LỜI NÓI ĐẦU
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay, mét doanh nghiÖp muèn
ho¹t ®«ng hiÖu qu¶ vµ trë thµnh ngêi chiÕn th¾ng trªn th¬ng trêng th× doanh
nghiÖp ®ã ph¶i biÕt râ m×nh lµ ai? ho¹t ®éng nh thÕ nµo? hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ
t×nh h×nh tµi chÝnh ra sao? §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã th× hä ph¶i cã trong tay nh÷ng
c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu. Mét trong nh÷ng c«ng cô ®ã lµ c¸c th«ng tin trªn
b¸o c¸o tµi chÝnh. Sau mçi chu kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh
nghiªp ph¶i lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m tæng hîp ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t
t×nh h×nh tµi s¶n, c«ng nî, nguån vèn vµ t×nh h×nh tµi chÝnh. Trªn c¬ së nh÷ng
sè liÖu ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp sÏ ®¸nh gi¸ ®îc thùc
tr¹ng t×nh h×nh tµi chÝnh cña m×nh ®ång thêi ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p
thÝch hîp ®Ó kh¾c phôc cho nh÷ng kú kinh doanh tiÕp theo. B¸o c¸o tµi chÝnh
kh«ng chØ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi doanh nghiÖp mµ nã cßn lµ ®èi tîng
quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t, c¸c nhµ cho vay, c¸c nhµ cung cÊp, ng©n hµng,
ngêi lao ®éng... Mçi ®èi tîng quan t©m ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh
nghiÖp díi mét gãc ®é kh¸c nhau. Song tÊt c¶ ®Òu cã mét môc ®Ých chung lµ
n¾m ®îc thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó da ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng cña m×nh.
Tuy nhiªn, c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh chØ thùc sù cã ý nghÜa
khi nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. V× vËy, viÖc
kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®Çu tiªn ®Ó ®¶m b¶o c¬ së
ph¸p lý cho viÖc xÐt duyÖt b¸o c¸o quyÕt to¸n, ®ång thêi t¹o niÒm tin cho ngêi
sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh. VÒ thùc chÊt, kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh bao gåm
nh÷ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, kh¶o s¸t, so s¸nh ®èi chiÕu mét c¸ch cã hÖ thèng
c¸c th«ng tin, d÷ liÖu qua c¸c tµi liÖu, b¸o c¸o vµ sæ s¸ch kÕ to¸n nh»m ph¸t
hiÖn vµ söa ch÷a nh÷ng sai lÇm, b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu.
Cã thÓ nãi, so víi hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh ¸p dông trong c¸c doanh
nghiªp tríc ®©y, hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn hµnh lµ mét bíc ®ét ph¸ c¨n
b¶n. HÖ thèng biÓu mÉu ®· ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn
mùc kÕ to¸n quèc tÕ. Sè lîng b¸o c¸o kÕ to¸n gi¶m ®¸ng kÓ, viÖc l©p vµ xÐt
duyÖt ®¬n gi¶n Ýt tèn kÐm vÒ thêi gian. tuy nhiªn hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh
hiÖn hµnh vÉn cha thùc sù hoµn chØnh, biÓu mÉu vÉn cßn qu¸ cång kÒnh, phøc
t¹p, cha thùc sù phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý cña ViÖt Nam.Trong ph¹m vi ®Ò
¸n nµy, em xin ®i s©u vµo viÖc l©p vµ kiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña
doanh nghiÖp.
§Ò ¸n nµy gåm hai phÇn:
PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ híng hoµn thiÖn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña
doanh nghiÖp.
PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh
B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng chØ lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña kÕ to¸n tµi
chÝnh mµ cßn lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña khoa häc ph©n tÝch hoat ®éng kinh
doanh. §Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, ngêi ph©n tÝch ph¶i sö dông
rÊt nhiÒu tµi liÖu kh¸c nhau, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. B¸o
c¸o tµi chÝnh lµ nguån th«ng tin h÷u Ých ®èi víi viÖc qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ
còng lµ nguån th«ng tin quý gi¸ ®èi víi ngêi ngoµi doanh nghiÖp. b¸o c¸o tµi
chÝnh kh«ng nh÷ng cho biÕt t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp t¹i mét thêi
®iÓm mµ cßn cho biÕt nh÷ng kÕt qu¶ mµ doanh nghiÖp ®ã ®¹t ®îc trong mét
1
kú kinh doanh. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, ngêi sö dông
th«ng tin cã thÓ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng, hiÖu qu¶ kinh doanh còng nh nh÷ng rñi
ro trong t¬ng lai. Bëi vËy, viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh lµ mèi quan t©m
cña nhiÒu nhãm ngêi kh¸c nhau. Môc ®Ých quan träng nhÊt cña ph©n tÝch b¸o
c¸o tµi chÝnh lµ gióp nh÷ng ngêi sö dông th«ng tin tµi chÝnh ®a ra quyÕt ®Þnh
tèi u.
Tuy nhiªn, ®èi víi m«n häc “kÕ to¸n c«ng trong c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh
sù nghiÖp” th× b¸o c¸o tµi chÝnh lµ nh÷ng b¸o c¸o tæng hîp th«ng tin vÒ t×nh
h×nh tµi s¶n, t×nh h×nh cÊp ph¸t, tiÕp nhËn ng©n s¸ch cña nhµ níc, kinh phÝ
viÖn trî vµ t×nh h×nh sö dông tõng lo¹i kinh phÝ. Ngoµi ra, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp
kinh tÕ vµ c¸c ®¬n vÞ cã tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cßn ph¶i tæng hîp
t×nh h×nh thu chi vµ kÕt qu¶ cña tõng ho¹t ®éng sù nghiÖp, ho¹t ®éng kinh
doanh trong kú kÕ to¸n. Nãi c¸ch kh¸c, b¸o c¸o tµi chÝnh lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn
tr×nh bµy viÖc tiÕp nhËn vµ sö dông kinh phÝ còng nh kh¶ n¨ng sinh lêi vµ thùc
tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ cho nh÷ng ngêi quan t©m.
Bªn c¹nh ®ã, b¸o c¸o tµi chÝnh cßn cung cÊp c¸c th«ng tin kinh tÕ tµi
chÝnh cÇn thiÕt cho viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c kho¶n chi theo tõng nguån
kinh phÝ, cung cÊp th«ng tin cho viÖc qu¶n lÝ tµi s¶n cña nhµ níc, tæng hîp,
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng cña mçi ®¬n vÞ nãi riªng vµ toµn x· héi nãi
chung. Tõ ®ã, chÝnh phñ cã c¬ së ®Ó khai th¸c c¸c nguån thu, ®iÒu chØnh c¸c
kho¶n chi mét c¸ch hîp lý ®ång thêi ®Þnh ra ®êng lèi ph¸t triÓn x· héi lµnh
m¹nh vµ ®óng ®¾n. §èi víi c¸c ®¬n vÞ c¬ së, b¸o c¸o tµi chÝnh lµ nguån th«ng
tin ®¸ng tin cËy, lµ c¬ së cho viÖc lËp kÕ ho¹ch kinh phÝ cho mçi kú ho¹t ®«ng
mét c¸ch hîp lý. Ngoµi ra nã cßn gióp cho c¸c ®¬n vÞ ph©n tÝch ®îc xu híng
ph¸t triÓn, tõ ®ã ®Þnh ra chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ biÖn ph¸p qu¶n lý tµi chÝnh ë
®¬n vÞ.
Tuy nhiªn, chóng ta h·y cïng xem xÐt b¸o c¸o tµi chÝnh díi gi¸c ®é lµ
®èi tîng nghiªn cøu cña kÕ to¸n tµi chÝnh.
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh.
1.Kh¸i niÖm, néi dung, b¶n chÊt cña b¸o c¸o tµi chÝnh
B¸o c¸o kÕ to¸n lµ kÕt qu¶ cña c«ng t¸c kÕ to¸n trong mét kú kÕ to¸n.
Nã cung cÊp th«ng tin mét c¸ch toµn diÖn vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn
còng nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong kú kÕ to¸n ®ã. B¸o c¸o kÕ
to¸n lµ nguån th«ng tin quan träng kh«ng chØ cho doanh nghiÖp mµ cßn cho
nhiÒu ®èi tîng kh¸c ë bªn ngoµi cã quyÒn lîi trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®èi víi
ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ®ã cã c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ níc.
B¸o c¸o kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ®îc ph©n thµnh b¸o c¸o tµi chÝnh vµ b¸o
c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ.
B¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét ph©n hÖ thuéc b¸o c¸o kÕ to¸n cung cÊp th«ng
tin vÒ tµi s¶n, nguån vèn, t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®Ó
phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp còng nh cña c¸c ®èi tîng kh¸c
ë bªn ngoµi nhng chñ yÕu lµ phôc vô cho c¸c ®èi tîng ë bªn ngoµi. B¸o c¸o tµi
chÝnh lµ b¸o c¸o b¾t buéc ®îc nhµ níc thèng nhÊt vÒ danh môc c¸c b¸o c¸o,
biÓu mÉu, hÖ thèng chØ tiªu, ph¬ng ph¸p lËp, n¬i göi b¸o c¸o, thêi gian göi c¸c
b¸o c¸o. B¸o c¸o tµi chÝnh ®îc quy ®Þnh cho doanh nghiÖp gåm 4 biÓu mÉu
b¸o c¸o.
2
- B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.
- B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh.
- B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ.
- ThuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh.
* B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: lµ b¸o c¸o kÕ to¸n chñ yÕu ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh
h×nh tµi s¶n, nguån vèn chñ yÕu cña doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh
díi h×nh th¸i tiÒn tÖ.
Sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cho biÕt toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã cña
doanh nghiÖp theo c¬ cÊu cña tµi s¶n: nguån vèn vµ c¬ cÊu nguån vèn h×nh
thµnh c¸c tµi s¶n ®ã. C¨n cø vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã thÓ nhËn xÐt ®¸nh gi¸
kh¸i qu¸t t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
* B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh: lµ b¸o c¸o tµi chÝnh tæng hîp ph¶n ¸nh kh¸i
qu¸t t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh trong mét kú kÕ to¸n cña doanh nghiÖp,
t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ níc vÒ thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép
kh¸c.
B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh gåm 3 phÇn chÝnh:
+ PhÇn I: B¸o c¸o l·i lç.
+ PhÇn II: T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi ng©n s¸ch nhµ níc.
+ PhÇn III: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ, thuÕ GTGT ®îc hoµn l¹i, thuÕ GTGT ®îc gi¶m, thuÕ GTGT hµng b¸n néi ®Þa.
* B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ: lµ b¸o c¸o tµi chÝnh tæng hîp vµ ph¶n ¸nh viÖc
h×nh thµnh vµ sö dông lîng tiÒn ph¸t sinh theo c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau.
* ThuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh: lµ mét bé phËn hîp thµnh hÖ thèng b¸o c¸o
tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, ®îc lËp ®Ó gi¶i thÝch vµ bæ sung th«ng tin vÒ t×nh
h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp
trong kú b¸o c¸o mµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c kh«ng thÓ tr×nh bµy râ rµng,
chi tiÕt ®îc. ThuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh tr×nh bµy kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp. Néi dung mét sè chÕ ®é kÕ to¸n ®îc doanh nghiÖp
chän ®Ó ¸p dông, t×nh h×nh vµ lý do biÕn ®éng cña mét sè ®èi tîng tµi s¶n vµ
nguån vèn quan träng, ph©n tÝch mét sè chØ tiªu tµi chÝnh chñ yÕu vµ c¸c kiÕn
nghÞ cña doanh nghiÖp.
2 - Môc ®Ých, ý nghÜa cña b¸o c¸o tµi chÝnh:
- Sau mçi chu kú ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp lËp b¸o
c¸o tµi chÝnh nh»m tæng hîp, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t t×nh h×nh tµi s¶n,
c«ng nî, nguån vèn vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
- B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng chØ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi chñ doanh nghiÖp
mµ cßn lµ nguån th«ng tin chÝnh ®èi víi c¸c chñ ng©n hµng, c¸c nhµ ®Çu t, nhµ
cung cÊp...
Mçi nhãm ngêi cã nhu cÇu th«ng tin kh¸c nhau do vËy hä cã xu híng tËp
trung vµo nh÷ng khÝa c¹nh riªng trong bøc tranh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
+ §èi víi chñ doanh nghiÖp, mèi quan t©m hµng ®Çu cña hä lµ kinh doanh cã
l·i vµ thanh to¸n ®îc nh÷ng kho¶n nî ®Õn h¹n. V× mét doanh nghiÖp nÕu lç
liªn tôc trong nhiÒu n¨m th× rèt cuéc còng sÏ kh¸nh kiÖt vµ tÊt yÕu d·an tíi
ph¸ s¶n. Ngîc l¹i, dó doanh nghiÖp ®ã kinh doanh cã l·i mµ kh«ng thanh to¸n
kÞp c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n th× còng sÏ bÞ ®ãng cöa. Kh«ng nh÷ng thÕ, c¸c chñ
doanh nghiÖp cßn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm,
3
cung cÊp hµng ho¸ víi chi phÝ thÊp, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho c«ng
nh©n...Nh vËy, h¬n ai hÕt, chÝnh nh÷ng ngêi chñ doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m
râ c¸c th«ng tin ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh tµi chÝnh cña m×nh,
xem xÐt kh¶ n¨ng thanh to¸n, kh¶ n¨ng sinh lêi, ®¸nh gi¸ nh÷ng rñi ro cã thÓ
x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ dù ®o¸n t×nh h×nh tµi chÝnh nh»m ®Ò ra
quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n.
+ §èi víi c¸c chñ ng©n hµng, nh÷ng ngêi cho vay tÝn dông th× mèi quan t©m
cña hä lµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña doanh nghiÖp. Kh«ng cã mét chñ ng©n hµng nµo
d¸m m¹o hiÓm cho vay tiÒn nÕu hä kh«ng biÕt ch¾c r»ng kho¶n tiÒn cña hä sÏ
®îc thanh to¸n khi ®Õn h¹n. V× vËy, hä ®Æc biÖt chó träng tíi lîng tiÒn vµ c¸c
tµi s¶n cã thÓ chuyÓn ®æi nhanh thµnh tiÒn. §ång thêi, so s¸nh víi sè nî ng¾n
h¹n hä sÏ x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng thanh to¸n tøc thêi cña doanh nghiÖp. Nh
vËy, c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ®· gióp nh÷ng ngêi cho vay tÝn dông,
c¸c chñ ng©n hµng ®a ra quyÕt ®Þnh liÖu cã nªn cho doanh nghiÖp vay tiÒn hay
kh«ng.
+ §èi víi nhµ cung cÊp vËt t, thiÕt bÞ, hµng ho¸, dÞch vô hä ph¶i ®¸nh gi¸ kh¼
n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó quyÕt ®Þnh xem liÖu cã cho phÐp kh¸ch
hµng ®îc thanh to¸n chËm hay kh«ng.
+ §èi víi c¸c nhµ ®Çu t, ®iÒu mµ hä quan t©m lµ liÖu sè tiÒn hä ®Çu t vµo
doanh nghiÖp cã ®em l¹i cho hä thu nhËp kh«ng. V× vËy, c¸c nhµ ®Çu t rÊt
quan t©m tÝ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña c¸c nhµ qu¶n trÞ, tÝnh hiÖu qu¶
cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c kú tríc. Nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ gióp c¸c nhµ
®Çu t tr¸nh ®îc rñi ro ®ång thêi ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ®ång vèn mµ m×nh bá
ra.
+ §èi víi c¸c c¬ quan chñ qu¶n tµi chÝnh, c¬ quan thuÕ, côc thèng kª, b¸o c¸o
tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ tµi liÖu quan träng trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t,
híng dÉn doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ tµi chÝnh kÕ
to¸n.
Cã thÓ nãi, b¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¶n lý
kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
3 - Tiªu chuÈn cña th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh:
§Ó th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh thùc sù h÷u Ých th× b¸o c¸o tµi chÝnh
ph¶i ®¹t ®îc c¸c tiªu chuÈn sau:
- TÝnh dÔ hiÓu: ®©y lµ ®Æc tÝnh chñ yÕu cña th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh.
Ngêi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh ®Òu lµ nh÷ng ngêi cã kiÕn thøc vÒ kinh doanh
vµ ho¹t ®éng kinh tÕ. Tuy nhiªn, nh÷ng th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p ®îc
tr×nh bµy trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i râ rµng, tr¸nh lÉn lén khã hiÓu.
- TÝnh thÝch hîp: c¸c th«ng tin ph¶i thÝch hîp víi nh÷ng nhu cÇu ®Ò ra quyÕt
®Þnh kinh tÕ cña ngêi sö dông. C¸c th«ng tin chØ thÝch hîp khi chóng gióp ngêi sö dông ®¸nh gi¸ ®îc c¸c sù kiÖn qu¸ khø, hiÖn t¹i, t¬ng lai hoÆc chØnh lý
x¸c nhËn c¸c ®¸nh gi¸ trong qu¸ khø cña hä. TÝnh thÝch hîp cña th«ng tin cßn
chÞu ¶nh hëng bëi tÝnh träng yÕu cña th«ng tin ®ã. C¸c th«ng tin ®îc coi lµ
träng yÕu nÕu bá sãt hoÆc x¸c ®Þnh sai nh÷ng th«ng tin ®ã cã thÓ ¶nh hëng
nghiªm träng tíi quyÕt ®Þnh kinh tÕ cña ngêi sö dông th«ng tin.
- TÝnh ®¸ng tin cËy: th«ng tin cã chÊt lîng ®¸ng tin cËy khi chóng kh«ng m¾c
nh÷ng sai lÇm nghiªm träng hoÆc ph¶n ¸nh mÐo mã mét c¸ch cè ý. §Ó ®¶m
4
b¶o tÝnh ®¸ng tin cËy, th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i tho¶ m·n nh÷ng
tÝnh chÊt sau:
+ Tr×nh bµy trung thùc: cÊc th«ng tin ph¶i ®îc tr×nh bµy mét c¸ch trung thùc
vÒ nh÷ng giao dÞch vµ c¸c sù kiÖn kh¸c cã liªn quan.
+ Kh¸ch quan: c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i kh¸ch quan, kh«ng bÞ
xuyªn t¹c, bãp mÐo. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ kh«ng ®îc coi lµ kh¸ch quan
nÕu nh b»ng viÖc lùa chän hoÆc tr×nh bµy chóng cã ¶nh hëng ®Õn viÖc ra quyÕt
®Þnh.
+ ThËn träng: Ngêi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh thêng ph¶i tr×nh bµy c¸c néi dung vÒ
nhiÒu sù kiÖn, t×nh thÕ kh«ng ch¾c ch¾n. VÝ dô nh kh¶ n¨ng thu håi c¸c kho¶n
nî khã ®ßi, ®¸nh gi¸ thêi gian sö dông cña thiÕt bÞ m¸y mãc...C¸c yÕu tè ®ã
cÇn ®îc tr×nh bµy mét c¸ch thËn träng. ThËn träng bao gåm c¶ møc ®é lêng tríc c¸c sù kiÖn cÇn xÐt ®o¸n trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n trªn c¬ së nh÷ng d÷ liÖu
kh«ng thËt ch¾c ch¾n.
+ §Çy ®ñ: c¸c th«ng tin ph¶i ®îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trong ph¹m vi cña tÝnh
träng yÕu. C¸c th«ng tin sÏ kh«ng ®îc coi lµ tin cËy nÕu cã sù bá sãt dÉn ®Õn
sai lÖch vÒ b¶n chÊt cña th«ng tin, ¶nh hëng ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh cña ngêi sö
dông b¸o c¸o tµi chÝnh.
- TÝnh so s¸nh ®îc: nh÷ng ngêi sö dông th«ng tin ph¶i cã kh¶ n¨ng so s¸nh
c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh gi÷a c¸c kú víi nhau ®Ó ph©n tÝch xu híng
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra, ngêi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh cßn
ph¶i so s¸nh sè liÖu gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau ®Ó ®¸nh gi¸ mèi t¬ng
quan vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, kinh doanh vµ sù biÕn ®éng cña chóng gi÷a c¸c
doanh nghiÖp. V× vËy viÖc x©y dùng, tÝnh to¸n vµ tr×nh bµy c¸c sù kiÖn kinh tÕ
lªn b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú trong
ph¹m vi mét doanh nghiÖp vµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau.
4 - Tr¸ch nhiÖm, thêi h¹n lËp vµ göi b¸o c¸o tµi chÝnh:
- TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp, cã t c¸ch ph¸p nh©n ®Òu ph¶i lËp
vµ nép b¸o c¸o tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh. Riªng ®èi víi b¸o c¸o
lu chuyÓn tiÒn tÖ, t¹m thêi cha b¾t buéc ph¶i lËp vµ göi nhng khuyÕn khÝch c¸c
doanh nghiÖp lËp vµ sö dông b¸o c¸o nµy.
- B¸o c¸o tµi chÝnh ®îc lËp vµ göi vµo cuèi mçi quý ®Ó ph¶n ¸nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh ®· diÔn ra trong quý ®ã.
- B¸o c¸o tµi chÝnh ®îc göi ®i chËm nhÊt lµ sau 15 ngµy kÓ tõ ngµy lËp b¸o c¸o
tµi chÝnh quý vµ sau 30 ngµy ®èi víi b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m.
- C¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i göi b¸o c¸o tµi chÝnh tíi c¬ quan thuÕ vµ thèng
kª. Riªng ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc, b¸o c¸o tµi chÝnh cßn ®îc göi tíi c¬
quan tµi chÝnh cßn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ph¶i göi b¸o c¸o tíi
bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
II - Ph¬ng ph¸p lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh:
1 - PhÇn 1: L·i, lç
- Cét “ kú tríc “ lÊy sè liÖu tõ cét “ kú nµy “ cña B¸o c¸o ho¹t ®éng kinh
doanh lËp ë kú tríc.
- Cét “ kú nµy “ lÊy sè liÖu tõ c¸c tµi kho¶n tæng hîp vµ chi tiÕt thuéc lo¹i V,
VI, VII, VIII, IX vµ tµi kho¶n 421, 3334 thuéc kú nµy ®Ó ghi.
5
* Tæng doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô: sè liÖu ghi vµo chØ tiªu nµy lµ
tæng ph¸t sinh bªn cã tµi kho¶n 521 “ Doanh thu b¸n hµng néi bé “
* C¸c kho¶n gi¶m trõ: ph¶n ¸nh tæng hîp c¸c kho¶n gi¶m trõ vµo tæng doanh
thu kú b¸o c¸o gåm chiÕt khÊu th¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶
l¹i, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ( ®èi víi Doanh
nghiÖp.
+ ChiÕt khÊu th¬ng m¹i lµ sè luü kÕ ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 521 “ChiÕt khÊu
b¸n hµng” trong kú b¸o c¸o.
+ Gi¶m gi¸ hµng b¸n lÊy sè ph¸t sinh Cã cña tµi kho¶n 532.
+ Gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: ph¶n ¸nh tæng sè gi¶m gi¸ hµng b¸n theo chÝnh
s¸ch b¸n hµng cña Doanh nghiÖp. Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ sè luü kÕ
ph¸t sinh Cã cña tµi kho¶n 531.
+ ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép: Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu
nµy lµ tæng luü kÕ ph¸t sinh Cã cña tµi kho¶n 3332, 3333.
* Doanh thu thuÇn: chØ tiªu ph¶n ¸nh sè doanh thu b¸n hµng ho¸ thµnh phÈm
sau khi ®· trõ c¸c kho¶n gi¶m trõ.
* Gi¸ vèn hµng b¸n: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ cña hµng ho¸, gi¸ thµnh
s¶n xuÊt cña thµnh phÈm. Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu vµo chØ tiªu nµy lµ luü kÕ
sè ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n”.
* Lîi nhuËn gép vÒ hµng b¸n vµ cung cÊp dÞch vô: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sè
chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ vèn.
* Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu tõ ho¹t
®éng tµi chÝnh trong kú kÕ to¸n. Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ luü kÕ ph¸t
sinh Cã tµi kho¶n 515.
* Chi phÝ tµi chÝnh: sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ phÇn ph¸t sinh Nî tµi
kho¶n 635.
* Chi phÝ b¸n hµng: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh tæng chi phÝ b¸n hµng ph©n bæ cho
thµnh phÈm, hµng ho¸ ®· b¸n trong kú. Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ tæng
ph¸t sinh tµi kho¶n 641 “Chi phÝ b¸n hµng” víi ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 1422
chi tiÕt phÇn chi phÝ b¸n hµng ®èi øng víi nî tµi kho¶n 911.
* Tæng chi phÝ qu¶n lý doanh nghiªp: Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ tæng
céng sè ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 642 víi ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 1422 chi tiÕt
phÇn chi phÝ qu¶n lý Doanh nghiÖp ®èi øng nî tµi kho¶n 911.
* Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh: chØ tiªu nµy ®îc tÝnh to¸n trªn c¬
së lîi tøc gép trõ ®i chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý ph©n bæ cho hµng ho¸,
thµnh phÈm, dÞch vô ®· tiªu thô trong kú b¸o c¸o.
* Thu nhËp kh¸c: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu nhËp bÊt thêng ngoµi
ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. Sè
liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ ph¸t sinh nî tµi kho¶n 711 ®èi øng bªn Cã tµi
kho¶n 911.
* Chi phÝ kh¸c: Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 811.
* Lîi nhuËn kh¸c: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi÷a kho¶n thu nhËp bÊt
thêng víi chi phÝ bÊt thêng.
* Tæng lîi nhuËn tríc thuÕ: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh tæng sè lîi nhuËn tríc khi
trõ thuÕ thu nhËp tõ ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng bÊt thêng kh¸c.
6
* ThuÕ thu nhËp: Ph¶n ¸nh sè thuÕ mµ Doanh nghiÖp ph¶i nép tÝnh trªn lîi
nhuËn chÞu thuÕ. ChØ tiªu nµy c¨n cø vµ ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 3334 ®èi øng
bªn Nî tµi kho¶n 421.
* Lîi nhuËn sau thuÕ: lµ phÇn gi¸ trÞ cßn l¹i cña tæng lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t
®éng cña Doanh nghiÖp sau khi trõ ®i thuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp ph¶i nép
ph¸t sinh kú b¸o c¸o.
2 - PhÇn 2: T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô cña Nhµ níc.
PhÇn nµy gåm c¸c chØ tiªu vÒ thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c mµ Doanh
nghiÖp ph¶i nép, ®· nép vµ cßn ph¶i nép ®Õn cuèi kú.
Môc I: ThuÕ lµ chØ tiªu tæng hîp, ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn thuÕ ph¶i nép ®· nép
vµ cßn ph¶i nép theo tõng lo¹i thuÕ sau:
1. ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng
+ ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng néi ®Þa c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Nî, Cã tµi
kho¶n 33311.
+ ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng néi ®Þa c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Nî, Cã tµi
kho¶n 33312.
2. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt c¨n cø vµo sè ph¸t sinh tµi kho¶n 3332.
3. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu c¨n cø vµo sè ph¸t sinh tµi kho¶n 3333.
4. ThuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp sè ph¸t sinh Nî tµi kho¶n 3334 ®Ó ghi vµo
cét 5, sè ph¸t sinh bªn Cã tµi kho¶n 3334 ®Ó ghi vµo cét 4.
5. Thu trªn vèn c¨n cø vµo sè ph¸t sinh Nî, Cã tµi kho¶n 335.
6. ThuÕ tµi nguyªn c¨n cø vµo sè ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 3336.
7. ThuÕ nhµ ®Êt c¨n cø sè ph¸t sinh Nî vµ Cã tµi kho¶n 3337.
8. TiÒn thuª ®Êt c¨n cø sè ph¸t sinh Nî vµ Cã tµi kho¶n 3337 chi tiÕt.
9. C¸c lo¹i thuÕ kh¸c c¨n cø sè ph¸t sinh Nî vµ Cã tµi kho¶n 3338.
Môc II: C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c.
Lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép vÒ
c¸c kho¶n kh¸c theo quy ®Þnh cña Nhµ níc, chi tiÕt theo c¸c kho¶n sau:
+ c¸c kho¶n phô thu.
+ c¸c kho¶n lÖ phÝ,
+ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c.
C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c c¨n cø vµo sè ph¸t sinh Nî, Cã chi tiÕt tµi kho¶n
3339.
Tæng sè thuÕ ph¶i nép kh¸c n¨m tríc chuyÓn sang kú nµy: lµ chØ tiªu ph¶n
¸nh sè thuÕ ph¶i nép cña n¨m tríc ®Õn ®Çu kú b¸o c¸o vÉn cha nép trong ®ã
chi tiÕt riªng cho chØ tiªu thuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp.
3 - PhÇn III: ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc trõ, thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn l¹i,
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc miÔn gi¶m, thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n néi ®Þa.
a - Môc I: ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ:
ChØ tiªu 1: Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng cßn ®îc khÊu trõ cßn ®îc hoµn l¹i®Çu kú:
ssã liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy ®îc c¨n cø vµo sè d Nî ®iÒu kho¶n cña tµi
kho¶n 133.
ChØ tiªu 2: Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ ph¸t sinh: c¨n cø vµo sè ph¸t
sinh bªn nî tµi kho¶n 133 ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ
trong kú b¸o c¸o.
7
ChØ tiªu 3: Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®· khÊu trõ, ®· hoµn l¹i, thuÕ Gi¸ trÞ gia
t¨ng hµng mua tr¶ l¹i vµ kh«ng ®îc khÊu trõ trong kú. Sè liÖu ghi vµo chØ tiªu
nµy c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Cã tµi kho¶n 133.
Trong ®ã:
* Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®· khÊu trõ c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Cã tµi kho¶n
133 ®èi øng Nî tµi kho¶n 33311.
* Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®· hoµn l¹i dùa vµo Sæ kÕ to¸n chi tiÕt tµi kho¶n 133,
chi tiÕt thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hoµn l¹i, phÇn ph¸t sinh bªn cã tµi kho¶n 133 ®èi
øng Nî tµi kho¶n 111, 112.
* Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng mua tr¶ l¹i, gi¶m gi¸ hµng mua sè liÖu ghi vµo
chØ tiªu nµy c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Cã tµi kho¶n 133 ®èi øng Nî tµi
kho¶n 1111, 112, 331
* Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng kh«ng ®îc khÊu trõ: c¨n cø vµo sè ph¸t sinh Cã tµi
kho¶n 133 ®èi øng Nî tµi kho¶n 142,632.
ChØ tiªu 4: Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng cßn ®îc khÊu trõ cßn ®îc hoµn l¹i cuèi kú
lµ sè d Nî tµi kho¶n 133.
b - Môc II: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn l¹i.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng cßn ®îc hoµn l¹i ®Çu kú: c¨n cø vµo chØ tiªu m· sè 2
- 3 cña B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh - P3 kú tríc.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn l¹i ph¸t sinh dùa vµo th«ng b¸o ®îc hoµn
thuÕ trong kú hoÆc c¨n cø vµo Sæ kª to¸n chi tiÕt thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc
hoµn l¹i.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®· hoµn l¹i: c¨n cø vµo Sæ kÕ to¸n chi tiÕt tµi kho¶n
133, chi tiÕt phÇn thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®· hoµn l¹i, phÇn ph¸t sinh Cã tµi
kho¶n 133 ®èi øng víi bªn Nî tµi kho¶n 111,112 hoÆc c¨n cø vµo sæ kÕ to¸n
chi tiÕt thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn l¹i.
c - Môc III: ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m:
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m ®Çu kú: c¨n cø sè liÖu ghi trong sæ chi tiÕt
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m ph¸t sinh: c¨n cø vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc miÔn gi¶m.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m : c¨n cø vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt thuÕ Gi¸ trÞ
gia t¨ng ®îc gi¶m hoÆc c¨n cø vµo sè ph¸t sinh Nî tµi kho¶n 13331 ®èi øng
víi bªn cã tµi kho¶n 721 hoÆc sè ph¸t sinh Nî tµi kho¶n 111, 112 ®èi øng bªn
Cã tµi kho¶n 721.
- Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng cßn ®îc gi¶m cuèi kú: c¨n cø vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m.
d - Môc 4: ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n néi ®Þa.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n néi ®Þa cßn ph¶i nép ®Çu kú: sè d Cã cuèi kú
tríc tµi kho¶n 33311.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra ph¸t sinh: ph¶n ¸nh toµn bé sè thuÕ Gi¸ trÞ ®Çu
ra cña hµng b¸n néi bé ®· ph¸t sinh trong kú luü kÕ ®Õn cu«Ý kú. Sè liÖu ë chØ
tiªu nµy lµ sè ph¸t sinh Cã tµi kho¶n 33311.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ®· khÊu trõ lµ sè ph¸t sinh cã tµi kho¶n 133 ®èi
øng Nî tµi kho¶n 33311.
8
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, bÞ gi¶m gi¸ lµ sè ph¸t sinh Cã tµi
kho¶n 111, 112, 131 ®èi øng nî tµi kho¶n 33311.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ ph¶i nép lµ sè ph¸t sinh Cã tµi
kho¶n 721 ®èi øng Nî tµi kho¶n 33311.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n néi ®Þa ®· nép vµo ng©n s¸ch nhµ níc lµ sè
ph¸t sinh cã tµi kho¶n 111, 112 ®èi øng nî tµi kho¶n 33311 chi tiÕt thuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng ®· nép ng©n s¸ch trong kú.
- ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng hµng b¸n néi ®Þa cßn ph¶i nép cuèi kú: chØ tiªu nµy c¨n
cø vµo sè d cã tµi kho¶n 33311.
Nh vËy, so víi hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c níc ph¸t triÓn nh Ph¸p vµ
Mü th× hÖ thèng b¸o c¸o ta× chÝnh cña chóng ta cã rÊt nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt.
ë Mü, b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ®îc gäi lµ b¸o c¸o thu nhËp ®îc
lËp theo mÉu sau:
ChØ tiªu
Doanh thu b¸n hµng ho¸, dÞch vô
Doanh thu kh¸c
Tæng doanh thu
Gi¸ vèn hµng b¸n
Chi phÝ b¸n hµng
Chi phÝ qu¶n lý Doanh nghiÖp
C¸c lo¹i chi phÝ kh¸c
Tæng chi phÝ
Lîi nhuËn tríc thuÕ
ThuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp
Lîi nhuËn sau thuÕ
L·i ( lç ) ®Æc biÖt
Lîi nhuËn gi÷ l¹i
Sè tiÒn
Trong ®ã doanh thu b¸n hµng ho¸ dÞch vô ®îc x¸c ®Þnh b»ng sè ph¸t
sinh bªn Cã tµi kho¶n " Doanh thu b¸n hµng".
Doanh thu kh¸c c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn Cã tµi kho¶n thu nhËp
kh¸c.
ChØ tiªu tæng doanh thu sÏ b»ng doanh thu b¸n hµng ho¸ dÞch vô céng
víi doanh thu kh¸c.
Tæng chi phÝ = + ++ Chi phÝ kh¸c
Lîi nhuËn tríc thuÕ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy chØ tiªu tæng doanh thu
trõ ®i tæng chi phÝ.
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn sè lîi nhuËn tríc
thuÕ vµ thuÕ xuÊt ¸p dông cho tõng doanh nghiÖp.
Sau khi lîi nhuËn tríc thuÕ trõ ®i thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép
ta ®îc lîi nhuËn sau thuÕ.
Lîi nhuËn sau thuÕ céng (trõ) l·i (lç) ®Æc biÖt ta cã chØ tiªu lîi nhuËn
gi÷ l¹i.
Nh vËy, Mü kh«ng ph©n thµnh hai lo¹i thu nhËp mµ tÝnh ra chØ tiªu tæng
doanh thu thuÇn, tæng chi phÝ råi x¸c ®Þnh lîi nhuËn sau thuÕ. Ngoµi ra, trong
b¸o c¸o thu nhËp cña Mü cßn ph¶n ¸nh thªm c¸c kho¶n l·i hoÆc lç ®Æc biÖt.
9
Trong khi ®ã, b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña Ph¸p ®îc gäi lµ b¶n kÕt qu¶
niªn ®é.
Chi phÝ
Sè tiÒn
I. Chi phÝ kinh doanh
- TK tõ 60 - 65 (Chi phÝ kinh
doanh)
- TK 681 niªn kho¶n dù
phßng chi phÝ kinh doanh.
Céng chi phÝ kinh doanh
II. Chi phÝ tµi chÝnh
- TK 66: Chi phÝ tµi chÝnh
- TK 686: Niªn kho¶n dù
phßng chi phÝ tµi chÝnh
Céng chi phÝ tµi chÝnh
III. Chi phÝ ®Æc biÖt
- TK 67: chi phÝ ®Æc biÖt
- TK 687: niªn kho¶n dù
phßng chi phÝ ®Æc biÖt
Céng chi phÝ ®Æc biÖt
IV. TK 691: phÇn tham gia
cña nh©n viªn vµ kÕt qu¶ më
réng cña doanh nghiÖp.
V. TK 695 ThuÕ lîi tøc b»ng
tæng lîi tøc chÞu thuÕ nh©n
víi thuÕ suÊt.
Tæng céng chi phÝ
( I + II + III + IV+ V)
L·i sau thuÕ
Thu nhËp
Sè tiÒn
I. Thu nhËp kinh doanh
- TK tõ 70 - 75 thu nhËp kinh
doanh.
- TK 781 hoµn nhËp khÊu hao
dù phßng thu nhËp kinh
doanh.
Céng thu nhËp kinh doanh
II. Thu nhËp tµi chÝnh
- TK 76 thu nhËp tµi chÝnh
- TK 786 hoµn nhËp dù phßng
thu nhËp tµi chÝnh
Céng thu nhËp tµi chÝnh
III. Thu nhËp ®Æc biÖt
- TK 77 thu nhËp ®Æc biÖt
- Tµi kho¶n 787: hoµn nhËp dù
phßng thu nhËp ®Æc biÖt.
Céng thu nhËp ®Æc biÖt
Tæng céng thu nhËp
(I + II + III)
Lç
Nh vËy trong b¸o c¸o kªt qu¶ niªn ®é cña Ph¸p chi phÝ vµ thu nhËp ®îc chi tiÕt
thµnh 3 ho¹t ®éng: ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t
®éng bÊt thêng. Cßn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña ta th× ph©n thµnh hai lo¹i
ho¹t ®éng: ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ( trong ®ã bao gåm c¶ ho¹t ®éng tµi
chÝnh) vµ ho¹t ®éng bÊt thêng.
III – Ph¬ng ph¸p kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh:
1 - §èi tîng kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh:
Kh¸i qu¸t chung vÒ ®èi tîng kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh:
KiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®Çu tiªn ®Ó ®¶m b¶o c¬ së
ph¸p lý cho viÖc xÐt duyÖt b¸o c¸o quyÕt to¸n. §ång thêi viÖc kiÓm tra b¸o
c¸o tµi chÝnh nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng gian lËn vµ sai sãt vi ph¹m ph¸p luËt, chÕ
®é, chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh qua ®od t¹o niÒm tin cho ngêi sö
dông th«ng tin trªn baã c¸o tµi chÝnh. H¬n n÷a, b¸o c¸o tµi chÝnh lµ bé phËn
cÊu thµnh cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý c«ng t¸c kÕ to¸n cho nªn chungs cÇn
®îc kiÓm tra, kiÓm so¸t liªn tôc. ViÖc kiÓm tra kh«ng ngoµi môc ®Ých ®¶m b¶o
tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña tµi liÖu kÕ to¸n. Thùc chÊt, kiÓm tra kÕ to¸n nãi
chung vµ kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh nãi riªng ®Òu sö dông c¸c kü thuËt vµ ph10
¬ng ph¸p ph©n tÝch, kh¶o s¸t, so s¸nh, ®èi chiÕu mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c
th«ng tin vµ d÷ liÖu, b¸o c¸c vµ sæ s¸ch kÕ to¸n nh»m ph¸t hiÖn vµ chÊn chØnh
kÞp thêi nh÷ng sai ph¹m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña c¸c sè liÖu.
Nh vËy, ®èi tîng cña kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh lµ t×m kiÕm c¸c gian lËn
vµ sai sãt.
2 – Ph¬ng ph¸p kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh:
a – Ph¬ng ph¸p chän mÉu:
C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh thêng chøa ®ùng nhiÒu néi dung, nhiÒu kho¶n môc kh¸c
nhau nªn kÕ to¸n kh«ng thÓ kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi tõng kho¶n môc v× rÊt tèn
thêi gian vµ nh©n lùc. Bëi vËy, ®Ó cã thÓ ®a ra ý kiÕn chÝnh x¸c, kÕ to¸n cÇn
ph¶i lùa chän mét sè kho¶n môc träng yÕu vµ ®Æc trng. Ph¬ng ph¸p nµy rÊt
h÷u Ých trong viÖc khoanh vïng c¸c sai ph¹m.
b – Ph¬ng ph¸p dùa vµo dÊu hiÖu chØ dÉn:
DÊu hiÖu chØ dÉn lµ nh÷ng dÊu hiÖu kh¶ nghi ph¸t sinh tõ c¸c t×nh tr¹ng hoÆc
nghiÖp vô bÊt thêng. Tõ c¸c dÊu hiÖu chØ dÉn, ngêi kiÓm tra sÏ ®Þnh híng viÖc
kiÓm tra, tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ t×m ra nguyªn nh©n cña c¸c dÊu hiÖu ®ã. C¸c
dÊu hiÖu chØ dÉn rÊt ®a d¹ng nh:
+ Sè d cña mét chØ tiªu kh«ng ®æi trong suèt mét thêi gian dµi.
+ Sè d nî cña TK 111 thêng xuyªn qu¸ lín, vît xa møc cÇn thiÕt so víi ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp.
+ Sè d nî TK 131 gia t¨ng nhng lîng hµng ho¸ kh«ng ®æi.
+ Tû lÖ gi÷a tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ vµ sè tiÒn trÝch cho c¸c quü BHXH, BHYT,
KPC§.
+ Tû lÖ gi÷a doanh thu vµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép.
+ Tû lÖ c¸c kho¶n chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý so víi tæng chi phÝ trong
khi c¸c doanh nghiÖp cïng lo¹i cã doanh thu t¬ng ®¬ng l¹i cã chi phÝ thÊp h¬n
nhiÒu.
c – Ph¬ng ph¸p phèi hîp kiÓm tra tõ nhiÒu phÝa:
Ph¬ng ph¸p nµy nh»m ®èi chiÕu so s¸nh c¸c nghiÖp vô, c¸c ®èi tîng, c¸c bót
to¸n kh¸c nhau nhng quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §èi chiÕu lîng vËt t nhËp kho
víi sè lîng vËt t trªn ho¸ ®¬n vËn chuyÓn. §èi chiÕu gi÷a lîng vËt t xuÊt dïng
víi lîng thµnh phÈm hoµn thµnh.
d – Ph¬ng ph¸p kiÓm tra vËt chÊt:
Lµ ph¬ng ph¸p sö dông biÖn ph¸p c©n, ®«ng, ®o ,®Õm c¸c lo¹i vËt t thµnh
phÈm, hµng ho¸, tiÒn mÆt...®Ó xem xÐt sù phï hîp gi÷a gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch
víi thùc tÕ.
Do khèi lîng c«ng viÖc cÇn kiÓm tra rÊt lín nªn kÕ to¸n kh«ng thÓ tiÕn hµnh
kiÓm tra toµn bé mµ nªn sö dông ph¬ng ph¸p chän mÉu dùa tren tiªu thøc
chän tríc hoÆc dùa vµo dÊu hiÖu chØ dÉn ®Ó ®ì tèn thêi gian vµ c«ng søc. Khi
kiÓm tra c¸c mÉu ®· chän, nÕu ph¸t hiÖn cã vÊn ®Ò th× sÏ tiÕn hµnh kiÓm tra
s©u réng h¬n.
3 – KiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh:
a – KiÓm tra c¸c chØ tiªu trong néi bé b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh:
B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh lµ b¸o c¸o tãm lîc toµn bé c¸c kho¶n thu nhËp vµ
chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c
cña doanh nghiÖp. B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
11
cña doanh nghiÖp trong kú. Do ®ã, c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o kÕt qu¶
kinh doanh cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ chóng ®îc biÓu hiÖn qua
c«ng thøc sau:
KÕt qu¶ cña tõng ho¹t
Tæng doanh thu cña tõng
Tæng chi phÝ cña tõng
= ho¹t ®éng kinh doanh
- ho¹t ®éng kinh doanh
®éng kinh doanh
§Ó tiÕn hµnh kiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cÇn xem xÐt mèi quan hÖ
cña c¸c chØ tiªu sau:
* Doanh thu thuÇn: lµ doanh thu mµ doanh nghiÖp thùc sù thu ®îc khi cung
cÊp s¶n phÈm-hµng ho¸-dÞch vô ra bªn ngoµi. ChØ tiªu nµy ®îc x¸c ®Þnh ®èi
víi nh÷ng s¶n phÈm-hµng ho¸-dÞch vô ®· ®îc ngêi mua chÊp nhËn thanh to¸n.
§Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c c¬ häc cña chØ tiªu nµy, cÇn tÝnh to¸n l¹i chØ tiªu
nµy theo mèi quan hÖ sau:
Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu – chiÕt khÊu b¸n hµng – doanh thu
hµng bÞ tr¶ l¹i – thuÕ xuÊt khÈu – thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
* L·i gép: x¸c ®Þnh phÇn chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô s¶n
phÈm-hµng ho¸-dÞch vô víi gi¸ vèn cña s¶n phÈm-hµng ho¸ ®· tiªu thô ®Ó x¸c
®Þnh xem chØ tiªu nµy ®· ®îc x¸c ®Þnh ®óng?
* Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh:
Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tiªu thô s¶n phÈm-hµng ho¸-lao vô.
L·i (Lç)
=
L·i gép + thu nhËp tµi chÝnh – chi phÝ tµi chÝnh
- chi phÝ b¸n hµng – chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
* Lîi nhuËn tríc thuÕ: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tæng sè l·i (lç) tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp trong kú kÕ to¸n, ®îc x¸c ®Þnh b»ng tæng sè l·i (hoÆc
lç) tõ ho¹t ®éng kinh doanh céng víi l·i (hoÆc lç) cña c¸c ho¹t ®éng kh¸c.
* Lîi nhuËn sau thuÕ: lµ sè lîi tøc cßn l¹i sau khi trõ ®i thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp. §©y lµ sè lîi tøc mµ doanh nghiÖp ®îc gi÷ l¹i ®Ó trÝch lËp c¸c quü, tr¶
cæ tøc, bæ sung vèn kinh doanh...
Tãm l¹i: viÖc kiÓm tra c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh chñ yÕu ®Ó
x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¬ häc trong viÖc tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®ã ®óng theo quyÕt
®Þnh cña bé tµi chÝnh.
b KiÓm tra sè liÖu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶
kinh doanh
ViÖc kiÓm tra c¸c sè liÖu chØ giíi h¹n trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh vµ liªn
hÖ víi mét sè chØ tiªu ë c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c còng kh«ng thÓ ®¶m b¶o
tÝnh chÝnh x¸c cña c¸c chØ tiªu v× ®èi víi nh÷ng gian lËn ®îc che ®Ëy kü lìng
th× víi viÖc kiÓm tra c¸c chØ tiªu trong néi bé b¸o c¸c kÕt qu¶ kinh doanh
kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ®îc. §Ó cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®îc sù trung thùc, chÝnh x¸c
cña tÊt c¶ c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cÇn ®i s©u xem xÐt c¬ së sè liÖu
vµ néi dung ph¶n ¸nh cña tõng chØ tiªu.
ChØ tiªu tæng doanh thu:
Tæng doanh thu lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn hµng tÝnh theo gi¸ b¸n
thùc tÕ ghi trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng. Khi kiÓm tra cÇn ®èi chiÕu tæng doanh thu
trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh víi doanh thu trªn sæ chi tiÕt b¸n hµng vµ
nhËt ký b¸n hµng. Chó ý c¸c kho¶n doanh thu tiªu thô néi bé, hµng biÕu tÆng,
tr¶ l¬ng, thëng. Ngoµi ra, cÇn xem xÐt thêi ®iÓm x¸c ®Þnh tiªu thô ®Ó x¸c ®Þnh
doanh thu cho ®óng tr¸nh t×nh tr¹ng bá sãt vµ ghi khèng doanh thu. KÕ to¸n
cÇn ®èi chiÕu gi÷a ngµy th¸ng trªn hîp ®ång, trªn phiÕu xuÊt kho víi ngµy
12
th¸ng ghi trªn ho¸ ®¬n. §èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ph¶i ®èi chiÕu gi÷a sè tiÒn
ghi trªn ho¸ ®¬n víi tê khai h¶i quan vÒ hµng xuÊt khÈu. §Æc biÖt, ®èi víi trêng hîp thu tiÒn hµng b»ng ngo¹i tÖ, kho¶n tiÒn ngo¹i tÖ ph¶i ®îc quy ®æi theo
tû gi¸ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh doanh thu.
Thùc tÕ, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ghi gi¶m doanh thu thùc tÕ trong kú b»ng
c¸ch bá sãt nghiÖp vô, ghi doanh thu vµ kho¶n tiÒn ngêi mua øng tríc, cè ý
tÝnh to¸n sai, sang trang sai...
Do sè lîng chñng lo¹i hµng ho¸ tiªu thô trong kú rÊt lín liªn quan ®Õn nhiÒu
®èi tîng kh¸c nhau nªn viÖc kiÓm tra cßn tèn nhiÒu c«ng søc. §Ó thuËn lîi
h¬n cho viÖc kiÓm tra cÇn dùa vµo mét sè chØ dÉn sau:
- Tû lÖ bÊt hîp lý gi÷a sè hµng ho¸ mua vµo vµ b¸n ra ®èi víi doanh nghiÖp
th¬ng m¹i vµ sè s¶n xuÊt víi sè b¸n ra vµ tån kho ®èi víi doanh nghiÖp s¶n
xuÊt. NÕu ph¸t hiÖn thÊy sè lîng hµng ho¸ mua vµo hoÆc sè lîng thµnh phÈm
nhËp kho lín trong khi lîng xuÊt kho lín th× ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt
ngay. Tuy nhiªn, cã nh÷ng trêng hîp ®Ó che dÊu doanh thu, kÎ gian cè t×nh
nguþ t¹o sù c©n ®èi gi÷a mua vµ b¸n, s¶n xuÊt vµ tiªu thô b»ng c¸ch gi¶m sè
mua hoÆc lîng thµnh phÈm nhËp kho trong kú. Do ®ã, khi tiÕn hµnh kiÓm tra
cÇn xem xÐt c¶ vÒ chi phÝ thu mua vµ chi phÝ s¶n xuÊt.
- Tû lÖ gi÷a chi phÝ b¸n hµng vµ doanh sè b¸n hµng kh«ng phï hîp. Chi phÝ
b¸n hµng bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i chi phÝ nh chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì, bao b×,
®ãng gãi, hoa hång b¸n hµng. C¸c chi phÝ nµy chñ yÕu tû lÖ thuËn víi lîng
hµng b¸n ra. Do ®ã, kh«ng thÓ cã trêng hîp chi phÝ b¸n hµng th× cao mµ doanh
thu thiªu thô th× thÊp. §èi víi trêng hîp gian lËn ®îc che ®Ëy kü lìng, c¸c
doanh nghiÖp khi ghi gi¶m doanh thu ®ång thêi víi viÖc ghi gi¶m chi phÝ b¸n
hµng. Khi ®ã, cÇn ph¶i so s¸nh víi doanh thu kú tríc. NÕu ph¸t hiÖn thÊy biÕn
®éng bÊt thêng th× tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt.
Kh«ng chØ ghi gi¶m doanh thu ®Ó trèn thuÕ, mét sè doanh nghiÖp ghi khèng
doanh thu b¸n hµng ®Ó che dÊu t×nh tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh kÐm hiÖu qu¶.
V× vËy, trong qu¸ tr×nh kiÓm tra cÇn xem xÐt c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn tiªu
thô, nhÊt lµ chuyÓn hµng theo ph¬ng thøc chê chÊp nhËn. T¬ng tù nh trêng
hîp ghi gi¶m doanh thu, chóng ta còng cÇn dùa vµo tû lÖ bÊt hîp lý gi÷a sè
thµnh phÈm s¶n xuÊt trong kú víi sè tiªu thô.
C¸c kho¶n gi¶m trõ:
Gian lËn vµ sai sãt ë nh÷ng kho¶n gi¶m trõ cã thÓ lµ do kh«ng nhËp kho sè
hµng bÞ kh¸ch tr¶ l¹i lµm t¨ng doanh thu hoÆc ghi t¨ng sè tiÒn gi¶m gi¸ ®Ó lµm
gi¶m doanh thu.
Cã thÓ kiÓm tra sè tiÒn gi¶m gi¸, doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i trªn nhËt ký
hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i vµ trªn c¸c sæ phô. §ång thêi xem xÐt c¸c chøng tõ cã liªn
quan ®Õn hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i nh c¸c hîp ®ång kinh tÕ, c¸c ho¸ ®¬n b¸n hµng,
biªn b¶n kiÓm nhËn, xö lý phiÕu nhËp kho...
Khi kiÓm tra kho¶n tiÒn chiÕt khÊu th¬ng m¹i cÇn xem xÐt c¸c kho¶n chiÕt
khÊu cã b¶o ®¶m ®óng quy ®Þnh cña nhµ níc hay kh«ng vµ ngêi mua ®· thùc
sù thanh to¸n tiÒn hay cha. C¸c kho¶n chiÕt khÊu thanh to¸n chØ ®îc chÊp
nhËn khi ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau:
+ Doanh nghiÖp ®· x©y dùng ®îc quy chÕ qu¶n lý c«ng bè c«ng khai trong ®ã
cã quy chÕ vÒ chiÕt khÊu th¬ng m¹i.
13
+ Doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i vµ viÖc chÊp nhËn chiÕt khÊu
kh«ng lµm doanh nghiÖp bÞ lç.
+ Doanh nghiÖp ph¶i ghi râ trong hîp ®ång kinh tÕ vµ ho¸ ®¬n b¸n hµng. ThuÕ
tiªu thô ®Æc biÖt vµ thuÕ xuÊt khÈu còng lµ c¸c kho¶n lµm gi¶m doanh thu. Víi
mçi ®çi tîng tÝnh thuÕ cã mét møc thuÕ suÊt kh¸c nhau. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o
tÝnh chÝnh x¸c cña lo¹i thuÕ nµy, tríc hÕt cÇn ¸p dông ®óng møc thuÕ suÊt ®èi
víi tõng ®èi tîng tÝnh thuÕ.
KiÓm tra chØ tiªu doanh thu thuÇn:
+ So s¸nh ®èi chiÕu sè ph¸t sinh bªn nî vµ bªn cã c¸c TK 511 vµ 512, ®èi
chiÕu víi chØ tiªu doanh thu thuÇn trªn sæ chi tiÕt b¸n hµng.
+ KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c sè häc.
KiÓm tra chØ tiªu “Gi¸ vèn hµng b¸n”.
Gi¸ vèn hµng b¸n lµ gi¸ trÞ gèc cña hµng ®· thùc sù tiªu thô trong kú. §ã
chÝnh lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®èi víi s¶n phÈm, dÞch vô ®· tiªu thô hoÆc gi¸ mua
cña hµng ®· tiªu thô céng chi phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng ho¸ tiªu thô trong
kú. Khi kiÓm tra chØ tiªu gi¸ vèn hµng b¸n tríc hÕt cÇn xem xÐt ph¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ s¶n phÈm, hµng ho¸ xuÊt kho cã ®¶m b¶o nhÊt qu¸n hay kh«ng. Bëi
v×, víi mçi ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho kh¸c nhau th× gi¸ vèn sÏ thay ®æi
vµ ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña doanh nghiÖp. Do ®ã, nÕu cã sù thay
®æi trong ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho cÇn cã sù gi¶i tr×nh râ rµng.
Ngoµi ra, cÇn xem xÐt tÝnh thùc tÕ x¶y ra cña viÖc tiªu thô thµnh phÈm-hµng
ho¸-dÞch vô. Trong thùc tÕ, cã nhiÒu doanh nghiÖp chØ xuÊt hµng ®i göi b¸n,
®¹i lý nhng ®· ghi nhËn doanh thu tiªu thô ®ång thêi còng x¸c ®Þnh gi¸ vèn.
§iÒu nµy kh«ng nh÷ng lµm t¨ng gi¸ vèn hµng b¸n mµ cßn lµm t¨ng doanh thu
t¨ng lîi nhuËn mét c¸ch gi¶ t¹o. Ngîc l¹i, nhiÒu donh nghiÖp dï hµng ®· thùc
sù tiªu thô nhng vÉn cha ghi nhËn doanh thu mµ chØ ghi sè tiÒn b¸n hµng thu
®îc vµo kho¶n ngêi mua øng tríc. ViÖc lµm nµy kh«ng nh÷ng lµm gi¶m gi¸
vèn mµ cãn lµm gi¶m doanh thu, gi¶m l·i cña doanh nghiÖp. Trêng hîp nµy
thêng x¶y ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp muèn t×m c¸ch lµm gi¶m sè thuÕ thu
nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép. §Ó kiÓm tra tÝnh thùc tÕ x¶y ra cña c¸c nghiÖp vô
b¸n hµng, cÇn ®èi chiÕu c¸c hîp ®ång mua hµng, ngµy th¸ng trªn phiÕu xuÊt
kho, ho¸ ®¬n vËn chuyÓn víi ngµy th¸ng trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng, nhËt ký mua
hµng. C¸ch lµm kh¸c lµ xem xÐt b¶ng kª hµng b¸n chÞu. NÕu c¸c kho¶n ph¶i
thu ®· thu ®îc tiÒn hoÆc hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ®· nhËp kho th× cã thÓ kh¼ng ®Þnh
nghiÖp vô ®· thùc sù ph¸t sinh. §Ó ng¨n ngõa viÖc bá sãt nghiÖp vô, cÇn ®èi
chiÕu ngµy ghi trªn c¸c chøng tõ vËn chuyÓn ®· chän víi ngµy ghi trªn ho¸
®¬n, nhËt ký b¸n hµng. NÕu cã chªnh lÖch lín vÒ thêi gian ghi sæ cã thÓ chøa
®ùng kh¼ n¨ng gian lËn.
Tãm l¹i, c¸c nghiÖp vô ghi nhËn gi¸ vèn lµ nh÷ng nghiÖp vô dÔ ph¸t sinh gian
lËn vµ sai sãt, do ®ã trong qu¸ tr×nh kiÓm tra cÇn ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p
kiÓm tra, ®èi chiÕu...®Ó ®a ra ®îc th«ng tin chÝnh x¸c.
KiÓm tra chØ tiªu thu nhËp tµi chÝnh:
Thu nhËp tµi chÝnh lµ thu nhËp thu tõ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¸t sinh trong
kú bao gåm thu vÒ ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n, cho thuª tµi s¶n, ho¹t ®éng
liªn doanh, thu l·i tiÒn göi, l·i cho vay, mua b¸n ngo¹i tÖ. ViÖc kiÓm tra chØ
tiªu thu nhËp tµi chÝnh kh¸ phøc t¹p. Tríc hÕt, ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng c¸c kho¶n thu
14
nhËp tµi chÝnh cÇn x¸c ®Þnh ®óng sè tiÒn thu ®îc ®Æc biÖt lµ trong thuª tµi s¶n,
thu l·i tiÒn göi, tiÒn cho vay. §Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kho¶n l·i tiÒn cho vay cÇn
c¨n cø vµo sè tæng céng ë sæ chi tiÕt tiÒn vay, kiÓm tra møc l·i suÊt ®ång thêi
so s¸nh víi sè tiÒn trªn phiÕu thu. Ngoµi ra, cÇn kiÓm tra c¸c kho¶n thu mét
vµi ngµy tríc vµ sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng bá sãt hoÆc cè ý
kh«ng ghi vµo thu nhËp tµi chÝnh.
KiÓm tra chØ tiªu chi phÝ tµi chÝnh:
Toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n, chi
phÝ cho thuª tµi s¶n, chi phÝ cho ho¹t ®éng liªn doanh, liªn kÕt, gãp vèn cæ
phÇn, chi cho ho¹t ®éng cho vay, chi kinh doanh bÊt ®éng s¶n thuéc chi phÝ tµi
chÝnh. CÇn kiÓm tra néi dung cña c¸c kho¶n chi ®îc tÝnh vµo chi phÝ tµi chÝnh
cho chÝnh x¸c. C¸c kho¶n lç do liªn doanh, liªn kÕt, lç tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t
kh¸c kh«ng ®îc tÝnh vµo chi phÝ mµ ph¶i trõ vµo phÇn lîi tøc sau thuÕ. Ngoµi
ra, ph¶i x¸c minh c¸c kho¶n chi phÝ b»ng c¸ch ®èi chiÕu c¸c kho¶n chi víi c¸c
hîp ®ång cho thuª, hîp ®ång cho vay...§ång thêi ph¶i so s¸nh ngµy th¸ng trªn
c¸c hîp ®ång víi ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ghi t¨ng c¸c kho¶n
chi phÝ cha thùc sù ph¸t sinh. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®Ó cã thÓ nhanh chãng ph¸t
hiÖn ra nh÷ng kho¶n ghi t¨ng chi phÝ, cÇn so s¸nh chi phÝ tµi chÝnh kú nµy víi
n¨m tríc ®ång thêi ®¸nh gi¸ tû lÖ chi phÝ vµ thu nhËp cña ho¸ ®¬n tµi chÝnh ®Ó
xem xÐt tÝnh hîp lý.
h – KiÓm tra chØ tiªu chi phÝ b¸n hµng:
Chi phÝ b¸n hµng lµ chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm-hµng ho¸-lao
vô-dÞch vô trong kú. Ngoµi ra, trong chi phÝ b¸n hµng cßn ph¸t sinh mét bé
phËn liªn quan ®Õn hµng cßn l¹i cha tiªu thô nh chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì,
ph©n lo¹i, b¶o qu¶n, bao gãi, chi phÝ qu¶ng c¸o. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn
hµnh, chi phÝ b¸n hµng lµ chi phÝ thêi kú, ph¸t sinh ®Õn ®©u ®îc trõ vµo thu
nhËp ®Õn ®ã. Tuy nhiªn, ®Ó cã sù phï hîp gi÷a doanh thu vµ chi phÝ th× ®èi víi
nh÷ng kú kinh doanh dµi nÕu chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh lín th× doanh nghiÖp
chØ kÕt chuyÓn mét phÇn chi phÝ b¸n hµng vµo kÕt qu¶ trong kú phÇn cßn l¹i
doanh nghiÖp ®a vµo chi phÝ chê kÕt chuyÓn. Lîi dông quy ®Þnh nµy, nhiÒu
doanh nghiÖp ®· t×m c¸ch t¨ng hoÆc gi¶m lîi nhuËn b»ng c¸ch ph©n bæ chi phÝ
b¸n hµng nhiÒu hay Ýt. V× vËy, khi kiÓm tra cÇn xem xÐt tÝnh nhÊt qu¸n trong
c¸ch thøc ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng gi÷a c¸c kú.
KiÓm tra chØ tiªu chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp:
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cã liªn
quan ®Õn viÖc tæ chøc, qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
Tríc hÕt, ®Ó kiÓm tra chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn kiÓm tra c¸c kho¶n chi
phÝ lín ph©n bæ trong nhiÒu kú kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o r»ng viÖc ph©n bæ chi
phÝ lµ nhÊt qu¸n. §èi víi c¸c chi phÝ tiÕp t©n, héi häp, tiÕp kh¸ch, doanh
nghiÖp cÇn x©y dùng ®Þnh møc vµ quy chÕ ®Ó qu¶n lý c¸c kho¶n chi phÝ nµy.
C¸c kho¶n chi nµy ph¶i cã chøng tõ hîp lÖ, g¾n víi kÕt qu¶ kinh doanh vµ
kh«ng vît qu¸ møc khèng chÕ do bé tµi chÝnh quy ®Þnh.
Thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ kh¸c:
Thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ kh¸c ®îc tiÕn hµnh kiÓm tra t¬ng tù nh thu nhËp tµi
chÝnh vµ chi phÝ tµi chÝnh. Tuy nhiªn, thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ kh¸c lµ nh÷ng
15
ho¹t ®éng bÊt thêng cña doanh nghiÖp nªn kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro lµ rÊt lín. V×
vËy, trong qu¸ tr×nh kiÓm tra cÇn xem xÐt ®Õn néi dung cña c¸c kho¶n thu
nhËp vµ chi phÝ.
KiÓm tra chØ tiªu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp:
CÇn ph¶i x¸c ®Þnh sè thu nhËp chÞu thuÕ vµ møc thuÕ suÊt t¬ng øng víi tõng
ho¹t ®éng kinh doanh.
ThuÕ TNDN ph¶i nép
=
Tæng thu nhËp chÞu thuÕ
ThuÕ suÊt
Tæng thu nhËp
chÞu thuÕ
=
Tæng doanh
thu thuÇn
Chi phÝ hîp
Thu nhËp tõ ho¹t
+
lý, hîp lÖ
®éng kh¸c
ViÖc cã ý h¹ch to¸n sao cho gi¶m møc thuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp lµ viÖc
lµm phæ biÕn cña Doanh nghiÖp. §Ó ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ sè thuÕ, cÇn
kiÓm tra c¸c kho¶n doanh thu, c¨n cø vµo sæ chi tiÕt b¸n hµng ®Ó tr¸nh t×nh
tr¹ng ghi gi¶m doanh thu.
Mét c¸ch kh¸c mµ c¸c doanh nghiÖp hay sö dông ®Ó lµm gi¶m thuÕ thu nhËp
doanh nghiÖp ®ã lµ ghi t¨ng chi phÝ. Do ®ã, nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm tra ®Ó ®¶m
b¶o c¸c chi phÝ ph¶n ¸nh trong B¸o c¸o tµi chÝnh lµ chi phÝ hîp lý hîp lÖ.
+ Chi phÝ khÊu hao Tµi s¶n cè ®Þnh: Khi kiÓm tra chi phÝ khÊu hao Tµi s¶n cè
®Þnh cÇn chó ý mét sè trêng hîp sau:
* TuyÖt ®èi kh«ng ®îc trÝch khÊu hao ®i nh÷ng tµi s¶n ®· khÊu hao hÕt, cho dï
Tµi s¶n cè ®Þnh ®ã ®îc h×nh thµnh tõ nguån vèn nµo.
* Trêng hîp nguyªn gi¸, trÞ gi¸ sö dông cña Tµi s¶n cè ®Þnh thay ®æi do söa
ch÷a n©ng cÊp, ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n th× doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh l¹i møc
khÊu hao míi.
* KiÓm tra nh÷ng tµi s¶n dïng cho ho¹t ®éng phóc lîi c«ng céng ®Ó ®¶m b¶o
r»ng nh÷ng tµi s¶n nµy kh«ng ®îc trÝch khÊu hao ®Ó tÝnh vµo chi phÝ mµ chØ
tÝnh hao mßn ®Ó ghi gi¶m gi¸ trÞ nguån vèn t¬ng øng.
+ Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n tµi chÝnh cã tÝnh chÊt l¬ng:
VÒ nguyªn t¨ng, tèc ®é t¨ng chi phÝ tiÒn l¬ng ph¶i thÊp h¬n tèc ®é t¨ng lîi tøc
chÞu thuÕ. V× vËy, cÇn so s¸nh chi phÝ tiÒn l¬ng n¨m nay víi n¨m tríc ®Ó ®¸nh
gi¸ xem tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng cã cao h¬n thu nhËp chÞu thuÕ kh«ng. NÕu cao
h¬n th× phÇn tiÒn l¬ng t¨ng kh«ng hîp lý sÏ bÞ trõ ra khái phÇn chi phÝ hîp lÖ.
+ Chi phÝ hoa hång, m«i giíi: kiÓm tra c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn chi hoa
hång ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c chøng tõ nµy lµ hîp lý hîp lÖ, kiÓm tra xem bªn ® îc nhËn hoa hång xem hä cã ph¶i lµ ph¸p nh©n hay c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh
doanh. NÕu c¸c ®iÒu kiÖn ë trªn ®¶m b¶o th× hoa hång m«i giíi míi ®îc xem
lµ chi phÝ hîp lý, hîp lÖ.
+ Chi trang phôc quÇn ¸o: kho¶n chi nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi nh©n viªn
thuéc diÖn hëng chÕ ®é trang bÞ b¶o hé lao ®éng. Møc tèi ®a tÝnh trong chi phÝ
hîp lÖ lµ 500.000 ®ång.
+ C¸c kho¶n chi phÝ kh¸c: C¸c chi phÝ kh¸c lµ c¸c chi phÝ nh thuÕ m«n bµi,
thuÕ sö dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt, thuÕ tµi nguyªn, lÖ phÝ cÇu phµ, phÝ tiÕp t©n héi
nghÞ, tuyÓn dông... C¸c kho¶n chi nµy ph¶i cã chøng tõ hîp lÖ. Víi chi phÝ
tiÕp kh¸ch, héi häp... ph¶i n»m trong møc khèng chÕ.
Ngoµi ra cã mét sè chi phÝ kh«ng ®îc xem lµ chi phÝ hîp lý, hîp lÖ:
+ LÔ cho liªn doanh, liªn kÕt vµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t kh¸c.
16
+ C¸c kho¶n l·i tiÒn vay qu¸ h¹n, vît khung.
+ C¸c kho¶n thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc.
+ ThiÖt h¹i vÒ ngõng s¶n xuÊt ®ét ngét.
+ Chi phÝ c«ng t¸c vît ®Þnh møc chi.
+ C¸c kho¶n tiÒn ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, ®¨ng ký kinh doanh, trèn
thuÕ...
KiÓm tra thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép vµ ®îc khÊu trõ:
* ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép:
CÇn c¨n cø vµo sè ph¸t sinh bªn nî, bªn cã Tµi kho¶n 33311 ®Ó x¸c ®Þnh sè
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép, ngoµi ra, cßn ph¶i c¨n cø vµo sæ chi tiÕt b¸n
hµng ®Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ gi÷a thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng vµ doanh thu b¸n hµng. Qua
®ã kh¼ng ®Þnh ®îc tÝnh chÝnh x¸c cña sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép. Bªn
c¹nh ®ã cÇn ph¶i kiÓm tra ho¸ ®¬n hµnh xuÊt khÈu vµ lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó
x©y dùng møc thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ.
§èi víi nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i mÆt hµng cã møc thuÕ xuÊt,
thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng kh¸c nhau th× cÇn kiÓm tra c¶ viÖc ¸p dông møc thuÕ suÊt
t¬ng øng ®èi víi tõng mÆt hµng. §èi víi hµng xuÊt khÈu, cÇn ®èi chiÕu gi÷a
gi¸ trÞ ghi trong ho¸ ®¬n víi tê khai h¶i quan vÒ hµng xuÊt khÈu ®Ó tr¸nh t×nh
tr¹ng khai khèng hµng xuÊt khÈu ®Ó ®îc gi¶m thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép.
* KiÓm tra thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ:
§èi víi nh÷ng vËt t hµng ho¸ mua vÒ dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt kinh doanh
hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng nhng kh«ng
t¸ch riªng ®îc th× cuèi kú kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu
vµo ®îc khÊu trõ vµ kh«ng ®îc khÊu trõ trªn c¬ së ph©n bæ theo tû lÖ doanh
thu. Do ®ã, ®èi víi nh÷ng trêng hîp nµy, cÇn kiÓm tra c¸ch thøc ph©n bæ ®Ó
®¶m b¶o r»ng viÖc ph©n bæ lµ ®óng.
- KiÓm tra gi¸ trÞ ghi trong ho¸ ®¬n hµng xuÊt khÈu víi tê khai h¶i quan ®Ó
ch¾c ch¾n r»ng kh«ng cã sù khai khèng hµng xuÊt khÈu ®Ó ®îc khÊu trõ thuÕ
Gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo.
17
PhÇn II. Thùc tr¹ng vµ híng hoµn thiÖn B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña
Doanh nghiÖp:
1. VÒ ph¬ng ph¸p lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh:
Cã thÓ nãi, so víi c¸c chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh ¸p dông trong c¸c Doanh
nghiÖp tríc ®©y, h×nh thøc b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn hµnh lµ mét bíc ®ét ph¸ c¨n
b¶n. H×nh thøc biÓu mÉu b¸o c¸o ®· ®îc x©y dùng mét c¸ch khoa häc. Tuy
nhiªn, h×nh thøc b¸o c¸o hiÖn hµnh vÉn cßn mét sè thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Vµ b¸o
c¸o kÕt qu¶ kinh doanh còng kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ.
- C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh mÆc dï cã sù s¾p
xÕp l¹i nhng vÉn cha thùc sù hîp lý, cßn qu¸ phøc t¹p vµ kh«ng nhÊt qu¸n víi
néi dung b¸o c¸o. VÒ tæng thÓ, b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh ®îc chia lµm 3
phÇn:
PhÇn I " L·i, lç " ph¶n ¸nh c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña
Doanh nghiÖp bao gåm thu nhËp thuÇn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thu
nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c.
PhÇn II " T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc " ph¶n ¸nh t×nh h×nh
thùc hiÖn ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ níc vÒ thuÕ, phÝ vµ c¸c kho¶n kh¸c.
PhÇn III " ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn l¹i, ®îc gi¶m vµ thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng
cña hµng b¸n néi ®Þa " ph¶n ¸nh sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc khÊu trõ ®Þnh kú,
trong kú vµ cßn ®îc khÊu trõ cuèi kú; ph¶n ¸nh sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc
hoµn l¹i ®Çu kú, trong kú, ®· hoµn l¹i trong kú vµ ®îc hoµn l¹i cuèi kú, ®·
gi¶m trong kú vµ cßn ®îc gi¶m kú. Cha tÝnh ®Õn sù phøc t¹p cña c¸c chØ tiªu ë
phÇn II vµ III nµy th× viÖc bè trÝ hai phÇn nµy trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh
doanh lµm cho b¸o c¸o nµy thªm cång kÒnh thiÕu khoa häc. H¬n n÷a, viÖc bè
trÝ nh vËy kh«ng phï hîp víi néi dung cña b¸o c¸o. V× phÇn II vµ III nµy
mang ý nghÜa gi¶i tr×nh vÒ nh÷ng nghÜa vô mµ Doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn ®èi
víi Nhµ níc h¬n lµ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ kinh doanh cña Doanh nghiÖp. Do ®ã,
nªn ®Ó hai phÇn nµy n»m trong phÇn " ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh". Nh
vËy hîp lý vµ dÔ theo dâi h¬n.
- §i s©u vµo c¸ch thiÕt kÕ c¸c chØ tiªu trªn.
PhÇn I: " L·i, lç ": chóng ta thÊy kh«ng hÒ khoa häc. ChØ tiªu m· sè 01, Tæng
doanh thu trong ®ã chi tiÕt PhÇn I ®îc më ®Çu b»ng mét lo¹t c¸c chØ tiªu theo
" doanh thu hµng xuÊt khÈu " ( m· sè 02 ) chØ tiªu " c¸c kho¶n gi¶m trõ " ( m·
sè 03 ) trong ®ã chi tiÕt theo " chiÕt khÊu th¬ng m¹i ", gi¶m gi¸ hµng b¸n, "
hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ", " thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép ". Sau
hµng lo¹t c¸c chØ tiªu ®ã, chóng ta míi t×m ®îc chØ tiªu ®îc ®¸nh sè 01 "
Doanh thu thuÇn ". Kh«ng hiÓu v× lý do g× mµ cïng lµ chØ tiªu cã vai trß t¬ng
®¬ng nhau trªn B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh mµ c¸c chØ tiªu " Tæng doanh thu
" vµ " C¸c kho¶n gi¶m trõ " l¹i kh«ng ®¸nh sè thø tù mµ " Doanh thu thuÇn "
l¹i ®îc ®¸nh sè. H¬n n÷a, ®èi víi ngêi ®äc c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh
th× hä ph¶i xem qua hµng lo¹t c¸c chØ tiªu phÝa trªn míi t×m ra ®îc chØ tiªu
®Çu tiªn " Doanh thu thuÇn ". Do ®ã, nªn ®¸nh sè chØ tiªu " Tæng doanh thu "
lµ chØ tiªu 1. ViÖc ®¸nh sè nh vËy sÏ gióp nh÷ng ngêi ®äc B¸o c¸o kÕt qu¶
kinh doanh thuËn lîi h¬n vµ hîp lý h¬n.
- Theo quyÕt ®Þnh sè 89/2002/Q§-BTC ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp th×
trong B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh chia lµm 2 lo¹i thu nhËp: Thu nhËp tõ ho¹t
18
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thu tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt thêng. Cßn
trong B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ, ho¹t ®éng cña Doanh nghiÖp cã 3 lo¹i thu
nhËp.
Trong khi ®ã, theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ IAS7, ho¹t ®éng kinh doanh lµ
c¸c ho¹t ®éng s¶n sinh lîi nhuËn c¬ b¶n cña Doanh nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng
kh¸c kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng ®Çu t hay ho¹t ®éng tµi chÝnh. Ho¹t ®éng ®Çu t
lµ viÖc mua vµ thanh lý c¸c tµi s¶n dµi h¹n vµ c¸c kho¶n ®Çu t kh¸c kh«ng
thuéc c¸c t¬ng ®¬ng tiÒn. Ho¹t ®éng ®Çu t lµ c¸c ho¹t ®éng t¹o ra c¸c thay ®æi
vÒ quy m« vµ kÕt cÊu trong vèn chñ së h÷u vµ lµ c¸c kho¶n ®i vay cña Doanh
nghiÖp. Nh vËy, c¸ch ph©n chia vÒ c¸c lo¹i thu nhËp kh«ng nhÊt qu¸n víi
chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ. H¬n n÷a, viÖc gép c¶ thu nhËp tµi chÝnh vµo thu
nhËp tõ s¶n xuÊt kinh doanh lµm mÊt ®i b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh trong kú
thùc tÕ cña Doanh nghiÖp. NhiÒu trêng hîp kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh lµ lç nhng do thu nhËp tµi chÝnh l·i nªn ®Ó bï ®¾p ®îc sè lç tõ ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, chØ nªn chia c¸c thu nhËp thµnh 2 lo¹i: Thu
nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu nhËp bÊt thêng. ViÖc ph©n chia
nh vËy sÏ thèng nhÊt víi IAS h¬n vµ bæ sung ®îc th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi
chÝnh. Ngoµi ra, viÖc ph©n chia nh vËy sÏ gióp ngêi ®äc b¸o c¸o tµi chÝnh
®¸nh gi¸ ®óng ®¾n h¬n kÕt qu¶ kinh doanh cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
trong kú cña doanh nghiÖp.
Kh«ng chØ thÕ, c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam hiÖn nay c¸c tr×nh ®é
qu¶n lý rÊt kh¸c nhau. Trong khi ®ã, h×nh thøc b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn hµnh l¹i
quy ®Þnh tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ph¶i lËp vµ nép b¸o c¸o tµi chÝnh
cho c¸c c¬ quan qu¶n lý víi cïng mét biÓu mÉu, mét chØ tiªu nh nhau. §iÒu
®ã cã nghÜa lµ mét C«ng ty T nh©n, C«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã quy m«
võa vµ nhá còng ph¶i lËp B¸o c¸o tµi chÝnh gièng nh mét Tæng C«ng ty 90,
91. ViÖc qui ®Þnh chung mét biÓu mÉu ®ã ®· dÉn tíi mét thùc tr¹ng lµ hµng
lo¹t c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng thÓ lËp vµ nép B¸o c¸o tµi chÝnh cho
c¬ quan qu¶n lý ®óng h¹n. Kh«ng chØ thÕ, ®Ó cã thÓ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh cho
c¬ quan qu¶n lý, nhiÒu Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i thuª c¸c chuyªn gia lËp
b¸o c¸o tµi chÝnh. V× thÕ, cÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh doanh nghiÖp nµo cÇn ph¶i
cung cÊp cho c¬ quan qu¶n lý tÊt c¶ c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cßn
c¸c doanh nghiÖp nµo chØ cÇn cung cÊp c¸c th«ng tin tãm t¾t. Nh ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá, trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, chØ cÇn ph¶n ¸nh
t«ng tin vÒ lîi nhuËn thuÇn mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ph¶n ¸nh c¶ c¸c chØ tiªu
tæng doanh thu. Trong phÇn II kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ph¶n ¸nh sè ®îc khÊu trõ
cuèi kú, sè thuÕ cßn ®îc hoµn l¹i cuèi kú. Nh vËy sÏ thuËn lîi h¬n cho c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc lËp, nép b¸o c¸o tµi chÝnh ®óng h¹n vµ
chÝnh x¸c.
§èi víi chØ tiªu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, chóng ta ph¶i thÊy mét
thùc tÕ lµ thuÕ suÊt 32% ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp trong níc lµ qu¸
cao. Trong khi ®ã, ®Ó khuyÕn khÝch vèn ®Çu t níc ngoµi, møc thuÕ suÊt thuÕ
thu nhËp doanh nghiÖp ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc doanh
nghiÖp 100% vèn níc ngoµi chØ lµ 25%. Nh vËy lµ bÊt c«ng ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp trong níc. V× ®Ó c¸c c«ng ty níc ngoµi ®Çu t vèn vµo níc ta th× chóng
ta ph¶i ®a ra mét møc thuÕ suÊt u ®·i. Trong khi ®ã, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp
19
trong níc th× víi sè vèn t¸i ®Çu t tõ lîi nhuËn cña n¨m tríc vÉn ph¶i chÞu møc
thuÕ lµ 32%. §iÒu ®ã kh«ng khuyÕn khÝch ®îc doanh nghiÖp trong níc tÝch
cùc sö dông lîi nhuËn tõ n¨m tríc ®Ó t¸i ®Çu t vµo n¨m sau. V× vËy, chóng ta
nªn cã chÝnh s¸ch míi ®èi víi thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. §èi víi
sè vèn ®îc t¸i ®Çu t th× Nhµ níc nªn ¸p dông møc thuÕ suÊt u ®·i h¬n ®Ó
khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc sö dông vèn t¸i ®Çu t.
Bªn c¹nh ®ã, chóng ta nªn xem xÐt l¹i c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng ®îc
xem lµ hîp lý hîp lÖ. VÝ dô nh c¸c kho¶n tiÒn ñng hé ngêi nghÌo. HiÖn nay sè
tiÒn nµy ®îc trõ vµo lîi nhuËn sau thuÕ. NÕu nh doanh nghiÖp ñng hé 100
®ång vµ sè tiÒn nµy ®îc xem nh mét kho¶n chi phÝ hîp lý hîp lÖ th× thùc tÕ
trong 100 ®ång ®ã, doanh nghiÖp ñng hé 68 ®ång cßn Nhµ níc gãp 32 ®ång
vµ sè tiÒn x· héi nhËn ®îc lµ 100 ®ång. Trong khi ®ã, nÕu h¹ch to¸n nh hiÖn
nay sè tiÒn mµ doanh nghiÖp bá ra lµ 68 ®ång vµ x· héi còng chØ nhËn ®îc
kho¶n tiÒn lµ 68 ®ång. Nh vËy, chóng ta nªn ®a sè tiÒn ñng hé nµy vµo mét
kho¶n chi phÝ hîp lý hîp lÖ, nh vËy sÏ hîp lý h¬n vµ x· héi sÏ nhËn ®îc nhiÒu
h¬n.
2. VÒ ph¬ng ph¸p kiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh.
ViÖc kiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh thêng ®îc thùc hiÖn víi
nh÷ng b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh n¨m. Do ®ã, viÖc kiÓm tra b¸o c¸o kÕt qu¶
kinh doanh kh«ng ®îc tiÕn hµnh liªn tôc, kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh ®îc r»ng tÊt c¶
c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh quý ®Òu ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý vÒ t×nh
h×nh tµi chÝnh.
H¬n n÷a, viÖc kiÓm tra c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh chØ ®îc thùc
hiÖn bëi c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé hoÆc c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp, c¸c c¬
quan thuÕ. Do ®ã viÖc tiÕn hµnh kiÓm tra kh«ng ®îc diÔn ra thêng xuyªn. V×
vËy, chóng ta nªn ®a ra mét quy ®Þnh vÒ viÖc kiÓm tra c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶
kinh doanh.
Khi kiÓm tra chØ tiªu tæng doanh thu, mét chØ tiªu cã nhiÒu rñi ro, cã rÊt
nhiÒu khã kh¨n trong viÖc kiÓm tra v× thêng cã sù th«ng ®ång gi÷a ngêi b¸n
vµ ngêi mua nh trêng hîp ngêi mua kh«ng cÇn ho¸ ®¬n ®Ó dÊu bít doanh thu.
V× vËy cÇn ph¶i phèi hîp ph¬ng ph¸p kiÓm kª hµng tån kho víi phèi hîp kiÓm
tra tõ nhiÒu phÝa ®Ó gi¶m bít rñi ro khi kiÓm tra chØ tiªu tæng doanh thu.
Ngoµi ra, viÖc xem xÐt c¸c chi phÝ hîp lý hîp lÖ còng gÆp nhiÒu khã
kh¨n v× nh÷ng kho¶n chi kh«ng hîp lý lu«n ®îc c¸c doanh nghiÖp t×m c¸ch
tÝnh vµo mét kho¶n chi phÝ nµo ®ã. Nh chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh c¸c
doanh nghiÖp thêng t×m c¸ch t¨ng hoÆc gi¶m ®Ó thay ®æi l·i theo ý muèn cña
m×nh. V× vËy khi kiÓm tra, xem xÐt c¸ch tÝnh khÊu hao gi÷a c¸c kú. §Ó thuËn
tiÖn cho qu¸ tr×nh kiÓm tra trong phÇn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh cÇn gi¶i
thÝch râ c¸ch tÝnh khÊu hao, c¸ch tÝnh gi¸ hµng tån kho, c¸ch ph©n bæ chi phÝ
chung trong kú.
20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
44 
69 
