Tài liệu Thực trạng và những biện pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế làng nghề ở hải phòng

më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi do §¶ng vµ Nhµ níc ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o, nhiÖm vô träng t©m nh»m x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi, gióp chóng ta ®i t¾t ®ãn ®Çu, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ so víi c¸c níc kh¸c. Con ®êng mµ chóng ta ®· x¸c ®Þnh lµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ C«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. LÞch sö n«ng th«n ViÖt Nam g¾n liÒn víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c¸c lµng nghÒ. §©y lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Æc trng vÒ truyÒn thèng kinh tÕ- v¨n ho¸ x· héi cña n«ng th«n ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ g¾n liÒn víi ngµnh nghÒ truyÒn thèng, víi trung t©m côm x· cã ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô phi n«ng nghiÖp. Theo ®êng lèi chiÕn lîc ®ã c¸c lµng nghÒ lµ mét thùc thÓ kinh tÕ ë n«ng th«n, lµ cÇu nèi gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, lµ mét bé phËn quan träng ttrong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. ViÖc ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ nãi riªng vµ c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n nãi chung cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi viÖc t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, thu hÑp vµ tiÕn tíi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo híng gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp dÞch vô...Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ, do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan t¸c ®éng, ®· tr¶i qua nhiÒu bíc th¨ng trÇm. Cã nhiÒu lµng nghÒ tån t¹i vµ ph¸t triÓn m¹nh, cã nh÷ng ¶nh hëng tÝch cùc ®Õn kinh tÕ n«ng th«n trong khu vùc vµ cã nh÷ng ¶nh hëng tèt ®Õn c¶ nh÷ng khu vùc l©n cËn, t¹o nªn c¸c côm lµng nghÒ vµ h×nh thµnh sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸. L¹i cã nh÷ng lµng nghÒ gÆp nhiÒu khã kh¨n thËm chÝ bÞ mai mét. V× vËy, viÖc thóc ®Èy vµ kh«i phôc ph¸t triÓn lµng nghÒ trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt, lµ viÖc lµm phï hîp víi ®êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ níc. H¶i Phßng lµ mét thµnh phè c«ng nghiÖp, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng nhiÒu, h¬n n÷a l¹i còng kh«ng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc n«ng th«n, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ thµnh phè th× ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Thµnh phè H¶i Phßng còng ®· cã ®Þnh híng vµ nhiÒu v¨n b¶n chi tiÕt híng dÉn, ®«n ®èc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n ph¸t triÓn. Nhê ®ã, ®Õn nay lµng nghÒ H¶i Phßng còng ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t triÓn lµng nghÒ theo hÖ thèng mét c¸ch cã khoa häc vµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi l©u dµi, th× H¶i Phßng cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng gi¶i ph¸p phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay h¬n n÷a. §Ò tµi “ Thực trạng và nh ững biện pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế làng nghề ở Hải Phòng” ®i s©u ph©n tÝch thùc tr¹ng kinh tÕ lµng nghÒ cña H¶i Phßng, ®¸nh gi¸ nh÷ng lîi thÕ vµ nh÷ng khã kh¨n cña lµng nghÒ hiÖn nay ®Ò tµi nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ kh«i phôc kinh tÕ lµng nghÒ ë H¶i Phßng, tõ ®ã gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n H¶i Phßng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì, híng dÉn trùc tiÕp cña PGS.TS Hoµng ViÖt- Khoa KTNN & PTNT. Em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n Hoµng ViÖt vµ c¸c thµy c« gi¸o trong khoa ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi cã thÓ cßn cã nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc sù ®ãng gãp, phª b×nh cña c¸c thµy c« ®Ó ®Ò tµi cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých chÝnh cña ®Ò tµi lµ nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng sè liÖu thùc tÕ, nh÷ng th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña c¸c lµng nghÒ H¶i Phßng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Ó rót ra nh÷ng thuËn lîi còng nh nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ t¹i H¶i Phßng. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò tµi tiÕp tôc ®a ra mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ H¶i Phßng trong thêi gian tíi. 3. §èi tîng nghiªn cøu 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, t¸c gi¶ ®· sö dông mét sè phu¬ng ph¸p nghiªn cøu nh sau: *Ph¬ng ph¸p chuyªn gia, th¶o luËn: TiÕn hµnh trao ®æi víi c¸c chñ ®¬n vÞ s¶n xuÊt nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng víng m¾c, tån t¹i trong s¶n xuÊt. Trao ®æi th¶o luËn víi c¸c chuyªn gia, c¸c thµy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ NN &PTNT ®Ó t×m gi¶i ph¸p ph¸t triÓn... * Ph¬ng ph¸p thèng kª Thùc hiÖn thèng kª sè liÖu, ph©n tæ thèng kª, ph¬ng ph¸p sè b×nh qu©n, sè t¬ng ®èi, sè tuyÖt ®èi ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ * Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra Qu¸ tr×nh ®iÒu tra sö dông c¸c mÉu biÓu thèng kª, b¶ng c©u hái pháng vÊn víi c¸c néi dung liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ë H¶i Phßng Thu thËp c¸c th«ng tin ®· qua xö lý t¹i c¸c tµi liÖu, niªn gi¸m thèng kª vµ sè liÖu cña Së NN & PTNT H¶i Phßng. Ch¬ng 1 MÊy vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ lµng nghÒ Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña lµng nghÒ: 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ lµng nghÒ §Ó t×m hiÓu kh¸i niÖm lµng nghÒ chóng ta cÇn chó ý ®Õn hai yÕu tè cÊu t¹o nªn lµng nghÒ ®ã lµ lµng vµ nghÒ. Lµng lµ khu vùc ®Þa lý, kh«ng gian l·nh thæ nhÊt ®Þnh mµ t¹i ®ã tån t¹i nh÷ng tËp hîp c d©n cïng sinh sèng, s¶n xuÊt vµ gi÷a hä cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau. NghÒ lµ kh¸i niÖm chØ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp diÖn ra t¹i khu vùc n«ng th«n mµ lao ®éng trong c¸c nghÒ nµy thêng ®îc t¸ch ra tõ n«ng nghiÖp víi môc tiªu t¨ng thu nhËp. HiÖn nay vÉn cha cã nh÷ng ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn x¸c ®Þnh lµng nghÒ thèng nhÊt. §èi víi tõng ®Þa ph¬ng vµ tõng ®ît nghiªn cøu kh¸c nhau cã thÓ cã nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh lµng nghÒ. Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n, lµng nghÒ n«ng th«n cña H¶i Phßng ®îc x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh t¹m thêi cña Côc ChÕ biÕn n«ng l©m s¶n vµ Ngµnh nghÒ n«ng th«n ( trùc thuéc Bé NN & PTNT), lµ ®¬n vÞ ® îc Bé giao nhiÖm vô qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc nµy. Theo ®ã, lµng nghÒ lµ lµng (th«n, Êp) ë n«ng th«n cã ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ph¸t triÓn tíi møc trë thµnh nguån sèng chÝnh hoÆc nguån thu nhËp quan träng cña ngêi d©n trong lµng. VÒ mÆt ®Þnh lîng, lµng nghÒ lµ lµng cã tõ 35- 40% sè hé trë lªn cã tham gia ho¹t ®éng ngµnh nghÒ ( thu nhËp tõ lµng nghÒ chiÕm trªn 50% tæng thu nhËp cña c¸c hé) ®ång thêi gi¸ trÞ s¶n lîng cña ngµnh nghÒ chiÕm trªn 50% tæng gi¸ trÞ s¶n lîng cña ®Þa ph¬ng. NghÒ truyÒn thèng lµ c¸c nghÒ thñ c«ng nghiÖp cã tõ tríc thêi Ph¸p thuéc ®Õn nay (tõ khi h×nh thµnh ®Õn nay kho¶ng h¬n 100 n¨m trë lªn). C¸c nghÒ nµy ®îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c, ®îc b¶o tån vµ hoµn thiÖn qua nhiÒu thÕ hÖ lµm nghÒ. C¸c nghÒ truyÒn thèng còng bao gåm c¶ nh÷ng nghÒ cã ®îc c¶i tiÕn hoÆc sö dông nh÷ng m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó hç trî s¶n xuÊt nhng vÉn tu©n thñ nh÷ng c«ng nghÖ truyÒn thèng. Bªn c¹nh kh¸i niÖm vÒ lµng nghÒ truyÒn thèng cßn cã kh¸i niÖm vÒ lµng nghÒ míi. §ã lµ nh÷ng lµng nghÒ míi ®îc h×nh thµnh do ph¸t triÓn tõ nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng hoÆc tiÕp thu nh÷ng nghÒ míi phôc vô ®êi sèng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t trong khu vùc. Sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ nµy còng mang nh÷ng ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi ®êi sèng khu vùc kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ thµnh phè nãi chung. Khi nãi ®Õn mét lµng nghÒ, ta kh«ng chØ chó ý ®Õn c¸c mÆt ®¬n lÎ mµ ph¶i chó ý ®Õn nhiÒu mÆt, trong c¶ kh«ng gian vµ thêi gian, nghÜa lµ ph¶i quan t©m tíi tÝnh hÖ thèng, toµn diÖn cña lµng nghÒ ®ã. Trong ®ã, yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ s¶n phÈm vµ kü thuËt s¶n xuÊt. Lµng nghÒ lµ mét trung t©m s¶n xuÊt hµng ho¸, n¬i quy tô nhiÒu nghÖ nh©n, thî giái vµ nhiÒu hé gia ®×nh chuyªn lµm nghÒ mang tÝnh chÊt truyÒn thèng l©u ®êi, cã sù liªn kÕt hç trî trong s¶n xuÊt, b¸n s¶n phÈm theo kiÓu phêng héi, kiÓu hÖ thèng doanh nghiÖp võa vµ nhá, cã cïng tæ nghÒ vµ c¸c thµnh viªn lu«n cã nh÷ng íc chÕ gia téc vµ x· héi ( ®èi víi mét sè lµng nghÒ truyÒn thèng). S¶n phÈm cña lµng nghÒ lµm ra ch¼ng nh÷ng cã tÝnh thiÕt dông mµ h¬n thÕ, mét sè s¶n phÈm cßn lµ lo¹i hµng ho¸ tinh x¶o, nghÖ thuËt, mang nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ tinh thÇn. Vai trß, t¸c ®éng cña lµng nghÒ ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ- v¨n ho¸- x· héi lµ rÊt tÝch quan träng, ®Æc biÖt ®èi víi khu vùc n«ng th«n. ë n«ng th«n níc ta, trong c¸c hé tiÓu n«ng ngoµi viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh trong nh÷ng lóc n«ng nhµn ngêi n«ng d©n cßn tham gia nh÷ng c«ng viÖc cã tÝnh phô trî nh ®an l¸t, trång d©u nu«i t»m, dÖt v¶i... §©y cã thÓ coi lµ sù kÕt hîp h÷u c¬ gi÷a n«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp. Nã n»m trong c¬ cÊu mµ C¸c M¸c gäi lµ “ Ph¬ng thøc s¶n xuÊt Ch©u ¸”. Nh÷ng ngêi thî thñ c«ng hay th¬ng nh©n nµy thùc chÊt vÉn lµ n«ng d©n, vÉn thùc hiÖn c¸i c«ng viÖc chÝnh yÕu cña nhµ n«ng. Do ®Æc ®iÓm nµy mµ Lª-nin ®· nhËn xÐt: “C«ng nghiÖp gia ®×nh lµ c¸i phô thuéc tÊt nhiªn cña kinh tÕ tù nhiªn mµ nh÷ng tµn d hÇu nh vÉn lu«n rít l¹i ë nh÷ng n¬i nµo cã tiÓu n«ng... vµ ®øng vÒ mÆt lµ mét nghÒ nghiÖp th× c«ng nghiÖp vÉn cha tån t¹i díi c¸c h×nh thøc ®ã: ë ®©y, nghÒ thñ c«ng víi c«ng nghiÖp chØ lµ mét mµ th«i.” Do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nghÒ thñ c«ng dÇn dÇn t¸ch ra khái n«ng nghiÖp vµ quay l¹i phôc vô cho n«ng nghiÖp. Khi ®ã mét sè thî thñ c«ng kh«ng cßn lµm nghÒ n«ng nhng hä vÉn g¾n chÆt víi lµng quª, lao ®éng sinh sèng trªn lµng quª vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o ra c¸c s¶n phÈm phôc vô ®êi sèng cho khu vùc nµy. Sè ngêi t¸ch khái ruéng ®ång ngµy cµng lín. Hä chuyÓn h¼n sang lµm nghÒ thñ c«ng vµ tån t¹i, sinh sèng b»ng nghÒ ®ã. Theo ®ã, c¸c lµng cã sè ngêi lµm nghÒ t¨ng lªn vµ trë thµnh lµng nghÒ. Lµng nghÒ lµ mét thùc thÓ vËt chÊt vµ tinh thÇn, tån t¹i cè ®Þnh cña mét hay nhiÒu nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Mçi nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ®îc b¶o tån, ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn ë mét lµng nghÒ, côm lµng nghÒ hay ë nhiÒu lµng nghÒ, vïng nghÒ. §iÒu nµy xuÊt ph¸t vµ do ®ã còng thÓ hiÖn søc sèng m¹nh mÏ, tÝnh thiÕt thùc cña c¸c nghÒ thñ c«ng l©u ®êi ë níc ta. §èi víi c¸c lµng nghÒ míi, sù h×nh thµnh kh«ng qua kho¶ng thêi gian l©u dµi nh vËy nhng c¸c lµng nghÒ míi còng xuÊt ph¸t do nh÷ng nhu cÇu cÊp thiÕt mµ tríc hÕt lµ nhu cÇu cña khu vùc n«ng th«n. S¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ t¹o ra ®Çu tiªn lµ nh»m phôc vô khu vùc n«ng th«n, v× ®ßi hái cña khu vùc n«ng th«n cho s¶n xuÊt hay sinh ho¹t hµng ngµy. Lîng lao ®éng lµm mét hay mét sè nghÒ trong ph¹m vi lµng t¨ng lµm h×nh thµnh lªn c¸c lµng nghÒ míi. Mµ trong ®ã nh÷ng ngêi lao ®éng còng cã gèc lµ n«ng d©n, thËm chÝ vÉn ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Còng nh ®èi víi lµng nghÒ truyÒn thèng, sù liªn kÕt hç trî nhau vÒ nghÒ, kinh tÕ, kü thuËt ®µo t¹o... gi÷a c¸c hé s¶n xuÊt ®· t¹o nªn lµng nghÒ ngay trªn ®¬n vÞ c tró cña hä. C¸i ban ®Çu thóc ®Èy ngêi n«ng d©n lµm viÖc trong c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n (bao gåm c¶ nghÒ truyÒn thèng vµ nghÒ míi) ®ã lµ phÇn thu nhËp ®¸ng kÓ do c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n ®em l¹i. Nã chøng tá hiÖu qu¶ cña lµng nghÒ ®èi víi viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n. Lµng nghÒ thêng xuÊt hiÖn theo nh÷ng con ®êng chñ yÕu sau: -Cã nghÖ nh©n tõ n¬i kh¸c ®Õn truyÒn nghÒ, nghÖ nh©n nµy ®îc suy t«n lµ tæ nghÒ. -Tõ mét sè c¸ nh©n hay gia ®×nh dßng hä cã nh÷ng kü n¨ng vµ cã sù s¸ng t¹o nhÊt ®Þnh -Do nh÷ng ngêi ®i n¬i kh¸c häc sau ®ã truyÒn l¹i nghÒ -Do chñ tr¬ng cña ®Þa ph¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nghÒ phô, phôc vô cho ®êi sèng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng n«ng d©n. -Mét sè lµng nghÒ h×nh thµnh trªn c¬ së sù lan to¶ dÇn tõ mét sè lµng nghÒ kh¸c, t¹o ra mét côm lµng nghÒ, x· nghÒ ë vïng l©n cËn. Tuú theo mçi ®Þa ph¬ng, mçi ngµnh nghÒ, s¶n phÈm còng nh chÊt lîng cña s¶n phÈm vµ tuú theo nhu cÇu thÞ trêng... mµ mçi lµng nghÒ cã mét con ®êng h×nh thµnh kh¸c nhau nh ®· nªu trªn. Tuy nhiªn, sù tån t¹i cña lµng nghÒ cã bÒn v÷ng hay kh«ng, cã ®¹t ®îc hiÖu qu¶ hay kh«ng th× l¹i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c trong ®ã cã c¶ nh÷ng yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan ®èi víi c¸c lµng nghÒ. H¶i Phßng, mét thµnh phè trÎ míi thµnh lËp h¬n 100 n¨m ( tõ n¨m 1888) nhng ngêi n«ng d©n xa xa còng ®· cã truyÒn thèng s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp. Tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn nay, H¶i Phßng ®· cã trªn 60 lµng nghÒ truyÒn thèng víi trªn 20 ngµnh nghÒ kh¸c nhau. §ã lµ nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®· tõng cã tªn tuæi trong c¶ níc nh nghÒ dÖt ( Cæ Am- VÜnh B¶o), nghÒ ®iªu kh¾c, s¬n mµi (B¶o Hµ- VÜnh B¶o), nghÒ ¬m t¬ dÖt lôa (L¬ng Quy-An H¶i)... Nh÷ng ngµnh nghÒ nµy ®· cã kho¶ng thêi gian ph¸t triÓn rÊt thÞnh vîng nhng do nh÷ng biÕn ®éng cña thêi gian cïng nhiÒu lý do kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau nªn hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ nµy bÞ mai mét vµ ®i vµo lÞch sö. ChØ cã mét sè nhá c¸c lµng nghÒ cßn gi÷ ®îc nghÒ, tiÕp tôc tån t¹i cho ®Õn nay, cßn c¸c lµng nghÒ kh¸c, hoÆc bá nghÒ, hoÆc chuyÓn ®æi nghÒ kh¸c phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng h¬n. Tõ ®ã ph¸t sinh c¸c lµng nghÒ míi víi nh÷ng ngµnh nghÒ míi nh vËn t¶i, vËt liÖu x©y dùng... Tuy nhiªn hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ nµy chØ s¶n xuÊt nhá lÎ, manh món, hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng, Nhµ níc vµ Thµnh phè ®· khuyÕn khÝch ®îc nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp- n«ng th«n, nhÊt lµ ngµnh s¶n xuÊt cã s¶n phÈm phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng ngêi n«ng d©n. Trong dã cã c¶ viÖc kh«i phôc c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng vµ x©y dùng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ míi. Bíc ®Çu, ho¹t ®éng nµy ®· cã hiÖu qu¶ nhng tÝnh tån t¹i vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c ngµnh nghÒ nµy cßn yÕu. 1.1.2. §Æc ®iÓm cña lµng nghÒ: §Æc ®iÓm ®Çu tiªn cã thÓ thÊy ë c¸c lµng nghÒ ViÖt Nam nãi chung lµ sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña x· héi n«ng th«n. Nãi c¸ch kh¸c, lµng nghÒ cã sù g¾n bã kh«ng t¸ch rêi víi n«ng nghiÖp n«ng th«n vÒ lao ®éng, thÞ trêng, nguyªn liÖu, ®Êt ®ai... C¸c nghÒ thñ c«ng vµ c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n kh¸c dÇn t¸ch khái n«ng nghiÖp nhng kh«ng t¸ch khái n«ng th«n mµ nã quay trë l¹i phôc vô cho n«ng th«n. Do ®ã, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ lµ gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp-n«ng th«n. Thø hai, vÒ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt lao ®éng, nãi chung ë c¸c lµng nghÒ tõ xa ®Õn nay chñ yÕu vÉn lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ hé gia ®×nh. Mét sè ®· cã sù ph¸t triÓn thµnh HTX vµ xÝ nghiÖp t nh©n. Trong h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hé gia ®×nh, ngêi chñ gia ®×nh thêng lµ thî c¶, trong ®ã thêng lµ nghÒ nh©n hoÆc thî giái cßn c¸c thµnh viªn kh¸c ®îc huy ®éng vµo c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®iÒu nµy phô thuéc vµ kh¶ n¨ng cïng nh giíi tÝnh hoÆc løa tuæi cña tõng ngêi. §¸ng lu ý lµ ngêi lao ®éng cã tuæi ë c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng l¹i cã thÓ lµ nguån nh©n lùc quý cÇn khai th¸c vÒ kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt. C¸c c¬ së s¶n xuÊt nãi chung cã thÓ thuª lao ®éng theo h×nh thøc thêng xuyªn hay thêi vô tuú theo yªu cÇu s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng cña b¶n th©n c¸c c¬ së. H×nh thøc nµy b¶o ®¶m g¾n bã quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm, tËn dông ®îc lao ®éng vµ thêi gian. Nã phï hîp víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nhá kh«ng cã nhu cÇu lín vÒ ®Çu t nh hiÖn nay. Thø ba, ®Æc ®iÓm vÒ s¶n phÈm, nguyªn liÖu vµ thÞ trêng cña lµng nghÒ. S¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ thêng lµ c¸c vËt dông phôc vô cho ®êi sèng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t hµng ngµy nh c¸c lo¹i thùc phÈm (s¶n phÈm cña nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n ) hay c¸c vËt dông ®¬n gi¶n (s¶n phÈm nghÒ m©y tre ®an) hoÆc phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t ( s¶n phÈm nghÒ thªu, dÖt, ch¹m kh¾c, vËn t¶i)... C¸c lo¹i s¶n phÈm nµy kh«ng chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cho ngêi n«ng d©n mµ nã cßn mang tÝnh v¨n ho¸, tÝnh mü thuËt. NhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, chóng mang nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ ®éc ®¸o, thËm chÝ trë thµnh c¸c di s¶n mang b¶n s¾c cña vïng, cña d©n téc. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt s¶n xuÊt thñ c«ng nªn s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt hµng lo¹t mµ chØ ®¬n chiÕc. C¸c lµng nghÒ còng cha ®ñ kh¶ n¨ng theo kÞp ®îc sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng x· héi trong níc vµ thÞ hiÕu níc ngoµi. ë H¶i Phßng, sè lîng c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng cã tªn tuæi kh«ng cßn nhiÒu nªn chñ yÕu c¸c lµng nghÒ hiÖn nay s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu khu vùc lµ chÝnh. Nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ë c¸c lµng nghÒ chñ yÕu lµ khai th¸c t¹i ®Þa ph¬ng vµ c¸c nguån nguyªn liÖu trong níc, ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c nguån n«ng l©m h¶i s¶n cña ®Þa ph¬ng. ViÖc s¬ chÕ nguyªn liÖu th«ng thêng do c¸c c¬ së s¶n xuÊt tù lµm lÊy víi kü thuËt thñ c«ng ®¬n gi¶n hoÆc m¸y mãc kü thuËt tù chÕ, l¹c hËu. ChÝnh v× vËy mµ viÖc tiªu chuÈn ho¸ chÊt lîng nguyªn liÖu còng nh chÊt lîng s¶n phÈm lµ khã kh¨n. VÒ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ , s¶n trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ ®îc më réng bao gßm c¶ thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng níc ngoµi. Tuy nhiªn do chÊt lîng s¶n phÈm cßn cha cao còng nh nh÷ng yÕu kÐm trong tæ chøc tiªu thô s¶n phÈm mµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng cña c¸c lµng nghÒ hiÖn nay cha cao. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu hiÖn nay lµ c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ. C¸c lo¹i s¶n phÈm nµy thu hót ®îc sù chó ý vµ hÊp dÉn víi thÞ trêng níc ngoµi do tÝnh thñ c«ng tinh x¶o vµ nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng ®Æc trng cña c¸c s¶n phÈm nµy. Do ®ã, lµng nghÒ kh«ng chØ lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu s¶n xuÊt hµng tiªu dïng trong níc thay thÕ hµng nhËp khÈu ®ång thêi híng m¹nh ra xuÊt khÈu mµ nã cßn lµ nÐt ®Æc s¾c, sù kÕt tinh vµ b¶o lu c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña céng ®ång lµng x· ë ViÖt Nam. VÒ nhu cÇu vèn, c¸c lµng nghÒ thêng kh«ng yªu cÇu vèn ®Çu t lín, nhng l¹i cã kh¶ n¨ng thu hót nhiÒu lao ®éng, cã kh¶ n¨ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. C¬ së vËt chÊt, nhµ xëng vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ: t×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay trong c¸c lµng nghÒ lµ sö dông ngay nhµ ë, diÖn tÝch ë lµm n¬i s¶n xuÊt. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ quy m« s¶n xuÊt nhá, s¶n xuÊt theo gia ®×nh. Khi quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn hay nh÷ng sù thay ®æi cÇn thiÕt vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c ph¸t sinh th× g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n. §¬n gi¶n nh viÖc sö dông ho¸ chÊt trong s¶n xuÊt, do kh«ng cã nh÷ng dù trï cho viÖc xö lý chÊt th¶i vµ ho¸ chÊt th¶i nªn nh÷ng chÊt th¶i ®éc h¹i nµy cã ¶nh hëng xÊu trùc tiÕp ®Õn hé gia ®×nh s¶n xuÊt vµ h¬n thÕ n÷a, ¶nh hëng ®Õn c¶ m«i trêng chung cña lµng, x·, nh÷ng gia ®×nh l©n cËn. §©y ®ang lµ mét vÊn ®Ò khã cho viÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ hiÖn nay. Trªn ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c lµng nghÒ hiÖn nay. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®¸ng lu ý ®Ó nghiªn cøu vµ t¹o ra nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt. 1.2. Vai trß cña kinh tÕ lµng nghÒ trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n níc ta 1.2.1. Vai trß cña lµng nghÒ ®ãi víi ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung: Trong c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt níc, CNH-H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét bé phËn rÊt quan träng, lµ vÊn ®Ò lu«n lu«n ®îc §¶ng vµ Nhµ níc quan t©m. Th«ng qua c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng, ®Æc biÖt lµ V¨n kiÖn §¹i héi §¶ngVIII, ta cã thÓ thÊy, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Cô thÓ lµ: -Ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã n¨ng suÊt cao trªn c¬ së trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ vËt t tiªn tiÕn ®Ó thay thÕ nÒn n«ng nghiÖp thñ c«ng, l¹c hËu. -Ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp víi tû träng ngµy cµng lín nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo híng c«ng-n«ng nghiÖp- dÞch vô. -T¨ng cêng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi n«ng th«n ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu tõng bíc ®« thÞ ho¸ n«ng th«n. Qua ®ã, ta cã thÓ thÊy ®îc, khu vùc kinh tÕ lµng nghÒ chÝnh lµ mét bé phËn quan träng cÇn ph¸t triÓn ngoµi n«ng nghiÖp, nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. S¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp ë c¸c lµng nghÒ lµ mét trong nh÷ng c¸nh cöa tiÕn tíi t¨ng tû träng gi¸ trÞ hµng ho¸ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n, híng tíi s¶n xuÊt hµng ho¸ lín vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng s¶n xuÊt nãi chung. Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n cßn cã vai trß quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c«ng an viÖc lµm cho mét sè lîng lín lao ®éng n«ng th«n, h¹ thÊp tû lÖ thÊt nghiÖp ët n«ng th«n. Ho¹t ®éng cña lµng nghÒ sÏ thu hót mét lîng kh«ng nhá nh÷ng lao ®éng cßn d thõa ë khu vùc n«ng th«n còng nh t¹o thªm viÖc lµm vµ thu nhËp cho ngêi d©n trong nh÷ng lóc n«ng nhµn. Nhu cÇu viÖc lµm cña ngêi d©n n«ng th«n lµ mét g¸nh nÆng kh«ng chØ cho khu vùc n«ng th«n mµ cho c¶ x· héi. Lîng ngêi kh«ng cã viÖc lµm lµ mét nguy c¬ dÉn ®Õn tÖ n¹n x· héi, cha kÓ ®Õn sè ngêi cã viÖc lµm chØ thùc sù cã viÖc lµm khi mïa vô, thêi gian cßn l¹i lµ r¶nh rçi. §©y lµ sù l·ng phÝ lao ®éng x· héi, l·ng phÝ thêi gian nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp t¹o ra viÖc lµm cho nh÷ng ngêi nµy. ViÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n lµ mét c©u tr¶ lêi cho vÊn ®Ò nµy. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp m¹nh mÏ h¬n, ph©n c«ng lao ®éng hîp lý h¬n. Lao ®éng tham gia vµ lµng nghÒ kh«ng chØ lµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp mµ nã cßn t¹o ra viÖc lµm cho nh÷ng ngêi b¸n thÊt nghiÖp, nh÷ng ngêi cÇn viÖc lµm thªm lóc n«ng nhµn. B×nh qu©n, mét c¬ së trong lµng nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn cho 27 lao ®éng, mçi hé gi¶i quyÕt 3-5 lao ®éng. Ngoµi lao ®éng thêng xuyªn cßn thu hót lao ®éng nhµn rçi ë n«ng th«n. Cã nhiÒu lµng nghÒ thu hót trªn 60% sè lao ®éng trong lµng vµo c¸c ho¹t ®éng ngµnh nghÒ. HiÖn nay, trªn c¶ níc cã h¬n 1000 lµng nghÒ vµ thu hót ®îc kho¶ng 11 triÖu lao ®éng n«ng th«n. C¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ ph¸t triÓn kÐo theo vµ më ra nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau, nhiÒu ho¹t ®éng dÞch vô liªn quan, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm míi thu hót thªm lao ®éng. Do ®ã, ngµnh nghÒ, lµng nghÒ ë n«ng th«n ®îc coi nh lµ mét ®éng lùc trùc tiÕp gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng ë n«ng th«n. Ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña ®Þa ph¬ng, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thu hÑp kho¶ng c¸ch ®êi sèng gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ. T¨ng thu nhËp lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi ngêi lao ®éng vµ nhÊt lµ ®èi víi ngêi n«ng d©n hiÖn nay cã møc sèng cßn rÊt thÊp. HiÖn nay, n¨ng suÊt lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp cßn thÊp, s¶n xuÊt cha æn ®Þnh. Ho¹t ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp kh«ng ®em l¹i cho ngêi d©n mét møc thu nhËp æn ®Þnh chø cha nãi ®Õn thu nhËp cao. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ lµ c¬ héi cho ngêi n«ng d©n t¨ng thu nhËp cña m×nh theo hai c¸ch. HoÆc lµ tham gia vµ lµng nghÒ vµ nhËn thu nhËp do ngµnh nghÒ ®em l¹i, hoÆc tham gia ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho lµng nghÒ vµ nhËn thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®ã. C¸c dÞch vô ph¸t sinh phôc vô cho s¶n xuÊt cña lµng nghÒ còng kh¸ phong phó, nã cã thÓ lµ dÞch vô cung øng nguyªn vËt liÖu, dÞch vô söa ch÷a m¸y mãc, c«ng cô s¶n xuÊt, dÞch vô chuyªn kh©u hç trî s¶n xuÊt hay dÞch vô tiªu thô... ë H¶i Phßng, thu nhËp do lµng nghÒ ®em l¹i còng cao gÊp 2,1 ®Õn 2,3 lÇn so víi thu nhËp cña mät lao ®éng thuÇn n«ng. §èi víi c¸c lµng nghÒ, thu nhËp phi n«ng nghiÖp ngµy cµng trë nªn quan träng vµ ®ãng vai trß chñ yÕu trong thu nhËp cña c¸c lao ®éng lµng nghÒ. Thu nhËp t¨ng lµ ®Èy lïi ®ãi nghÌo, lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ®Èy lïi sù l¹c hËu, kÐo gÇn h¬n kho¶ng c¸ch gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Thu nhËp t¨ng còng lµ c¬ së cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®Çu t n©ng cÊp c¸c lo¹i m¸y mãc n©ng cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo, t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm. §êi sèng ë khu vùc n«ng th«n ®îc c¶i thiÖn lµ ®iÒu kiÖn gãp phÇn cñng cè c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. §©y lµ mét trong nh÷ng môc tiªu vµ yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp- n«ng th«n mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®Ò ra. C¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®· t¹o ra mét khèi lîng hµng ho¸ lín ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu. N¨m 1996, gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ n«ng th«n kho¶ng 27.500 tû ®ång. T¹i c¸c lµng nghÒ, gi¸ trÞ s¶n lîng tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm ®Õn 60-80%. Cã nh÷ng lµng nghÒ mµ 100% c¸c hé ®Òu tham gia lµm nghÒ. C¸c lµng nghÒ nghÒ nµy kh«ng nh÷ng t¹o ra mét nguån thu nhËp kh«ng nhá cho d©n c n«ng th«n mµ nã cßn ®ãng gãp cho Ng©n s¸ch Nhµ níc. Tû träng GDP trong tiÓu thñ c«ng nghiÖp dÞch vô t¨ng lªn trong tæng sè GDP ®îc t¹o ra ë n«ng th«n. Trªn c¬ së t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp ë n«ng th«n, gi¸ trÞ s¶n lîng t¹o ra tõ c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n t¨ng. N«ng th«n cã tÝch luü vµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cÊp vµ x©y dùng míi c¬ së h¹ tÇng. Ngµnh nghÒ ë n«ng th«n ®ãng vai trß ®éng lùc trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng hé giµu, gi¶m hé nghÌo, t¨ng phóc lîi x· héi cho ngêi d©n. Trong t¬ng lai, nhiÒu lµng nghÒ, ngµnh nghÒ cßn lµ vÖ tinh cho c¸c doanh nghiªp lín ë n«ng th«n. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t vµ thu hót c¸c nghÖ nh©n, thî giái tham gia lao ®éng, t¹o gi¸ trÞ vµ lµm giµu ®Êt níc. §èi víi c¸c c¬ së lµm nghÒ ( thêng lµ c¸c hé gia ®×nh ) ®Çu t cho s¶n xuÊt kh«ng ®ßi hái lîng vèn qu¸ cao so víi c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp kh¸c. Cã thÓ, chØ víi vµi triÖu ®ång ban ®Çu còng cã thÓ h×nh thµnh mét c¬ së s¶n xuÊt nhá. ThÕ nhng nÕu tÝnh tÊt c¶ c¸c hé s¶n xuÊt trong lµng nghÒ th× lîng vèn lµ kh«ng nhá. §iÒu ®ã cho ta thÊy r»ng, lµng nghÒ ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn trong ®©n, ph¸t huy søc m¹nh cña kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ hé gia ®×nh. Ngoµi ra, kinh tÕ lµng nghÒ cßn cã u ®iÓm lµ víi quy m« s¶n xuÊt kh«ng lín, s¶n xuÊt tiÕn hµnh ngay trªn ®Þa ®iÓm c tró cña chñ c¬ së s¶n xuÊt. Nh vËy lµ tiÕt kiÖm ®îc kho¶n ®Çu t cho viÖc x©y dùng nhµ xëng, kho tµng lu chøa hµng ho¸. Kho¶n tiÕt kiÖm nµy lªn tíi 30-40% vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ rÊt cã lîi thÕ trong viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, lµng nghÒ ph¸t triÓn cßn tËp trung thu hót ®îc nhiÒu thî thñ c«ng cã tay nghÒ cao, cã kinh nghiÖm l©u n¨m vÒ lµm nghÒ. NÕu lµng nghÒ kh«ng ph¸t triÓn th× thùc sù lµ l·ng phÝ vµ cã thÓ ®Èy nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®Õn chç bÞ mai mét. T¹i c¸c lµng nghÒ, ph¬ng ph¸p truyÒn nghÒ chñ yÕu hiÖn nay lµ võa häc võa lµm, häc ®Õn ®©u lµm ®Õn ®ã, kh«ng cã thêi h¹n cho mçi kho¸ häc nghÒ, kh«ng cã trêng líp ®µo t¹o chÝnh quy. Nhµ níc hiÖn còng cha tæ chøc ph¸t triÓn c¸c líp ®µo t¹o ngµnh nghÒ n«ng th«n, do ®ã, nh÷ng nghÖ nh©n, thî giái cßn lµ nguån truyÒn nghÒ quan träng cho líp trÎ sau nµy. 1.2.2. Vai trß cña lµng nghÒ ®èi víi x· héi nãi chung: Kh«ng chØ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, vÒ mÆt x· häi, lµng nghÒ còng cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ cã mét vai trß quan träng dèi víi sù æn ®Þnh kinh tÕ x· héi, n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cho nh©n d©n. XuÊt ph¸t tõ viÖc cã viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, lµng nghÒ h¹n chÕ nh÷ng tÖ n¹n x· héi, æn ®Þnh an ninh trËt tù khu vùc. X· héi æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng. Ngêi n«ng d©n cã viÖc lµm ngay t¹i trªn quª h¬ng b¶n qu¸n cña m×nh sÏ chuyªn t©m lµm ¨n, x©y dùng lµng xãm. NhÊt lµ ®èi víi líp thanh niªn, khi thiÕu viÖc lµm thêng xuÊt hiÖn t tëng tho¸t ly, t×m viÖc lµm trªn thµnh phè. Lîng ngêi di c ra thµnh phè hµng n¨m vèn lµ mét bµi to¸n khã cho c¸c cÊp l·nh ®¹o khu vùc ®« thÞ. Sè ngêi nµy kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, chñ yÕu kiÕm viÖc lao ®éng phæ th«ng. Hä kh«ng cã chç ë æn ®Þnh, kh«ng chÞu sù qu¶n lý cña chñ lao ®éng nµo vµ lµ nguy c¬ vÒ tÖ n¹n x· héi. Lµng nghÒ ph¸t triÓn t¹o ra viÖc lµm cho ngêi d©n, thùc hiÖn “Ly n«ng bÊt ly h¬ng” ®em l¹i cho ngêi d©n mét c¬ héi lµm giµu trªn m¶nh ®Êt m×nh sinh sèng vµ lµm gi¶m ®i g¸nh nÆng còng nh søc Ðp cho ®« thÞ. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cho d©n c. Khi nghÒ nghiÖp ®· ph¸t triÓn, ngêi thî cã thÓ sèng b»ng nghÒ nghiÖp cña m×nh, khi ®ã, nghÒ nghiÖp chÝnh lµ c¸i gèc cña ®êi sèng, lµ céi nguån cña nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ tinh thÇn t¸c ®éng ®Õn t©m lý, t×nh c¶m, phong tôc tËp qu¸n lÒ lèi lµm viÖc lµm cho ®Æc trng v¨n hãa vÒ c¸c nghÒ nghiÖp mang ®Ëm nÐt ë nh÷ng n¬i ®ã. C¸c s¶n phÈm t¹o ra mang ®Ëm nÐt v¨n ho¸ lµm phong phó thªm ®êi sèng cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng. Trong c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng thêng cã phong tôc thê «ng tæ nghÒ vµ cã ngµy héi lµng, héi nghÒ. §©y lµ mét nÐt v¨n ho¸ riªng ®éc ®¸o cña ngêi ViÖt Nam. Qua c¸c lµng nghÒ ta cã thÓ hiÓu thªm ®îc v¨n ho¸ nghÒ, v¨n ho¸ sèng cña con ngêi ViÖt Nam. Cuèi cïng ph¶i nãi ®Õn lµ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ cã vai trß ®èng gãp mét phÇn trong viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam. Mét sè s¶n phÈm cña lµng nghÒ, b¶n th©n nã còng lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt. Nã vît qua gi¸ trÞ hµng ho¸ ®¬n thuÇn ®Ó trë thµnh di s¶n hay biÓu tîng truyÒn thèng v¨n ho¸ cña lµng x· hay vïng. NghÒ truyÒn thèng ®îc duy tr× tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c, ®îc lu truyÒn vµ b¶o tån cho con ch¸u d©n téc ViÖt Nam. Thùc hiÖn ®iÒu nµy chÝnh lµ b¶o tån b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam. Tãm l¹i, viÖc ph¸t triÓn vµ kh«i phôc lµng nghÒ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp- n«ng th«n, t¹o thªm nh÷ng ®iÒu kiÖn cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, n©ng cao ®êi sèng d©n c n«ng th«n. Ngîc l¹i, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lµng nghÒ cã c¬ héi ph¸t triÓn nhanh h¬n, cã kh¶ n¨ng ®Ó c¬ giíi ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó minh chøng cho vai trß vµ hiÖu qu¶ cña viÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ, cã thÓ ®a ra mét vµi nÐt vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña lµng nghÒ ë mét sè ®Þa ph¬ng trong c¶ níc. C¶ níc hiÖn cã kho¶ng h¬n 2000 lµng nghÒ, trong ®ã 2/3 lµ lµng nghÒ truyÒn thèng. C¸c lµng nghÒ trong c¶ níc ®· tham gia t¹o viÖc lµm cho h¬n 8,1 lao ®éng so víi h¬n 30 triÖu lao ®éng trong c¶ níc. Gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ cña c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt ra nhng n¨m gÇn ®©y t¨ng, n¨m 2001 ®¹t 6.37 tû ®ång. Cã nhiÒu ®Þa ph¬ng rÊt ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n nh Nam Hµ (123 lµng nghÒ), Thanh Ho¸ (100 lµng nghÒ), Th¸i B×nh (82 lµng nghÒ)... Trong ®ã cã nh÷ng ®Þa ph¬ng cã phong trµo s¶n xuÊt tèt, cã nh÷ng lµng nghÒ næi tiÕng kh«ng chØ trong níc nh c¸c lµng nghÒ ë Hµ T©y, Thanh Ho¸... C¸c ®Þa ph¬ng nµy ®· tËn dông vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã cña m×nh vµ ®a lµng nghÒ trë thµnh mét lùc lîng tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n theo híng c«ng nghiÖp ho¸. Ngµnh nghÒ n«ng th«n ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ vµ lµ ngµnh mòi nhän ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n ë c¸c ®Þa ph¬ng nµy. ë Hµ T©y, gi¸ trÞ tõ ngµnh nghÒ thu ®îc lµ 71,7%, ë Hµ B¾c lµ 73,7%... C¸c lao ®éng lµng nghÒ hiÖn nay cã thu nhËp trung b×nh kho¶ng 430.000 ®ång/ th¸ng cao gÊp 1,7 ®Õn 3,9 lÇn so víi thu nhËp cña mét lao ®éng thuÇn n«ng. Thu nhËp b×nh qu©n mét hé ®¹t 905.000 ®ång/ hé/ th¸ng. Sè hé nghÌo trong c¸c lµng nghÒ lµ 3,7% thÊp h¬n h¼n c¸c khu vùc n«ng th«n kh«ng cã lµng nghÒ kh¸c (11,2 %). S¬ lîc mét sè con sè nh trªn cã thÓ cho thÊy hiÖu qu¶ cña viÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ ë níc ta hiÖn nay trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ®Þa ph¬ng nãi riªng vµ ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ c¶ níc nãi chung. Riªng ®èi víi H¶i Phßng, mét thµnh phè c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ l¹i cµng cã vai trß quan träng vµ cÇn thiÕt. Trong thêi gian võa qua, lµng nghÒ ë H¶i Phßng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho kinh tÕ x· héi ®Þa ph¬ng. Cô thÓ, n¨m 2000, tû träng s¶n phÈm ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp toµn thµnh phè chiÕm 45,7% c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Lµng nghÒ ph¸t triÓn t¹o viÖc lµm, thu nhËp cho lao ®éng n«ng th«n, æn ®Þnh x· héi nãi chung.. Kh«ng chØ víi ViÖt Nam, víi mét sè níc kh¸c ®· thùc hiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c ngµnh nghÒ còng cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho ph¸t triÓn kinh tÕ nh Trung Quèc, Ên §é, Thuþ §iÓn, Malaysia, NhËt B¶n... Trung Quèc, víi quan ®iÓm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña kinh tÕ l·nh thæ ®· thu ®îc nh÷ng thµnh c«ng tèt ®Ñp. Víi ph¬ng ch©m “Ly n«ng bÊt ly h¬ng”, thùc hiÖn c¸c m« h×nh xÝ nghiÖp h¬ng trÊn, Trung Quèc ®· t¹o ra viÖc lµm cho h¬n 100 triÖu lao ®éng, t¨ng thu nhËp vµ t¹o ra mét khèi lîng lín hµng ho¸ thay thÕ nhËp khÈu... Ên §é, ban ®Çu chØ quan t©m tíi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. Khi nhËn thøc ®îc thiÕu sãt nµy, Ên §é b¾t ®Çu quan t©m h¬n tíi tiÓu thñ c«ng nghiÖp. ChÝnh phñ Ên §é ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch quan t©m tho¶ ®¸ng tíi tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ kÕt qu¶ lµ gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm cho 2,6 triÖu hé gia ®×nh, t¨ng thu nhËp vµ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi khu vùc n«ng th«n...§©y cã thÓ coi nh nh÷ng minh chøng cho hiÖu qu¶ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n vµ còng lµ bµi häc cho chóng ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ. Tãm l¹i, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ râ rµng ®em l¹i nh÷ng lîi Ých cô thÓ vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. NhÊt lµ ®èi víi t×nh tr¹ng n«ng th«n níc ta hiÖn nay, vai trß vµ sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ cµng trë nªn quan träng. ChÝnh tõ vai trß quan träng cña ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã chñ tr¬ng cô thÓ kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn lµng nghÒ. Qua c¸c kú häp §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n ngµy cµng ®îc nhÊn m¹nh vµ quan t©m h¬n. T¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VII, §¶ng ta ®Æc biÖt chó ý tíi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp trong ®ã, coi träng sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n. §Æc biÖt, t¹i §¹i héi §¶ng lÇn VIII, vai trß quan träng vµ híng ph¸t triÓn cña lµng nghÒ n«ng th«n víi t c¸ch lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh ®éc lËp ®îc nªu ra trùc tiÕp vµ cô thÓ: “Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c ngµnh nghÒ míi bao gåm tiÒu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c nguån nguyªn liÖu phi n«ng nghiÖp, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ phôc vô nh©n d©n...”. NghÞ quyÕt IV Ban chÊp hµnh Trung ¬ng (kho¸ VIII) còng chØ râ: “ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n ”. Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®Æc biÖt ®îc quan t©m, trong ®ã ph¸t triÓn nghÒ vµ lµng nghÒ bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, dÞch vô lµ mét bé phËn quan träng. Ngµy 24/11/2000 ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 132/Q§-TTg vÒ mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n víi 12 ®iÒu thÓ hiÖn cô thÓ ho¸ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc víi c¸c nghÖ nh©n, c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c tæ chøc liªn quan. TiÕp theo ®ã, Trung t©m hç trî vµ Ph¸t triÓn lµng nghÒ ttuyÒn thèng ViÖt Nam ®· ®îc ra ®êi víi mét ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng cô thÓ vµ phong phó. GÇn ®©y nhÊt, §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· thµnh c«ng tèt ®Ñp, kh¼ng ®iÞnh ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êy níc trong nh÷ng n¨m võa qua lµ ®óng ®¾n vµ hîp lý. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vÉn dîc x¸c ®Þnh lµ nhiÖm vô träng t©m. Vai trß, vÞ trÝ cña lµng nghÒ mét lÇn n÷a l¹i ®îc ®Ò cËp vµ nhÊn m¹nh: “ Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô c¸c ngµnh nghÒ ®a d¹ng, chó träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c¬ khÝ phôc vô n«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ, chuyÓn mét bé phËn quan träng lao ®éng trong n«ng nghiÖp sang khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô...”. Trong ®Þnh híng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ vµ c¸c vïng, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: “ Ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp m¹nh vµ dÞch vô ë n«ng th«n, h×nh thµnh c¸c khu vùc tËp trung c«ng nghiÖp, c¸c ®iÓm c«ng ngiÖp ë n«ng th«n, c¸c lµng nghÒ trong níc vµ xuÊt khÈu”, “ Më mang c¸c lµng nghÒ, ph¸t triÓn c¸c ®iÓm c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ...”. Th«ng qua viÖc t×m hiÓu c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, mét lÇn n÷a ta l¹i thÊy vai trß vµ sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn lµng nghÒ ë khu vùc n«ng th«n. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung, lµng nghÒ ®îc nhÊn m¹nh vµ kh¼ng ®Þnh nh mét ®éng lùc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng C«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸, thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ... 1.3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµng nghÒ 1.3.1. Nhãm nh©n tè tù nhiªn: Nh÷ng nh©n tè tù nhiªn ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ lµ vÞ trÝ ®Þa lý, vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh khÝ hËu, nhiÖt ®é, ®é Èm, ®Êt ®ai... Nh©n tè vÞ trÝ ®Þa lý cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ. NÕu mét lµng nghÒ cã ®Þa thÕ n»m gÇn n¬i cã nguån nguyªn liÖu, gÇn n¬i tiªu thô s¶n phÈm hay cã nh÷ng yÕu tè thuËn lîi tù nhiªn vÒ th«ng th¬ng th× ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm thuËn lîi quan träng cÇn khai th¸c. NÕu vÞ trÝ ®Þa lý cã ý nghÜa quan träng ®Õn sù ph¸t triÓn l©u dµi cña c¸c lµng nghÒ th× ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña mçi vïng còng lµ mét nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ. KhÝ hËu, thêi tiÕt t¹i mçi n¬i t¹o ra nh÷ng nguån nguyªn liÖu ®Æc trng cho c¸c lµng nghÒ. Tãm l¹i, nhãm nh©n tè tù nhiªn lµ nhãm nh©n tè ®Çu tiªn quan träng ¶nh hëng ®Õn kh«ng chØ sù h×nh thµnh mµ cßn ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn l©u dµi cña c¸c lµng nghÒ. 1.3.2. Nhãm nh©n tè kinh tÕ Nhãm nh©n tè kinh tÕ bao gåm c¸c yÕu tè thÞ trêng, s¶n phÈm, vèn, c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é lao ®éng... Nh©n tè ®Çu tiªn ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ lµ s¶n phÈm. Lµng nghÒ sinh ra nh»m s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi n«ng d©n vÒ c¸c s¶n phÈm dïng cho s¶n xuÊt hay sinh ho¹t hµng ngµy. Cïng víi thêi gian, nh÷ng s¶n phÈm nµy mang theo nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ riªng cña t©m hån ngêi ViÖt. Nhng tríc hÕt, nã lµ nh÷ng s¶n phÈm ®Ó sö dông. Do ®ã, muèn tån t¹i nã ph¶i ®¸p øng víi nhu cÇu sö dông hiÖn nay. NghÜa lµ, nã ph¶i tiÖn dông, h×nh thøc mÉu m· ®Ñp, bÒn ch¾c vµ gi¸ rÎ. Víi c¸c s¶n phÈm lµ thùc phÈm th× nã cßn ph¶i ®¹t yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ cßn lµ nhu cÇu cña thÞ trêng vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm cña lµng nghÒ. Cã cÇu th× míi cã cung, nÕu thÞ trêng cßn cã nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm cña lµng nghÒ th× lµng nghÒ míi cã thÓ cã ®Êt sèng. Còng nh vËy víi nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng, s¶n phÈm lµm ra lµ sù kÕt tinh cña nh÷ng tµi hoa, lµ v¨n ho¸ phÈm ®éc ®¸o, nhÊt lµ ®èi víi ngêi níc ngoµi. ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ trên vµ chèng l¹i sù c¹nh tranh kh«ng khoan nhîng cña c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp cïng lo¹i, c¸c lµng nghÒ cÇn chó ý ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng vÒ chÊt lîng mÉu m· s¶n phÈm, ph¬ng thøc vËn chuyÓn, thanh to¸n... Nh©n tè thø ba ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ lµ vèn vµ c¬ së h¹ tÇng. Vèn vµ c¬ së h¹ tÇng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng kh¸c vÒ lao ®éng, ngµnh nghÒ c¸c nguån lùc kh¸c. §©y lµ yÕu tè quan träng, lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c. Nh©n tè thø t cã ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ lµ lao ®éng vµ kü thuËt. VÒ sè lîng lao ®éng, lµng nghÒ kh«ng chØ gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng mµ cßn bao gåm c¶ ngêi giµ vµ trÎ em tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Nh÷ng nghÒ lµ nghÒ truyÒn thèng th× ngêi giµ, ngêi ngoµi ®é tuæi lao ®éng l¹i cã thÓ lµ nguån nh©n lùc quý gi¸ bëi chÝnh nh÷ng kinh nghiÖm vµ thêi gian lµm nghÒ cña hä. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm ®¸ng lu ý trong viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån nh©n lùc ë lµng nghÒ so víi c¸c ngµnh kh¸c vµ thËm chÝ so víi c¶ ngµnh n«ng l©m nãi chung. VÒ kü thuËt s¶n xuÊt, kü thuËt s¶n xuÊt nãi chung ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm . Kü thuËt s¶n xuÊt hiÖn nay cßn cha cao dÉn ®Õn khã kh¨n trong tiªu thô vµ ®e do¹ sù tån t¹i cña lµng nghÒ. Do ®ã, n©ng cao tr×nh ®é cho lao ®éng lµng nghÒ lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ. 1.3.3. Nhãm nh©n tè v¨n ho¸- x· héi Nhãm nh©n tè nµy bao gåm c¸c ®iÒu kiÖn nãi chung vÒ v¨n ho¸- x· héi nh mËt ®é d©n sè, tr×nh ®é d©n trÝ, tay nghÒ ngêi lao ®éng, c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ níc... Tr×nh ®é d©n trÝ ¶nh hëng ®Õn nh©n thøc, tiÕp thu kü thuËt vµ chuyÓn giao kü thuËt trong s¶n xuÊt lµng nghÒ. Nã ¶nh hëng ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ nãi chung. Mét nh©n tè cã ¶nh hëng quan träng tíi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ lµ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. ChÝnh s¸ch cña Nhµ níc lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo n«ng nghiÖp- n«ng th«n nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy, nhê cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ níc ta mµ mét sè lín c¸c lµng nghÒ ®îc b¶o tån vµ kh«i phôc. C¸c chÝnh s¸ch cã vai trß quan träng, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt lµng nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn søc m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gãp phÇn x©y dùng n«ng th«n míi, c¶i thiÖn møc sèng chung cña ngêi d©n n«ng th«n. Sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng vµ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ, ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ khuyÕn khÝch sù nç lùc phÊn ®Êu cña ngêi d©n lµng nghÒ. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, kÞp thêi sÏ lµ ®éng c¬ quan träng t¹o ®éng lùc cho ph¸t triÓn lµng nghÒ, ngµnh nghÒ n«ng th«n vµ tõ ®ã gãp phÇn ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n. Ch¬ng 2 Thùc tr¹ng kinh tÕ lµng nghÒ ë H¶i Phßng 2.1. Kh¸i qu¸t c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ë H¶i Phßng 2.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ ë H¶i Phßng: H¶i Phßng lµ mét trong bèn thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng. VÞ trÝ ®Þa lý cña H¶i Phßng kÐo dµi tõ 20030’39” ®Õn 21001’15’’ vÜ ®é B¾c vµ tõ 106023’23’’ ®Õn 107008’28’’ ®é kinh §«ng. H¶i Phßng n»m ë phÝa §«ng B¾c vïng ®ång b»ng S«ng Hång, PhÝa B¾c gi¸p tØnh Qu¶ng Ninh, phÝa §«ng gi¸p biÓn §«ng- cã nguån lîi tõ biÓn kh¸ phong phó, phÝa T©y vµ Nam gi¸p c¸c tØnh Th¸i B×nh, H¶i D¬ng- hai tØnh n«ng nghiÖp trï phó nhÊt ®ång b»ng S«ng Hång. Do cã nhiÒu thuËn tiÖn vÒ ®êng thuû, ë H¶i Phßng tõ thêi Ph¸p thuéc ®· h×nh thµnh mét h¶i C¶ng cã ý nghÜa vÒ kinh tÕ, th¬ng m¹i vµ qu©n sù. §i liÒn víi C¶ng, H¶i Phßng còng trë thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, ®Çu mèi giao th«ng hµng h¶i, ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng thuû vµ ®êng hµng kh«ng, lµ cöa ngâ chÝnh cña c¸c tØnh phÝa B¾c híng ra biÓn §«ng th«ng th¬ng víi quèc tÕ. KhÝ hËu ë H¶i Phßng lµ khÝ hËu ®Æc trng cña vïng nhiÖt ®íi ven biÓn giã mïa, nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 230C, lîng ma b×nh qu©n 1.500mm, ®é Èm t¬ng ®èi trung b×nh 86%. KhÝ hËu thêi tiÕt nãi chung thuËn lîi trång c¸c lo¹i c©y nhiÖt ®íi. Tuy nhiªn lîng ma vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ kh«ng ph©n bè ®Òu trong c¶ n¨m, ma b·o ¶nh hëng nhiÒu ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thµnh phè H¶i Phßng cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn kh«ng lín (151.292 ha) trong ®ã ®Êt n«ng l©m nghiÖp chiÕm 80.714 ha (chiÕm kho¶ng 50%). §Êt ®ai H¶i Phßng chñ yÕu lµ chua phÌn vµ mÆn phÌn, (50%) , ®ßi hái chi phÝ cao vÒ ph©n bãn, thuû lîi ®Ó tiÕp tôc c¶i t¹o ®Êt. Víi chÊt lîng ®Êt nh vËy, viÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ khã kh¨n. §èi víi ph¸t triÓn lµng nghÒ th× quü ®Êt h¹n hÑp còng g©y mét sè ¶nh hëng khiÕn s¶n xuÊt kh«ng tËp trung, s¶n xuÊt nguyªn liÖu t¹i chç cã khã kh¨n. H¶i Phßng còng cã mét sè tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh¸c tuy sè lîng vµ tr÷ lîng kh«ng lín. Chñ yÕu lµ ®Êt sÐt g¹ch ngãi, sÐt xi-m¨ng vµ phô gia (tr÷ lîng 2.217 triÖu tÊn), ®¸ v«i, ®¸ trang trÝ mü nghÖ (tr÷ lîng 330 triÖu tÊn), ngoµi ra cã mét sè má than bïn, má kim lo¹i ti-tan, má phi kim: Dolomit, Photphorin, Silic ho¹t tÝnh,... víi tr÷ lîng nhá. Nh vËy, qua ph©n tÝch cho thÊy, H¶i Phßng cã mét sè ®iÒu kiÖn thuËn lîi c¬ b¶n vÒ tù nhiªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ nh sau: Thø nhÊt, H¶i Phßng lµ thµnh phè c«ng nghiÖp, cã c¶ng biÓn vµ ®iÒu kiÖn ®Þ¹ lý còng nh c¬ së h¹ tÇng kh¸ ph¸t triÓn (®îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong 12 tØnh thµnh phè dÉn ®Çu trong c¶ níc). §iÒu kiÖn giao th«ng, lu th«ng th¬ng m¹i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n phÈm, hµng ho¸ ngµnh nghÒ nãi chung tiÕp cËn vµ héi nhËp thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Thø hai, thµnh phè cã thÕ m¹nh tù nhiªn n»m trong vïng cã tiÒm n¨ng khai th¸c nguyªn liÖu n«ng s¶n tõ c¸c tØnh ®ång b»ng S«ng Hång, c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ chÕ biÕn. B¶n th©n thµnh phè còng cã mét sè nguån nguyªn liÖu vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, tuy kh«ng phong phó nhng còng phÇn nµo ®¸p øng ®îc nhu cÇu vËt liÖu cho c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt gèm sø, khai th¸c vËt liÖu x©y dùng. Thø ba, H¶i phßng cã nhiÒu ®Þa danh næi tiÕng hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. §©y còng lµ ®Çu mèi tiªu thô, th«ng tin thu hót kh¸ch hµng cho c¸c s¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña H¶i Phßng còng cã mét sè khã kh¨n cho ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ. Do diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng nhiÒu vµ chÊt lîng ®Êt thÊp nªn kh¶ n¨ng tù s¶n xuÊt nguyªn liÖu tõ s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt kh«ng tËp trung víi quy m« lín ®îc. Vïng nguyªn liÖu ë xa còng lµ mét vÊn ®Ò víng m¾c cho s¶n xuÊt… 2.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña H¶i Phßng vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ: B¶ng 1: C¬ cÊu vµ t¨ng trëng GDP cña H¶i Phßng (§¬n vÞ tÝnh: %) Nhãm ngµnh kinh tÕ GDP toµn thµnh phè Nhãm n«ng-l©m-thuû s¶n Nhãm c«ng nghiÖp- XD Nhãm dÞch vô 1990 1995 1998 1999 2000 2001 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 22,10 21,00 20,90 26,80 18,80 32,10 18,70 32,10 17,70 33,70 16,70 34,50 56,90 52,30 49,100 49,20 48,60 48,80 ( Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - Côc thèng kª H¶i Phßng 2001) Trong giai ®o¹n 1996- 2000, tèc ®é t¨ng trëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng, ®¹t møc b×nh qu©n 5,6%/n¨m, trong ®ã trång trät t¨ng 4,98%, ch¨n nu«i t¨ng 6,78%. Kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn nhanh, GDP liªn tôc t¨ng, ®¹t 9,1%/n¨m. VÒ c¬ b¶n, H¶i Phßng ®· xãa ®îc hé ®ãi, hé nghÌo gi¶m nhiÒu, chØ cßn kho¶ng 5,8% trong ®ã, khu vùc n«ng th«n cßn gÇn 10% sè hé nghÌo. S¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®êi sèng kinh tÕ n«ng th«n ®îc t¨ng lªn, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng: ®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, dù ¸n níc s¹ch ®îc tËp trung quan t©m ®Çu t ®· nhanh chãng ®æi míi diÖn m¹o n«ng th«n, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn n«ng d©n. HÖ thèng giao th«ng, ®êng x¸, ®iÖn níc, th«ng tin liªn l¹c lµ cÇu nèi quan träng gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n phÈm ®îc tiªu thô ë nh÷ng thÞ trêng réng lín do ®ã cã kh¶ n¨ng ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn h¬n. H¶i Phßng cã kho¶ng 1.800,5 ngµn ngêi. Trong ®ã cã kho¶ng 900.000 ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, lao ®éng cã kü thuËt chiÕm 28,8% ( chØ ®øng sau Hµ Néi vµ cao h¬n h¼n c¸c tØnh phÝa B¾c kh¸c). D©n c n«ng th«n chiÕm kho¶ng 66% tæng sè d©n cña Thµnh phè hµng n¨m ®ãng gãp vµo tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña thµnh phè kho¶ng 12%/ n¨m. VÒ tr×nh ®é d©n trÝ nãi chung trong nh÷ng n¨m qua ®· ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ do cã sù quan t©m thÝch ®¸ng tõ phÝa c¸c cÊp l·nh ®¹o. H¶i Phßng lµ mét thµnh phè ®îc ®Çu t nhiÒu c¬ së nghiªn cøu khoa häc kü thuËt vµ gi¸o dôc ®µo t¹o C«ng t¸c gi¸o dôc, phæ cËp gi¸o dôc vÒ mäi mÆt ®îc triÓn khai thùc hiÖn kh¸ tèt. Do ®ã ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nh©n kü thuËt ngµy cµng cã tr×nh ®é vµ tay nghÒ cao h¬n, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, phôc vô c«ng cuéc CNH-H§H cña thµnh phè. H¶i Phßng ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét trung t©m c«ng nghiÖp lín, lµ mét ®Þa bµn ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc ®îc Nhµ níc quan t©m ®Çu t. H¶i Phßng ®ang h×nh thµnh nhiÒu khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu c«ng nghiÖp kü thuËt cao, ®Æc khu kinh tÕ ... víi nhiÒu nhµ m¸y, nhiÒu ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp míi ®ang h×nh thµnh. N¨m 2000, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n toµn thµnh phè ®¹t 4.041,5 tû ®ång trong ®ã vèn ng©n s¸ch chiÕm 16,3%, vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 5,8%; Vèn ®Çu t XDCB cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp chiÕm 9,1%. Riªng ®èi víi lÜnh vùc n«ng nghiÖp - vèn lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ thµnh phè- cã vai trß ®ãng gãp tÝch cùc vÒ nh©n lùc, l¬ng thùc, thùc phÈm, ®ång thêi lµ mét thÞ trêng lín (võa tiªu thô hµng ho¸ võa cung cÊp nguyªn liÖu) gãp phÇn ph¸t triÓn thµnh phè ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. N«ng nghiÖp H¶i Phßng trong nh÷ng n¨m võa qua ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ, tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n 9,2%/n¨m; gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng ®¹t tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 8,8%/n¨m. H¶i Phßng còng ®· vµ ®ang thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tuy nhiªn tèc ®é thùc hiÖn cßn kh¸ chËm ch¹p. Mét sè yÕu tè kh¸c cña kinh tÕ n«ng nghiÖp nh vèn, chÊt lîng lao ®éng khu vùc n«ng th«n, c¬ së kü thuËt s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp hiÖn nay ë H¶i Phßng cßn nhiÒu yÕu kÐm; yªu cÇu cÇn ®îc chÊn chØnh vµ hoµn thiÖn. VÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n, H¶i Phßng vèn cã c¸c lµng nghÒ ph¸t triÓn l©u ®êi, cã nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng ®· tõng cã tªn tuæi trªn c¶ níc. Nhng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan mµ nhiÒu lµng nghÒ bÞ mai mét. §©y còng lµ mét c¬ së ®Ó H¶i Phßng kh«i phôc ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n. Nh vËy, cã thÓ thÊy, H¶i Phßng lµ mét thµnh phè cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ ë H¶i Phßng nh sau. Thø nhÊt, vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, H¶i Phßng cã c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n kh¸ ph¸t triÓn. Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c, ®iÖn, níc s¹ch cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt, c¸c c¬ së y tÕ, gi¸o dôc... lµ nÒn t¶ng chung cho c¸c lµng nghÒ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng cêng ¸p dông khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lµ chÊt lîng s¶n phÈm. Thø hai, H¶i Phßng cã nguån nh©n lùc dåi dµo, cã tr×nh ®é d©n trÝ nãi chung kh¸ cao so víi c¸c tØnh thµnh trong khu vùc. Lùc luîng lao ®äng dåi dµo nµy t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c trong thêi gian tíi. Thø ba, thµnh uû, UBND thµnh phè H¶i Phßng rÊt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ n«ng th«n nãi chung vµ sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ nãi riªng. Sù quan t©m nµy thÓ hiÖn qua nh÷ng v¨n b¶n híng dÉn, ®«n ®èc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn lµng nghÒ cña thµnh phè trong thêi gian qua Cã thÓ thÊy, nh÷ng lîi thÕ cña H¶i Phßng lµ kh¸ c¬ b¶n. §iÒu quan lµ vËn dông sao cho cã hiÖu qu¶ nh÷ng yÕu tè thuËn lîi nµy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµng nghÒ gãp phÇn t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thµnh phè, ®óng víi ®Þnh híng vµ yªu cÇu CNHH§H cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®Ò ra. H¬n n÷a, còng cÇn chó ý ®Õn nh÷ng khã kh¨n hiÖn t¹i, lµ nguyªn nh©n khiÕn lµng nghÒ H¶i Phßng hiÖn cha ph¸t triÓn. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ tr×nh ®é lao ®éng, m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ… H¶i Phßng hiÖn cã tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ nhanh nhng còng do ®ã mµ tèc ®é ®« thÞ ho¸ cao, ®Êt n«ng nghiÖp cã xu thÕ gi¶m nhanh g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt tËp trung. Ngoµi ra cßn vÊn ®Ò vÒ m«i trêng vµ « nhiÔm m«i trêng do s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m gi¶i quyÕt.