Tài liệu Tiểu luận hạch toán tài sản cố định trong các doanh nghiệp

Lêi nãi ®Çu Trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cÇn thiÕt ph¶i cã 3 yÕu tè lµ t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ t liÖu lao ®éng, lµ mét trong 3 yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, ®Æc biÖt khi hiÖn nay c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt ngµy cµng ®îc ¸p dông réng r·i th× tµi s¶n cè ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¶m cêng ®é lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm t¹o nªn søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Tµi s¶n cè ®Þnh cßn cã ý nghÜa quan träng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp, cã gi¸ trÞ lín, thêi gian lu©n chuyÓn dµi, nªn mét ®ßi hái thiÕt yÕu lµ ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n TSC§ ®Ó theo dâi, n¾m ch¾c t×nh h×nh t¨ng gi¶m TSC§ vÒ sè lîng vµ gi¸ trÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông TSC§, tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. Sö dông ®Çy ®ñ c«ng suÊt cña TSC§ gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, thu håi vèn ®Çu t nhanh ®Ó t¸i s¶n xuÊt, trang bÞ thªm vµ ®ái míi TSC§. Khi vai trß cña TSC§ ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ ®ãng vai trß quan träng th× yªu cÇu ®èi víi viÖc qu¶n lý, tæ chøc h¹ch to¸n TSC§ cµng cao nh»m gãp phÇn sö dông hiÖu qu¶ tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp. NhËn biÕt tÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh. §îc sù híng dÉn cña thÇy c« cïng víi viÖc tham kh¶o gi¸o tr×nh, tµi liÖu gi¶ng d¹y bé m«n kÕ to¸n vµ quyÕt ®Þnh 166/1999/Q§-BTC ban hµnh ngµy 30/12/1999 Víi néi dung nghiªn cøu tõ quyÕt ®Þnh 166/1999/Q§-BTC ban hµnh ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1999, s¸ch gi¸o khoa vµ tµi liÖu gi¶ng d¹y bé m«n kÕ to¸n, tham kh¶o t¹p chÝ tµi chÝnh vµ hiÖn tr¹ng thùc tÕ cña mét sè doanh nghiÖp, §Ò tµi nµy xin ®Ò cËp ®Õn nh÷ng néi dung sau : I- Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ Tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n Tµi s¶n cè ®Þnh 1 Vai trß vµ kh¸i niÖm Tµi s¶n cè ®Þnh 1 IIIIIIV- 2 Ph©n lo¹i, ®Þnh gi¸ vµ x¸c ®Þnh thêi gian sö dông Tµi s¶n Cè §Þnh 3 H¹ch to¸n Tµi s¶n cè ®Þnh 4 Mét sè yªu cÇu qu¶n lý TSC§ Thùc tr¹ng vµ kiÕn nghÞ c¸c doanh nghiÖp Mét sè Gi¶I ph¸p KÕt luËn 2 PhÇn I : Nh÷ng Lý LuËn C¬ B¶n VÒ tæ chøc H¹ch To¸n kÕ to¸n TSC§ I/ Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ vai trß TSC§ 1- Kh¸i niÖm vÒ TSC§ : Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- kinh doanh, TSC§ bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ cña nã ®îc chuyÓn dÞch tõng phÇn vµo chi phÝ kinh doanh vµ gi÷ nguyªn ®îc h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn lóc h háng. 2. §Æc ®iÓm cña TSC§ TSC§ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt nh thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt. Nã bÞ hao mßn dÇn tuy vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn khi hÕt thêi gian sö dông. §Ó bï ®¾p ngêi ta ph¶i trÝch khÊu hao. Tuú theo quan ®iÓm cña tõng quèc gia vµ tõng thêi kú ngêi ta cã tiªu chuÈn cho TSC§. ViÖt nam ®a ra tiªu chuÈn cña mét TSC§ lµ: - Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn. - Cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 (n¨m triÖu ®ång) trë lªn. 3.Vai trß Tµi S¶n Cè ®Þnh TSC§ lµ mét bé phËn cña t liÖu s¶n xuÊt, gi÷ vai trß t liÖu lao ®éng chñ yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chóng ®îc coi lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, lµ ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ gãc ®é vi m«, m¸y mãc thiÕt bÞ, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÝnh lµ yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh quy m« vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. XÐt trªn gãc ®é vÜ m«, ®¸nh gi¸ vÒ c¬ së h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ mÊu chèt x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ quèc d©n cã thùc lùc v÷ng m¹nh hay kh«ng. ChÝnh v× vËy trong s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp nãi riªng còng nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung, TSC§ lµ c¬ së vËt chÊt vµ vai trß cùc kú quan träng. ViÖc c¶i tiÕn, hoµn thiÖn, ®æi míi vµ sö dông hiÖu qu¶ TSC§ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. 3 4. NhiÖm vô h¹ch to¸n kÕ to¸n TSC§: H¹ch to¸n TSC§ trong c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau: - Ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp chÝnh x¸c kÞp thêi sè lîng, gi¸ trÞ TSC§ hiÖn cã, t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ hiÖn tr¹ng TSC§ trong ph¹m vi toµn ®¬n vÞ, còng nh t¹i tõng bé phËn sö dông TSC§, t¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t thêng xuyªn viÖc gi÷ g×n, b¶o qu¶n, b¶o dìng TSC§ vµ kÕ ho¹ch ®Çu t ®æi míi TSC§ trong tõng ®¬n vÞ. - TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo møc ®é hao mßn cña tµi s¶n vµ chÕ ®é qui ®Þnh. - Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§ vÒ chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc söa ch÷a. - TÝnh to¸n ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh x©y dùng trang bÞ thªm ®æi míi, n©ng cÊp hoÆc th¸o dì bít lµm t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ còng nh t×nh h×nh thanh lý, nhîng b¸n TSC§. - Híng dÉn, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ, c¸c bé phËn phô thuéc trong c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é ghi chÐp ban ®Çu vÒ TSC§, më c¸c sæ, thÎ kÕ t¸n cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n TSC§ ®óng chÕ ®é qui ®Þnh. - Tham gia kiÓm tra ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ theo qui ®Þnh cña Nhµ níc vµ yªu cÇu b¶o qu¶n vèn, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh trang bÞ, huy ®éng b¶o qu¶n, sö dông TSC§ t¹i ®¬n vÞ. §Ó tæ chøc h¹ch to¸n ®óng ®¾n TSC§, viÖc ®Çu tiªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm lµ ph©n lo¹i TSC§, x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ vµ thêi gian sö dông TSC§. II. Ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ TSC§ vµ x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§. 1. Ph©n lo¹i TSC§: Do TSC§ trong doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i víi nhiÒu h×nh th¸i biÓu hiÖn, tÝnh chÊt ®Çu t, c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông kh¸c nhau, v× vËy ®Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc h¹ch to¸n TSC§ cÇn s¾p xÕp TSC§ thµnh tõng nhãm theo ®Æc trng nhÊt ®Þnh. 1.1 / Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn kÕt hîp tÝnh chÊt ®Çu t Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, TSC§ ®îc ph©n thµnh TSC§ h÷u h×nh, TSC§ v« h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh. 4 +> TSC§ h÷u h×nh: lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yªó cã h×nh th¸i vËt chÊt (tõng ®¬n vÞ tµi s¶n cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n liªn kÕt v¬Ý nhau ®Ó thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh), cã gi¸ trÞ lín (  5.000.000 ®ång) vµ thêi gian sö dông l©u dµi (  1 n¨m), tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh doanh nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu. Thuéc vÒ lo¹i nµy gåm cã: - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc : lµ tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ®îc h×nh thµnh sau qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng nh trô së lµm viÖc, nhµ kho, hµng rµo, th¸p níc, s©n b·i, c¸c c«ng tr×nh trang trÝ cho nhµ cöa, ®êng x¸, cÇu cèng, ®êng s¾t, cÇu tÇu, cÇu c¶ng …phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - M¸y mãc, thiÕt bÞ : lµ toµn bé c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh m¸y mãc, thiÕt bÞ chuyªn dïng, thiÕt bÞ c«ng t¸c,thiÕt bÞ ®éng lùc, d©y chuyÒn c«ng nghÖ… - Phîng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn : lµ c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn vËn t¶i gåm ph¬ng tiÖn vËn t¶i ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng bé, ®êng kh«ng ®êng èng vµ c¸c thiÕt bÞ truyÒn dÉn nh hÖ thèng th«ng tin, hÖ thèng ®iÖn, ®êng èng níc, b¨ng t¶i... - ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý : lµ nh÷ng thiÕt bÞ, dông cô dïng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh m¸y vi tÝnh phôc vô qu¶n lý, thiÕt bÞ ®iÖn tö , dông cô ®o lêng, kiÓm tra chÊt lîng, m¸y hót Èm, hót bôi, chèng mèi mät… - Vên c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm : lµ c¸c vên c©y l©u n¨m nh vên cµ phª, vên chÌ, vên cao su, vên c©y ¨n qu¶, th¶m cá, th¶m c©y xanh ... sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm nh ®µn voi, ®µn ngùa, ®µn tr©u, ®µn bß.. .. - - C¸c lo¹i TSC§ h÷u h×nh kh¸c : lµ toµn bé c¸c TSC§ kh¸c cha liÖt kª vµo n¨m lo¹i trªn nh tranh ¶nh, t¸c phÈm nghÖ thuËt .. b) TSC§ v« h×nh: lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, thÕ hiÖn mét lîng gi¸ trÞ ®· ®îc ®Çu t cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp nh: - QuyÒn sö dông ®Êt: bao gåm toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra liªn quan ®Õn viÖc giµnh quyÒn sö dông ®Êt ®ai, mÆt níc… trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. 5 - Chi phÝ thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt: bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, chi phÝ khai hoang nh chi cho c«ng t¸c nghiªn cøu th¨m dß, lËp dù ¸n ®Çu t, chi phÝ vÒ huy ®éng vèn ban ®Çu, chi phÝ qu¶ng c¸o, khai tr¬ng… - B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ: lµ c¸c chi phÝ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó mua l¹i c¸c b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ hoÆc tr¶ cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, s¶n xuÊt thö ®îc nhµ níc cÊp b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ. - Chi phÝ nghiªn cøu, ph¸t triÓn: lµ c¸c chi phÝ cho viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn doanh nghiÖp do ®¬n vÞ tù thùc hiÖn hoÆc thuª ngoµi. - Lîi thÕ th¬ng m¹i: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ lîi thÕ th¬ng m¹i do doanh nghiÖp ph¶i tr¶ thªm ngoµi gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c TSC§ h÷u h×nh bëi sù thuËn lîi cña vÞ trÝ th¬ng m¹i, sù tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng hoÆc danh tiÕng cña doanh nghiÖp. - TSC§ v« h×nh kh¸c: bao gåm nh÷ng lo¹i TSC§ v« h×nh kh¸c cha qui ®Þnh ph¶n ¸nh ë trªn nh: quyÒn ®Æc nhîng, quyÒn thuª nhµ, b¶n quyÒn t¸c gi¶, quyÒn sö dông hîp ®ång, ®éc quyÒn nh·n hiÖu vµ tªn hiÖu… 1.2 Ph©n lo¹i TSC§ theo quyÒn së h÷u: Theo quyÒn së h÷u, TSC§ trong doanh nghiÖp ®îc chia thµnh hai lo¹i: TSC§ tù cã vµ TSC§ ®i thuª. - TSC§ tù cã lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp cã quyÒn së h÷u chÝnh thøc hoÆc ®îc Nhµ níc uû quyÒn qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n ®ã. TSC§ lo¹i nµy ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån : Nguån vèn doanh nghiÖp, Ng©n s¸ch cÊp, cÊp trªn cÊp nguån ®i vay, nguån vèn liªn doanh, nguån biÕu tÆng. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý tµi s¶n, doanh nghiÖp ®îc quyÒn sö dông tµi s¶n ®ã theo yªu cÇu cña m×nh vµ cã thÓ nhîng b¸n cho bªn ngoµi. §îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. - TSC§ ®i thuª lµ TSC§ kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp nhng doanh nghiÖp ®îc quyÒn sö dông tµi s¶n ®ã phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh. C¨n cø vµo tÝnh chÊt hîp ®ång thuª TSC§, TSC§ ®i thuª ®îc chia thµnh TSC§ thuª tµi chÝnh vµ TSC§ thuª ho¹t ®éng. 6 + Víi h×nh thøc thuª TSC§ tµi chÝnh, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®ang cã nhu cÇu ®Çu t, nhng l¹i gÆp khã kh¨n vÒ vèn, cã kh¶ n¨ng ®æi míi ®îc TSC§ phôc vô cho kinh doanh. Trong trêng hîp nµy, TSC§ ®îc h×nh thµnh tõ nguån vèn vay, hîp ®ång thuª TSC§ tµi chÝnh ph¶n ¸nh sè tiÒn thuª ph¶i tr¶ bao gåm : Nguyªn gi¸ TSC§ thuª vµ phÇn l·i tiÒn vèn thuª ph¶i tr¶. Trong thêi gian thuª, doanh nghiÖp ®îc quyÒn qu¶n lý vµ sö dông TSC§ nh nh÷ng TSC§ thuéc quyÒn së h÷u cña m×nh vµ ph¶i trÝch khÊu hao vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. + §èi víi TSC§ thuª ho¹t ®éng, lµ nh÷ng TSC§ thuª kh«ng tho¶ m·n bÊt cø ®iÒu kho¶n nµo cña hîp ®ång thuª tµi chÝnh, doanh nghiÖp chØ ®îc qu¶n lý sö dung TSC§ trong thêi gian hîp ®ång vµ ph¶i hoµn tr¶ khi kÕt thóc hîp ®ång. Doanh nghiÖp chØ ph¶i tr¶ chi phÝ thuª TSC§, cßn kh«ng ph¶i tÝnh khÊu hao, ph¶n ¸nh ngoµi b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Víi c¸ch ph©n lo¹i nµy, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh møc ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ®èi víi tõng lo¹i TSC§ kh¸c nhau. Víi TSC§ tù cã, doanh nghiÖp cã quyÒn sö dông l©u dµi, nã chiÕm tû träng lín trong toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp do vËy cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý h¬n so TSC§ ®i thuª, doanh nghiÖp chØ cã quyÒn qu¶n lý vµ sö dông trong thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång ®· ký. §ång thêi cÇn ph¶i h¹ch to¸n riªng biÖt c¸c lo¹i TSC§ tù cã, thuª tµi chÝnh hoÆc thuª ho¹t ®éng. 1.3 Ph©n lo¹i TSC§ theo nguån h×nh thµnh TSC§ ®îc chia thµnh: - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng vèn ®îc cÊp( ng©n s¸ch hoÆc cÊp trªn) - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng vèn vay - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn tù bæ sung cña ®¬n vÞ( quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi…) - TSC§ nhËn vèn gãp liªn doanh b»ng hiÖn vËt 1.4 Ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông TSC§ ®îc chia thµnh: - TSC§ dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh - TSC§ hµnh chÝnh sù nghiÖp - TSC§ phóc lîi 7 - TSC§ chê xö lý 2- §¸nh gi¸ TSC§ §Ó tiÕn hµnh h¹ch to¸n TSC§, tÝnh khÊu hao TSC§ vµ ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông cña chóng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ TSC§. 2.1 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ TSC§: §¸nh gi¸ TSC§ lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§. TSC§ ®îc ®¸nh gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông. TSC§ ®îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸ (gi¸ trÞ ban ®Çu), gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. - Nguyªn gi¸ TSC§: lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã TSC§ cho tíi khi ®a TSC§ vµo ho¹t ®éng b×nh thêng, nh gi¸ mua thùc tÕ cña TSC§, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, l·i tiÒn vay ®Çu t cho TSC§ khi cha bµn giao vµ ®a TSC§ vµo sö dông, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã). - Gi¸ trÞ hao mßn: lµ phÇn gi¸ trÞ TSC§ ®· mÊt ®i trong qu¸ t×nh sö dông (do tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh, do bµo mßn cña tù nhiªn, do tiÕn bé kü thuËt…) - Gi¸ trÞ cßn l¹i (trªn sæ kÕ to¸n) lµ hiÖu sè gi÷a nguyªn gi¸ TSC§ vµ sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm x¸c ®Þnh. 2.2 – X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ TSC§: Nguyªn gi¸ TSC§ ph¶i ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së c¸c chi phÝ hîp lý mµ doanh nghiÖp ph¶i chi tr¶ hoÆc chÊp nhËn nî ®Ó h×nh thµnh TSC§, ph¶i cã c¨n cø kh¸ch quan, ph¶i cã ho¸ ®¬n chøng tõ hîp ph¸p, hîp lÖ, ph¶i c¨n cø vµo gi¸ thÞ trêng. Nguyªn gi¸ TSC§ cã thÓ bao gåm VAT hoÆc kh«ng cã VAT tuú theo ph¬ng ph¸p tÝnh VAT ph¶i nép cña danh nghiÖp vµ phô thuéc vµo nguån h×nh thµnh TSC§. a) X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: - Tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i mua s¾m: Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i mua s¾m (kÓ c¶ mua míi vµ cò), bao gåm: gi¸ thùc tÕ ph¶i tr¶; l·i tiÒn vay ®Çu t cho tµi s¶n cè ®Þnh khi cha ®a tµi s¶n cè ®Þnh vµo sö dông; c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì; c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tríc khi ®a tµi s¶n cè ®Þnh vµo sö dông; chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã). 8 Nguyªn gi¸ = Gi¸ mua + Chi phÝ tríc khi sö dông – Gi¶m gi¸ (nÕu cã) - Tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i ®Çu t x©y dùng: Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i ®Çu t x©y dùng (c¶ tù lµm vµ thuª ngoµi): lµ gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh x©y dùng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t x©y dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) Nguyªn gi¸ = Gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh + Chi phÝ tríc khi sö dông - TSC§ nhËn vèn gãp liªn doanh Nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vèn gãp liªn doanh bao gåm: gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn; c¸c chi phÝ t©n trang, söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh; c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö, lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) mµ bªn nhËn ph¶i chi ra tríc khi ®a vµo sö dông. Nguyªn gi¸ = Gi¸ trÞ vèn gãp + Chi phÝ tríc khi sö dông - Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc cÊp, ®îc ®iÒu chuyÓn ®Õn. Nguyªn gi¸ TSC§ ®îc cÊp, ®îc ®iÒu chuyÓn ®Õn bao gåm: gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n cña TSC§ ë c¸c ®¬n vÞ cÊp, ®¬n vÞ ®iÒu chuyÓn hoÆc gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn vµ c¸c chi phÝ t©n trang; chi phÝ söa ch÷a; chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö; lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã)... mµ bªn nhËn tµi s¶n ph¶i chi ra tríc khi ®a TSC§ vµo sö dông. Nguyªn gi¸ = Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ trªn sæ ®¬n vÞ cÊp hoÆc ®¸nh gi¸ l¹i cña Héi ®ång + Chi phÝ tríc khi sö dông. Riªng nguyªn gi¸ TSC§ ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc trong doanh nghiÖp lµ nguyªn gi¸ ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ bÞ ®iÒu chuyÓn phï hîp víi bé hå s¬ cña tµi s¶n cè ®Þnh ®ã. §¬n vÞ nhËn TSC§ c¨n cø vµo nguyªn gi¸, sè khÊu hao luü kÕ,. gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n vµ bé hå s¬ cña TSC§ ®ã ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, sè khÊu hao luü kÕ, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n cña TSC§ vµ ph¶n ¸nh vµo sæ kÕ to¸n. C¸c chi phÝ cã liªn quan tíi viÖc ®iÒu chuyÓn TSC§ gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc kh«ng h¹ch to¸n t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ mµ h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh trong kú. b) X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: 9 Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh lµ tæng chi phÝ thùc tÕ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã TSC§ v« h×nh: - Chi phÝ vÒ ®Êt sö dông: lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra cã liªn quan trùc tiÕp tíi ®Êt sö dông bao gåm: tiÒn chi ra ®Ó cã quyÒn sö dông ®Êt, chi phÝ cho ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, san lÊp mÆt b»ng, lÖ phÝ tríc b¹( nÕu cã) kh«ng bao gåm c¸c chi phÝ chi ra ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trªn ®Êt. Trêng hîp doanh nghiÖp tr¶ tiÒn thuª ®Êt hµng n¨m hoÆc ®Þnh kú th× c¸c chi phÝ nµy ®îc ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ kinh doanh trong c¸c kú, kh«ng h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§. - Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp: lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ cã liªn quan trùc tiÕp tíi viÖc chuÈn bÞ cho sù khai sinh ra doanh nghiÖp vµ ®îc nh÷ng ngêi tham gia thµnh lËp doanh nghiÖp ®ång ý coi nh mét phÇn vèn gãp cña mçi ngêi vµ ®îc ghi trong vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp, bao gåm: c¸c chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, th¨m dß, lËp dù ¸n ®Çu t thµnh lËp doanh nghiÖp; chi phÝ thÈm ®Þnh dù ¸n; häp thµnh lËp… - Chi phÝ nghiªn cøu, ph¸t triÓn: lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nghiªn cøu, th¨m dß, x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ®Çu t dµi h¹n… nh»m ®em l¹i lîi Ých l©u dµi cho doanh nghiÖp. - Chi phÝ vÒ b»ng ph¸t minh, b»ng s¸ng chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶, mua b¶n quyÒn t¸c gi¶, nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ… lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu( bao gåm c¶ chi cho s¶n xuÊt thö nghiÖm, chi cho c«ng t¸c kiÓm nghiÖm, nghiÖm thu cña Nhµ níc) ®îc Nhµ níc cÊp b»ng ph¸t minh, b»ng s¸ng chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶, b¶n quyÒn nh·n hiÖu, chi cho viÖc nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n… mµ c¸c chi phÝ nµy cã t¸c dông phôc vô trùc tiÕp ho¹t ®äng kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ vÒ lîi thÕ kinh doanh: lµ c¸c kho¶n chi cho phÇn chªnh lÖch doanh nghiÖp ph¶i tr¶ thªm( chªnh lÖch ph¶i tr¶ thªm = gi¸ mua – gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ) ngoµi gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ( tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n lu ®éng…) khi doanh nghiÖp ®i mua, nhËn s¸p nhËp,hîp nhÊt mét doanh nghiÖp kh¸c. Lîi thÕ nµy ®îc h×nh thµnh bëi u thÕ 10 vÒ vÞ trÝ kinh doanh, vÒ danh tiÕng vµ uy tÝn víi b¹n hµng, vÒ tr×nh ®é tay nghÒ cña ®éi ngò ngêi lao ®éng, vÒ tµi ®iÒu hµnh vµ tæ chøc cña Ban qu¶n lý doanh nghiÖp ®ã… c) X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh: Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª nh ®¬n vÞ chñ së h÷u tµi s¶n bao gåm: gi¸ mua thùc tÕ; c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì; c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tríc khi ®a tµi s¶n cè ®Þnh vµo sö dông; chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã).. PhÇn chªnh lÖch gi÷a tiÒn thuª tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ cho thuª nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh ®ã ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh phï hîp víi thêi h¹n cña hîp ®ång thuª tµi chÝnh. Theo quy ®Þnh ban hµnh, viÖc theo dâi, qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao TSC§ ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸, sè khÊu hao luü kÕ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n cña TSC§: Gi¸ trÞ cßn l¹i trªn = Nguyªn gi¸ TSC§ - Sè khÊu hao luü kÕ sæ kÕ to¸n TSC§ cña TSC§ Nguyªn gi¸ TSC§ trong doanh nghiÖp chØ ®îc thay ®æi trong c¸c trêng hîp sau: - §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh - N©ng cÊp tµi s¶n cè ®Þnh - Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§. Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§, doanh nghiÖp ph¶i lËp biªn b¶n ghi râ c¸c c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n, sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§ vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh. 3- X¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ §iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§ , ®ã lµ x¸c ®Þnh thêi gian sö dông cña TSC§. 11 - §Ó x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ h÷u h×nh, c¨n cø vµo c¸c tiªu chuÈn díi ®©y : + Tuæi thä kü thuËt cña TSC§ theo thiÕt kÕ + HiÖn tr¹ng TSC§ (thêi gian TSC§ ®· qua sö dông, thÕ hÖ TSC§, t×nh tr¹ng thùc tÕ cña tµi s¶n...) + Tuæi thä kinh tÕ tµi s¶n cè ®Þnh. - X¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ v« h×nh: Doanh nghiÖp tù x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ v« h×nh trong kho¶ng thêi gian tõ 5 n¨m ®Õn 40 n¨m. II. H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng cña TSC§ Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, TSC§ cña doanh nghiÖp thêng xuyªn biÕn ®éng. §Ó qu¶n lý tèt TSC§, kÕ to¸n cÇn ph¶i theo dâi chÆt chÏ, ph¶n ¸nh mäi trêng hîp biÕn ®éng t¨ng, gi¶m TSC§. Khi cã TSC§ t¨ng thªm do bÊt kú nguyªn nh©n nµo, doanh nghiÖp ®Òu ph¶i lËp biªn b¶n nghiÖm thu, kiÓm nhËn TSC§. Sau ®ã phßng kÕ to¸n lËp hå s¬ TSC§ gåm biªn b¶n giao nhËn TSC§, c¸c b¶n sao tµi liÖu kü thuËt, c¸c ho¸ ®¬n, giÊy vËn chuyÓn. C¨n cø vµo hå s¬ phßng kÕ to¸n më thÎ ®Ó h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ theo mÉu thèng nhÊt råi ®¨ng ký vµo sæ TSC§. Sæ TSC§ ®îc lËp chung cho toµn doanh nghiÖp 1 quyÓn vµ cho tõng ®¬n vÞ sö dông mçi n¬i 1 quyÓn ®Ó theo dâi. Sæ tµi s¶n cè ®Þnh §¬n vÞ Lo¹i tµi s¶n Sè TT 1 Chøng tõ SH NT 2 3 Ngêi ghi sæ Ghi t¨ng tsc® Tªn, Níc N¨m ®Æc s¶n ®a ®iÓm, xuÊt vµo ký sö hiÖu dông TSC§ 4 5 6 Sè hiÖu TS cè ®Þnh 7 Ng. gi¸ TS Cè ®Þnh 8 KhÊu hao tsc® KH ®· KhÊu hao Tû lÖ Møc tÝnh ®Õn KH khÊu khi ghi (%) hao gi¶m Ghi gi¶m TSC§ Chøng tõ Lý SH NT do gi¶m TSC§ 9 10 11 12 13 14 KÕ to¸n trëng 12 (Ký, hä tªn) (Ký, hä tªn) 1.Tµi kho¶n sö dông: §Ó kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô t¨ng, gi¶m TSC§ , kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau: Tµi kho¶n 211 - TSC§ h÷u h×nh. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp theo nguyªn gi¸ Bªn Nî: - Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh t¨ng do ®îc cÊp, do mua s¾m, do XDCB hoµn thµnh bµn giao ®a vµo sö dông, do c¸c ®¬n vÞ tham gia liªn doanh gãp vèn, do ®îc biÕu tÆng, viÖn trî… - §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ cña TSC§ do x©y l¾p, trang bÞ thªm hoÆc do c¶i t¹o, n©ng cÊp. - §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ do ®¸nh gi¸ l¹i. Bªn Cã: - Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ cña TSC§ gi¶m do ®iÒu chuyÓn cho ®¬n vÞ kh¸c, do nhîng b¸n, thanh lý hoÆc ®em gãp vèn liªn doanh… - Nguyªn gi¸ cña TSC§ gi¶m do th¸o bít mét hoÆc mét sè bé phËn . - §iÒu chØnh gi¶m nguyªn gi¸ do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. Sè D Nî: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh hiÖn cã ë doanh nghiÖp Tµi kho¶n 211 cã c¸c tµi kho¶n cÊp 2 ®îc më ®Ó theo dâi chi tiÕt: + TK 2112 - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc + TK 2113 - M¸y mãc, thiÕt bÞ + TK 2114 - Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn + TK 2115 -ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý + TK 2116 - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm + TK 2118 - TSC§ h÷u h×nh kh¸c. Tµi kho¶n 212 - TSC§ thuª tµi chÝnh. Tµi kho¶n nµy sö dông ®Ó ph¶n ¸nh sè liÖu hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña TSC§ doanh nghiÖp ®i thuª ®Ó sö dông, viÖc kÕ to¸n TSC§ nµy cña doanh nghiÖp ph¶i theo dâi riªng biÖt. 13 Tµi kho¶n 213 – TSC§ v« h×nh : Tµi kho¶n nµy sö dông ®Ó ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña toµn bé TSC§ v« h×nh cña doanh nghiÖp . Bªn Nî: Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh t¨ng Bªn Cã: Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh gi¶m Sè D Nî: Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh hiÖn cã ë doanh nghiÖp. - TSC§ v« h×nh còng më tµi kho¶n cÊp 2 ®Ó theo dâi chi tiÕt cho tõng lo¹i TSC§ v« h×nh cã nh÷ng ®Æc tÝnh kinh tÕ kh¸c nhau : + TK 2131 - QuyÒn sö dông ®Êt + TK 2132 - Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp + TK 2133 - B»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ + TK 2134 - Chi phÝ nghiªn cøu, ph¸t triÓn + TK 2135 - Chi phÝ vÒ lîi thÕ th¬ng m¹I + TK 2138 - TSC§ v« h×nh kh¸c. Tµi kho¶n 214 - Hao mßn TSC§. Tµi kho¶n nµy ®îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn cña toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp. Bªn Nî: Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ (thanh lý, nhîng b¸n, chuyÓn ®i n¬i kh¸c…). Bªn Cã : Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao TSC§, do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§… D Cã: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ hiÖn cã ë ®¬n vÞ. TK 214 cã 3 TK cÊp 2 ®Ó theo dâi sè hao mßn cña tõng lo¹i tµi s¶n : + TK 2141 – Hao mßn TSC§ h÷u h×nh + TK 2142 – Hao mßn TSC§ thuª tµi chÝnh + TK 2143 – Hao mßn TSC§ v« h×nh. Ngoµi ra ®Ó ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña TSC§ vµ trÝch khÊu hao TSC§, cßn quy ®Þnh sö dông c¸c TK cã liªn quan nh : TK 111, 112, 241, 331, 341, 411, 441, 128, 222, 228, 627, 641, 642. Nguyªn t¾c chung trong kÕ to¸n TSC§ : - ViÖc ghi chÐp trªn c¸c TK ph¶n ¸nh c¸c TK ( 211, 212, 213 ) lµ theo nguyªn gi¸. - ViÖc h¹ch to¸n khÊu hao ®ång thêi víi h¹ch to¸n hao mßn TSC§ 14 - ChØ ®iÒu chØnh nguyªn gi¸ TSC§ khi cã quyÕt ®Þnh d¸nh gi¸ l¹I TSC§ cña cÊp cã thÈm quyÒn. 2. H¹ch to¸n t¨ng TSC§ 2.1- H¹ch to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh Tr×nh tù kÕ to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh trong mét sè trêng hîp chñ yÕu nh sau : 2.1.1 Trêng hîp mua s¾m b»ng vèn chñ së h÷u C¨n cø vµo c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n: BT1. Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§: Nî TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§. Nî TK 133(1332): ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. CãTK 331: Tæng sè tiÒn ph¶i tr¶ ngêi b¸n. Cã TK 111,112: Thanh to¸n ngay( kÓ c¶ phÝ tæn míi). BT2. KÕt chuyÓn t¨ng nguån vèn t¬ng øng( theo nguyªn gi¸): Nî TK 414: NÕu dïng quü ®Çu t ph¸t triÓn ®Ó ®Çu t Nî TK431(4312): NÕu dïng quü phóc lîi ®Ó ®Çu t. Nî TK 441: NÕu dïng nguån vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Cã TK 411: NÕu TSC§ dïng cho ho¹t ®éng kinh doanh. 2.1.2 Trêng hîp mua s¾m b»ng vèn vay dµi h¹n. KÕ to¸n chØ ph¶n ¸nh bót to¸n t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ Nî TK 211: Nguyªn gi¸. Nî TK 133(1332): ThuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. Cã TK 341: Sè tiÒn vay dµi h¹n ®Ó mua s¾m. Khi thanh to¸n tiÒn vay dµi h¹n, tuú theo kÕ ho¹ch sö dông nguån vèn ®Çu t, kÕ to¸n ghi bót to¸n 2( kÕt chuyÓn nguån vèn t¬ng øng) nh trªn. 2.1.3 Trêng hîp mua s¾m ph¶i qua l¾p ®Æt . KÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt theo tõng ®èi tîng. Khi hoµn thµnh, bµn giao míi ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ vµ kÕt chuyÓn vèn: * TËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt( gi¸ mua, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ kh¸c tríc khi dïng) Nî TK 241(2411): TËp hîp chi phÝ thùc tÕ Nî TK 133(1332): ThuÕ VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ. Cè TK liªn quan( 331,341,111,112…)  Khi hoµn thµnh, nghiÖm thu ®a vµo sö dông: 15 _ Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§: Nî Tk 211( chi tiÕt tõng lo¹i) Cã TK 241(2411) - KÕt chuyÓn nguån vèn( ®Çu t b»ng vèn chñ së h÷u): Nî TK 414, 441, 431(4312). Cã TK 411 2.1.4 Trêng hîp t¨ng do x©y dùng c¬ b¶n bµn giao Chi phÝ ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®îc tËp hîp riªng trªn tµi kho¶n 241(2412), chi tiÕt theo tõng c«ng tr×nh. Khi hoµn thµnh, bµn giao ®a vµo sö dông ph¶i ghi t¨ng nguyªn gi¸vµ kÕt chuyÓn nguån vèn gièng nh t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh do mua s¾m ph¶i qua l¾p ®Æt. 2.1.5 Trêng hîp t¨ng do c¸c ®¬n vÞ tham gia liªn doanh gãp c¨n cø vµo gi¸ trÞ vèn gãp do hai bªn tho¶ thuËn, kÕ to¸n ghi t¨ng vèn gãp vµ nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh: Nî TK 211: Nguyªn gi¸ Cã TK 411( chi tiÕt vèn gãp liªn doanh): Gi¸ trÞ vèn gãp. 2.1.6 TRêng hîp nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh víi ®¬n vÞ kh¸c C¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm nhËn, kÕ to¸n ghi c¸c bót to¸n: BT1 Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ: Nî TK 211: Nguyªn gi¸( theo gi¸ trÞ cßn l¹i hay gi¸ tho¶ thuËn) Cã TK128: Ghi gi¶m vèn gãp liªn doanh ng¾n h¹n Cã TK 222: Ghi gi¶m vèn gãp liªn doanh dµi h¹n BT2 Chªnh lÖch gi÷A gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i( nÕu hÕt h¹n liªn doanh hoÆc rót hÕt vèn kh«ng tham gia...) 2.1.7. Trêng hîp do chuyÓn tõ c«ng cô, dông cô thµnh TSC§ Nªu c«ng cô dông cô cßn míi chA sö dông: Nî TK 211: Nguyªn gi¸( gi¸ thùc tÕ) Cã TK 153(1531) NÕu c«ng cô, dông cô ®· sö dông: Nî TK 211: Nguyªn gi¸ Cã TK 214(2141): Gi¸ trÞ ®· ph©n bæ Cã TK 1421: Gi¸ trÞ cßn l¹i chA trõ vµo chi phÝ . 2.1.8. T¨ng do ®¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh. 16 PhÇn chªnh lÖch t¨ng nguyªn gi¸. Nî TK 211 Cã TK 412 PhÇn chªnh lÖch t¨ng hao mßn (nÕu cã). Nî TK 412 Cã TK 214 2.1.9. Trêng hîp ph¸t hiÖn thõa trong kiÓm kª: C¨n cø vµo nguyªn nh©n thõa ®Ó ghi sæ cho phï hîp theo mét trong c¸c trêng hîp ®· nªu (nÕu do ®Ó ngoµi sæ s¸ch chA ghi sæ) NÕu TSC§ ®ã ®ang sö dông cÇn trÝch bæ sung khÊu hao: Nî c¸c tµi kho¶n cã liªn quan 627,641,642. Cã TK 214 (2141) NÕu TSC§ thõa lµ ®¬n vÞ kh¸c th× b¸o cho ®¬n vÞ chñ tµi s¶n biÕt, NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®îc chñ tµi s¶n th× b¸o cho c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp ®Ó xö lý. KÕ to¸n theo dâi ë tµi kho¶n 338 (3381) Nî TK211: Nguyªn gi¸ Cã TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn CãTK 338 (3381) 2.2 H¹ch to¸n t¨ng TSC§ v« h×nh : Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè trêng hîp chñ yÕu: 2.2.1 T¨ng TSC§ v« h×nh trong qu¸ tr×nh thµnh lËp, chuÈn bÞ kinh doanh KÕ to¸n ph¶i tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh thµnh lËp DN (nghiªn cøu, th¨m dß, lËp luËn chøng, chi phÝ thñ tôc ph¸p lý, khai tr¬ng…) nh qu¸ tr×nh ®Çu t XDCB: Nî TK 241 (2412): TËp hîp chi phÝ thùc tÕ Nî TK 133 (1332): ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã c¸c tµi kho¶n lioªn quan (111,112,331,333…) Khi kÕt thóc qu¸ tr×nh ®Çu t bíc vµo kinh doanh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ nµy ®îc ghi nhËn nh mét tµi s¶n cña DN, thay cho viÖc ghi gi¶m vèn ®Çu t: Nî TK 213 (2132 )- TSC§ v« h×nh Cã TK 241 (2412) §ång thêi nÕu sö dông vèn chñ së h÷u, ghi: Nî TK liªn quan (414,431,441 ). 17 Cã TK 411. 2.2.2 - T¨ng TSC§ v« h×nh do bá tiÒn mua b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, ®Æc nhîng, quyÒn sö dông ®Êt ( thuª ®Êt) BT 1: Ph¶n ¸nh TSC§ t¨ng thªm: Nî TK 213 (2131,21323,2138 …) Nguyªn gi¸ Nî TK 133 (1332) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK liªn quan (111,112,331,311…) BT 2: KÕt chuyÓn nguån vèn t¬ng øng: Nî TK liªn quan (414,431,441) Cã TK 411. 2.2.3 T¨ng TSC§ do ®Çu t nghiªn cøu, ph¸t triÓn nh»m phôc vô lîi Ých l©u dµi cña DN Nî TK 241 (2412) - Chi phÝ thùc tÕ Nî Tk 133 (1332) ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ Cã c¸c TK liªn quan (111,112,331,…) BT 2: KÕt chuyÓn gi¸ trÞ ®Çu t, nghiªn cøu khi kÕt thóc qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¨n cø vµo kÕt qu¶ thu ®îc cña tõng dù ¸n ( thµnh c«ng,thÊt b¹i, ®îc c«ng nhËn lµ ph¸t minh s¸ng chÕ) Nî TK 213 (2133): NÕu ®îc Nhµ níc c«ng nhËn lµ ph¸t minh s¸ng chÕ : Nî TK 213 (2134) : NÕu kh«ng ®îc c«ng nhËn lµ ph¸t minh nhng ®îc coi lµ s¸ng kiÕn ¸p dông t¹i DN: Nî TK 627,641,642,1421: NÕu dù ¸n thÊt b¹i ( ph©n bæ dÇn hoÆc ph©n bæ 01 lÇn) Cã TK 241 (2412): KÕt chuyÓn chi phÝ ®Çu t, nghiªn cøu BT 3: KÕt chuyÓn nguån vèn Nî liªn quan (414,431,441) Cã TK 411 2.2.4 T¨ng TSC§ v« h×nh do ph¶i chi phÝ vÒ lîi thÕ th¬ng m¹i Khi chi vÒ lîi thÕ th¬ng m¹i, cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c sè tiÒn ph¶i bá ra bëi v× lîi thÕ th¬ng m¹i thêng g¾n víi TSC§ h÷u h×nh cô thÓ nh nhµ cöa, cöa hµng… C¨n cø vµo c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n ghi: 18 BT 1 Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ t¨ng thªm: Nî TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh Nî TK 213(2135): Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh Nî TK 133(1332): ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK liªn quan(111.112.331…) BT2 KÕt chuyÓn nguån vèn t¬ng øng: Nî TK 414,431,441 Cã TK411 2.2.5 T¨ng do nhËn vèn gãp, vèn cæ phÇn b»ng TSC§ v« h×nh ( ph¸t minh, s¸ng chÕ, nh·n hiÖu, lîi thÕ th¬ng m¹i…) Nî TK 213 Cã TK 411 2.2.6 C¸c trêng hîp t¨ng kh¸c( nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh,®îc cÊp ph¸t, biÕu tÆng…) Nî TK 213: Nguyªn gi¸ TSC§ t¨ng Cã TK 222: NhËn l¹i vèn gãp Cã TK 411: NhËn cÊp ph¸t, biÕu tÆng 2.3 – H¹ch to¸n t¨ng TSC§ thuª tµi chÝnh §èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh, ph¶i qu¶n lý vµ kÕ to¸n riªng biÖt trong qu¸ tr×nh thuª, chØ khi chuyÓn quyÒn së h÷u tµi s¶n míi ®îc ghi vµo TSC§ h÷u h×nh hoÆc TSC§ v« h×nh cña doanh nghiÖp. Theo h×nh thøc thuª TSC§ tµi chÝnh, bªn ®i thuª ghi sæ kÕ to¸n gi¸ trÞ TSC§ theo nguyªn gi¸ t¹i thêi ®iÓm ®i thuª nh lµ ®· ®îc mua vµ ghi nî dµi h¹n toµn bé gi¸ trÞ hîp ®ång thuª (bao gåm phÇn nguyªn gi¸ TSC§ thuª vµ phÇn l·i trªn vèn thuª tµi s¶n). Trong qu¸ tr×nh sö dông, bªn ®i thuª cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, b¶o qu¶n, gi÷ g×n, söa ch÷a vµ trÝch khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ SXKD nh ®èi víi c¸c TSC§ tù cã cña doanh nghiÖp. §Þnh kú bªn ®i thuª ph¶i tr¶ tiÒn thuª TSC§ theo quy ®Þnh cña hîp ®ång. Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ®îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo ph¬ng thøc thuª (thuª mua, thuª trùc tiÕp, thuª qua c«ng ty cho thuª tµi s¶n...) vµ tuú thuéc vµo néi dung ghi trªn hîp ®ång thuª. 3. H¹ch to¸n gi¶m TSC§ 19 3.1- H¹ch to¸n gi¶m TSC§ h÷u h×nh TSC§ h÷u h×nh cña ®¬n vÞ gi¶m ®i nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau : nhîng b¸n,, mÊt, ph¸t hiÖn thiÕu khi kiÓm kª, ®em gãp vèn liªn doanh, ®iÒu chuyÓn cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c... Mäi trêng hîp gi¶m TSC§ h÷u h×nh ®Òu ph¶i lµm ®Çy ®ñ thñ tôc, x¸c nhËn ®óng c¸c kho¶n thiÖt h¹i, chi phÝ vµ thu nhËp (nÕu cã) vµ tuú trêng hîp cô thÓ sÏ ghi sæ nh sau : 3.1.1 -Trêng hîp nhîng b¸n TSC§ TSC§ nhîng b¸n lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cÇn dïng hoÆc sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ hay l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt , DN cã quyÒn nhîng b¸n. ViÖc nhîng b¸n TSC§ nh»m thu håi vèn ®Ó sö dông cho môc ®Ých kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Doanh nghiÖp ph¶i lËp Héi ®ång ®¸nh gi¸ vÒ mÆt kü thuËt, thÈm ®Þnh gi¸ trÞ ciña tµi s¶n. Tµi s¶n ®em nhîng b¸n ph¶i tæ chøc ®Êu gi¸ th«ng b¸o c«ng khai. C¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, kÕ to¸n ghi c¸c bót to¸n sau: BT1 Xo¸ sæTSC§ nhîng b¸n Nî TK 214 (2141): Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ Nî TK 821: Gi¸ trÞ cßn l¹i Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ nhîng b¸n BT 2: Ghi nhËn gi¸ trÞ nhîng b¸n TSC§ Nî TK liªn quan 111,112,131: Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 721: Gi¸ b¸n chA cã thuÕ GTGT Cã TK333 (3331): ThuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép BT 3: C¸c chi phÝ nhîng b¸n kh¸c (söa ch÷A, t©n trang , m«i giíi…) Nî TK 821: TËp hîp chi phÝ nhîng b¸n Nî TK 133 (1331): ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK 111,112,331… 3.1.2 Thanh lý TSC§ TSC§ thanh lý lµ c¸c TSC§ bÞ h háng kh«ng thÓ tiÕp tôc sö dông ®îc, nh÷ng TSC§ l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt hoÆc kh«ng phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÈt , kinh doanh mµ kh«ng thÓ nhîng b¸n ®îc. Khi cã quyÕt ®Þnh thanh lý, doanh nghiÖp ph¶i lËp Ban thanh lý TSC§ ®Ó tæ chøc viÖc thùc hiÖn thanh lý vµ lËp “Biªn b¶n thanh lý TSC§” theo mÉu quy 20