L ỜI NÓI ĐẦU
T¹i kú häp thø 2 kho¸ XI th«ng qua luËt ng©n s¸ch söa ®æi vµ bæ xung cã
hiÖu lùc tõ n¨m 2004 trë ®i cã x¸c ®Þnh râ nh÷ng nhiÖm vô cña KiÓm to¸n nhµ níc (KTNN) lµ ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN tríc Quèc
Héi,Héi §ång Nh©n D©n phª chuÈn quyÕt to¸n.Cuèi th¸ng 10/2003 t¹i kú häi
thø 4 kho¸ XI uû ban thêng vô quèc héi sÏ tr×nh 17 dù ¸n luËt trong ®ã cã luËt
KiÓm to¸n nhµ níc ®îc tr×nh xin ý kiÕn Quèc Héi vµ sÏ th«ng qua vµo kú häp
sau. Theo dù ¸n LuËt kiÓm to¸n nhµ níc sÏ do c¬ quan KiÓm To¸n nhµ níc so¹n
th¶o chÝnh phñ tr×nh Quèc Héi. Trong ®ã sÏ x¸c ®Þnh cô thÓ ®èi tîng, néi dung
kiÓm to¸n, tæ chøc c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc..Cã thÓ nãi trong nÒn kinh tÕ ®ang
t¨ng trëng vît bËc nh níc ta hiÖn nay,bªn c¹nh nh÷ng con sè vÒ t¨ng trëng kinh
tÕ rÊt l¹c quan lµ vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ tÝnh ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c c¸c con sè ®ã. ®Æc
biÖt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn NSNN cµng ®ßi hái ph¶i thËn träng vµ chÝnh x¸c
®Ó tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thµnh tèt chñ tr¬ng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc.
Trong bµi viÕt nµy em ®a ra ý kiÕn cña riªng m×nh vÒ c¸c yªu cÇu còng nh
c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó cã thÓ n©ng cao vai trß cña kiÓn to¸n nhµ níc trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn NSNN, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi nÒn kinh tÕ ®Êt níc
®ang bíc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn ®ßi hái ®i ®«i víi c«ng t¸c qu¶n lý Kinh tÕ.
1
Néi dung
I.
Ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN) & qu¶n lý Ng©n s¸ch nhµ níc.
1.
Kh¸i niÖm vÒ NSNN
NSNN ®îc hiÓu lµ hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a nhµ níc víi c¸c chñ
thÓ kh¸c trong x· héi, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ
cña c¶i x· héi, nh»m tËp trung mét phÇn nguån lùc trong tay nhµ níc ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña nhµ níc.
2.
Qu¶n lý NSNN
Qu¶n lý nãi chung nhÊt ®ã lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh híng vµ thùc hiÖn c¸c híng ®· ®Þnh trªn c¬ së nguån lùc x¸c ®Þnh nh»m ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. Qu¸
tr×nh nµy bao gåm nhiÒu chøc n¨ng vµ cã thÓ chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n: Giai
®o¹n ®Þnh híng, giai ®o¹n tæ chøc thùc hiÖn...Trong ®ã kiÓm tra kh«ng ph¶i lµ
mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh qu¶n lý mµ nã thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cua
qu¸ tr×nh nµy
Qu¶n lý NSNN lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t kiÓm tra vµ ®¸nh
gi¸ qu¸ tr×nh thùc hiÖn NSNN, tõ ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶
thùc hiÖn NSNN.
Chu tr×nh thùc hiÖn NSNN gåm ba kh©u c¬ b¶n:
LËp dù to¸n NSNN.
ChÊp hµnh dù to¸n NSNN.
QuyÕt to¸n NSNN.
Qu¶n lý NSNN thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t, kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña mét
trong ba kh©u cña chu tr×nh ®ã: Tõ khi b¾t ®Çu lËp dù to¸n cho ®Õn khi kÕt thóc
chuyÓn ng©n s¸ch míi.
Nh vËy kiÓm tra n¶y sinh vµ ph¸t triÓn tõ chÝnh nhu cÇu qu¶n lý. KiÓm tra
®îc thùc hiÖn ®ång thêi víi c¸c chøc n¨ng qu¶n lý kh¸c trªn cïng mét bé m¸y
thèng nhÊt khi nhu cÇu kiÓm tra cha nhiÒu vµ cha phøc t¹p, tr¸i l¹i khi nhu cÇu
nµy thay ®æi ®Õn møc ®é cao kiÓm tra c©n tiÕn hµnh mét c¸ch ®éc lËp vµ t¸ch rêi.
Mét trong nh÷ng c¬ së quan träng träng qu¸ tr×nh thùc hiÖn qu¶n lý NSNN
®ã lµ LuËt NSNN. Lµ hµnh lang ph¸p lý trong viÖc hìng dÉn thùc hiÖn, tu©n thñ,
còng nh ®Ó kiÓm tra qu¸ chu tr×nh NSNN cô thÓ.
2
3.
Thùc tr¹ng c¬ b¶n cña Chu tr×nh NSNN
a.Thùc tr¹ng viÖc lËp vµ ph©n bæ NSNN
Mét trong nh÷ng tån t¹i hiÖn nay trong viÖc lËp vµ ph©n bæ dù to¸n NSNN
lµ t×nh tr¹ng nguån Ng©n s¸ch qu¸ h¹n hÑp trong khi nhu cÇu chi tiªu ngµy mét
t¨ng, trong khi ®ã cha cã mét ph¬ng ph¸p lËp vµ ph©n bæ nguån Ng©n s¸ch thÝch
hîp, cã khoa häc ®Ó cã thÓ võa ®¹t ®îc sù hiÖu qu¶ trong khi thùc hiÖn còng nh
vïa x¸c ®Þnh ®îc thø tù u tiªn khi ph©n bæ NSNN dùa trªn nguån lùc cã h¹n.
Kinh phÝ NSNN ph©n bæ kh«ng phï hîp ®iÒu kiÖn thùc tÕ, nguån kinh phÝ nµy
ph©n bæ cßn dµn tr¶i. VÊn ®Ò tËp chung nguån lùc ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ h¹
tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm cÇn ph¶i ®îc chó träng vµ u tiªn. Mét sè ®Þa
ph¬ng khi tiÕn hµnh ph©n bæ dù to¸n chi thêng xuyªn víi mét sè kho¶n chi cßn
cha b¸m s¸t dù to¸n Trung ¬ng giao. Cã ®Þa ph¬ng tiÕn hµnh ®iÒu chØnh dù to¸n
gi¶m chi sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ ®Ó t¨ng chi hµnh chÝnh, kh«ng qu¸n triÖt
nguyªn t¾c tiÕt kiÖm trong chi tiªu hµnh chÝnh. Cã thÓ nãi ®ã lµ mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n g©y lªn t×nh trang thêng xuyªn Th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc ®ã lµ
viÖc sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p so¹n l©p vµ ph©n bæ NSNN thiÕu khoa häc ngay
tõ, vÉn cßn hiÖn tîng nÓ nang côc bé thiÕu tÝnh kh¸ch quan, trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn thiÕu tr¸ch nhiÖm chøa ®ùng ý nghÜ chñ quan vµ hiÖn tîng manh món trong
ph©n bæ g©y l·ng phÝ thÊt tho¸t nghiªm träng nguån Ng©n s¸ch. Dù to¸n x©y
dùng cha v÷ng ch¾c, thiÕu c¨n cø thùc tÕ, khi giao dù to¸n cßn mang tinh ¸p ®Æt
nhÊt lµ NS c¸c ®Þa ph¬ng. NhiÒu kho¶n giao thu qu¸ thÊp so víi kh¶ n¨ng thùc
hiÖn vµ cha tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tån ®äng cña n¨m tríc trong khi nh÷ng kho¶n thu
nµy chiÕm tû träng lín trong tæng thu NSNN ë ®Þa ph¬ng. C¸c ®Þa ph¬ng kh«ng
cÇn phÊn ®Êu huy ®éng sè ph¸t sinh vµo NSNN vÉn hoµn thµnh nhiÖm vô ®îc
giao, kh«ng huy ®éng kÞp thêi vµo NSNN gi¶m c¨ng th¶ng cho NSNN ®ang béi
chi.
V× quyÒn lîi cña ®Þa ph¬ng vµ ngµnh nªn c¸c ®¬n vÞ che giÊu nguån thu,
x©y dùng dù to¸n thÊp ®Ó ®îc thëng sè vît thu. NhiÒu kho¶n thu chØ mang tÝnh
thêng xuyªn ph¸t sinh hµng n¨m nhng kh«ng lËp vµ giao dù to¸n theo ®óng quy
®Þnh cña luËt NSNN nhÊt lµ nh÷ng kho¶n thu ®Ó l¹i sö dông. T×nh tr¹ng nµy diÔn
ra nhiÒu n¨m nhng kh«ng kh¾c phôc ®îc, c«ng t¸c qu¶n lý gÇn nh kh«ng cßn ý
nghÜa.
b. Qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN
Trong khi nguån Ng©n s¸ch cha ®îc tËn dông hÕt th× mét sè ®Þa ph¬ng l¹i
cã t×nh tr¹ng kÐm minh b¹ch trong qu¶n lý vµ sö dông nguån Ng©n s¸ch. T×nh
3
tr¹ng sö dông Ng©n s¸ch kh«ng ®óng tiªu chuÈn, kh«ng ®óng ®Þnh møc vµ ChÕ
®é cßn x¶y ra ë nhiÒu n¬i. Trong khi §¶ng vµ chÝnh phñ ®ang cã kªu gäi thùc
hµnh tiÕt kiÖm th× mét phÇn kinh phÝ l¹i bÞ sö dông l·ng phÝ sai môc ®Ých t¹i c¸c
c¬ quan ®¬n vÞ cã dïng NSNN cÊp.DÞnh møc chi Ng©n s¸ch nhÊt lµ chi hµnh
chÝnh kh«ng ®îc tu©n thñ, chi hµnh chÝnh cã su híng t¨ng nhanh:
VÝ dô : t¹i c¸c ®Þa ph¬ng chi hµnh chÝnh cßn cao h¬n c¶ c¸c c¬ quan
Trung ¬ng. §¸ng chó ý lµ c¸c kho¶n chi nµy vÉn ®îc quyÕt to¸n vµ héi ®ång
nh©n d©n phª chuÈn quyÕt to¸n. Trong khi Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng cßn rÊt h¹n hÑp
nguån thu chñ yÕu lµ bæ xung tõ Ng©n s¸ch Trung ¬ng th× mét vµi ®Þa ph¬ng l¹i
sö dông Ng©n s¸ch cho tiªu dïng c¸ nh©n tr¸i víi quy ®Þnh cña luËt NSNN. Hay
c«ng t¸c thu phÝ vµ lÖ phÝ ngoµi danh môc quy ®Þnh ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn
chÕ ®é chÝnh s¸ch cña nhµ níc mét sè kho¶n môc thu phÝ vµ lÖ phÝ cã trong danh
môc th× l¹i kh«ng ®a vµo quyÕt to¸n lµm sai lÖch sè liÖu.
c. C«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n NSNN
C«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n mÆc dï ®½ ®îc c¶i thiªn, n©ng cao tr×nh ®é
trong thêi gian gÇn ®©y, c¸c ®¬n vÞ cã sö dông nguån ng©n s¸ch ®· chñ ý ®Õn
c«ng t¸c quyÕt to¸n. Tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i lín t¹i c¸c ®¬n vÞ quyÕt to¸n theo
sè cÊp ph¸t kh«ng theo ®óng quy ®Þnh cña luËt NSNN. C¸c ®¬n vÞ b¸o c¸o hoµn
thµnh dù to¸n nhng khi tiÕn hµnh kiÓm tra l¹i ph¸t hiÖn ®¬n vÞ ®a vµo quyÕt to¸n
theo sè t¹m øng cña c¸c ®Ò tµi cha ®¬c nghiÖm thu. Mét sè ®Þa ph¬ng kh«ng thùc
hiÖn quyÕt to¸n kinh phÝ uû quyÒn, kinh phÝ chong tr×nh môc tiªu víi ng©n s¸ch
Trung ¬ng do vËy bé tµi chÝnh ph¶i tæng hîp theo sè cÊp ph¸t. Kinh phÝ ch¬ng
tr×nh môc tiªu kh«ng ®óng thùc hiÖn quyÕt to¶n riªng theo ch¬ng tr×nh ®Ó cã c¬
së vµ sè liÖu ®¸nh gi¸ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh. Mét hiÖn täng kh¸ phæ biÕn lµ c¸c
c«ng trinh x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh chËm ®îc quyÕt to¸n tríc khi hoµn
thµnh.T×nh tr¹ng quyÕt to¸n theo sè t¹m øng vµ kinh phÝ tån d cuèi n¨m cßn phæ
biÕn t¹i c¸c ®¬n vÞ dù to¸n c¸c cÊp. Trong khi NSNN mÊt c©n ®èi th× kinh phÝ
NSNN tån t¹i díi d¹ng tiÒn mÆt,tiÒn göi,t¹m øng kh«ng thu håi t¹i c¸c ®¬n vÞ thô
hëng NSNN.C¸c ®¬n vÞ qu¶n lý thiÕu chÆt chÏ,kh«ng thùc hiÖn nép tr¶ NSNN
khi hÕt n¨m ng©n s¸ch.C¸c kho¶n thu,chi ph¸t sinh trong n¨m ng©n s¸ch cha ®îc
ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trong b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN,nhÊt lµ c¸c kho¶n phÝ lÖ
phÝ,viÖn trî,tµi trî v× c¸c ®¬n vÞ quan niÖm r»ng thu chi nµy ®¬n vÞ thô hëng ng©n
s¸ch ®îc chi tiªu nªn kh«ng cÇn ph¶i qu¶n lý qua ng©n s¸ch.
4
Qua thùc tr¹ng trªn cho thÊy nh÷ng kÕt qua ®¹t ®îc trong c«ng t¸c qu¶n lý
vÉn cßn bÊt cËp ®ßi hái ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó cã thÓ qu¶n lý nguån
ng©n s¸ch cã hiÖu qu¶ trong khi sö dông NSNN.
II.
KiÓm to¸n nhµ níc ®îc lËp ra - mét c«ng cô quan
träng trî gióp quèc héi trong qu¶n lý NSNN
Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc tèi cao thùc hiÖn quyÒn lËp ph¸p vµ gi¸m
s¸t ho¹t ®éng cña nh¸ níc. Quèc héi quyÕt ®Þnh viÖc dù to¸n Ng©n s¸ch Nhµ níc,ph©n bæ quyÕt toan Trung ¦¬ng,phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.Trong t×nh h×nh thùc hiÖn NSNN cßn nhiÒu bÊt cËp nh trªn th× viÖc cÇn thiÕt
ph¶i lËp ra mét c¬ quan trî gióp Quèc Héi trong viÖc qu¶n lý NSNN lµ ®iÒu cùc
k× cÊp b¸ch hiÖn nay vµ víi ®iÒu nµy KiÓm To¸n Nhµ Níc(KTNN) ®îc lËp ra cã
thÓ ®¶m ®¬ng ®îc c«ng viÖc nµy.
KiÓm To¸n Nhµ Níc(KTNN) lµ mét c«ng cô ®¾c lùc trong qu¶n lý tµi
chÝnh nhµ níc vµ tµi s¶n c«ng. Ho¹t ®éng cña KTNN híng t¬i sù lµnh m¹nh ho¸
nÒn tµi chÝnh quèc gia. KTNN gãp phÇn ®¶m b¶o duy tr× tÝnh kinh tÕ, tiÕt kiÖm,
hiÖu qu¶ trãng sö dông nguån lùc nhµ níc. KTNN hç trî Quèc héi trong viÖc
gi¸m s¸t, quyÕt ®Þnh dù to¸n NSNN, phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN còng nh viÖc
quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc gia, KTNN cung cÊp th«ng tin
tin cËy cho Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan nhµ níc trong viÖc quyÕt ®Þnh
®iÒu hµnh NSNN mét c¸ch h÷u hiÖu.
Qua ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ níc thêi gian 10 n¨m võa qua ta cã thÓ
nhËn thÊy vai trß cña KTNN rÊt quan träng, cô thÓ trong mét sè c«ng viÖc sau
KTNN trî gióp Quèc héi trong viªc phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN. §©y lµ
mét chøc n¨ng vèn cã vµ mang tÝnh truyÒn thèng cña c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi
cao trªn thÕ giíi, ®ã lµ mét nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc trî gióp Quèc
héi phª chuÈn quyÕt to¸n hµng n¨m. Trªn thÕ giíi vÊn ®Ò nµy còng ®îc nªn dâ
trong tuyªn bè Lima cña INTOSAI: ”KiÓm to¸n sau lµ mét nhiÖm vô kh«ng thÓ
thiÕu ®îc cña c¬ quan KTNN, kh«ng lÖ thuéc vµo viÖc nã cã ®îc kiÓm to¸n tríc
hay kh«ng”.KiÓm tra sau cña kiÓm to¸n kh«ng chØ dõng l¹i viÖc xem xÐt tÝnh
tu©n thñ trong qu¶n lý ®iÒu hµnh NSNN mµ cßn xem xÐt khÝa c¹nh vÒ tÝnh hîp
lý, tiªt kiÖm, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ.Xem xÐt
tÝnh hiÖu lùc hiÖu qu¶ trong c¸c kho¶n chi cña NSNN,tuyªn bè Lima cung nªu
râ: ”KiÓm to¸n sau do c¬ quan KTNN thùc hiÖn chØ dâ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan
cã nghÜa vô b¸o c¸o, cã thÓ dÉn tíi båi hoµn thiÖt h¹i ®· x¶y ra vµ viÖc lµm thÝch
hîp ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng t¸i ph¹m sau nµy ”.Mét sè níc cã quy ®Þnh b¸o c¸o
5
quyÕt to¸n NSNN tr×nh Quèc héi cã ý kiÕn x¸c nhËn cña Tæng kiÓm to¸n Nhµ níc r»ng b¸o c¸o quyÕt to¸n tr×nh Quèc héi lµ b¸o c¸o cña KTNN vÒ c«ng t¸c
qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN.
KTNN trî gióp Quèc héi trong viÖc dù to¸n NSNN hµng n¨m. Ta cã thÓ
thÊy r»ng tµi liÖu vÒ dù to¸n NSNN kh«ng chØ chøa ®ùng nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ,
kinh tÐ chñ yÕu cña mét quèc gia mµ cßn lµ nh÷ng tµi liÖu mang tÝnh nghiÖp vô
cao,®ßi hái ph¶i ®îc kiÓm tra,xem xÐt kÜ lìng tríc khi quyÕt ®Þnh.Trong ®iÒu
kiÖn ®ã c¸c ®¹i biÓu Quèc héi kh«ng cã c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó xem xÐ mét c¸ch toµn
diÖn c¸c khÝa c¹nh mang tÝnh nghiÖp vô cao. §iÒu ®ã ®ßi hái mét c¬ quan
chuyªn m«n ®éc lËp cã chuyªn m«n cã kiÕn thøc vµ nghiÖp vô gióp Quèc héi
®¸nh gi¸ toµn diÖn cña qu¸ tr×nh NSNN. C¬ quan KTNN cã thÓ chØ ra nh÷ng sai
lÖch cña dù to¸n so víi c¸c nguyªn t¾c cña tÝnh tu©n thñ, tÝnh hîp lý, kh¶ thi vµ
tiÕt kiÖm. §©y lµ h×nh thøc kiÓm to¸n tríc vña KTNN, ®¶m b¶o c¸c nguån lùc
®éng viªn vµ ph©n bæ vµo nh÷ng môc tiªu mµ quèc gia theo ®uæi còng nh tÝnh
kinh tÕ, hiÖu qu¶ cña nh÷ng kho¶n chi NSNN, tr¸nh t×nh tr¹ng gian lËn.KiÓm
to¸n tríc ®îc kh¼ng ®Þnh trong tuyªn bè Lima :”KiÓm to¸n tríc mét c¸ch hiÖu
qu¶ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi mét nÒn kinh tÕ c«ng céng lµnh
m¹nh ”.Kinh nghiªm cho thÊy trªn thÕ giíi ®Òu sö dông c¬ quan kiÓm to¸n tèi
cao trong viÖc kiÓm to¸n dù to¸n NSNN, hµng n¨m tríc khi tr×nh Quèc h«i quyÕt
®Þnh. ViÖc tham gia cña c¬ quan KTNN trong viÖc lËp dù to¸n lµ c¬ së cho Quèc
héi th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh.
KTNN trî gióp Quèc héi trong viÖc xem xÐt quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n ®Çu t
x©y dùng c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm cña Quèc gia. ViÖc ®Çu t x©y dùng c¸c c«ng
tr×nh träng ®iÓm Quèc gia kh«ng chØ tiªu tèn mét lîng lín tiÒn cña mµ cßn liªn
quan ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn Quèc gia. §iÒu ®ã kh«ng chØ ®ßi hái xem xÐt vÒ
mÆt khÝa c¹nh kü thuËt mµ cßn ph¶i xem xÐt vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ,x· héi..Trong
®iÒu kiÖn ®ã kh«ng cã mét c¬ quan so¹n th¶o cã ®ñ n¨ng lùc vÒ chuyªn m«n,
tu©n theo cac chuÈn mùc nghÒ nghiÖp xem xÐt ®¸nh gi¸ tríc khi ChÝnh phñ vµ
Quèc héi th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh sÏ g©y nh÷ng rñi ro cho c¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh.
Kinh nghiÖm cña nhiÒu níc cã lÞh s ph¸t triÓn KTNN l©u ®êi ®Òu giao nhiÖm vô
nµy cho c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc thùc hiÖn
KTNN tham gia víi Quèc héi trong viÖc quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch, trong
viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ ng©n
s¸ch. §©y chÝnh lµ ho¹t ®éng t vÊn cña c¬ quan KTNN víi quèc héi.B»ng kinh
nghiÖm cña m×nh KTNN ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt cËp trong b¶n th©n c¸c v¨n b¶n
6
ph¸p luËt,ph¸t hiÖn nh÷ng hiÖn tîng thùc tÕ ph¸t sinh mµ luËt cha ®Ò cËp ®Õn,
th«ng qua ®ã kiÕn nghÞ víi c¬ quan lËp ph¸p trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n
ph¸p luËt. Trän quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh ng©n s¸ch Quèc gia, c¬
quan KTNN víi kinh nghiÖm chuyªn m«n t vÊn cho Quèc héi vµ c¸c c¬ quan
Quèc héi ®Ó quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi.C¸c ý kiÕn ®ã cña KTNN
sÏ t¹o ra nguån th«ng tin ®a chiÒu lµm c¬ së cho viÖc th¶o luËn vµ ®a ra c¸c
quyÕt ®Þnh
Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm
b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n víi Quèc héi,Uû ban thêng vô Quèc héi vµ c¸c c¬
quan kh¸c. §ång thêi KTNN còng cã quyÒn ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô
vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña m×nh.KTNN thùc hiÖn nhiÖm vô
quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt,tiÕn hµnh kiÓm to¸n viÖc sö dông ng©n
s¸ch nhµ níc ë c¸c bé c¬ quan ngang bé, c¬ quan trùc thuéc chÝnh phñ,c¸c c¬
quan kh¸c cña trung ¬ng vµ c¸c ®Þa ph¬ng. KiÓm to¸n viÖc sö dông ng©n s¸ch do
nhµ níc cÊp ®Çu t cho c¸c c«ng tr×nh quan trong Quèc gia do Quèc héi quyÕt
®Þnh.KiÓm to¸n viÖc øng dông vèn vµ tµi s¶n nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ
níc..§ång thêi th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®Ò nghÞ víi c¸c c¬ quan ®îc kiÓm
to¸n söa ch÷a c¸c sai sãt vi ph¹m ®Ó chÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ
to¸n cña ®¬n vÞ, kiÕn nghÞ víi c¬ quan cã thÈm quyÒn sö lý vi ph¹m chÕ ®é kÕ
to¸n, tµi chÝnh cña nhµ níc, ®Ò xuÊt söa ®æi c¶i tiÕn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n
lý tµi chÝnh kÕ to¸n cÇn thiÕt.
1.
KTNN víi viÖc lËp vµ ph©n bæ dù to¸n NSNN
Trong lËp vµ ph©n bæ dù to¸n NSNN, c¬ quan KTNN tham gia tríc hÕt víi
t c¸ch lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh ®éc lËp thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh kinh tÕ
khoa häc kh¶ thi cña dù ¸n ng©n s¸ch hµng n¨m tríc khi tr×nh quèc héi phª
chuÈn.
§©y lµ h×nh thøc kiÓm tra tríc vµ ®©y lµ mét vÊn ®Ò t¬ng ®èi míi mÎ hiÖn
nay trong ®ã quy tr×nh tham gia vµo lËp dù to¸n NSNN cã thÓ bao gåm mét sè bíc sau ®©y:
a. KTNN tham gia víi c¸c bé ngµnh vµ ®Þa ph¬ng trong lËp dù to¸n cña
ngµnh vµ ®Þa ph¬ng:
Khi c¸c bé ngµnh vµ ®Þa ph¬ng lËp dù to¸n NDNN hµng n¨m c¬ quan
KTNN tham gia cïng d¬n vÞ nµy lËp dù to¸n bao gåm:
7
KTNN sÏ t vÊn cho bé ngµnh ®Þa ph¬ng vÒ dù b¸o kh¶ n¨ng thu. Qua kinh
nghiÖm cña kiÓm to¸n ë bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng KTNN n¾m b¾t ®îc c¸c nguån thu
cã thÓ khai th¸c, c¸c nguån thu ®· vµ sÏ ph¸t sinh qua ®ã tÝnh to¸n vµ dù to¸n
c©n ®èi ng©n s¸ch cho n¨m, kÕ ho¹ch trung vµ dµi h¹n. KTNN t vÊn cho bé
ngµnh ®Þa ph¬ng trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c thø tù u tiªn c¸c néi dung chi tiªu c¸c
ch¬ng tr×nh mang tÝnh chiÕn lîc. ViÖc x¸c ®Þnh chiÕn lîc u tiªn trong viÖc bè trÝ
c¸c kho¶n chi lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn
cña ngµnh trong ®iÒu kiÖn nguån thu ng©n s¸ch h¹n hÑp vµ kh«ng thÓ t¨ng thªm
trong dµi h¹n, trong khi ®ã nhu cÇu chi l¹i lín vµ lu«n cã xu híng ph¶i t¨ng
thªm.
KTNN tham gia víi c¸c bé, c¬ quan trung ng trong viÖc ®µm ph¸n ng©n
s¸ch víi c¬ quan chøc n¨ng. ViÖc ®µm ph¸n diÔn ra gi÷a c¬ quan so¹n lËp ng©n
s¸ch vµ c¸c bé cã nhiÖm vô qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc víi tõng bé ngµnh ®Þa ph¬ng. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n thêg dÉn tíi sù m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ c¸c c¬ quan
cã nhiÖm vô qu¶n lý mét bªn lµ bé ngµnh, ®Þa ph¬ng riªng biÖt. C¬ quan kiÓm
tra tµi chÝnh ®éc lËp sÏ cã ý kiÕn mang tÝnh ph¶n biÖn vµ trung lËp cã thÓ dung
hoµ ®îc sù m©u thuÉn nµy.
Ngoµi ra th«ng qua viÖc tham gia lËp dù to¸n, KTNN cã thÓ biÕt ®îc sù
tu©n thñ cña bé,ngµng ®Þa ph¬ngtheo quy ®Þnh cña luËt ph¸p vÒ lËp dù to¸n ng©n
s¸ch nhµ níc. ViÖc ph©n bædù to¸n chi ®· ®¸p øng nhu cÇu vµ thø tù u tiªn cña
chÝnh phñ còng nh ®¶m b¶o thùc hiªn nghÞ quyÕt cña quèc héi vÒ chiÕn lîc ph¸t
triÓn. C¸c th«ng tin lµm c¨n cø ®Ó c¬ quan KTNN cã nhËn ®Þnh ®¸nh gi¸ khi
tham gia víi c¬ quan chøc n¨ng, chÝnh phñ, Quèc héi sau nµy.
b. KTNN tham gia víi Bé tµi chÝnh trong lËp dù to¸n NSNN:
NhiÖm vô cña c¬ quan tµi chÝnh lµ lËp dù to¸n NSNN tr×nh ChÝnh phñ ®Ó
ChÝnh phòem xÐt tríc khi tr×nh Quèc héi, KTNN tham gia vµo qu¸ tr×nh lËp dù
to¸n víi Bé tµi chÝnh bao gåm c¸c c«ng viÖc sau:
Tham gia xem xÐt viÖc tÝnh to¸n c¸c kho¶n thu phï hîp víi dù b¸o tèc ®é
t¨ng trëng kinh tÕ, kho¶n thu nµo tÝnh kh«ng s¸t thùc tÕ hoÆc kh«ng khai th¸c hÕt
nguån thu. Dù b¸o ®¶m b¶o nguån thu ®¶m b¶o v÷ng ch¾c, c©n ®èi víi chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m«.
B»ng kinh nghiÖm kiÓm to¸n cña m×nh t¹i c¸c ®¬n vÞ. KTNN tham gia ý
kiÕn víi Bé Tµi chÝnh trong viÖc bè trÝc¸c kho¶n chi theo c¸c tø tù u tiªn vµ môc
8
tiªu u tiªn cña chÝnh phñ, chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc gia mµ
Quèc héi ®· phª chuÈn.
Tham gia trong viÖc lËp ph¬ng ¸n huy ®äng nguån bï ®¾p béi chi NSNN.
ViÖc lËp ph¬ng ¸n vay bï ®¾p béi chi Ng©n s¸ch cÇn ®îc tÝnh to¸n mét c¸ch chÆt
chÏ trªn c¬ së huy ®éng tèi ®a nguån néi lùc, tÝnh ph¬ng ¸n vay níc ngoµi. TÝnh
to¸n c©n ®èi gi÷a thêi h¹n vay, tr¶ nî vµ tæng thÓ vay nî chÝnh phñ ®Ó ®¶m b¶o
an toµn cho nÒn kinh tÕ, an ninh tµi chÝnh quèc gia.
KTNN sÏ ®a ý kiÕn mang tÝnh ph¶n biÖn vÒ dù to¸n NSNN do Bé Tµi
chÝnh lËp tõ huy ®äng nguån thu ®Õn bè chÝ c¬ cÊu chi. ViÖc tham gia nµy còng
lµ h×nh thøc ®Ó KTNN cã ®Çy ®ñ th«ng tÞn vÒ qu¸ tr×nh lËp NSNN ®Ó cã c¬ së
tham gia víi chÝnh phñ vµ Quèc héi sau nµy.
c. KTNN tham gia thÈm ®Þnh ®¸nh gi¸ dù to¸n CHÝnh phñ tr×nh quèc
héi dÓ cung cÊp th«ng tin cho viÖc th¶o luËn NSNN t¹i Quèc héi
Sau khi dù to¸n NSNN hoµn chØnh tríc khi tr×nh Quèc héi ®îc göi tíi c¬
quan KTNN. B»ng kinh nghiÖm kiÓm to¸ còng nh th«ng tin thu dîc trong qu¸
tr×nh tham gia víi c¸c bé, ngµnh ®Þa ph¬ng, tham gia víi Bé Tµi ChÝnh khi lËp dù
to¸n Ng©n s¸ch Nhµ Níc. KTNN thùc hiÖn thÈm ®Þnh ®¸nh gi¸ tæng thÓ vÒ dù
to¸n NSNN tr×nh Quèc héi. Yªu cÇu KTNN bµy tá ý kiÕn mét c¸c ®éc lËp vÒ dù
to¸n NSNN mµ chÝnh phñ tr×nh Quèc héi vµ kh¼ng ®Þnh mét sè vÊn ®Ò:
Kh¼ng ®Þnh dù to¸n ®· ®îc lËp theo ®óng tr×nh tù cña quy ®Þnh ng©n s¸ch.
C¸c kho¶n thu chi ®· ®¶m b¶o ®îc tÝnh kh¶ thi vµ phï hîp víi tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ, ®¶m b¶o huy ®éng søc d©n mét c¸ch hîp lý. Chi Ng©n s¸ch ®¶m b¶o ®îc
ph©n bæ theo tiªu chuÈn, ®Þnh møc, ®¶m b¶o tiÕt kiÖm vµ theo tr×nh tù u tiªn mµ
ChÝnh phñ vµ Quèc héi ®· ®Ò ra.
§èi víi c¸c kho¶n chi cho ch¬ng tr×nh, dù ¸n Quèc gia, KTNN cã ý kiÕn
vÒ sù cÇn thiÕt tiÕn hµnh x©y dùng mét c«ng tr×nh dù ¸n cô thÓ trong kh¶ n¨ng
cña nÒn kinh tÕ quèc gia vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn trong t¬ng lai. Ph¬ng ¸n mµ c¸c
c¬ quan cña ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi cã ®¶m b¶o ®îc c¸c u tiªn tríc m¾t còng
nh ®¸p øng ®îc sù ph¸t triÓn trong t¬ng lai. Ph¬ng ¸n mµ c¸c c¬ quan cña ChÝnh
phñ tr×nh quèc hé cã ®¶m b¶o ®îc c¸c u tiªn tríc m¾t còng nh ®¸p øng ®îc sù
ph¸t triÓn vµ tiÕn bé trong t¬ng lai. Chi phÝ ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh dù ¸n ®·
ph©n bæ cã phï hîp, ®¶m b¶o tÝnh kinh tÕ tiÕt kiÖm hay kh«ng. §ßi hái c¸c c¬
quan KTNN cã sè liÖu tÝnh to¸n vµ ®a ra nhËn ®Þnh mét c¸ch ®éc lËp.
9
KTNN ®a ra ý kiÕn ®éc lËp cña m×nh vÒ ph©n bæ dù to¸n thu, chi , c¬ cÊu
thu chi vµ møc bé chi, møc huy ®éng tõ néi lùc nÒn kinh tÕ trong dù to¸n, viÖc
ph©n bæ vèn ®Çu t, c¬ cÊu chi ®Çu t vµ chi th¬ng xuyªn, chi tr¶ nî...KTNN còng
®a ra nh÷ng vÊn ®Ò mµ ý kiÕn cña KTNN kh¸c víi c¸c Bé ngµnh vµ Bé tµi chÝnh
lµm c¨n cø cho quèc héi th¶o luËn vµ phª chuÈn.
KTNN ®a ra ý kiÕn ®éc lËp vÒ chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cña chÝnh phñ trong
viÖc tæ trøc thùc hiÖn dù to¸n NSNN. D©y lµ ý kiÕn quan träng ®Ó Quéc héi th¶o
luËn vµ quyÕt ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ dù to¸n NSNN
n¨m kÕ ho¹ch.
2.
KTNN víi viÖc phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN.
Theo quy ®Þnh cña ®iÒu 67 luËt NSNN söa ®æi vµ bæ sung Quèc héi phª
chuÈn quyÕt to¸n NSNN chËm nhÊt lµ 18 th¸ng, Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh phª
chuÈn Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng chËm nhÊt lµ 12 th¸ng sau khi n¨m Ng©n s¸ch kÕt
thóc, Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh phª chuÈn quyÕt to¸n Ng©n s¸ch cña Héi ®ång
nh©n d©n cÊp díi chËm nhÊt lµ kh«ng qu¸ 6 th¸ng sau khi n¨m Ng©n s¸ch kÕt
thóc.
B¸o c¸o quyÕt to¸n Ng©n s¸ch lµ b¶n tæng kÕt t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c
kho¶n thu, chi Ng©n s¸ch Nhµ níc bao gåm thu chi Ng©n s¸ch cña tÊt c¶ c¸p cÊp
chÝnh quyÒntõ ®Þa ph¬ng ®Õn Trung ¬ng trong mét n¨m ng©n s¸ch.
B¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch lµ b¸o c¸o b¾t buéc do nhµ níc quy ®Þnh
thèng nhÊt vÒ danh môc b¸o c¸o, biÓu mÉu hÖ thèng chØ tiªu n¬i göi vµ thêi gian
göi. B¸o c¸o quyÕt to¸n ph¶i cã thuyÕt minh gi¶i tr×nh sè liÖu kÌm theo. ThuyÕt
minh ph¶i nªu râ rµng nguyªn nh©n t¨n gi¶m cña tõng chØ tiªu thu chi NSNN so
víi dù to¸n ®· ®îc quyÕt ®Þnh.
2.1 QuyÕt to¸n Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng:
a. C¸c c¨n cø ®Ó xem xÐt phª chuÈn quyÕt to¸n Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng
KÕt thóc n¨m Ng©n s¸ch, Uû ban nh©n d©n(UBNN) c¸c cÊp ph¶i tr×nh
H§ND cÊp m×nh c¸c tµi liÖu sau ®©y :
QuyÕt to¸n thu NSNN trªn ®Þa bµn, chi Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng
QuyÕt to¸n c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia.
ThuyÕt minh quyÕt to¸n NS ®Þa ph¬ng.
10
B¸o c¸o cña KiÓn to¸n Nhµ níc vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n vÒ quyÕt to¸n Ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng .
Ngoµi ra, trong qóa tr×nh gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh ng©n s¸ch, H§ND cßn
cã thÓ dùa vµo c¸c c¨n cø sau ®©y:
KÕt qu¶ lµm viÖc cña H§ND víi UBNN, c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã liªn quan
vÒ NSNN.
KÕt qu¶ gi¸m s¸t theo chuyªn ®Ò mµ c¸c ®oµn gi¸m s¸t cña H§ND ®·
thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn NSNN.
KÕt qu¶ thanh tra kiÓm tra cña c¬ quan Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng ®· thùc
hiÖn cã liªn quan ®Õn quyÕt to¸n Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng cña n¨m xem xÐt .
C¸c kiÕu n¹i, kiÕn nghÞ, tè c¸o cña c¸c tæ trøc, c«ng d©n, ý kiÕn ®ãng gãp
cña cö tri vÒ ho¹t ®éng cña UBND c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn NSNN.
D luËn ®îc nªu trªn b¸o trÝ, c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tinh ®¹i chóng d luËn
trong x· héi thu thËp ®îc.
B¸o c¸o cña UBND vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c kÕt luËn, kiÕn nghÞ cña KiÓm
to¸n Nhµ níc ®èi víi c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN n¨m tríc.
b. Tr×nh tù xem xÐt phª duyÖt quyÕt to¸n NS §Þa ph¬ng.
ViÖc xem xÐt, ph©n tÝch, thÈm tra, phª chuÈn quyÕt to¸n NS §Þa ph¬ng ®îc
thùc hiÖn theo c¸c trÝnh tù sau ®©y:
Bíc 1 : C¸c ban cña H§ND thÈm tra c¸c b¸o c¸o cña UBNN.
Bíc 2 : Thêng trùc H§ND cho ý kiÕn®èi víi c¸c b¸o c¸o cña UBND vÒ
quyÕt to¸n NSNN.
Bíc 3 : Göi c¸c b¸o c¸o cña UBND, b¸o c¸o thÈm tra cña ban Kinh tÕ –
Ng©n s¸ch, Ban Kinh tÕ – X· héi vÒ quyÕt to¸n NS §Þa ph¬ng ®Õn ®¹i biÓu
H§ND theo quy chÕ cña H§ND c¸c cÊp.
Bíc 4 : Th¶o luËn vµ phª chuÈn quyÕt to¸n Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng.
c. Néi dung ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, thÈm tra, phª chuÈn quyÕt to¸n NS §Þa
ph¬ng.
c.1. KiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña hå s¬ quyÕt to¸n Ng©n s¸ch:
11
Hå s¬ quyÕt to¸n ®îc coi lµ hîp lÖ khi b¸o c¸o cña c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn cã ®Çy ®ñ mÉu biÓu theo quy ®Þnh cña luËt NSNN.
§èi víi quyÕt to¸n NS §Þa ph¬ng ph¶i cã ®Çy ®ñ mÉu biÓu theo quy ®Þnh
cña ChÝnh phñ vµ hìng dÉn cña Bé tµi chÝnh t¹i th«ng t sè 59/2003/TT-BTC ngµy
23 th¸ng 06 n¨m 2003, bao gåm c¸c mÉu biÓu C©n ®èi quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa
ph¬ng, quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc n¨m, quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng n¨m, quyÕt to¸n chi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ngtheo môc lôc NSNN n¨m, quyÕt
to¸n chi ch¬ng tr×nh môc tiªu theo môc lôc NSNN n¨m...
c.2. ThÈm tra tÝnh chÝnh x¸c, hîp lý cña sè liÖu trong quyÕt to¸n.
ThÈm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu lµ mét c«ng viÖc rÊt quan tränglµ mét
trong nh÷ng néi dung chÝnh cña qu¸ tr×nh thÈm tra, xem xÐt phª chuÈn quyÕt
to¸n NSNN, ®¶m b¶o cho quyÕt to¸n tríc khi phª chuÈn ®îc chÝnh x¸c, lo¹i bá
sai sãt trong qu¸ tr×nh lËp quyÕt to¸n. TÝnh hîp lý cña sè liÖu trong b¸o c¸o
quyÕt to¸n chØ ®îc thõa nhËn khi nã t«n träng c¸c nguyªn t¾c cña lËp b¸o c¸o
quyÕt to¸n, cô thÓ : sè liÖu b¸o c¸o quyÕt to¸n ph¶i chÝnh x¸c, trung thùc vµ ®Çy
®ñ. Néi dung cña b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch ph¶i theo ®óng c¸c néi dung ghi
trong dù to¸n ®îc giao ( hoÆc ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp ) vµ chi tiÕt
theo môc lôc NSNN.
§Ó xem xÐt tÝnh hîp lý cña sè liÖu cÇn kiÓm tra xem xÐt mét sè néi dung
chñ yÕu sau :
KiÓm tra sù chÝnh x¸c cña sè liÓu trong cét “Dù to¸n” : VÒ nguyªn t¾c sè
liÖu cña chØ tiªu dù to¸n trong b¸o c¸o quyÕt to¸n ph¶i khíp víi dù to¸n thu chi
ng©n s¸ch theo nghÞ quyÕt cña H§ND ®· phª duyÖt khi th«ng qua dù to¸n, nÕu
cã chªnh lÖch th× chØ do nguyªn nh©n ®iÒu chØnh dù to¸n theo quyÕt ®Þnh cña héi
®ång nh©n d©n khi cÇn thiÕt ( Kho¶n 5, DiÒu 25 LuËt NSNN söa ®æi ). Trong
thùc tÕ, nhiÒu ®Þa ph¬ng, Chñ tÞch UBND thêng ®iÒu chØnh dù to¸n sau khi lµm
viÖc víi th¬ng trùc H§ND, kh«ng b¸o c¸o vµ kh«ng cã quyÕt to¸n cña H§ND.
KiÓm tra ph©n tÝch sè liÖu quyÕt to¸n, mèi quan hÖ gi÷a c¸c sè liÖu trong
hÖ thèng mÉu biÓu quyÕt to¸n ®Ó tõ ®ã xem xÐt tÝnh phï hîp cña toµn bé sè liÖu
trong quyÕt to¸n. Sè liÖu vÒ thu, chi ng©n s¸ch ph¶i phï hîp víi sè liÖu trong c©n
®èi ng©n s¸ch. Sè liÖu tæng hîp ph¶i phï hîp víi c¸c biÓu sè liÖu chi tiÕt trong
b¸o c¸o chi tiÕt.
12
KiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh b¸o c¸o trong quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng cã ®îc lËp trªn c¬ së sè liÖu cña b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c ®Çu mèi ng©n s¸ch hay
kh«ng. Trong thùc tÕ cã trêng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n kh«ng ®îc lËp vµ nép kÞp
thêi nªn c¬ quan tµi chÝnh ph¶i lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n theo sè cÊp ph¸t, kh«ng
ph¶i lµ sè liÖu quyÕt to¸n thùc tÕ.
c.3. Sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ c¸c b¸o c¸o thÈm tra quyÕt to¸n NSNN
®Ó ®¸nh gi¸ cô thÓ c«ng t¸c lËp dù to¸n, chÊp hµnh ng©n s¸ch vµ quyÕt to¸n ng©n
s¸ch trong chu tr×nh ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng
Ph©n tÝch sè thu ®· ®éng viªn vµo NSNN b»ng c¸ch so s¸nh tèc ®é t»ng
thu so víi n¨m tríc, víi møc t¨ng b×nh qu©n trong 3-5 n¨m vµ tèc ®é t¨ng trëng
GDP.
So s¸nh dù to¸n thu víi sè thu ng©n s¸ch thùc tÕ n¨m tríc vµ tèc ®é t¨ng
GDP cña ®Þa ph¬ng ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh s¸t hîp vµ tÝch cùc cña dù to¸n thu. Trong
thùc tÕ, nhiÒu ®Þa ph¬ng x©y dùng dù to¸n thu ng©n s¸ch thÊp h¬n sè thu ng©n
s¸ch thùc tÕ n¨m tríc, mÆc dï kh«ng cã biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ x· héi trªn ®Þa
bµn vµ kinh tÕ t¨ng trëng ë møc cao. Kh«ng Ýt trêng hîp khi lËp dù to¸n cha tÝnh
®Õn sè tån ®äng thuÕ vµ c¸c kho¶n nghÜa vô cña c¸c ®¬n vÞ ®èi víi ng©n s¸ch nhµ
níc cã thÓ thu trong n¨m kÕ ho¹ch. HoÆc mét sè kho¶n thu, ®Æc biÖt vÒ thu vµ lÖ
phÝ kh«ng ®îc ®a vµo dù to¸n thu NSNN. Chó ý kiÓm tra, chÊt vÊn thu kÕt d ng©n
s¸ch n¨m tríc (KÕt d NS Trung ¬ng vµ ng©n s¸ch cÊp tØnh ®îc chuyÓn 50% vµo
quü dù phßng tµi chÝnh vµ 50% vµo thu ng©n s¸ch n¨m sau nÕu quü dù tr÷ tµi
chÝnh ®· ®ñ møc giíi h¹n theo quy ®Þnh. KÕt d NS cÊp huyÖn vµ x· ®îc chuyÓn
100% vµo thu ng©n s¸ch n¨m sau). Sè vay vÒ ®µu t x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt
cÊu h¹ tÇng theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 ®iÒu 8 luËt NSNN.
TÝnh to¸n hoÆc dùa vµo c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n, b¸o c¸o thÈm tra ®Ó ph©n
tÝch c¬ cÊu thu NSNN : Tû träng tõng kho¶n thu, ph©n tÝch tõng kho¶n thu trong
mèi quan hÖ trong chØ tiªu t¨ng trëng kinh tÕ tõng khu vùc ( kinh tÕ nhµ níc,
ngoµi quèc doanh, khu vùc liªn doanh ..) so s¸nh c¬ cÊu thu ng©n s¸ch hiÖn t¹i
cña ®Þa ph¬ng víi thùc hiÖn c¸c n¨m tríc vµ c¬ cÊu thu ng©n s¸ch cña c¸c ®Þa
ph¬ng kh¸c trong khu vùc vµ víi møc chung c¶ níc.
KiÓm tra ph©n tÝch chi ng©n s¸ch: Tèc ®ä t¨ng chi trong mèi quan hÖ víi
nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nhÊt lµ c¸c nhu cÇu chi ®ét xuÊt. KiÓm tra,
ph©n tÝch c¬ cÊu chi ng©n s¸ch trong mèi quan hÖ víi nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh
13
tÕ, x· héi trªn ®Þa bµn, ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò träng t©m, ®ät xuÊt cña tõng ®Þa ph¬ng. TËp chung lµm râ c¸c kho¶n chi cã tÝnh chÊt “nh¹y c¶m” vµ thêng cã chªnh
lÖc lín so víi dù to¸n ®îc duyÖt nh chi qu¶n lý hµnh chÝnh, chi hç trî doanh
nghiÖp nhµ níc, chi hç trî c¸c c¬ quan Trung ¬ng ®ãng trªn ®Þa bµn, chi khoa
häc c«ng nghÖ, m«i trêng.v.v.
KiÓm tra t×nh h×nh chÊp hµnh NSNN : KiÓm tra, ®¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm cña
c¸c c¬ quan trong viÖc lËp dù to¸n thu, chi theo quý, møc ®é tu©n thñ c¸c ph¬ng
ph¸p thu nép, nguyªn t¾c vµ thñ tôc cÊp ph¸t NSNN, møc ®é tu©n thñ luËt
NSNN, c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é thu chi NSNN..
C¨n cø kÕt qu¶ kiÓm to¸n, kÕt qu¶ thÈm tra cña H§ND vµ c¸c c¨n cø
kh¸ch ®Ó quyÕt ®Þnh phª chuÈn hay kh«ng phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þ
ph¬ng, x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ph¶i ®iÒu chØnh quyÕt to¸n ng©n s¸ch vµ nh÷ng kiÕn
nghÞ ®Ó thùc hiÖn tèt chu tr×nh ng©n s¸ch cña n¨m.
2.2 QuyÕt to¸n NSNN.
a. C¨n cø xem xÐt kiÓm tra phª chuÈn b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN.
Theo luËt NSNN vµ quy chÕ lËp, thÈm tra, tr×nh Quèc héi quyÕt ®Þnh dù
to¸n NSNN, ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch Trung ¬ng vµ phª chuÈn quyÕt to¸n
NSNN ®îc ban hµnh theo nghÞ quyÕt sè 387/2003/NQ-UBTVQH 11, ChÝnh phñ
ph¶i tr×nh Quèc héi vµ c¸c tµi liÖu sau ®©y:
a.1. B¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN :
QuyÕt to¸n thu, chi NSNN.
Béi chi NSNN vµ c¸c nguån bï ®¾p, tû lÖ béi chi so víi tæng s¶n phÈm
trong níc .
Tæng hîp quyÕt to¸n c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia.
ThuyÕt minh quyÕt to¸n NSNN.
a.2. B¸o c¸o cña KTNN vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n quyÕt to¸n NSNN.
B¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n quyÕt to¸n NSNN
®îc göi ®Õn Uû ban kinh tÕ vµ Ng©n s¸ch, Héi ®ång d©n téc vµ c¸c Uû ban kh¸c
cña Quèc héi chËm nhÊt lµ 14 th¸ng sau n¨m ng©n s¸ch kÕt thóc.
b. Tr×nh tù xem xÐt thÈm tra, phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN
14
Bíc 1: C¸c c¬ quan Quèc héi thÈm tra b¸o c¸o : UBKT vµ NS cña Quèc
héi chñ tr× phèi hîp víi héi ®ång d©n téc vµ c¸c Uû ban kh¸c cña Quèc héi thÈm
tra c¸c b¸o c¸o cña ChÝnh phñ vÌ quyÕt to¸n NSNN, ®¸nh gi¸ tÝnh chÝnh x¸c ®Çy
®ñ, tÝnh hîp ph¸p cña quyÕt to¸n NSNN.
Bíc 2: UBTV Quèc héi cho ý kiÕn vÒ quyÕt to¸n NSNN (®¸nh gi¸ nhËn
xÐt quyÕt to¸n, sè liÖu quyÕt to¸n NSNN) tríc ngµy 20 thang 3 n¨m sau n÷a.
Bíc 3: Quèc héi th¶o luËn c¸c b¸o c¸o nãi trªn vµ ra nghÞ quyÕt phª chuÈn
(hoÆc kh«ng phª chuÈn) b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN.
c. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, thÈm tra, phª chuÈn b¸o c¸o quyÕt
to¸n NSNN.
Néi dung, ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, thÈm tra, phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN
còng t¬ng tù nh phª chuÈn t¹i c¸c ®Þa ph¬ng.
III.
N©ng cao vai trß cña ktnn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý
ng©n s¸ch Nhµ níc
Sù ra ®êi cña KTNN lµ hoµn toµn phï hîp víi xu híng c¶i c¸ch hµnh chÝnh
ë níc ta vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc t¨ng thu
cho ng©n s¸ch nhµ níc, h¹n chÕ t×nh tr¹ng trèn thuÕ,lËu thuÕ. Tríc ®©y nhiÒu
ho¹t ®éng kinh tÕ cña Doanh nghiÖp cßn n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña hÖ thèng kÕ
to¸n, thèng kª...§Õn nay tõng bíc ®i vµo nÒ nÕp. §Æc biÖt ho¹t ®éng KTNN gãp
phÇn h¹n chÕ thÊt tho¸t tiÒn b¹c, r¨n ®e phßng ngõa vi ph¹m ph¸p luËt trong
qu¶n lý kinh tÕ... Nh vËy cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc vai trß rÊt lín cña kiÓm to¸n Nhµ níc ®èi víi chu tr×nh thùc hiÖn NSNN. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn ®Êt níc hiÖn nay
tÇm vãc cña kiÓm to¸n cha thùc sù tong xøng víi vai trß ngµy cµng quan träng
cña nã.
1.
Thùc tr¹ng cña KTNN hiÖn nay.
a. §Þa vÞ ph¸p lý cña KTNN.
+ Tríc tiªn ph¶i ®Ò cËp ®Õn ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ níc:
Thùc sù b©y giê cha cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc nµo quy ®Þnh râ ®Þa vÞ thùc sù
cña c¬ quan KTNN.
- T¹i th«ng b¸o sè 87-TB/TW ngµy 18/11/2002. Bé chÝnh trÞ cã ý kiÕn chØ
®¹o: “ChØ nªn cã mét c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô
kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ níc. ViÖc x¸c ®Þnh c¬ quan nµy trùc thuéc chÝnh phñ
hay do Quèc héi quyÕ ®Þnh”.
15
- LuËt NSNN n¨m 1996 quy ®Þnh KiÓm to¸n nhµ níc lµ c¬ quan trùc thuéc
ChÝnh phñ. Nhng luËt NSNN n¨m 2002 ®· kh«ng quy ®Þnh vÞ trÝ cña c¬ quan
kiÓm to¸n Nhµ níc.
HiÖn nay, víi ®ßi hái cña c«ng t¸c kiÓm to¸n ®èi chiÕu víi ®Þa vÞ ph¸p lý
cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc trªn thÕ giíi ta cã thÓ thÊy : KiÓm to¸n Nhµ Níc
ViÖt Nam dï ®îc coi lµ c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh quan träng cña c¬ quan quyÒn
lùc nhµ níc nhng ®Õn nay KTNN vÉn cha cã vai trß ®Þa vÞ ph¸p lý t¬ng xøng cÇn
®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan trong ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thu
chi NSNN. Chóng ta cha cã mét ¨n b¶n ph¸p luËt nµo cã tÇm cì ®Ó lµm c¨n cø
thi hµnh nhiÖm vô cã hiÖu lùc cao.
+ Víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô ®· ®îc giao thªm vµo ®ã lµ híng bæ sung lµ
rÊt nÆng nÒ song quyÒn quyÕt ®Þnh, tæ chøc bé m¸y vµ biªn chÕ cña kiÓm to¸n
nhµ níc lµ cha phï hîp. HiÖn nay KTNN míi chØ thùc hiÖn mét phÇn chøc n¨ng,
nhiÖm vô cña m×nh, nhng kÕt qu¶ ®¹t ®îc cßn h¹n chÕ, sè lîng c«ng viÖc ®îc
kiÓm to¸n cßn rÊt Ýt, chÊt l¬ng kiÓm to¸n cßn h¹n chÕ cha cã tÝnh thuyÕt phôc
cao ®èi víi c¸c c¬ quan tæ chøc ®îc kiÓm to¸n : N¨m 1998 KTNN ®· hoµn thµnh
kÕ ho¹ch vµ th«ng b¸o chÝnh thøc kÕt quÈ kiÓm to¸n cña ®¬n vÞ ghi trong kÕ
ho¹ch kiÓm to¸n, b¶o ®¶m ®óng tiÕn ®é, quy tr×nh vµ chÊt lîng kiÓm to¸n. Tuy
nhiªn trªn thùc tÕ míi chØ kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n thu, chi NSNN trªn ®Þa
bµn 19/61 TØnh, thµnh. Hay vÒ b¸o c¸o thu chi vµ quyÕt to¸n n¨m 1999-2000,
KTNN míi chØ hoµn thµnh 50% kÕ ho¹ch, kiÓm to¸n ®îc 3/61 TØnh, thµnh.
b.VÒ c¬ cÊu tæ chøc.
KiÓm to¸n nhµ níc ®îc chia thµnh hÖ thèng KiÓm to¸n Trung ¬ng vµ hÖ
thèng kiÓm to¸n khu vùc (phÝa B¾c, miÒn Trung, phÝa Nam vµ T©y nam bé). ViÖc
nµy ®· g©y lªn hiÖn tîng chång chÐo vµ kh«ng râ rµng vÒ thÈm quyÒn, chøc
n¨ng, nhiÖm vô gi÷a kiÓm to¸n Trung ¬ng vµ kiÓm to¸n khu vùc, gi÷a vô kiÓm
to¸n NSNN víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c trongc¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc.
c.Quy m«, tr×nh ®é cña ®éi ngò kiÓm to¸n viªn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp.
Ta ®· biÕt c¬ quan KTNN cha ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng
nhiÖm vô ®îc giao trong n¨m qua vµ trong thêi gian tíi, v× ®éi ngò kiÓm to¸n
cßn thiÕu vÒ sè lîng h¹n chÕ vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô: mét sè kiÓm to¸n viªn
cßn biÓu hiÖn yÕu kÐm vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, quyÒn h¹n cña kiÓm to¸n viªn ®îc
quy ®Þnh trong ph¸p luËt cha phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ ®¹t ra...Bªn c¹nh ®ã
chóng ta cßn cha cã chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng víi kiÓm to¸n viªn, Cha ®Çu t
16
®óng møc cho c«ng t¸c ®µo t¹o, mua s¾m thiÕt bÞ lµm viÖc nh»m thùc hiÖn tèt
cho c«ng t¸c vµ ho¹t ®éng cña KTNN.
d. ViÖc bæ nhiÖm vµ miÔn chøc Tæng kiÓm to¸n kh«ng ®¶m b¶o ®îc tÝnh
®éc lËp, ®ång thêi cha ngang tÇm víi tÇm quan träng cña cá quan cã tÝnh chÊt
®Æc biÖt nµy.
2.
Gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó n©ng cao vai trß cña KTNN trong qu¸ tr×nh Qu¶n
lý NSNN.
2.1.N©ng cao tÝnh ®éc lËp.
TÝnh ®éc lËp cña c¬ quan KTNN lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n b¶o ®¶m cho c«ng t¸c
kiÓm tra tµi chÝnh cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶. KÕt qu¶ kiÓm tra tµi chÝnh víi tÊt c¶
c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, c¸c tæ chøc...nãi chung nhÊt lµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã sö
dông NSNN nãi riªng ®Òu chÞu sù t¸c ®éng vÒ nhiÒu mÆt. V× vËy tÞnh ®éc lËp ®Çy
®ñ cña c¬ quan kiÓm to¸n còng nh KiÓm to¸n viªn ph¶i ®îc b¶o ®¶m vÒ mÆt
ph¸p lý, NhÊt lµ c¬ quan KTNN nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña KTNN trong hÖ thèng
c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y nhµ níc ®¶m b¶o cho nã cã ®ñ quyÒn h¹n thùc hiÖn c«ng
viÖc. TÝnh ®éc lËp ®Çy ®ñ cña c¬ quan KTNN, còng nh Kiªm to¸n viªn nhµ níc
lµ yÕu tè quan träng trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng kiÓm to¸n, bëi v× trong ho¹t
®éng kiÓm to¸n mäi ý kiÕn ®¸nh gi¸, nhËn xÐt vµ kÕt luËn cña KiÓm to¸n viªn
®Òu dùa vµo b»ng chøng kiÓm to¸n vµ tu©n thñ ph¸p luËt kh«ng chÞu sù t¸c ®éng
cña bÊt kú søc Ðp nµo nhÊt lµ søc Ðp quyÒn lùc. §Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cho ho¹t
®éng kiÓm to¸n th× c¬ quan KTNN ph¶i ®îc ®éc lËp trªn mét sè néi dung c¬ ¶n
sau:
a. §Þa vÞ ph¸p lý:
§Ó ®¶m b¶o mét c¸ch cã hiÖu lùc v÷ng ch¾c cho c«ng t¸c kiÓm to¸n cÇn
ph¶i quy ®Þnh râ tÝnh ®éc lËp cña c¬ quan KiÓm to¸n tèi cao cña Nhµ níc vµ cô
thÓ ho¸ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña KTNN b»ng luËt KiÓm to¸n.
T¹i §øc,Ph¸p...C¬ quan KTNN ®øng ®éc lËp víi c¬ quan lËp ph¸p vµ hµnh
ph¸p.
T¹i Thuþ §iÓn,Anh,Th¸iLan...KTNN trùc thuéc c¬ quan lËp ph¸p(Quèc
héi).
T¹i Trung Quèc,NhËt B¶n,Indonesia...KTNN trùc thuéc c¬ quan hµnh ph¸p
(ChÝnh phñ).
T¹i Han Quèc...KTNN trùc thuéc ngêi ®øng ®Çu nhµ níc.
17
Nh×n chung c¬ quan KTNN cña hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ®îc ®¹t ë vÞ
trÝ ®éc lËp víi c¬ quan hµnh ph¸p.Khi thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh
KTNN chØ tu©n thñ ph¸p luËt vµ ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ ®Ó tr¸nh khái c¸c chi phèi
cña bªn ngoµi.
T¹i ViÖt Nam, KTNN míi chØ ®îc lËp võa trßn 10 n¨m v× vËy vÉn cßn non
trÎ. MÆt kh¸c KTNN ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng dùa trªn NghÞ ®Þnh 70/CP cha
cã tÝnh ph¸p lý cao.
Qua m« h×nh cña c¸c níc ®i tríc trªn thÕ giíi ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng
KTNN lµ c¬ quan trùc thuéc Quèc héi lµ rÊt phï hîp víi chñ trêng cña §¶ng vµ
nhµ níc v×:
Víi hµnh lang ph¸p lý chËt hÑo nh hiÖn nay sÏ t¸c ®éng kh«ng thuËn ®Õn
viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra,x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña tµi liÖu
vµ sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¬ quan nhµ níc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp,
®¬n vÞ kinh tÕ nhµ níc...cã sö dông kinh phÝ do nhµ níc cÊp.
NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· nªu râ : ”N©ng cao quyÒn h¹n vµ
tr¸ch nhiÖm cña Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp trong viÖc quyÕt ®Þnh vµ
thùc hiÖn ng©n s¸ch, thùc hiÖn c«ng khai minh b¹ch trong thùc hiÖn chi tiªu
ng©n s¸ch”, ”ThiÕt lËp c¬ chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh tiÒn tÖ nh»m ®¶m b¶o an ninh
tµi chÝnh quèc gia”, ”N©ng cao hiÖu lùc ph¸p lý vµ chÊt lîng KTNN nh mét c«ng
cô m¹nh cña nhµ níc”.
LuËt NSNN n¨m 2002 nªu râ c¬ quan KTNN cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o kÕt
qu¶ kiÓm to¸n víi Quèc héi, Uû ban Thêng vô Quèc héi, ChÝnh phñ cµ c¸c c¬
quan kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luÈt. Trong trêng hîp quyÕt to¸n ng©n s¸ch
nhµ níc cha ®îc Quéc héi, Héi ®ång nh©n d©n phª chuÈn th× chÝnh phñ, Uû ban
nh©n d©n trong ph¹m vi nhiÖm vô cña m×nh vµ c¬ quan KTNN ®· kiÓm to¸n ph¶i
tiÕp tôc lµm râ c¸c vÊn ®Ò Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n yªu cÇu ®Ö tr×nh Quèc
héi, Héi ®ång nhan d©n vµo thêi gian do Quèc héi, Héi dång nh©n d©n quyÕt
®Þnh.
C¨n cø vµo chøc n¨ng vµ nhiªm vô cña Quèc héi trong lÜnh vùc Ng©n s¸ch
nhµ níc ®· quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p, LuËt tæ chøc quèc héi vµ luËt NSNN, viÖc
tá chøc c¬ quan KiÓm to¸n lµm nhiÖm vô chuyªn m«n gióp Quèc h«i, Uû ban thêng vô Quèc héi, Héi ®ång d©n téc vµ c¸ Uû ban cña Quèc héi trong viÖc thÈm
18
tra,quyÕt ®Þnh dù to¸n NSNN,ph¬ng ¸n ph©n bæ NSTW, gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh
NSNN lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
b.§éc lËp vÒ Ng©n s¸ch ho¹t ®éng.
§éc lËp vÒ tµi chÝnh lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp tù chñ trong
c«ng viÖc. NÕu bÞ h¹n chÕ vÒ mÆt tµi chÝnh ®èi víi c¬ quan KTNN sÏ dÉn ®Õn sù
h¹n chÕ trong ho¹t ®éng cña nã, ph¹m vi kiÓm to¸n bÞ thu hÑp hoÆc sù lÖ thuéc
vÒ tµi chÝnh ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n th× ®ã lµ sù rµng buéc kh«ng thµnh vÊn
®Ò ®æi l¹i lîi Ých gÊp nhiÒu lÇn cho ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n so víi chi phÝ mµ hä ®·
chi ra cho KiÓm to¸n viªn (KTV), g©y nªn nhng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ kÕt qu¶
kiÓm to¸n.
Trªn thÕ giíi ë hÇu hÕt c¸c níc ®Òu quy ®Þnh viÖc cÊp Ng©n s¸ch cho c¬
quan KTNN trong luËt kiÓm to¸n, nh kiÓm to¸n v¬ng quèc Anh “Do Uû ban
kiÓm to¸n riªng biÖt tríc khi ng©n s¸ch nµy ®îc tr×nh lªn H¹ nghÞ viÖn”, hay luËt
kiÓm to¸n cña Hµn Quèc lu ý nguyªn t¾c t«n träng tèi ®a tÝnh ®éc lËp cña KiÓm
to¸n Nhµ níc trong khi thiÕt lËp Ng©n s¸ch. Víi ViÖt Nam ®iÒu 11 Quy chÕ
KTNN qui ®Þnh: Ng©n s¸ch phôc vô cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n do thñ tíng phª
duyÖt, nh vËy viÖc Ên ®Þnh sè cÊp ph¸t ng©n s¸ch cho ho¹t ®éng cña KTNN
kh«ng ph¶i lµ do c¬ quan lËp ph¸p quyÕt ®Þnh mµ do mét bé phËn cña c¬ quan
hµnh ph¸p quyÕt ®Þnh ®iÒu nµy dÉn tíi sù lÖ thuéc vÒ ho¹t ®éng cña KTNN ®èi
víi c¬ quan qu¶n lý nhµ níc – Lµ ®èi tîng cña KTNN.
c. §éc LËp vÒ vÊn ®Ò nh©n s.
C¬ chÕ bæ nhiÖm c¸n bé l·nh ®¹o c¬ quan KTNN, ®Æc biÖt lµ tæng kiÓm
to¸n cã t¸c ®éng quan träng ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh do hä ®a ra, bëi v× tæng kiÓm
to¸n lµ ngêi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh. Do ®ã tÝnh
®éc lËp chØ thùc hiÖn khi cã quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm ®îc quy ®Þnh chô
thÓ b»ng luËt ph¸p. ë hÇu hÕt c¸c níc dÓ tr¸nh nguy c¬ c¬ quan lËp ph¸p (nÕu c¬
quan KTNN trùc thuéc Quèc héi) hoÆc hµnh ph¸p (nÕu KTNN trùc thuéc ChÝnh
phñ )cã quyÒn sa th¶i ngêi l·nh ®¹o c¬ quan KTNN b»ng c¸ch quy ®Þnh cô thÓ
quy chÕ bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm ngêi l·nh ®¹o c¬ quan KTNN trong luËt kiÓm
to¸n. ViÖc ph©n bæ vµ nhiÖm kú cña chøc vô tæng kiÓm to¸n ¶nh hëng rÊt lín ®Õn
®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan KTNN, trªn thÕ giíi viÖc tæng kiÓm to¸n chØ bÞ b·i
nhiÔm khi søc khoÎ kh«ng ®¶m b¶o hay kh«ng ®¶m ®¬ng ®îc tr¸ch nhiÖm, khi vi
ph¹m ph¸p luËt. NhiÖm kú cña tæng kiÓm to¸n kh«ng nhÊt thiÕt b»ng nhiÖm k×
cña Quèc héi. Tæng kiÓm to¸n kh«ng thÓ ®ång thêi gi÷ c¸c chøc vô trong bé
m¸y hµnh ph¸p... §ång thêi còng cÇn ph¶i quy ®Þnh cô thÓ trong luËt vÒ c¬ chÕ
19
tuyÓn dông vµ xa th¶i KTV ®Ó tr¸nh trêng hîp xö lý kû luËt KTV mang tÝnh c¸c
nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho KTV ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, tù tin trong khi thi hµnh c«ng
vô.
2.2. N©ng cao vai trß cña KTNN trong chu tr×nh ng©n s¸ch :
Mét vÊn ®Ò nan gi¶i víi nhiÒu quèc gia ®ã lµ vÊn ®Ò ph©n bæ nguån lùc tµi
chÝnh khan hiÕm cña m×nh vµo c¸c lÜnh vùc ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña
nÒn kinh tÕ, nguån lùc tµi chÝnh ®îc ph©n bæ nh thÕ nµo ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
lµnh m¹nh, ®¶m b¶o c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh c¸c vïng vµ tËp chung vµo c¸c
ngµnh mòi nhän mµ quèc gia cã lîi thÕ. §Ó c«ng t¸c qu¶n lý NSNN ®îc tèt h¬n,
híng tíi viÖc sö dông tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ
cÇn hoµn thiÖn mét sè vÊn ®Ò sau:
QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¬ quan nhµ níc trong c«ng t¸c qu¶n lý NSNN cÇn
®îc ®Ò cËp ®Õn KTNN. X¸c lËp QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan KTNN trong
qu¸ tr×nh lËp vµ ph©n bæ NSNN. ViÖc tham gia cña KTNN tríc hÕt víi t c¸ch lµ
c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh mét c¸ch ®éc lËp, thùc hiÖn ®¸nh gi¸ tÝnh ®óng ®¾n,
kh¶ thi cña dù ¸n ng©n s¸ch hµng n¨m tríc khi tr×nh Quèc héi. CÇn ®iÒu chØnh
tr×nh tù lËp vµ ph©n bæ ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó cã sù tham gia cña KTNN.
Tr×nh tù quyÕt to¸n cña NSNN cung ph¶i quy ®Þnh râ rµng h¬n, trong ®ã
cÇn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm lËp vµ göi b¸o c¸o cña c¬ quan sö dông ng©n s¸ch, c¬
quan tµi chÝnh tæng hîp cho c¬ qu¶n KTNN ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý ng©n
s¸ch.
QuyÒn vµ nghÜa vô b¸o c¸o cña c¬ quan KTNN còng ph¶i ®îc quy ®Þnh râ
rµng h¬n trong lÜnh vùc cña NSNN, ngoµi viÖc b¸o c¸o ChÝnh phñ, b¸o c¸o Quèc
héi, UBTV Quèc héi theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cÇn ®îc c«ng khai ho¸ th«ng tin
vÒ kiÓm to¸n ng©n s¸ch. C¬ quan KTNN cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng c¬ chÕ göi b¸o
c¸o vµ nh÷ng néi dung c«ng khai ho¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n.
C¬ chÕ sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n Ng©n s¸ch cÇn ®îc thiÕt lËp. Mét trong
nh÷ng vÊn ®Ò then chèt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm to¸n ng©n s¸ch vµ
®iÒu ®ã còng ®ång nghÜa víi hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch ®îc t¨ng lªn lµ ph¶i
®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ kiÓm to¸n. Khi c¸c kÕt luËn cña
KTNN ®îc thùc hiÖn cã nghÜa lµ c¸c gi¶ ph¸p ®Ó n©ng cao tÝnh kinh tÕ, tiÕt kiÖm
hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch còng duy tr× ®îc tÝnh tu©n thñ trong qu¸ tr×nh thùc
thi ng©nn s¸ch ®îc t¨ng lªn. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra trong qu¸ tr×h söa ®æi luËt
20
- Xem thêm -
.DOC 
25 
38 
84 
