Tài liệu Tiểu luận kế toán thuế giá trị gia tăng (vat)

Lêi nãi ®Çu XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay- giai ®o¹n tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, më réng hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ßi hái chÝnh s¸ch kinh tÕ vi m« nãi chung vµ chÝnh s¸ch thuÕ nãi riªng ph¶i phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Thùc hiÖn yªu cÇu nµy, trong ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ bíc II cña ViÖt Nam (tõ n¨m 1999), Quèc héi ®· phª chuÈn ban hµnh luËt thuÕ GTGT thay thÕ luËt thuÕ doanh thu tríc ®©y do thuÕ doanh thu béc lé mét sè nhîc ®iÓm khã cã thÓ kh¾c phôc ®îc. LuËt thuÕ GTGT ®îc ¸p dông tõ ngµy 1/1/1999. §Õn nay, sau h¬n 4 n¨m thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ®· thùc sù ®i vµo ®êi sèng kinh tÕ vµ ph¸t huy nhiÒu t¸c dông nh: KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ s¶n xuÊt, kinh doanh. T¨ng cêng xuÊt khÈu vµ ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc. Tuy nhiªn v× ®©y lµ luËt thuÕ míi, lÇn ®Çu tiªn ¸p dông ë ViÖt Nam nªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®· ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò víng m¾c cÇn gi¶i quyÕt. V× vËy t«i nghiªn cøu chuyªn ®Ò "ThuÕ GTGT" nh»m hiÓu biÕt c¬ b¶n míi nhÊt vÒ luËt thuÕ míi nµy c¶ trªn gãc ®é chÝnh s¸ch chÕ ®é thuÕ còng nh chÕ ®é kÕ to¸n thuÕ trong doanh nghiÖp. Tuy nhiªn do thêi gian lµm chuyªn ®Ò cã h¹n v× vËy bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. KÝnh mong thÇy c« vµ c¸c b¹n gãp ý thªm cho bµi viÕt nµy. Néi dung PhÇn I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thuÕ GTGT vµ kÕ to¸n thuÕ GTGT 1. ThuÕ GTGT a. Kh¸i niÖm 1 GTGT lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm cña mét s¶n phÈm, hµng ho¸ dÞch vô do c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn, th¬ng m¹i hoÆc dÞch vô ( gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) t¸c ®éng vµo nguyªn vËt liÖu th« hay hµng ho¸, dÞch vô mua vµo lµm cho gi¸ trÞ cña chóng t¨ng thªm. Nãi c¸ch kh¸c, ®©y lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Çu ra vµ gi¸ ®Çu vµo do c¬ së kinh doanh t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.Hay ®ã lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng. Tõ kh¸i niÖm vÒ GTGT, chóng ta cã thÓ cã kh¸i niÖm vÒ thuÕ GTGT nh sau: ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng. b. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a thuÕ GTGT víi thuÕ doanh thu - ThuÕ doanh thu lµ mét lo¹i thuÕ thu vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô. ThuÕ doanh thu mang tÝnh chÊt cña mét lo¹i thuÕ gi¸n thu, mét yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp cña ngêi tiªu dïng vµ ng©n s¸ch Nhµ níc. - Gièng nhau: Hai lo¹i thuÕ GTGT vµ thuÕ doanh thu ®Òu lµ thuÕ gi¸n thu- thuÕ ®¸nh vµo ngêi tiªu dïng hµng ho¸ hoÆc ®îc cung øng dÞch vô, thuÕ nµy do ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô nép cho ng©n s¸ch Nhµ níc nhng thùc chÊt ngêi tiªu dïng lµ ngêi chÞu thuÕ, nhµ doanh nghiÖp ®ãng vai trß lµ ngêi thu hé thuÕ cho Nhµ níc, hä ®· céng sè thuÕ gi¸n thu ph¶i nép vµo gi¸ b¸n s¶n phÈm hoÆc dÞch vô ®Ó ngêi tiªu dïng tr¶ nªn hä ph¶i nép ®Çy ®ñ sè thuÕ thu hé nµy vµo ng©n s¸ch Nhµ níc. - Kh¸c nhau: + ThuÕ GTGT chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ë tõng kh©u. Cßn thuÕ doanh thu tÝnh trªn toµn bé doanh thu cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô qua mçi lÇn l©n chuyÓn tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng. + ThuÕ GTGT cã khÊu trõ thuÕ ë c¸c giai ®o¹n tríc cßn thuÕ doanh thu th× kh«ng. 2 + ThuÕ GTGT thu ®èi víi tõng s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô kh«ng phô thuéc vµo sù tæ chøc vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh kinh tÕ. Cßn thuÕ doanh thu s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cµng qua nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, lu th«ng th× thuÕ mµ ngêi tiªu dïng ph¶i chÞu cµng cao. + ThuÕ GTGT thêng cã Ýt thuÕ suÊt h¬n nªn viÖc thùc hiÖn ®¬n gi¶n h¬n. c. ¦u, nhîc ®iÓm cña tõng lo¹i thuÕ - ThuÕ GTGT. + ¦u ®iÓm: ThuÕ GTGT kh«ng thu trïng lÆp nªn gãp phÇn khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, phï hîp víi nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng. ThuÕ GTGT ®îc ¸p dông réng r·i víi mäi tæ chøc c¸ nh©n cã tiªu dïng s¶n phÈm, hµng ho¸ hoÆc ®îc cung øng dÞch vô. Do ®ã, t¹o nguån thu lín cho ng©n s¸ch Nhµ níc. ThuÕ GTGT chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm, kh«ng tÝnh vµo vèn nªn gãp phÇn khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n bá vèn gãp phÇn ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ThuÕ nµy do kh«ng ph¶i ®i s©u xem xÐt, ph©n tÝch vÒ tÝnh hîp lý, hîp lÖ cña c¸c kho¶n chi phÝ, lµm cho viÖc tæ chøc qu¶n lý thu t¬ng ®èi dÔ dµng h¬n c¸c lo¹i thuÕ trùc thu. ThuÕ GTGT ®îc hoµn ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu nªn cã t¸c dông khuyÕn khÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh c¹nh tranh thuËn lîi trªn thÞ tr êng quèc tÕ. ThuÕ GTGT ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n íc vµ hµng ho¸ nhËp khÈu. §ång thêi nã cßn kÕt hîp víi thuÕ nhËp khÈu lµm t¨ng gi¸ vèn cña hµng nhËp khÈu nªn cã t¸c dông b¶o vÖ s¶n xuÊt kinh doanh néi ®Þa. 3 §èi víi c¬ quan thuÕ, thuÕ GTGT gãp phÇn chèng thÊt thu thuÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao, t¹o ra sù kiÓm so¸t lÉn nhau vÒ thuÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan trong cung øng hµng ho¸. ThuÕ GTGT n©ng cao ®îc tÝnh tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô cña ngêi nép thuÕ. ViÖc khÊu trõ thuÕ GTGT ®· nép ë kh©u ®Çu cßn cã t¸c dông khuyÕn khÝch viÖc hiÖn ®¹i ho¸, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, doanh nghiÖp tiÕp tôc ®Çu t mua s¾m trang thiÕt bÞ míi ®a vµo s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. + Nhîc ®iÓm: Chi phÝ vÒ qu¶n lý thu thuÕ GTGT rÊt tèn kÐm. ThuÕ GTGT cã Ýt thuÕ suÊt nªn tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt cña thuÕ kh«ng cao. Ngêi tiªu dïng cã thu nhËp cao hay thÊp thêng ph¶i chÞu thuÕ nh nhau. ThuÕ GTGT kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu c«ng b»ng trong chÝnh s¸ch ®éng viªn gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo. - ThuÕ doanh thu. + Nhîc ®iÓm: ThuÕ doanh thu tÝnh trªn toµn bé doanh thu (bao gåm c¶ thuÕ doanh thu) qua tõng kh©u lu chuyÓn hµng ho¸ tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng, g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt kinh doanh. BiÓu thuÕ doanh thu cã nhiÒu thuÕ suÊt nªn ®· h¹n chÕ tÝnh trung lËp cña thuÕ, còng g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý. ThuÕ doanh thu cha thu ®èi víi mÆt hµng thuéc diÖn ®¸nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Hµng nhËp khÈu xuÊt khÈu nªn ch a t¹o ®îc m«i trêng thuËn lîi cho viÖc hoµ nhËp víi th«ng lÖ khu vùc vµ quèc tÕ, ch a hç trî hµng xuÊt khÈu gi¶m gi¸ thµnh ®Ó cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¹nh tranh quèc tÕ. ThuÕ doanh thu kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së thùc hiÖn tèt chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ do nép thuÕ kh©u sau kh«ng ®îc khÊu trõ thuÕ ®· nép ë kh©u tríc. TÝnh trung lËp ë thuÕ doanh thu kh«ng cao cho cã nhiÒu møc thuÕ suÊt vµ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m réng, c¶n trë chuyªn m«n ho¸ s¶n 4 xuÊt, v× kÝch thÝch c¸c giai ®o¹n liªn kÕt lµm mét ®Ó tr¸nh bÞ ®¸nh thuÕ nhiÒu lÇn bëi nÕu cµng chia nhá thµnh nhiÒu giai ®o¹n th× sè thuÕ ph¶i nép cµng t¨ng. 5 2. KÕ to¸n GTGT trong doanh nghiÖp 2.1. Tµi s¶n sö dông TK 133: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ. TK 133.1: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô. TK 133.2: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña TSC§. TK 333.1: ThuÕ GTGT ph¶i nép. TK 333.1.1: ThuÕ GTGT ®Çu ra. TK 3331.2: ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. * KÕt cÊu vµ néi dung cña TK 133 "thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ". - Néi dung: TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thùc GTGT ®Çu vµo ® îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®îc khÊu trõ cña doanh nghiÖp. - KÕt cÊu: TK 133 " ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ" - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· ®îc khÊu trõ. - KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ -ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸ ®· mua bÞ tr¶ l¹i, ®îc gi¶m gi¸. - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc hoµn l¹i Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. D nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®îc khÊu trõ - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc * KÕt cÊu vµ néi dung cña TK 3331 " ThuÕ GTGT ph¶i nép". TK 3331- ThuÕ GTGT ph¶i nép - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ®· khÊu trõ víi VAT ®Çu vµo. - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i gi¶m gi¸ hay triÕt khÊu cho kh¸ch hµng. - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép 6 D nî (nÕu cã) D cã. - Sè thuÕ ®· nép lín h¬n sè thuÕ - Sè thuÕ cßn ph¶i nép vµo ng©n ph¶i nép cho Nhµ níc. s¸ch Nhµ níc - Sè thuÕ ®· nép ®îc xÐt miÔn, gi¶m nhng cha thùc hiÖn ®îc tho¸i thu TK 3331 cã 2 TK cÊp 2: - TK 33311: ThuÕ GTGT ®Çu ra. - TK 33312: ThuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu. 2.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n. A. H¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ. - Khi mua vËt t, hµng ho¸, TSC§ dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Nî TK 152, 156, 153, 211, 213, 611… Gi¸ mua cha cã thuÕ. Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. Cã TK 111, 112, 331… Tæng gi¸ thanh to¸n - Khi mua vËt t, dÞch vô dïng ngay vµo s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô, söa ch÷a TSC§, ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Nî TK 621, 627, 641, 642, 241, 142… Gi¸ mua cha cã thuÕ GTGT. Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ. Cã TK 111, 112, 331: Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ. Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ. Cã TK 3312: ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu. 7 - Mua vËt t, dÞch vô sö dông cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ GTGT vµ c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT th× ph¶i h¹ch to¸n riªng sè dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ GTGT ®èi víi thuÕ GTGT ®Çu vµo cña sè vËt t, dÞch vô dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc chÞu thuÕ GTGT ®îc tÝnh vµo gi¸ trÞ vËt t, dÞch vô mua ngoµi hoÆc ®èi tîng cã liªn quan. NÕu h¹ch to¸n ®îc th× toµn bé sè GTGT ®Çu vµo ®îc tËp hÕt vµo TK 133. Cuèi kú ph¶i ph©n bæ cho tõng ®èi tîng dùa vµo doanh thu tõng lo¹i. Nî TK 152, 153, 156, 611, 641, 642… Gi¸ mua cha cã thuÕ. Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. Cã TK 331, 111, 112, 311… Tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ ngêi b¸n, ngêi cung cÊp. - Hµng mua ®· tr¶ l¹i hoÆc ®îc gi¶m gi¸ thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT. Nî TK 111, 112, 331… Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña cöa hµng. Cã TK 152, 153, 156… Gi¸ mua cha cã thuÕ GTGT. 8 * H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra. - Ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép khi tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸. Nî TK 111, 112, 131. Cã TK 333. Cã TK 511. - Trêng hîp sö dông c¸c chøng tõ ®Æc thï cho phÐp hoÆc trùc tiÕp b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô cho ngêi tiªu dïng kh«ng thuéc dÞªn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo tõng gi¸ thanh to¸n ghi trªn chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cha thuÕ, sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®Ó ghi sæ: - Trêng hîp cung cÊp dÞch vô thu tiÒn tríc: KÕ to¸n ph¶i ghi nhËn doanh thu lµ toµn bé sè tiÒn thu ®îc cha cã thuÕ GTGT vµ ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép: Nî TK 111, 112… Cã TK 33311 Cã TK 3387 - Trêng hîp b¸n hµng theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, tr¶ gãp, kÕ to¸n x¸c ®Þnh doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn ch a cã thuÕ GTGT vµ ph¶n ¸nh thuÕ GTGT. Nî TK 111, 112, 131. Cã TK 33311. Cã TK 511. Cã TK 3387 "Doanh thu thùc hiÖn" chªnh lÖch. - Trêng hîp b¸n hµng theo ph¬ng thøc ngêi ®æi hµng. + Khi ®a hµng ®i ®æi: 9 Nî TK 131 Cã TK 511. Cã TK 33311. + Khi nhËn hµng ho¸ ®æi vÒ Nî TK 152, 153, 156… Nî TK 133 Cã TK 131 - Trêng hîp ®em s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ ®i biÕu tÆng hoÆc sö dông néi bé Nî TK 627, 641, 642 Nî TK 133 Cã TK 3331 Cã TK 512 - Trêng hîp ®em s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ ®i biÕu tÆng hoÆc sö dông néi bé: Nî TK 627, 641, 642 Nî TK 133 Cã TK 3331 Cã TK 512 - Trêng hîp tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n b»ng s¶n phÈm, hµng ho¸ Nî TK 334 Cã TK 33311 Cã TK 512 10 - Trêng hîp hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i Nî TK 531 Nî TK 33311 Cã TK 111, 112, 131… - Trêng hîp ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt thêng: Nî TK 111, 112, 131 Cã TK 33311 Cã TK 515 TK 711 * H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc trõ. ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh th¸ng nµo th× ®îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn trong kho. NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo khÊu trõ trong th¸ng lín h¬n sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña th¸ng 10 th× chØ khÊu trõ ®óng b»ng sè ph¶i nép, sè cßn l¹i ®îc khÊu trõ tiÕp vµo th¸ng sau hoÆc ®îc xÐt hoµn thuÕ theo chÕ ®é quy ®Þnh. Trêng hîp thuÕ GTGT ®Çu võa cho s¶n xuÊt kinh doanh c¸c ®èi tîng chÞu thuÕ võa cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT mµ kh«ng t¸ch riªng ra ®îc th× ph¶i ph©n bæ cho tõng lo¹i theo doanh thu b¸n hµng trong kú cña 2 lo¹i. Sè thuÕ GTGT ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT sÏ ®îc tÝnh gi¸ vèn cöa hµng b¸n ra. Trong trêng hîp sè thuÕ nµy qu¸ lín th× vît doanh sè sÏ ®îc tÝnh vµo kú tiÕp theo. §èi víi thuÕ GTGT ®Çu vµo cña TSC§ còng ®îc khÊu trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép trong th¸ng cña hµng ho¸, dÞch vô. Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña TSC§ qu¸ lín, doanh nghiÖp sÏ ®¬c khÊu trõ dÇn. NÕu ®· khÊu trötong 03 th¸ng liªn tôc mµ sè thuÕ GTGT vÉn cßn th× doanh nghiÖp lµm thñ tôc yªu cÇu c¬ quan thuÕ hoµn l¹i sè thuÕ GTGT cha ®îc khÊu trõ theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ GTGT. - Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ trong th¸ng Nî TK 3331 11 Cã TK 133 - Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®· nép trong kú Nî TK 3331 Cã TK 111, 112,311 - Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ GTGT ph¶i nép th× kÕt chuyÓn ®óng b»ng sè ph¶i nép. Nî TK 331 Cã TK 133 - Trêng hîp thuÕ GTGT võa ph©n bæ cho ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT võa ph©n bæ cho ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT Nî TK 3331 Nî TK 632 Nî TK 142 Cã TK 133 Sang th¸ng sau, sè thuÕ GTGT kh«ng ®îc khÊu trõ ®· kÕt chuyÓn vµo TK 1421 sÏ trõ tiÕp vµo gi¸vèn hµng b¸n. - Trêng hîp ®îc hoµn l¹i thuÕ GTGT Nî TK 111, 112 Cã TK 113 Cã TK3331 12 - Trêng hîp ®îc gi¶m thuÕ Nî TK 3331 Nî TK 111, 112 Cã TK 711 S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ TK111, 112 TK331 TK152,156 TK211 TK154,632 TK911 TK111,112 TK131 TK511 (1) (4) TK133 TK3331 (2) (6) (5) TK111,112 (7) Gi¶i thÝch: (3) (1) Gi¸ trÞ vËt t, hµng ho¸ TSC§ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ cha cã thuÕ GTGT ®Çu vµo. (2) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ (3) ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ®îc khÊu trõ vµ nép NSNN (4) Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT (5) ThuÕ GTGT ph¶i nép (6) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ víi thuÕ GTGT ph¶i nép (7) Nép thuÕ GTGT vµo NSNN. B. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp - Trêng hîp mua vËt t, hµng ho¸, dÞch vô, TSC§ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT hay thuéc diÖn 13 chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi c«ng céng. Nî TK 152, 153, 156, 211 Cã TK 111, 112, 331… - Trêng hîp mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng ho¹t ®éng phóc lîi sù nghiÖp… th× thuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu ph¶i nép ®îc tÝnh vµo trÞ gi¸ hµng mua: Nî TK 152, 153, 156, 211… Cã TK 333 (33312) Cã TK 3333 Cã TK 111, 112, 331 - Khi b¸n s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô Nî TK 111, 112, 131 Cã TK 511 - Trêng hîp biÕu, tÆng s¶n phÈm, hµng ho¸ dÞch vô thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ, chÞu thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ®îc trang tr¶i b»ng quü phóc lîi hay nguån kinh phÝ kh¸c. Nî TK 641, 642, 431… Cã TK 33311 Cã TK 512 - Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh Nî TK 642.5 Cã TK 3331 - Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt thêng Nî TK 511, 515 §èi víi ho¹t ®éng kh¸c ghi: Nî TK 711 14 Cã TK33311 - Khi nép thuÕ GTGT vµo NHNN ghi: Nî TK 3331 Cã TK 111, 112… Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t nh sau: S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp 111,112,331 152,156,211 154,632 911 511 (1) (2) 133 (4) 111,112,331 6425 (3) Gi¶i thÝch: (1) Gi¸ trÞ vËt t, hµng ho¸ thùc tÕ nhËp kho cã thuÕ GTGT ®Çu vµo (2) Doanh thu b¸n hµng, dÞch vô cã thuÕ GTGT ph¶i nép (3) ThuÕ GTGT ph¶i nép NSNN (4) Nép thuÕ GTGT vµo NSNN 2.3. Sæ s¸ch b¸o c¸o kÕ to¸n a) ChÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp §îc thùc hiÖn theo chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1141TC/Q§/C§KT ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 1995 cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh vµ cã bæ sung 03 mÉu sæ sau: + Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT + Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®îc hoµn + Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®îc miÔn gi¶m. b) B¸o c¸o tµi chÝnh - B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 15 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã bæ sung thªm chØ tiªu, cã m· sè 133 "ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ" dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT cßn ®îc khÊu trõ vµ sè thuÕ GTGT ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn hoµn l¹i nhng ®Õn cuèi kú kÕ to¸n NSNN cha hoµn tr¶. - B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh PhÇn I: L·i, lç: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. PhÇn II: T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ níc. 3. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña thuÕ GTGT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng 3.1. T¸c ®éng tÝch cùc Qua gÇn 05 n¨m thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT vµ c¸c luËt thuÕ cho thÊy: s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn v× luËt thuÕ GTGT ®· ph¸t huy ®îc mét sè mÆt tÝch cùc sau: - ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu - ThuÕ GTGT thu vµo tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng chØ tÝnh trªn phÇn t¨ng thªm cña mçi giai ®o¹n, cã nghÜa lµ chØ ngêi b¸n hµng hoÆc cung øng dÞch vô lÇn ®Çu ph¶i nép thuÕ trªn toµn bé doanh thu, con ngêi b¸n hµng hoÆc cung øng dÞch vô ë kh©u sau chØ ph¶i nép thuÕ trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm. - ThuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp ®èi víi c¸c nghiÖp vô dÞch chuyÓn s¶n phÈm dÞch vô: Trong thuÕ doanh thu ngêi ta cã khuynh híng tèi thiÓu ho¸ sè tiÒn thuÕ ph¶i nép b»ng c¸ch héi nhËp c¸c xÝ nghiÖp theo chiÒu däc (vÝ dô xÝ nghiÖp xÝch lÝp kÕt hîp víi xÝ nghiÖp bi, xÝ nghiÖp l¾p r¸p xe ®¹p) nh»m môc ®Ých kh«ng ph¸t sinh doanh thu khi chuyÓn s¶n phÈm tõ kh©u tríc sang kh©u sau. Râ rµng, c¬ chÕ thu thuÕ doanh thu kh«ng hÒ mang tÝnh trung lËp. ThuÕ GTGT kh«ng hÒ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp héi nhËp nh trªn, bëi c¸c doanh nghiÖp trong trêng hîp héi nhËp hay kh«ng héi nhËp th× tæng sè thuÕ ph¶i nép nh nhau. 16 VËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh thuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ mang tÝnh trung lËp. - ThuÕ GTGT kh«ng phô thuéc vµo viÖc ph©n chia gi÷a c¸c chu tr×nh kinh tÕ, khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. - ThuÕ GTGT gãp phÇn t¹o nguån thu thêng xuyªn, æn ®Þnh ng©n s¸ch nhµ níc, lý do v× nã lµ thuÕ tiªu dïng vµ ¸p dông réng r·i. - ThuÕ GTGT ®îc hoµn ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu nªn cã t¸c dông khuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh c¹nh tranh thÞ trêng quèc tÕ. - ThuÕ GTGT cßn cã t¸c dông héi nhËp quèc tÕ: ¸p dông VAT cho phÐp chóng ta nãi chung tiÕng nãi víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vÒ lÜnh vùc thuÕ. Khi VAT ®i vµo cuéc sèng sù ph©n biÖt s¶n phÈm trong níc vµ níc ngoµi ®îc xo¸ bá. C¸c mÆt hµng cïng lo¹i sau khi chÞu thuÕ nhËp khÈu, cïng chÞu møc thuÕ VAT nh nhau. §iÒu nµy gióp chóng ta nh×n nhËn nh mét níc cã m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hµng néi hµng ngo¹i. - ThuÕ VAT t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan nhµ níc t¨ng cêng kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thu GTGT gãp phÇn t¨ng cêng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, thóc ®Èy viÖc mua b¸n hµng ho¸ ph¶i cã ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo quy ®Þnh. - ThuÕ GTGT t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu thuÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao: ViÖc khÊu trõ thuÕ VAT ®îc thùc hiÖn c¨n cø trªn ho¸ ®¬n mua vµo ®· buéc ngêi mua ®ßi hái ngêi b¸n xuÊt ho¸ ®¬n, kh¾c phôc t×nh tr¹ng th«ng ®ång gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Ó trèn lËu thuÕ, ®ång thêi h¹n chÕ ®îc nh÷ng sai sãt trong viÖc ghi chÐp ho¸ ®¬n, chøng tõ. H¬n n÷a, thuÕ GTGT thu tËp trung ngay ë kh©u ®Çu tiªn lµ kh©u s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ thu ë mçi kh©u ®Òu cã thÓ kiÓm tra ®îc viÖc thu nép thuÕ ë kh©u tríc, h¹n chÕ ®îc thÊt thu h¬n so víi thuÕ doanh thu. ViÖc thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ®· ®i vµo ®êi sèng ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trªn c¸c mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi nh: khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt; khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ®Çu t, thóc ®Èy 17 h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp; t¹o nguån thu lín vµ æn ®Þnh cho NSNN, t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam tham gia vµ héi nhËp quèc tÕ; gãp phÇn t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi chung vµ qu¶n lý thuÕ nãi riªng. 3.2. T¸c ®éng tiªu cùc, tån t¹i cÇn kh¾c phôc ThuÕ VAT ®îc ®¸nh gi¸ "Mét s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt". Tuy vËy, ®èi víi ViÖt Nam ®©y lµ mét s¾c thuÕ míi nªn trong bíc triÓn khai ch¾c ch¾n ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi Nhµ níc, doanh nghiÖp còng nh x· héi, ®ã lµ: - VÒ thuÕ suÊt: Trong luËt thuÕ VAT, mäi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®îc ¸p dông theo 04 thuÕ suÊt vµ mét sè trêng hîp ®îc miÔn kh«ng ¸p dông thuÕ VAT. Theo tinh thÇn cña ®iÒu luËt nµy, lÜnh vùc ® îc u tiªn cã møc thuÕ suÊt thÊp lµ hµng xuÊt khÈu, hµng ho¸ t¹o ra tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõ ho¹t ®éng y tÕ, gi¸o dôc. Tuy nhiªn trong luËt vµ NghÞ ®Þnh 28/1998/N§/CP vÒ thuÕ VAT cha cã nh÷ng quy ®Þnh râ trong viÖc ph©n biÖt ®èi tîng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT vµ mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt kh¸c nhau… VÝ dô: thÕ nµo lµ n«ng s¶n, thuû s¶n míi qua s¬ chÕ th«ng thêng kh«ng ph¶i nép thuÕ víi lo¹i cha qua chÕ biÕn 5% hoÆc ®· qua chÕ biÕn 10%. §iÓn h×nh g¹o ®· qua xay x¸t, t«m c¸ ph¬i kh«… ®Òu cã thÓ suy nghÜ theo chñ quan tõng ngêi… Quy ®Þnh trªn ®· t¹o kÏ hë cho mét sè doanh nghiÖp cã s¶n phÈm phôc vô cho c¸c lÜnh vùc cã thuÕ suÊt kh¸c nhau, cã ®iÒu kiÖn chèn thuÕ kh«ng qua gian lËn thuÕ suÊt. - Ph¬ng ph¸p tÝnh VAT ViÖc duy tr× 2 ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cïng víi mét biÓu thuÕ cã c¸c møc thuÕ kh¸c nhau t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®èi tîng nép thuÕ khi hä ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh kh¸c nhau. NÕu gäi: T KT : lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ T TT : Lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp 18 t r: lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra t v: Lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu vµo G r: Gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra G v: Gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô mua vµo Th× TKT = Gr x t r - G v x tv = (G v + GTGT)t r - G v x tv = Gv x tr + GTGT x t r - G v x tv = GTGT + G v (t r - t v) = Ttt + G v (t r - t v) NÕu t r > t v  T KT > TTT t r> t v  T KT > TTT t r > t v  T KT> TTT §èi víi c¸c chÕ biÕn thùc phÈm cã sö dông nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo lµ n«ng s¶n thuÕ suÊt GTGT ®Çu ra thêng ë møc 10%, trong khi nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cã thuÕ suÊt 5% (hoÆc ®îc khÊu trõ khèn 5% nÕu cã b¶ng kª). ChÝnh v× vËy, nh÷ng ®èi tîng nµy khi ¸p dông thuÕ GTTT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ sÏ cã thuÕ GTGT ph¶i nép nhiÒu h¬n nÕu hä ¸p dông thuÕ GTTT theo ph¬ng ph¸p trc tiÕp. - VÒ khÊu trõ thuÕ ViÖc khÊu trõ khèng ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp, nhng l¹i kh«ng khuyÕn khÝch viÖc thùc hiÖn chøng tõ ho¸ ®¬n ®èi víi mét sè ®èi tîng nép thuÕ. §©y lµ mét kÏ hë ®Ó c¸c doanh nghiÖp lîi dông khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo, h¹ch to¸n t¨ng chi phÝ kinh doanh, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép, g©y thÊt thu thuÕ cho Nhµ níc. - ViÖc qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n Ho¸ ®¬n giao cho ngêi mua (liªn 2) ghi kh¸c víi ho¸ ®¬n lu t¹i c¬ së kinh doanh (liªn 1). Ho¸ ®¬n ghi gi¸ trÞ cao h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra, ho¸ ®¬n ®· tÈy xo¸, lËp khèng b¶ng kª hµng ho¸ mua vµo thuéc ®èi tîng ®îc khÊu trõ thuÕ GTGT theo tû lÖ 19 %, lËp gi¶ chøng tõ nép thuÕ GTGT kh©u nhËp khÈu ®Ó gian lËn trong kª khai nép thuÕ. - Sö dông ho¸ ®¬n cña c¬ së kinh doanh kh¸c ®Ó b¸n hµng ho¸, dÞch vô nhng kh«ng kª khai thuÕ GTGT. - Hµng b¸n trong níc nhng kª khai lµ xuÊt khÈu ®Ó hëng thuÕ suÊt 0%. - Kª khai thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô kh«ng dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT ®Ó khÊu trõ thuÕ. 4. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ §Ó ph¸t huy tÝnh u viÖt vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ VAT cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thuÕ VAT tõ ®ã t×m ra gi¶i ph¸p tèi u nhÊt, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸t sinh. Cã thÓ ®a ra 4 ph¬ng ¸n sau: 4.1. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT Qua thùc tÕ cho thÊy, víi 2 ph¬ng ¸n tÝnh thuÕ GTGT víi møc doanh sè nh nhau nhng kÕt qu¶ nép thuÕ l¹i kh¸c nhau. §iÒu nµy cho thÊy vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vÉn cha æn, dÉn ®Õn viÖc kh«ng b«ng b»ng trong nghÜa vô nép thuÕ cña c¸c níc vµ mang tÝnh liªn tôc cña thuÕ GTGT kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n (®Çu vµo khi nµo còng ® îc khÊu trõ), thiÕt nghÜ c¬ b¶n l©u dµi chØ nªn ¸p dông ph¬ng ph¸p duy nhÊt lµ ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. HiÖn t¹i ph¬ng ph¸p trùc tiÕp chØ ®îc quy ®Þnh tån t¹i trong giai ®o¹n qu¸ ®é (nªn cã thêi gian cô thÓ) ®Ó chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. §ång thêi ®èi tîng nép ph¬ng ph¸p trùc tiÕp nªn thu hÑp chuyÓn híng sang ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. 4.2. VÒ møc thuÕ suÊt HiÖn nay ta ®ang ¸p dông 04 lo¹i thuÕ suÊt vËy nªn ch¨ng chØ cßn l¹i 1 2 lo¹i thuÕ. Tuy nhiªn tríc m¾t cÇn nghiªn cøu s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch cã møc thuÕ suÊt hîp lý, ®¶m b¶o cho ®èi tîng nép thuÕ, ®¬n gi¶n cho c«ng t¸c qu¶n lý, tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt, thuÕ GTGT chØ nªn ¸p dông 3 møc thuÕ: 0%, 5% vµ 10%. §èi víi c¸c 20