng th t b bi n ñ i, t n lưu ho t ch t và vi sinh v t gây b nh. Công tác ñi u tr thú y cũng nh hư ng t i s t n lưu kháng sinh khi ngư i ñi u tr s d ng thu c không ñúng quy t c. H qu c a nh ng v n ñ này làm xu t hi n các dòng vi khu n kháng thu c d n t i ñi u tr b nh càng khó khăn. T n dư kháng sinh trong th c ph m gây nh hư ng tr c ti p ñ n s c kho c a con ngư i ñ c bi t là v i nh ng kháng sinh ñã b c m s d ng do có th gây bi n ñ i t ch c ho c c u trúc di truy n. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 1 Hi n nay ngành chăn nuôi l n theo quy mô trang tr i nư c ta ngà y càng ph bi n và ñ t hi u qu kinh t cao, ñóng vai trò quan tr ng trong phát tri n n n kinh t nông nghi p. Tuy nhiên v n còn t n t i r t nhi u h n ch : gây ô nhi m môi trư ng s ng, mùi hôi th i khó ch u nh hư ng ñ n c ng ñ ng, l n nuôi hay m c ph i các b nh truy n nhi m nguy hi m có th lây sang cho con ngư i: b nh l n ngh , s y thai truy n nhi m, b nh ký sinh trùng, và g n ñây nh t là d ch cúm l n, b nh tai xanh… Khó khăn nan gi i nh t g p ph i trong chăn nuôi chính là v n ñ d ch b nh. Nó ñã, ñang và s gây thi t h i l n v kinh t cho ngành chăn nuôi. M t trong nh ng b nh gây thi t h i l n v kinh t ñó là h i ch ng tiêu ch y c a v t nuôi. Trong chăn nuôi l n t p trung, b nh lây lan m nh l i thư ng xuyên g p, gây nh hư ng l n ñ n hi u qu chăn nuôi, t l ch t cao, gi m kh năng tăng tr ng c a ñàn l n. M t trong nh ng b nh thư ng xuyên g p là l n con phân tr ng (LCPT) trong giai ño n theo m . B nh x y ra làm cho l n con b viêm ru t a ch y, m t nư c và ñi n gi i d n ñ n gi m s c ñ kháng, còi c c và ch t n u không ñi u tr k p th i. Cũng xoay quanh b nh này, r t nhi u trang tr i hay các nhà máy s n xu t th c ăn công nghi p ñã s d ng kháng sinh tr n vào th c ăn, nư c u ng ñ phòng tiêu ch y và ñi u tr b nh. Do không th c hi n ñúng nguyên t c s d ng kháng sinh nên hi n tư ng kháng thu c c a vi khu n ngày càng gia tăng và t n dư kháng sinh trong các s n ph m có ngu n g c ñ ng v t là r t cao. Có r t nhi u cách tác ñ ng nh m phòng, tr b nh LCPT, ñ ng th i t o ñi u ki n ñ l n con sinh trư ng t t. Hi n nay, cách cho hi u qu nh t chính là vi c l p l i cân b ng h vi sinh v t ñư ng ru t theo hư ng tích c c như s d ng các th o dư c và ñ c bi t là các men vi sinh và ch ph m sinh h c trong phòng, ñi u tr b nh LCPT. Xu t phát t tình hình th c t trên cùng s giúp ñ c a các c ng s và ñ c bi t dư i s hư ng d n c a TS. Chu ð c Th ng chúng tôi ti n hành ñ tài: “Tình hình b nh l n con phân tr ng trên ñàn l n t i H p tác xã Thanh Vân - Vĩnh Phúc và ng d ng ch ph m BOKASHI phòng tr b nh” Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 2 1.2 M c tiêu nghiên c u + ðánh giá th c tr ng b nh l n con phân tr ng (LCPT) t i H p tác xã Than h Vân - Vĩnh Phúc + ðánh giá hi u qu phòng b nh LCPT c a ch ph m BOKASHI + ðánh giá hi u qu h tr ñi u tr b nh LCPT c a ch ph m BOKASHI. T k t qu nghiên c u c a ñ tài s ñ nh hư ng s d ng ch ph m BOKASHI trong phòng tr b nh LCPT nh m góp ph n kh c ph c hi n tư ng kháng thu c c a vi khu n, h n ch t n dư kháng sinh trong th c ph m. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 3 2. T NG QUAN TÀI LI U 2.1 M t s ñ c ñi m c a l n con 2.1.1 ð c ñi m tiêu hóa c a l n con Sau khi sinh ra, ch c năng c a các cơ quan trong cơ th l n con nh t l à cơ quan tiêu hóa chưa thành th c. Hàm lư ng HCl và các men tiêu hóa chưa hoàn thi n, chưa ñ m nhi m ñ y ñ ch c năng tiêu hóa nên d gây r i lo n trao ñ i ch t mà h u qu d nh n bi t là r i lo n tiêu hóa gây tiêu ch y, cò i c c, thi u máu và ch m l n. Th i gian ñ u, d ch tiêu hóa l n con thi u c v ch t và lư ng. L n con trư c m t tháng tu i hoàn toàn không có HCl t do vì lúc này lư ng HCl ti t ra r t ít và nhanh chóng liên k t v i niêm d ch. Nh ñ c ñi m này cơ th m i có kh năng th m th u ñư c kháng th ñưa vào cùng v i s a ñ u c a l n m . Trong giai ño n ñó, d ch v không có ho t tính phân gi i protein mà ch có th làm ñông vón s a, huy t thanh ch a albumin và globulin ñư c chuy n xu ng ru t, th m th u vào máu. Tuy nhiên, khi l n con trên 14 - 16 ngày tu i, tình tr ng thi u HCl t d o trong d dày không còn c n thi t cho sinh lý bình thư ng n a (ðào Tr ng ð t và c ng s 1995). Vi c t p cho l n con ăn s m, ñ c bi t cai s a s m rút ng n ñư c giai ño n thi u HCl t do, ho t hóa ho t ñ ng ti t d ch, t o kh năng ñáp ng mi n d ch c a cơ th . 2.1.2 Cơ năng ñi u ti t thân nhi t Khi còn trong cơ th m , thân nhi t c a bào thai ñư c gi n ñ nh. Sau khi sinh ra, cơ th b m t m t lư ng nhi t l n do tác ñ ng c a môi trư ng làm con v t sơ sinh b gi m thân nhi t trong nh ng gi ñ u tiên. Cơ năng ñi u ti t thân nhi t c a l n con còn kém do: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 4 - H th n kinh c a l n con chưa phát tri n hoàn ch nh. Trung khu ñi u ti t thân nhi t v não mà não c a gia súc là cơ quan phát tri n mu n nh t c hai giai ño n trong và ngoài thai. - Di n tích b m t c a cơ th l n con so v i kh i lư ng cơ th cao hơn so v i l n trư ng thành nên l n d b m t nhi t và l nh (ðào Tr ng ð t và cs 1996). - T c ñ sinh trư ng c a gia súc non r t cao, trong vòng 10-15 ngày th tr ng tăng 1-3 l n, sau 2 tu n tu i tr ng lư ng l n có th tăng g p 14-15 l n so v i l n sơ sinh. Vì v y, n u s a m không ñ m b o ch t lư ng, kh u ph n th c ăn thi u ñ m s làm cho s sinh trư ng c a cơ th ch m l i và tăng tr ng the o tu i gi m xu ng. ði u ñó làm cho kh năng ch ng ñ b nh t t c a l n con kém. 2.1.3 H mi n d ch c a l n con cơ th l n con, h th ng mi n d ch chưa hoàn thi n, chúng chưa c ó kh năng t o kháng th ch ñ ng mà ch có ñư c kháng th t m truy n san g qua nhau thai hay s a ñ u. B máy tiêu hóa và các d ch tiêu hóa gia súc non ho t ñ ng r t y u. Lư ng enzyme tiêu hóa và HCl ti t ra chưa ñ ñ ñáp ng quá trình tiêu hóa gây r i lo n tiêu hóa vì v y m m b nh (Salmonella, E. coli, Cl.perfringens…) d dàng xâm nh p vào cơ th qua ñư ng tiêu hóa. Theo Nguy n Như Thanh và cs (2001) trong quá trình ñáp ng m i n d ch trên b m t kháng nguyên có th t p trung nhi u Lymphocis tham gia mi n d ch t bào ho c kháng th là các globulin mi n d ch. V i l n con m c ñ ñáp ng mi n d ch ñư c xác ñ nh không nh ng ph thu c vào s có m t c a kháng th mà còn ph thu c vào m c ñ s n sàng c a h th ng mi n d c h ñ i v i ph n ng. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 5 2.1.4 H vi sinh v t ñư ng ru t Theo Nguy n Th N i (1985): tr ng thái sinh lý bình thư ng, gi a v t ch và h vi sinh v t trong ñư ng tiêu hóa cũng như gi a các vi sinh v t v i nhau luôn tr ng thái cân b ng. Trong ñư ng tiêu hóa c a l n có r t nhi u vi sinh v t cư trú, chúng gi ch c năng nh t ñ nh trong quá trình tiêu hóa và có vai trò sinh lý quan tr ng v i cơ th . H vi sinh v t ñư ng ru t bao g m hai nhóm - Nhóm vi khu n ñư ng ru t: nhóm này thích ng v i môi trư ng c a ñư ng tiêu hóa và tr thành vi khu n b t bu c g m: E. coli, Salmonell a, Shigella, Klesiella, Proteus… Trong nhóm vi khu n này, ngư i ta quan tâm nhi u nh t ñ n tr c khu n E. coli. Vi khu n t n t i nhi u trong ñư ng tiêu hóa c a ngư i và gia súc, gia c m. ðây là lo i vi khu n ph bi n nh t hành tinh , chúng có m t m i nơi và khi g p ñi u ki n thu n l i, các ch ng E. coli tr lên cư ng ñ c gây b nh. C u trúc kháng nguyên c a E. coli r t ph c t p . Ngư i ta ñã phát hi n có ít nh t 170 kháng nguyên O, 80 kháng nguyên K, 86 kháng nguyên H và m t s quy t ñ nh kháng nguyên F. - Nhóm vi khu n vãng lai: chúng là b n ñ ng hành c a th c ăn, nư c u ng vào h tiêu hóa g m: Staphylococcus spp, Streptococcus spp, Bacillus subtilis… Ngoài ra, trong ñư ng tiêu hóa c a l n còn có các tr c khu n y m khí gây th i r a: Clostridium perfringens, Bacillus sporogenes, Bacillus fasobacterium, Bacillus puticfus… 2.2 B nh l n con phân tr ng - LCPT B nh LCPT khá ph bi n l n con theo m , ñ c ñi m c a b nh là viêm d dày - ru t, ñi a và g y sút nhanh. B nh LCPT ñã có t r t lâu và ngày càng ph bi n các tr i chăn nuôi t p trung và các nông h . Ngày nay v i s phát tri n c a khoa h c k thu t, b nh ñã ñư c kh n g ch ph n nào, nhưng vi c lo i tr nó trong chăn nuôi t p trung thì còn g p r t Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………… 6 nhi u khó khăn không nh ng nư c ta mà c nh ng nư c có trình ñ kh oa h c tiên ti n trên th gi i ((ð ng Xuân Bình và cs, 2001), H Văn Nam và cs, (1997)). Chính vì v y mà b nh ñã và ñang ñư c các nhi u khoa h c quan tâm và nghiên c u. LCPT là m t tr ng thái lâm sàng r t ña d ng, ñ c ñi m là viêm d dà y