L ỜI NÓI ĐẦU
Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp g¾n liÒn víi sù ph¸t
triÓn cña nÒn KTQD. C¸c doanh nghiÖp ®îc xem nh lµ mét bøc tranh
ph¶n ¸nh sù vËn ®éng nÒn KTQD. ThÕ nhng xÐt trong mét ph¹m vi nµo
®ã, cã khi lîi Ých cña Nhµ níc tr¸i víi lîi Ých cña doanh nghiÖp v×
nguån ng©n s¸ch Nhµ níc chñ yÕu do c¸c doanh nghiÖp ®ãng gãp
(b»ng h×nh thøc thuÕ). VÒ phÝa Nhµ níc cè g¾ng b¶o ®¶m cho nguån
ng©n s¸ch ®ñ chi tr¶, cßn vÒ phÝa doanh nghiÖp lu«n cè g¾ng ®¶m b¶o
møc tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Mµ nÕu doanh nghiÖp ®ãng thuÕ lín th×
nguån ng©n s¸ch Nhµ níc t¨ng nhng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp gi¶m.
V× vËy c¸c chÝnh s¸ch Nhµ níc ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ ph¶i ®¶m
b¶o tÝnh tèi u ®Ó võa t¹o nguån thu lín cho ng©n s¸ch Nhµ níc ®ång
thêi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng cêng SXKD. Cã nh vËy míi
b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn. Tõ tríc tíi nay hÖ thèng
thuÕ níc ta vÉn mang tÝnh tr× trÖ k×m h·m s¶n xuÊt, hiÖn t îng thuÕ
chång lªn thuÕ rÊt phæ biÕn vµ nhiÒu bÊt c«ng kh¸c ®· x¶y ra. V× vËy
ngµy 1/1/1999 Nhµ níc ®· chÝnh thøc ban hµnh hai luËt thuÕ míi ThuÕ
thu nhËp doanh nghiÖp thay cho thuÕ lîi tøc vµ ThuÕ GÝa trÞ gia t¨ng
(VAT - Value add taxe) thay cho thuÕ doanh thu. §©y ®îc coi nh lµ mét
sù kiÖn lín trong lÞch sö tµi chÝnh ViÖt Nam, lµ mét ®iÓm mèc ®¸nh
dÊu bíc ngoÆt míi trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II.
Lµ s¾c thuÕ míi nªn bíc ®Çu triÓn khai kh«ng thÓ tr¸nh khái khã
kh¨n v× vËy ®Ó gãp phÇn ®a s¾c thuÕ míi vµo cuéc sèng ®øng trªn gi¸c
®é lµ mét kÕ to¸n trëng, t«i xin ®îc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®a ra c¸c
gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ ®Ó kh¾c phôc c¸c khiÕm khuyÕt vµ nh÷ng hiÖu øng
xÊu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt thuÕ VAT ®Ó mäi ngêi hiÓu râ h¬n
vµ hëng øng tÝch cùc luËt thuÕ nµy.
V× ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp nªn trong Chuyªn §Ò nµy chØ nªu ra
"Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ c¸c t×nh huèng khã xö trong b íc ®Çu triÓn
khai thuÕ VAT vµ c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc".
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa kÕ to¸n
cña trêng kinh tÕ quèc d©n vµ c¸c thÇy c« gi¸o ®· gi¶ng dËy líp kÕ
to¸n trëng kho¸ 6 ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy
Néi dung chuyªn ®Ò VAT bao gåm:
A. Lêi giíi thiÖu
B. Néi dung
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ VAT
1
II. Quy tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ u, nhîc ®iÓm cña VAT
III. Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p.
C. KÕt luËn
Do thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn thiÕu sãt, sai lÇm lµ ®iÒu
ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh khái. V× vËy rÊt mong nhËn ® îc nh÷ng lêi
chØ b¶o, gãp ý cña c¸c ThÇy gi¸o, C« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó chuyªn ®Ò ® îc
tiÕp tôc hoµn thiÖn.
2
néi dung
i. kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ vat
1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n:
§Ó hiÓu ®îc mét c¸ch râ rµng vµ ¸p dông chÝnh x¸c luËt thuÕ
VAT th× tríc hÕt ph¶i hiÓu râ vÒ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n, b¶n chÊt cña
VAT còng nh ph¹m vi thùc hiÖn vµ c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh vµ môc tiªu
cña VAT.
- ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) lµ: thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng
thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu th«ng
®Õn tiªu dïng: (§iÒu 1)
- Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô lµ: phÇn chªnh lÖch t¨ng
gi÷a gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô thùc hiÖn vµ gi¸ thanh to¸n
hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t¬ng øng.
- §èi tîng chÞu thuÕ: hµng ho¸ dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh
doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam lµ ®èi täng chÞu thuÕ VAT (trõ c¸c ®èi
tîng quy ®Þnh ë ®iÒu 4) (§iÒu 2)
- §èi tîng nép thuÕ lµ: Tæ chøc c¸ nh©n SXKD hµng ho¸, dÞch vô
chÞu thuÕ (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc c¸ nh©n kh¸c
nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ (gäi chung lµ ngêi nhËp khÈu) (§iÒu 3)
- §èi tîng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT sau: (§iÒu 4)
+ S¶n phÈm n«ng nghiÖp cha chÕ biÕn hoÆc chØ s¬ chÕ.
+ S¶n phÈm muèi.
+ Hµng ho¸, dÞch vô thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thu ®Æc biÖt.
+ ThiÕt bÞ, m¸y mãc, ph¬ng tiÖn lµm tµi s¶n cho c¬ së dù ¸n ®Çu
t nhËp khÈu khi trong níc cha s¶n xuÊt ®îc.
+ ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt thuéc diÖn chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn
sö dông ®Êt.
+ Nhµ ë thuéc sæ lu Nhµ níc do Nhµ níc b¸n cho ngêi ®ang thuª.
+ DÞch vô tÝn dông, quü ®Çu t.
+ C¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh.
+ DÞch vô y tÕ.
+ C¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh.
+ D¹y häc, d¹y nghÒ.
3
+ Ph¸t sãng truyÒn thanh, truyÒn h×nh theo ch¬ng tr×nh b»ng vèn
ng©n s¸ch Nhµ níc.
+ In xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh.
+ C¸c dÞch vô c«ng céng: vÖ sinh, vên thó...
+ Duy tu söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng b»ng nguån
vèn cña d©n hay vèn viÖn trî nh©n ®aä.
+ Vò khÝ tµi nguyªn chuyªn dïng phôc vô quèc phßng an ninh.
+ Hµng nhËp khÈu trong c¸c trêng hîp quy ®Þnh.
+ Hµng chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, mîn ®êng ViÖt Nam...
+ Hµng ho¸, dÞch vô cung øng trùc tiÕp cho vËn t¶i quèc tÕ vµ c¸c
®èi tîng tiªu dïng ngoµi ViÖt Nam.
+ ChuyÓn giao c«ng nghÖ.
+ Vµng nhËp khÈu ë d¹ng th«, cha qua chÕ biÕn.
+ Mét sè tµi nguyªn kho¸ng s¶n xuÊt khÈu do chÝnh phñ quy
®Þnh... vµ mét sè lo¹i hµng ho¸ dÞch vô kh¸c n»m trong 26 ®èi t îng
kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 - Bé luËt VAT.
2. C¨n cø vµ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ VAT.
a. C¨n cø:
C¨n cø tÝnh thuÕ VAT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt gi¸ tÝnh thuÕ
®îc qui ®Þnh trong §iÒu 7.
ThuÕ suÊt ®îc qui ®Þnh trong ®iÒu 8 nh sau:
(1). Møc thuÕ 0% ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu.
(2). Møc thuÕ 5% ®èi víi c¸c hµng ho¸, dÞch vô: n íc s¹ch, ph©n
bãn, dông cô y tÕ, thuèc phßng vµ ch÷a bÖnh, dÞch vô KHKT...
(3). Møc thuÕ 10% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô: dÇu má, khÝ ®èt,
®iÖn th¬ng phÈm...
(4). Møc thuÕ 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô: vµng b¹c, kinh
doanh kh¸ch s¹n, du lÞch ¨n uèng, dÞch vô m«i giíi, xæ sè...
b. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ VAT.
ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép ®îc tÝnh theo mét trong 2 ph¬ng
ph¸p sau:
(1). Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
Sè thuÕ ph¶i nép = ThuÕ VAT ®Çu ra - ThuÕ VAT ®Çu vµo
VAT ®Çu ra = X thuÕ suÊt
4
VAT ®Çu vµo= Tæng sè thuÕ VAT ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT mua
hµng ho¸, dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ
gia t¨ng.
(2). Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp:
VAT ph¶i nép = x ThuÕ suÊt
GTGT cña hµng ho¸,dÞch vô = Gi¸ b¸n ra - Gi¸ mua vµo
Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp ¸p dông cho c¸c ®èi tîng sau:
a. C¸ nh©n SXKD vµ tæ chøc c¸ nh©n níc ngoµi kinh doanh t¹i
ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cha thùc hiÖn
®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh
thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
b. C¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý.
3. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ.
a. §¨ng ký nép thuÕ (§iÒu 12)
(1). C¬ së kinh doanh kÓ c¶ c¸c c¬ së trùc thuéc cña c¬ së ®ã
ph¶i ®¨ng ký nép VAT víi c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý theo h íng dÉn
cña c¬ quan thuÕ.
§èi víi c¬ së kinh doanh míi thµnh lËp, thêi gian ®¨ng ký nép
thuÕ chËm nhÊt lµ 10 ngµy, kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy ®¨ng ký kinh
doanh.
Trong trêng hîp s¸p nhËp hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ ph¸ s¶n
hoÆc thay ®æi kinh doanh c¬ së kinh doanh ph¶i khai b¸o víi c¬ quan
thuÕ chËm nhÊt lµ 5 ngµy trøc khi tiÕn hµnh s¸p nhËp, chia t¸ch...
(2). C¬ së kinh doanh ph¶i nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p tÝnh trùc
tiÕp nÕu cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n chøng tõ, tù nguyÖn ®¨ng ký ¸p dông ph ¬ng
ph¸p nµy.
b. Kª khai thuÕ:
C¬ së kinh doanh ph¶i kª khai thuÕ ®Çu vµo ®Çu ra chi tiÕt cô thÓ
cho tõng thêi kú (th¸ng) víi c¬ quan thuÕ (chi tiÕt trong §iÒu 13).
c. Nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ (xem §iÒu 14,15)
ii. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n VAT trong
doanh nghiÖp vµ u nhîc ®iÓm.
1. Tµi kho¶n sö dông:
TK 133
- ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ
5
TK 1331
- ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô
TK 1332
- ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña TSC§
TK 3331
- ThuÕ GTGT ph¶i nép
TK 33311 - ThuÕ GTGT ®Çu ra
TK 33312 - ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu.
KÕt cÊu:
133
- Sè thuÕ
- Sè thuÕ
GTGT ®Çu vµo GTGT ®· KT
®îc khÊu trõ
KÕt
chuyÓn sè thuÕ
GTGT ®Çu vµo
kh«ng ®îc khÊu
trõ
- Sè thuÕ
GTGT ®· hoµn
l¹i
D:
3331
- Sè VAT
- Sè VAT
®Çu vµo ®· K/T ph¶i nép
- Sè VAT
®îc gi¶m trõ
vµo VAT ph¶i
nép
- Sè VAT
®· nép vµo NS
- Sè VAT
hµng tr¶ l¹i
D:
D:
2- Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n:
A-Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
a) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
+Trêng hîp mua vËt t, hµng ho¸, dÞch vô trong níc:
Nî TK: 151,152,153,156,,611, 627,641,642, .... gi¸ mua cha cã thuÕ.
Nî TK: 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Cã TK: 331,111,112,311.....tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n, ngêi
mua.
+ Trêng hîp mua tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho SXKD.
Nî TK 211: gi¸ mua cha thuÕ
Nî TK 214: gi¸ mua cha thuÕ.
Nî TK 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Cã TK cã liªn quan: 111,112,331,341... tæng giÊ thanh to¸n.
+ Trêng hîp mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
thuéc diÖn chÞu thuÕ:
Nî TK 133: thuÕ VAT ®îc khÊu trõ.
Cã TK 3331: thuÕ VAT ph¶i nép.
+ NÕu mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng SXKD kh«ng thuéc diÖn
chÞu thuÕ VAT hay thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng
6
vµo ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi c«ng céng.... th× thuÕ VAT cña
hµng nhËp khÈu ph¶i nép ®îc tÝnh vµo trÞ gi¸ hµng mua:
Nî TK liªn quan 151,152,153,156,211...trÞ gi¸ mua hµng nhËp khÈu.
Cã TK 333: thuÕ nhËp khÈu.
Cã TK 3333: ThuÕ VAT cña hµng nhËp khÈu.
Cã TK 111,112,331: gi¸ mua hµng nhËp khÈu.
+ Trêng hîp mua vËt t, dÞch vô sö dông cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ
VAT vµ c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT th× ph¶i h¹ch to¸n riªng sè
dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ VAT. §èi víi thuÕ VAT ®Çu vµo cña sè vËt
t, ®Þch vô dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT ®îc tÝnh
vµo gi¸ trÞ vËt t, dÞch vô mua ngoµi hoÆc ®èi tîng cã liªn quan. Trêng hîp kh«ng
t¸ch ®îc th× toµn bé sè VAT ®Çu vµo ®îc tËp hîp hÕt vµo tµi kho¶n 133. Cuèi kú,
ph¶i ph©n bæ cho tõng ®èi tîng dùa vµo doanh thu tõng lo¹i.
Nî TK 151,152,153,156,611,627,641,642...gi¸ mua cha cã thuÕ VAT.
Nî TK 133: thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Cã TK 331,111,112,311.... Tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n, ngêi
cung cÊp.
b) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®Çu ra.
+ Ph¶n ¸nh thuÕ VAT ph¶i nép khi tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸:
Nî TK 111,112,131,...tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 333 : thuÕ VAT ph¶i nép
Cã TK 511: doanh thu b¸n hµng.
+Trêng hîp sö dông c¸c chøng tõ ®Æc thï cho phÐp hoÆc trùc tiÕp b¸n lÎ hµng
ho¸, dÞch vô cho ngêi tiªu dïng kh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng, kÕ
to¸n ph¶i c¨n cø vµo tæng gi¸ thanh to¸n gi trªn chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cha
thuÕ, sè thuÕ VA Tph¶i nép ®Ó ghi sæ.
+ Trêng hîp cung cÊp dÞch vô thu tiÒn tríc: KÕ to¸n ph¶i ghi nhËn doanh thu
lµ toµn bé sè tiÒn thu ®îc cha cã thuÕ VAT vµ thuÕ VAT ph¶i nép.
Nî TK 111,112: tæng sè tiÒn ®· thu.
Cã TK 3331: thuÕ VAT ph¶i nép.
Cã TK 511: doanh thu b¸n hµng
+ Trêng hîp ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t
®éng bÊt thêng, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 111,112,131: tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 3331: thuÕ VAT ph¶i nép.
Cã TK 711: thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh cha cã thuÕ VAT.
Cã TK 721: thu nhËp ho¹t ®éng bÊt thêng cha cã thuÕ VAT.
7
c) H¹ch to¸n thuÕ VAT ®îc khÊu trõ, thuÕ VAT ph¶i nép, ®· nép vµ
thuÕ VAT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ.
ThuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh th¸ng nµo
th× ®îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ VAT ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng
ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn trong kho. NÕu sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
trong th¸ng lín h¬n sè thuÕ VAT ®Çu ra ph¶i nép cña th¸ng ®ã th× chØ khÊu trõ ®óng
b»ng sè ph¶i nép, sè cßn l¹i ®îc khÊu trõ tiÕp vµo th¸ng sau hoÆc ®îc xÐt hoµn thuÕ
theo chÕ ®é quy ®Þnh. Trêng hîp thuÕ VAT ®Çu vµo võa sö dông cho s¶n xuÊt kinh
doanh c¸c ®èi tîng chÞu thuÕ VAT võa cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ VAT mµ
kh«ng t¸ch riªng ra ®îc th× ph¶i ph©n bæ cho tõng lo¹i theo doanh thu b¸n hµng
trong kú cña hai lo¹i. Sè thuÕ VAT ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ VAT
sÏ ®îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng b¸n ra. Trong trêng hîp sè thuÕ nµy qu¸ lín th× sè
vît doanh sè sÏ ®îc tÝnh vµo c¸c kú tiÕp theo. §èi víi thuÕ VAT ®Çu vµo cña tµi s¶n
cè ®Þnh còng ®îc khÊu trõ vµo sè thuÕ VAT ph¶i nép trong th¸ng cña hµng ho¸, dÞch
vô. Trêng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo cña tµi s¶n cè ®Þnh qu¸ lín, doanh nghiÖp sÏ ®îc
khÊu trõ dÇn. NÕu ®· khÊu trõ dÇn trong ba th¸ng liªn tôc mµ sè thuÕ VAT ®îc khÊu
trõ vÉn cßn th× doanh nghiÖp lµm thñ tôc yªu cÇu c¬ quan thuÕ hoµn l¹i sè thuÕ VAT
cha ®îc khÊu trõ theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ VAT.
+Trêng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ nhá h¬n sè thuÕ VAT ph¶i
nép:
-KÕt chuyÓn toµn bé sè thuÕ VAT ®îc khÊu trõ trong th¸ng.
Nî TK 3331
Cã TK 133.
-Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ®· nép trong kú:
Nî TK 3331: sè thuÕ VAT ®· nép.
Cã TK 111,112, 311...
-Trêng hîp sè thuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ VAT ph¶i nép th× kÕt
chuyÔn ®óng b»ng sè ph¶i nép.
Nî TK 3331
Cã TK 133.
-Trêng hîp thuÕ VAT võa ph©n bæ cho ®èi tîng chÞu thuÕ VAT võa ph©n bæ cho c¸c
®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ VAT:
Nî TK 3331: kÕt chuyÓn sè thuÕ VAT ®îc khÊu trõ.
Nî TK 632: kÕt chuyÓn thuÕ VAT kh«ng ®îc khÊu trõ
Nî TK 142: kÕt chuyÔn sè thuÕ VAT kh«ng ®îc khÊu trõ.
8
Cã TK 133: kÕt chuyÓn thuÕ VAT ®Çu vµo.
Sang th¸ng sau, sè thuÕ VAT kh«ng ®îc khÊu trõ ®· kÕt chuyÔn vµo tµi kho¶n 1421
sÏ ®îc trõ tiÕp tôc vµo gi¸ vèn hµng b¸n.
-Trêng hîp ®îc hoµn l¹i thuÕ VAT:
Nî TK 111,112: sè ®· nhËn.
Cã TK 113: sè ®Çu vµo ®îc hoµn l¹i.
Cã TK 3331: sè nép thõa ®îc hoµn l¹i.
-Trêng hîp ®îc gi¶m thuÕ:
Nî TK 3331: Trõ vµo sè ph¶i nép.
Nî TK 111,112: sè ®îc gi¶m trõ.
Cã TK 721: sè thuÕ VAT ®îc gi¶m trõ.
B-Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp.
+Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT cña hµng nhËp khÈu vµ trÞ gi¸ hµng nhËp khÈu:
Nî TK 151,152,153,156,211: gi¸ thùc tÕ hµng nhËp khÈu.
Cã TK 333: thuÕ nhËp khÈu.
Cã TK 3331: thuÕ VAT cña hµng nhËp khÈu.
Cã TK 331,111,112: gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua hµng nhËp khÈu.
-Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ph¶i nép cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh:
Nî TK :642
Cã TK 3331.
-Ph¶n ¸nh thuÕ VAT ph¶i nép cña ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt thêng:
Nî TK 811,821
Cã TK 3331
-Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ®· nép:
Nî TK 3331
Cã TK 111,112,331.
-Ph¶n ¸nh sè thuÕ VAT ®îc gi¶m trõ:
Nî TK 3331: trõ vµo sè tiÒn ph¶i nép trong kú.
Nî TK 111,112: NhËn sè gi¶m trõ b»ng tiÒn.
Cã TK 721: sè thuÕ VAT ®îc gi¶m trõ.
3. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n:
9
Doanh nghiÖp c¨n cø vµo c¸c t×nh huèng cô thÓ vµ c¸c ph¸t sinh
trong kú ®Ó ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, chi tiÕt vµo c¸c TK cã liªn quan (xem
híng dÉn TT sè 100 - 1998/TT - BTC)
Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t ho¸ b»ng 2 s¬ ®å øng
víi 2 ph¬ng ph¸p tÝnh VAT nh sau:
S¬ ®å h¹ch to¸n kÕ to¸n VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp
TK 111,112,331
TK 152,156,211
TK 154,632
TK 911
TK 511
(1)
TK 111,112,131
(2)
TK 133
(4)
Gi¶i thÝch:
TK 642.5
(3)
(1). Gi¸ trÞ vËt t hµng ho¸ thùc thÕ nhËp kho cã VAT ®Çu vµo
(2). Doanh thu b¸n hµng, dÞch vô cã VAT ph¶i nép.
(3). VAT ph¶i nép NSNN
(4). Nép VAT vµo NSNN
S¬ ®å h¹ch to¸n VAT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
TK 111,112,331
TK 152,156,211
TK 154,632
TK 911
TK 511
(1)
(4)
TK 133
(2)
TK 111,112,131
TK 3331
(6)
(5)
TK 111,112
(7)
(3)
Gi¶i thÝch:
(1). Gi¸ trÞ vËt t, hµng ho¸, TSC§ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ cha
cã VAT ®Çu vµo.
(2). VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
(3). VAT hµng nhËp khÈu ®îc khÊu trõ vµ ph¶i nép NSNN
(4). Doanh thu b¸n hµng cha cã VAT
10
(5). VAT ph¶i nép.
(6). VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ víi VAT ph¶i nép.
(7). Nép VAT vµo NSNN.
3. ¦u, nhîc ®iÓm cña VAT.
a. ¦u ®iÓm:
Nh mét sù kiÖn lín trong lÞch sö tµi chÝnh, viÖc triÓn khai ¸p
dông thuÕ VAt thay cho thuÕ doanh thu ë ViÖt Nam sÏ lµ mét ®iÓm
mèc ®¸nh dÊu bíc ngoÆt míi trong qu¸ tr×nh c¶i c¸nh thuÕ giai ®o¹n II
cña ta. Khi ¸p dông thuÕ VAT mang l¹i nh÷ng u viÖt næi bËt sau:
Mét lµ : ¸p dông VAT gi¶m bít c¸c møc thuÕ suÊt chØ cã 4 møc
(0%, 5%, 10%, 20%) thay cho 11 møc thuÕ suÊt TDT dao ®éng tõ (0%,
0,5% ... 30%)
Hai lµ : VAT cã diÖn bao qu¸t réng, bao gåm hÇu nh toµn bé ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn KTQD.
Ba lµ : B¶n chÊt VAT mang tÝnh trung lËp vÒ mÆt kinh tÕ. XÐt
trong néi bé nÒn kinh tÕ VAT ®¸nh vµo ngêi tiªu dïng, kh«ng ®¸nh vµo
ngêi s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp SXKD chØ lµ trung gian thu hé thuÕ
cho Nhµ níc. §©y lµ ®iÓm "c¸ch m¹ng" nhê ph¬ng ph¸p khÊu trõ cña
nã. ChØ v× vËy mµ kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm "thuÕ chång lªn thuÕ" cña
TDT t¹o c¹nh tranh thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn.
Bèn lµ : VAT cã t¸c dung kÝch thÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp
khÈu. §èi víi lÜnh vùc xuÊt khÈu do ¸p dông møc thuÕ 0% võa ® îc hëng lîi thÕ khÊu trõ thuÕ VAT ®Çu vµo nªn c¬ chÕ míi sÏ mang ®Õn cho
lÜnh vùc xuÊt khÈu mét liÒu thuèc kÝch thÝch m¹nh, ng îc l¹i nã h¹n chÕ
nhËp khÈu bõa b·i v× hµng nhËp khÈu ph¶i chÞu VAT sau khi ®· chÞu
thuÕ nhËp khÈu.
N¨m lµ : khi ®îc triÓn khai ¸p dông, VAT sÏ gãp phÇn ®æi míi t
duy vÒ c¬ cÊu thu nép thuÕ. §æi míi t duy lµ vÊn ®Ò khã kh¨n l©u dµi
nhng nÕu ¸p dông ®óng, VAT sÏ ph¸t huy b¶n tÝnh trung lËp, kinh tÕ,
kh«ng ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp. C¬ chÕ thu
thuÕ sÏ ®îc ®æi thµnh c¬ chÕ tù ®éng kª khai, tù ®éng nép thuÕ, thùc
hiÖn kiÓm tra sau.
S¸u lµ : VAT cßn cã t¸c dông héi nhËp quèc tÕ, ¸p dông VAT cho
phÐp chóng ra nãi chung tiÕng nãi víi c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ
giíi vÒ lÜnh vùc thuÕ. Khi VAT ®i vµo cuéc sèng sù ph©n biÖt s¶n phÈm
trong níc vµ níc ngoµi ®îc xo¸ bá. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cïng lo¹i
11
sau khi ®· chÞu thuÕ nhËp khÈu, cïng chÞu møc thuÕ VAT nh nhau.
Kh«ng ph©n biÖt hµng s¶n xuÊt trong níc hay hµng nhËp khÈu. §iÒu
nµy gióp chóng ta ®îc nh×n nhËn nh mét níc cã m«i trêng kinh doanh
b×nh ®¼ng. Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hµng néi hay hµng ngo¹i.
VËy thuÕ VAT gióp doanh nghiÖp ®Èy m¹nh ra thÞ trêng níc
ngoµi vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam.
ViÖc ban hµnh luËt thuÕ VAT g¾n víi viÖc söa ®æi bæ sung luËt
thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, khiÕn hÖ thèng thuÕ
ViÖt Nam ngµy cµng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
Nh×n chung VAT ®îc ®¸nh gi¸ lµ s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt trong c¸c
s¾c thuÕ thuéc lo¹i gi¸n thu t¹o ®îc nguån thu lín cho NSNN mang
tÝnh trung lËp, phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng.
b. Nhîc ®iÓm:
ThuÕ VAT ®îc ®¸nh gi¸ lµ "Mét s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt". Tuy vËy
®èi víi ViÖt Nam ®©y lµ mét s¾c thuÕ míi, nªn trong b íc ®Çu triÓn khai
ch¾c ch¾n sÏ ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi Nhµ n íc,
doanh nghiÖp còng nh x· héi. Nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu lµ:
Mét lµ : ph¬ng ph¸p tÝnh VAT phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi c¸c c¸ch
tÝnh thuÕ tríc ®©y.
Hai lµ : VAT cã yªu cÇu cao h¬n vÒ c¬ së sè liÖu, h¹ch to¸n kÕ
to¸n ho¸ ®¬n vµ lu©n chuyÓn ho¸ ®¬n chøng tõ, còng nh tr×nh ®é nhËn
thøc cña mäi ®èi tîng liªn quan tõ Nhµ níc vµ c¸c ®¹i diÖn cña Nhµ níc (Tæng côc ThuÕ, KBNN...) C¸c doanh nghiÖp (ngêi nép thuÕ) vµ
nh©n d©n (ngêi chÞu thuÕ).
Ba lµ : VAT cã yªu cÇu cao ®èi víi bé m¸y thu vµ qu¶n lý còng
nh thèng nhÊt ho¸ ®¬n vµ ®ång bé ho¸ c¸c hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy
cã liªn quan. Khi ¸p dông VAT sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò míi vµ ®Æc
thï, tríc ®©y kh«ng cã nay míi xuÊt hiÖn cÇn gi¶i quyÕt mét c¸ch cô
thÓ vµ ®ång bé.
Bèn lµ : LÇn ®Çu tiªn ¸p dông VAT nªn sÏ cã nh÷ng hiÖu øng phô
x¶y ra trong giai ®o¹n ®Çu. §ã lµ c¸c hiÖu øng t¨ng gi¸ b¸n hµng ho¸
hoÆc gi¶m thu NSNN. §a sè c¸c níc ®Òu kh«ng tr¸nh khái hiÖu øng
nµy. Do vËy ph¶i cã c¸c kho¶n ng©n s¸ch dù phßng tríc.
N¨m lµ : §èi víi khu vùc doanh nghiÖp cã thÓ cã mét sè ¶nh h ëng tiªu cùc ®Õn mét bé phËn doanh nghiÖp cô thÓ nµo ®ã, th«ng th êng
lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ yÕu thÕ. Do kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ¸p dông
12
thuÕ VAT (10/5/1997) nªn sÏ xuÊt hiÖn hiÖu øng 2 chiÒu: ®èi víi b¶n
th©n ®¬n vÞ khi mua hµng ph¶i chi tr¶ thuÕ VAT mµ kh«ng bao giê ® îc
khÊu trõ.
MÆt kh¸c c¸c ®¬n vÞ b¸n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n khã b¸n h¬n
do hµng ho¸ cña hä sÏ kh«ng ®îc ngêi mua cò ®Ó m¾t tíi chØ v× nh÷ng
doanh nghiÖp lo¹i nµy kh«ng mang l¹i kh¶ n¨ng khÊu trõ VAT cho bªn
mua.
V× vËy rÊt cã thÓ hä sÏ mÊt ®i mét läng kh¸ch hµng nhÊt ®Þnh.
NÕu kh«ng lêng tríc ®îc ®iÒu nµy cã thÓ g©y ¶nh hëng xÊu tíi SXKD
sau khi triÓn khai thuÕ. CÇn lu ý r»ng doanh thu cña khu vùc nµy kh«ng
ph¶i lµ lín nhng sè lîng doanh nghiÖp l¹i rÊt ®¸ng kÓ nªn cÇn tr¸nh c¸c
d luËn vµ t©m lý kh«ng tèt ®èi víi thuÕ VAT.
S¸u lµ: Trong luËt thuÕ VAT, mäi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ s¶n
phÈm hµng ho¸ ®îc ¸p dông theo 4 thuÕ suÊt vµ mét sè tr êng hîp ®îc
miÔn kh«ng ¸p dông thuÕ VAT. Tuy vËy trong luËt vµ NghÞ ®Þnh 28 1998 - ND/CP vÒ thuÕ VAT cha cã nh÷ng qui ®Þnh thËt râ rµng trong
viÖc ph©n biÖt ®èi tîng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAt vµ mÆt hµng chÞu thuÕ
suÊt kh¸c nhau.
VÝ dô: thÕ nµo lµ n«ng s¶n, thuû s¶n chØ míi qua s¬ chÕ th«ng th êng (kh«ng ph¶i nép thuÕ) víi lo¹i cha qua chÕ biÕn 5% hoÆc ®· qua
chÕ biÕn 10%. §iÓn h×nh lµ g¹o ®· qua xay x¸t, t«m c¸ ph¬i kh«, d a cµ,
muèi... §Òu cã thÓ hiÓu theo suy nghÜ chñ quan cña tõng ngêi. Vµ cßn
rÊt nhiÒu quy ®Þnh kh¸c n÷a mµ viÖc ph©n chia ®èi tîng rÊt khã lîng
ho¸ mang tÝnh kh¸ch quan.
MÆt kh¸c tõ 11 møc thuÕ suÊt cña TDT nay gi¶m cßn 4 møc thuÕ
suÊt (tÝnh trªn doanh thu kh«ng gåm tiÒn thuÕ) dÉn ®Õn sè thuÕ ph¶i
nép ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau t¨ng gi¶m kh¸c nhau tõ ®ã t¸c
®éng ®Õn gi¸ c¶ kh¸c nhau vµ lç l·i kh¸c nhau.
Mét thùc tÕ x¶y ra lµ khi nghiªn cøu x©y dùng thuÕ suÊt VAT
míi thêng tÝnh to¸n dùa vµo thuÕ suÊt thuÕ doanh thu ®Ó so s¸nh dù
kiÕn thuÕ suÊt víi luËt thuÕ VAT. Nhng qua kinh nghiÖm chung thuÕ
suÊt theo luËt thuÕ doanh thu cßn nÆng tÝnh chÊt danh nghÜa vÒ sè thuÕ
mµ c¸c doanh nghiÖp ®ang nép tõ møc kho¸n hiÖp th¬ng gi÷a ®¬n vÞ
kinh doanh vµ c¸n bé thuÕ ë møc cã thÓ chiô ®ùng vµ chÊp nhËn ® îc,
cßn thÊp so víi luËt thuÕ. Do ®ã mÆc dÇu sè thuÕ VAT ®îc tÝnh theo lý
thuyÕt ph¶i nép t¬ng ®¬ng víi sè thuÕ doanh thu ®· nép nhng thêng l¹i
cao h¬n nhiÒu so víi thuÕ thùc nép cò. Tõ ®ã sau khi triÓn khai thuÕ
13
míi thêng x¶y ra kªu ca phµn nµn lµ møc thuÕ míi qu¸ cao. §©y còng
lµ mét thùc tÕ cÇn ®îc quan t©m xem xÐt kü lîng khi triÓn khai luËt
thuÕ míi ®¶m b¶o ®îc tÝnh kh¶ thi vµ kh«ng g©y x¸o trén vÒ gi¸ c¶
hµng ho¸.
III. thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p.
§Ó ph¸t huy tÝnh u viÖt vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ
VAT cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thuÕ
VAT ®Ó tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p tèi u nhÊt, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò
ph¸t sinh ng¨n c¶n qu¸ tr×nh ®a luËt thuÕ míi nµy vµo ®êi sèng.
1. Thùc tr¹ng hiÖn nay cña cña thuÕ VAT.
TÝnh u viÖt cña VAT kh«ng cÇn ph¶i bµn c·i nhng bªn c¹nh ®ã
ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò khã xö cña c¬ quan thuÕ, x· héi vµ ®Æc biÖt ®èi
víi c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trong bíc ngìng chuyÓn ®æi nµy.
Thùc tÕ trong thêi gian qua khi luËt thuÕ VAT ra ®êi lµm x¸o trén
chót Ýt ®èi víi nÒn kinh tÕ mµ cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp. Cã nhiÒu
doanh nghiÖp do cha chuÈn bÞ tríc nªn khi ®èi mÆt víi VAT nh lµ mét
có sèc lín, lîi nhuËn cña doanh nghiÖp gi¶m ®i ®¸ng kÓ. MÆc dï Nhµ
níc ®· ra søc ®iÒu chØnh nh gi¶m thuÕ VAT xuèng cßn mét nöa nhng
nhiÒu doanh nghiÖp lîng vËt t hµng ho¸ tån kho kh«ng cã ho¸ ®¬n
chøng tõ khi nhËp nªn ph¶i chÞu møc thuÕ cao, g©y nªn t©m lý lo l¾ng
cho c¸c doanh nh©n vµ ngêi tiªu dïng. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã còng cã
mét sè doanh nghiÖp do vËn may hay cè ý ® îc gi¶m møc thuÕ lµm cho
lîi nhuËn t¨ng lªn, vÞ thÕ v÷ng ch¾c h¬n.
Cô thÓ theo ®iÒu 9 luËt thuÕ VAT quy ®Þnh vÒ ph ¬ng ph¸p tÝnh
thuÕ VAT nh sau:
" Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®îc ¸p dông cho c¸c c¬ së kinh
doanh, trõ c¸c ®èi tîng ¸p dông ph¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia
t¨ng theo quy ®Þnh"
"Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT chØ ®îc ¸p dông víi c¸c c¸
nh©n s¶n xuÊt kinh doanh lµ ngêi ViÖt Nam vµ c¸ nh©n tæ chøc níc
ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt
Nam, cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n ho¸ ®¬n, chøng tõ
®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ"
Trong §iÒu 12 cã ghi: "C¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph¬ng
ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT, nÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é chøng tõ ho¸
14
®¬n, sæ s¸ch kÕ to¸n, tù nguyÖn ®¨ng ký ¸p dông nép thuÕ theo ph ¬ng
ph¸p khÊu trõ thuÕ th× c¬ quan thuÕ xem xÐt thùc hiÖn"
Nh vËy viÖc tÝnh thuÕ VAt theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ (PP1) so víi
ph¬ng ph¸p trùc tiÕp (PP2) lµ cã lîi mang tÝnh u ®iÓm cho ngêi nép
thuÕ. ThÕ nhng ®iÒu tëng nh hîp lý ®ã l¹i chøa ®ùng mét nghÞch lý ®ã
lµ: Trong nhiÒu trêng hîp ngêi thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøng tõ, ho¸ ®¬n vµ
sæ s¸ch kÕ to¸n l¹i ph¶i nép thuÕ cao h¬n nh÷ng ng êi kh«ng thùc hiÖn
®Çy ®ñ. §iÒu nµy sÏ ®îc lµm râ trong kh¶o s¸t sau:
VAT1 lµ thuÕ GTGT ph¶i nép theo PP1
VAT2 lµ thuÕ GTGT ph¶i nép theo PP2
VATv lµ thuÕ GTGT ®· nép ®Çu vµo
VATr lµ thuÕ GTGT ®· nép ®Çu ra
TSv lµ thuÕ suÊt gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo
TSr lµ thuÕ suÊt gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra.
§Ó ®¬n gi¶n, ta gi¶ sö lîng hµng ho¸ doanh nghiÖp mua vµo b»ng
lîng hµng ho¸ doanh nghiÖp b¸n ra trong kú, hoÆc nguyªn liÖu mua vµo
trong kú dïng cho s¶n xuÊt hÕt vµ kh«ng tån kho. C¸c th¬ng vô mua
vµo b¸n ra ®Òu ®îc tÝnh vµ nép thuÕ VAT ®Çy ®ñ. Tõ c¸c gi¶ ®Þnh ®ã ta
cã tÝnh to¸n sau:
VATv = Tæng gi¸ mua x TSv
VATr = Tæng gi¸ b¸n x TSr
VAT1 = VATr - VATv = Tæng gi¸ trÞ b¸n x TSr - Tæng gi¸ mua x TSv
mµ: Tæng gi¸ b¸n = Tæng gi¸ mua + Tæng GTGT
nªn: VAT1 = Tæng gi¸ mua (TSr - TSv) + GTGT x TSr
TSr - TSv = TS lµ chªnh lÖch gi÷a TS ®Çu ra vµ ®Çu vµo
VAT1 = Tæng gi¸ mua x TS + GTGT + TSr
theo PP2: VAT2 = GTGT x TSr
VËy: VAT1 = VAT2 + Tæng gi¸ mua x TS
Trong c¸c trêng hîp sau, sù so s¸nh t¬ng quan gi÷a 2 ph¬ng ph¸p
cã sù kh¸c biÖt:
TS = 0: kh«ng cã sù chªnh lÖch gi÷a thuÕ suÊt ®Çu ra vµ thuÕ
suÊt ®Çu vµo th× kÕt qu¶ tÝnh to¸n gi÷a 2 ph¬ng ph¸p nh nhau. Sù u ®·i
chØ thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn th«ng qua sè chªnh lÖch gi÷a ho¸
15
®¬n ®Çu vµo cã thuÕ vµ ho¸ ®¬n ®Çu vµo kh«ng ghi thuÕ. Trêng hîp
TS = 0 chØ x¶y ra ®èi víi c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i mua ®i, b¸n l¹i,
kh«ng thay ®æi tÝnh n¨ng h×nh d¹ng s¶n phÈm.
TS < 0: ThuÕ suÊt ®Çu ra lín h¬n thuÕ suÊt ®Çu vµo th× doanh
nghiÖp tÝnh theo ph¬ng ph¸p 1 cã lîi h¬n ph¬ng ph¸p 2, phï hîp víi
tinh thÇn cña luËt.
TS > 0: ThuÕ suÊt ®Çu ra lín h¬n thuÕ suÊt ®Çu vµo th× doanh
nghiÖp tÝnh theo ph¬ng ph¸p 2 lîi h¬n ph¬ng ph¸p 1, ngîc víi tinh
thÇn cña thuÕ. Theo biÓu thuÕ VAT hiÖn hµnh, thuÕ suÊt VAT phÇn
nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt thêng thÊp nh: níc s¶n xuÊt, ph©n bãn, thuèc
trõ s©u, s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¬ chÕ cã møc thuÕ suÊt lµ 5%. Trong ki
®ã thuÕ suÊt cña s¶n phÈm chÕ biÕn thêng cao h¬n. V× vËy nhiÒu trêng
hîp TS > 0 vµ tÝnh theo ph¬ng ph¸p 2 cã lîi cho doanh nghiÖp h¬n
ph¬ng ph¸p 1. Nh vËy nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng ®¶m b¶o chÕ ®é sæ
s¸ch cã lîi h¬n nh÷ng doanh nghiÖp chÊp hµnh tèt.
Trªn ®©y chØ nªu mét thùc tr¹ng cÇn gi¶i quyÕt vÒ ph ¬ng ph¸p
tÝnh thuÕ VAT, ngoµi ra cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cÊp kh¸c cÇn ph¶i ® îc
lµm râ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng víng m¾c trong xö lý vËt t tån kho, gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë dang, gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ tríc ngµy 1/1/1999. VÊn ®Ò
nµy xin ®îc ®Ò cËp ë phÇn "Gi¶i ph¸p" cho tõng t×nh huèng cô thÓ
doanh nghiÖp m¾c ph¶i.
2. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ:
a. VÒ phÇn x¸c ®Þnh VAT ®Çu vµo:
(Kh«ng tÝnh ®Õn thuÕ VAT ®Çu vµo cña TSC§)
Gi¶ sö cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh vËt t tån kho, gi¸ trÞ x©y l¾p dë
dang ®Çu kú, gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ vµ kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 1999
cña mét sè doanh nghiÖp x©y dùng nh sau:
- Gi¸ trÞ vËt t tån kho 20 tû
- Gi¸ trÞ x©y l¾p dë dang cuèi kú 25 tû
Trong ®ã gi¸ trÞ NVL 10 tû, gi¸ trÞ nh©n c«ng 5 tû KHTSC§ 1 tû
vµ chi phÝ kh¸c 9 tû.
- Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§: 30 tû...
Víi gi¶ thiÕt vËt t hµng ho¸ tån kho, vËt t mua míi vµ toµn bé
dÞch vô, ®éng lùc mua ngoµi ph¸t sinh n¨m 1999 ®Ò xuÊt dïng vµ sö
16
dông hÕt trªn thùc tÕ vËt t hµng ho¸ tån kho vµ vËt t hµng ho¸ mua míi
thêng xuyªn kh«ng dïng hÕt trong kú mµ cßn tån l¹i trong kho rÊt
nhiÒu, ngo¹i trõ trêng hîp nhËp xuÊt th¼ng kh«ng qua kh©u dù tr÷. Do
®ã khi x¸c ®Þnh VAT ®Çu vµo chØ cã thÓ c¨n cø vµo ho¸ ®¬n mua b¸n
vËt t hµng ho¸ nhËp kho vµ chi phÝ dÞch vô, ®éng lùc mua ngoµi ph¸t
sinh trong kú mµ kh«ng thÓ c¨n cø vµo sè vËt t, hµng ho¸ dÞch vô, ®éng
lùc mua ngoµi xuÊt dïng trong kú cÊu thµnh lªn gi¸ thµnh s¶n phÈm
hoÆc chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong kú. V× khi ®ã doanh nghiÖp chØ
chøng minh ®îc chØ cã ho¸ ®¬n mua b¸n hµng ho¸ dÞch vô ®éng lùc cµ
chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. Cßn ho¸ ®¬n mua b¸n vËt t hµng ho¸ chØ cã trªn
phiÕu nhËp mµ kh«ng cã trªn phiÕu xuÊt. Do ®ã khi kª khai vµ quyÕt
to¸n thuÕ còng kh«ng thÓ c¨n cø vµo kÕt qu¶ kinh doanh ®Ó tÝnh VAT
mµ c¨n cø vµo toµn bé ®Çu ra lµ doanh thu vµ ®Çu vµo lµ toµn bé vËt t ,
hµng ho¸ mua míi nhËp kho vµ toµn bé sè chi phÝ dÞch vô, ®éng lùc,
chi phÝ kh¸c h¹ch to¸n xuÊt th¼ng vµo chi phÝ trong kú. Do ®ã ph¶i cã
quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch tÝnh VAT ®Çu vµo. §Ó lµm ®îc viÖc nµy th×
cuèi 1998 c¬ quan chñ qu¶n cña doanh nghiÖp Côc ThuÕ vµ Côc Qu¶n
lý vèn ph¶i kiÓm tra kho¸ sæ c¸c TK tån kho vµ tû lÖ hay gi¸ trÞ c¸c
kho¶n chi phÝ ®îc khÊu trõ trong chi phÝ dë dang ®Çu kú ®Ó lµm c¬ së
tÝnh thuÕ cho n¨m 1999.
b. VÊn ®Ò kh«ng ®îc khÊu trõ vµ ®îc khÊu trõ vËt t tån kho
®Çu kú:
PhÇn trªn ®· ®Ò cÊp tíi gi¸ trÞ vËt t vµ chi phÝ kh¸c (hay chi phÝ
dë dang ®îc khÊu trõ ë møc ®é tríc ®îc khÊu trõ). Trong chi phÝ dë
dang ®Çu kú t¬ng ®¬ng víi gi¸ trÞ vËt t tån kho v× vÒ b¶n chÊt chóng lµ
c¸c kho¶n chi phÝ ®îc khÊu trõ ë cuèi niªn ®é tríc cha ®îc khÊu trõ.
Do ®ã chóng ta ph¶i coi toµn bé sè tån kho cuèi c¸c niªn ®é lµ nh
nhau. MÆt kh¸c nÕu khÊu hao c¬ b¶n trong kú kh«ng ® îc khÊu trõ th×
tøc lµ nã ph¶i chÞu thuÕ ®Çu ra ®Ó hoµn thuÕ ®Çu vµo cho ng©n s¸ch v×
khi mua míi TSC§ doanh nghiÖp ®îc khÊu trõ ®Çu vµo. Do vËy toµn bé
gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ tríc ®©y doanh nghiÖp cha ®îc khÊu trõ thuÕ
khi mua th× nay ¸p dông thuÕ VAT gi¸ trÞ khÊu hao cña nã trong niªn
®é míi l¹i ph¶i chÞu thuÕ ®Çu ra mµ kh«ng ®îc kha¸u trõ thuÕ ®Çu vµo
trong n¨m 1999 nªn sÏ g©y khã kh¨n thiÖt thßi lín cho c¸c doanh
nghiÖp cã gi¸ trÞ cßn l¹i TSC§ lín. Trong quan hÖ kinh tÕ doanh
nghiÖp võa lµ ngêi tiªu dïng võa lµ ngêi s¶n xuÊt. Doanh nghiÖp lµ ngêi tiªu dïng khi mua hµng ho¸ vËt t hµng ho¸, dÞch vô vÒ SXKD vµ
ph¶i nép thuÕ VAT cho ngêi b¸n. Sau ®ã doanh nghiÖp lµ ngêi s¶n xuÊt
17
khi thùc hiÖn kinh doanh vµ b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr êng doanh nghiÖp
l¹i ®îc thu cña ngêi mua phÇn thuÕ VAT ®· nép kh©u mua NVL (phÇn
thuÕ ®îc khÊu trõ) vµ thu lo¹i phÇn thuÕ VAT ë gi¸ trÞ t¨ng thªm (thu
hé ng©n s¸ch) do sö dông nh©n c«ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c ®Ó
nép ng©n s¸ch. NÕu ngêi mua s¶n phÈm cña doanh nghiÖp l¹i tiÕp tôc
dïng vµo SXKD th× trêng hîp còng lÆp l¹i t¬ng tù nh vËy vµ qu¸ tr×nh
®ã diÔn ra trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Nh vËy th× toµn bé vËt t hµng ho¸
tån kho vµ phÇn vËt t + chi phÝ kh¸c trong chi phÝ x©y l¾p dë dang ®Çu
n¨m ph¶i ®îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo nÕu kh«ng ®îc khÊu trõ th× coi nh
doanh nghiÖp lµ ngêi trùc tiÕp lµm ra sè vËt t hµng ho¸ ®ã nªn ph¶i
chÞu thuÕ VAT. Nhng trªn thùc tÕ doanh nghiÖp kh«ng tù lµm ra toµn
bé NVT vµ chi phÝ ®ã. Gi¶ sö nÕu doanh nghiÖp kh«ng dïng sè vËt t
tån kho vµ gi¸ trÞ chi phÝ dë dang ®Çu kú vµo SXKD mµ ®em b¸n ngay
trong n¨m 1999 lóc nµy doanh nghiÖp lµ ngêi b¸n nªn ®îc khÊu trõ
thuÕ ®Çu vµo. NÕu kh«ng ®îc bï trõ th× doanh nghiÖp lu«n lµ ngêi tiªu
dïng kh«ng ®îc lµ ngêi s¶n xuÊt. V× vËy doanh nghiÖp cÇn kª khai
chÝnh x¸c sè tån kho kh«ng cã ho¸ ®¬n chøng tõ mua vµo kiÕn nghÞ c¬
quan thuÕ khÊu trõ hoÆc gi¶m thuÕ suÊt ®èi víi hµng tån kho nµy.
c. VÒ ho¸ ®¬n chøng tõ, kª khai vµ quyÕt to¸n thuÕ VAT.
§èi víi c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p giao th«ng... th× s¶n phÈm lµ ®¬n chøc
vµ cã thêi gian hoµn thµnh s¶n phÈm kh¸ dµi thêng tõ trªn 1 n¨m. Do
®ã khi h¹ch to¸n doanh thu vµ chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ trong kú,
doanh nghiÖp thêng h¹ch to¸n doanh thu theo phiÕu ®¸nh gi¸ thanh
to¸n (tøc lµ theo giÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n khèi l îng hoµn thµnh theo
giai ®o¹n cña tõng h¹ng môc, chi tiÕt h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh,
nghiÖm thu vµ bµn giao th× míi cã ho¸ d¬n thuÕ VAT. MÆt kh¸c khi
h¹ch to¸n chi phÝ trong kÕt qu¶ kinh doanh còng kh«ng ph¶i lµ toµn bé
chi phÝ ®· chi ra trong kú mµ lµ sè chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®Ó x©y dùng kÕt qu¶. Nªn phÇn chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®éng lùc
mµ dÞch vô mua ngoµi trong chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ còng kh«ng
ph¶i lµ chi phÝ ®Çu vµo ®Ó tÝnh thuÕ VAT ®Çu vµo. V× vËy khi tÝnh VAT
®Çu ra, ®Çu vµo vµ quyÕt to¸n thuÕ VAT ph¶i nép theo tõng th¸ng, quý,
n¨m kh«ng thÓ c¨n cø vµo ho¸ ®¬n thuÕ VAT ®îc.
Do ®ã doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ vÊn ®Ò
nµy. §èi víi nh÷ng vËt t hµng ho¸ vµ chi phÝ dÞch vô cã gi¸ trÞ nhá l¹i
ph¸t sinh lÎ tÎ, hoÆc nh÷ng vËt t hµng ho¸ mua cña ngêi s¶n xuÊt trùc
tiÕp kh«ng h¹ch to¸n theo sæ s¸ch kÕ to¸n th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®Çy
®ñ ho¸ ®¬n thuÕ VAT. Tæng sè chi phÝ trong 1 n¨m cña sè vËt t hµng
18
ho¸ dÞch vô nµy còng rÊt lín mµ kh«ng cã ho¸ ®¬n doanh nghiÖp kh«ng
®îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo (10%) th× ®©y còng lµ mét thiÖt thßi lín cho
doanh nghiÖp. Do ®ã doanh nghiÖp cÇn ¸p dông qui ®Þnh lµ ®èi víi vËt
t hµng ho¸ nh vËy (thêng cã gi¸ trÞ díi 100.000 ® trªn 1 chøng tõ thanh
to¸n) th× cã thÓ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i dïng ho¸ ®¬n VAT mµ dïng tê kª
khai hay ho¸ ®¬n b¸n lÎ nh hiÖn nay.
§èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã hÖ thèng kÕ to¸n cÊp 2, cuèi kú
tËp hîp, kÕt chuyÓn vÒ kÕ to¸n doanh nghiÖp ®Ó tÝnh lç l·i vµ tÝnh ra
thuÕ VAT ph¶i nép nhng ho¸ ®¬n ë c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n cÊp 2 th êng
kh«ng ®ång nhÊt. V× vËy Nhµ níc cÇn quy ®Þnh nép VAT theo tõng ®¬n
vÞ vµ khi kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ tù chÞu tr¸ch nhiÖm nép thuÕ VAT t¹i c¬
quan chñ qu¶n ®Þa ph¬ng n¬i ®¬n vÞ ho¹t ®éng. CÇn lu ý r»ng sè thuÕ
VAT ph¶i nép ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ho¸ ®¬n vµ sè liÖu h¹ch to¸n kÕ
to¸n tÝnh chung theo tõng kú (th¸ng, n¨m) SXKD mµ kh«ng tÝnh theo
®Çu vµo, ®Çu ra cña tõng s¶n phÈm. V× vËy trong thùc tÕ khi ¸p dông
viÖc kª khai nép thuÕ hoÆc thanh to¸n thuÕ víi Nhµ n íc sÏ c¨n cø trªn
TK kÕ to¸n ph¶n ¸nh thuÕ VAT tõng th¸ng. C¸c ®¬n vÞ sÏ lÊy sè d cã
cña tµi kho¶n thuÕ VAT ph¸t sinh ®Çu ra (TK 3331) trõ ®i sè d nî cña
tµi kho¶n thuÕ VAT ®Çu vµo (TK 133). Sè chªnh lÖch d¬ng lµ sè thuÕ
ph¶i nép, cßn sè chªnh lÖch ©m lµ sè ®îc kÕt chuyÓn trõ vµo th¸ng sau
hoÆc sÏ ®îc NSNN hoµn tr¶ theo ®Ò nghÞ. Nh vËy thùc tÕ sÏ kh«ng cÇn
quy ®Þnh tÝnh thuÕ trùc tiÕp mµ cÇn ph¶i quy ®Þnh thªm c¸ch quy ®æi,
tÝnh thuÕ VAT theo gi¸ b¸n ®· cã thuÕ vµ ch a cã thuÕ trong ®ã, ®Ó theo
c¸ch g× th× sè thuÕ VAT ph¸t sinh còng ®îc ph¶n ¸nh trªn ho¸ ®¬n b¸n
hµng cã ®Çy ®ñ c¨n cø ph¸p lý cho h¹ch to¸n vµ ®îc khÊu trõ.
d. Nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch tõ phÝa Nhµ níc.
(1). §· tõ l©u, nh©n d©n ta ®· quen víi tËp qu¸n mua b¸n hµng
theo "Gi¸ bao gåm c¶ thuÕ" nay thuÕ VAT ®îc tÝnh trªn gi¸ b¸n hµng
"Cha cã thuÕ VAT" sÏ ph¸t sinh lóng tóng cho nhµ doanh nghiÖp trong
viÖc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cha cã thuÕ ®Ó ghi trªn ho¸ ®¬n theo quy ®Þnh
cña chÕ ®é chóng ta cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc:
Gi¸ b¸n cha cã thuÕ =
(2). Khi triÓn khai luËt thuÕ VAT ch¾c ch¾n b íc ®Çu cã nhiÒu víng m¾c trong viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kª khai, khÊu trõ thuÕ, hoµn
thuÕ ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é tËp trung nguån thu vµo ng©n s¸ch Nhµ níc.
§iÒu nµy ®ßi hái NSNN ph¶i cã 1 kho¶n dù phßng, Ýt nhÊt lµ 1 quý,
19
®¶m b¶o nhu cÇu chi thêng xuyªn ®Ó khái ¶nh hëng bíc ®Çu triÓn khai
thuÕ.
(3). C«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¶i thÝch chÝnh s¸ch chÕ ®é cÇn ® îc
xem nh lµ mét yÕu tè quan träng gãp phÇn b¶o ®¶m thµnh c«ng cña
viÖc triÓn khai thuÕ, cÇn cã nhiÒu tµi liÖu gi¶i ®¸p cho nh©n d©n hiÓu
râ.
(4). Lµ mét s¾c thuÕ míi, v× vËy cÇn ®µo t¹o tËp huÊn ®éi ngò c¸n
bé thuÕ, n©ng cao nghiÖp vô ®Ó viÖc thùc hiÖn VAT ®îc chÝnh x¸c c«ng
b»ng.
(5). VÊn ®Ò cÇn lµm râ lµ thuÕ VAT cã lµm cho gi¸ hµng ho¸ t¨ng
hay kh«ng, ®Æc biÖt lo¹i chÞu thuÕ 10%, 20%. VÒ b¶n chÊt kh«ng lµm
t¨ng gia.
(6). Th«ng qua tiÕp cËn víi d©n, c¸n bé thuÕ còng cÇn l¾ng nghe
nguyÖn väng, kiÕn nghÞ chÝnh ®¸ng ph¶n ¸nh lªn trªn nghiªn cøu xem
xÐt ®Ó cã nh÷ng söa ®æi bæ sung kÞp thêi nh»m lµm cho VAT ngµy cµng
phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi míi.
(7). X¸c ®Þnh ho¹t ®éng sinh ra thuÕ VAT, thêi ®iÓm ph¸p quy
ph¶i quy ®Þnh nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ cã thanh to¸n b»ng tiÒn hoÆc
quy ra tiÒn lµ nh÷ng ho¹t ®éng sinh ra thuÕ VAT trªn c¬ së ®ã míi
khoanh vïng nh÷ng ®èi tîng kh«ng chÞu diÖn nép thuÕ. VÒ thêi ®iÓm
ph¸t sinh thuÕ VAT, thêng ph¶i cã quy ®Þnh cô thÓ.
- §èi víi trao ®æi hµng ho¸ ®ã lµ ®iÓm giao hµng cã ho¸ ®¬n hîp
ph¸p kh«ng phô thuéc thêi ®iÓm thanh to¸n, lç, l·i.
- §èi víi cung øng dÞch vô thêi ®iÓm ph¸t sinh VAT lµ thêi ®iÓm
thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n.
(8). Ph©n chia ®èi tîng chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ vµ quy ®Þnh
c¸c møc thuÕ 0%, 5%, 10%, 20% phï hîp víi tõng lo¹i.
Gi¶i ph¸p ë ®©y lµ ph¶i quy ®Þnh thËt Ýt thuÕ suÊt, thËt Ýt ®èi t îng
ngo¹i lÖ chØ quy ®Þnh mét ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ lµ ph¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ VAT theo kú h¹ch to¸n. Kh«ng quy ®Þnh ph¬ng ph¸p trùc tiÕp nhng ph¶i cã quy ®Þnh thèng nhÊt tÝnh thuÕ VAT trªn gi¸ b¸n ch a cã thuÕ,
hoÆc tÝnh trªn gi¸ b¸n ®· cã thuÕ ®Òu ® îc khÊu trõ thuÕ ®Ó c¸c ®¬n vÞ
®¸p øng ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc khÊu trõ.
Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n mang tÝnh cÊp b¸ch ®Ó viÖc
triÓn khai thuÕ VAT ®îc diÔn ra thµnh c«ng, lµ mét kÕ to¸n trëng trong
doanh nghiÖp h¬n ai hÕt ph¶i hiÓu s©u vÒ c¸c qui ®Þnh cña luËt thuÕ
20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
105 
128 
