Tài liệu Thực trạng và giải pháp phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện bắc sơn, tỉnh lạng sơn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM DƯƠNG TỨ QUÝ THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI TRÂU, BÒ TẠI HUYỆN BẮC SƠN, TỈNH LẠNG SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM DƯƠNG TỨ QUÝ THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI TRÂU, BÒ TẠI HUYỆN BẮC SƠN, TỈNH LẠNG SƠN Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã ngành: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Minh Thọ THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Công trình nghiên cứu là đề tài của riêng tôi, các số liệu thu thập, kết quả tính toán trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ cuộc bảo vệ học vị nào. Quá trình thực hiện luận văn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày .... tháng .... năm 2019 TÁC GIẢ Dương Tứ Quý ii LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã được sự quan tâm hướng dẫn nhiệt tình của quý thầy cô giáo, cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu thực hiện luận văn. Nhân dịp này Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Minh Thọ, người đã trực tiếp hướng dẫn, hết lòng giúp đỡ tôi và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình triển khai, thực hiện và hoàn thành luận văn. Trong quá trình thực hiện luận văn còn có những hạn chế nhất định nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo, các nhà khoa học, cùng bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày ... tháng ... năm 2019 TÁC GIẢ Dương Tứ Quý iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................. viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN .................................................................................. ix MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................... 2 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ................................................. 4 1.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển chăn nuôi trâu, bò .................. 4 1.1.1. Khái niệm về tăng trưởng và phát triển kinh tế ...................................... 4 1.1.2. Phát triển chăn nuôi trâu, bò ................................................................... 5 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 27 1.2.1. Tình hình chăn nuôi trâu, bò trên thế giới............................................. 27 1.2.2. Tình hình chăn nuôi trâu, bò ở Việt Nam ............................................. 29 1.2.3. Một số nghiên cứu có liên quan tới phát triển chăn nuôi trâu, bò ........ 32 Chương 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....... 34 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 34 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên của huyện Bắc Sơn ................................................. 34 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 40 2.1.3. Đánh giá chung về địa bàn nghiên cứu ................................................. 45 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 46 iv 2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu ............................................................... 46 2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 48 2.2.3. Phương pháp phân tích SWOT ............................................................. 50 2.2.4. Các chỉ tiêu phân tích ............................................................................ 50 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................... 56 3.1. Thực trạng phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn ... 56 3.1.1. Diễn biến đàn trâu, bò qua các năm ...................................................... 56 3.1.2. Biến động cơ cấu đàn trâu, bò của huyện Bắc Sơn............................... 58 3.1.3. Biến động nguồn thức ăn cho chăn nuôi bò của huyện Bắc Sơn .......... 62 3.1.4. Quy mô chăn nuôi trâu, bò của hộ ........................................................ 63 3.1.5. Thức ăn cho chăn nuôi trâu, bò của hộ ................................................. 65 3.1.6. Phương thức chăn nuôi trâu, bò của hộ................................................. 67 3.1.7. Tình hình chăm sóc nuôi dưỡng trâu, bò của hộ ................................... 69 3.1.8. Tình hình tiêu thụ trâu, bò của hộ ......................................................... 73 3.1.9. Tình hình thu nhập và hiệu quả kinh tế chăn nuôi bò của hộ ............... 76 3.1.10. Xu hướng nhu cầu thị trường đối với phát triển trâu bò trong thời gian tới ................................................................................................ 80 3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn .... 81 3.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ......................................................... 81 3.2.2. Nhóm nhân tố về khoa học kỹ thuật ..................................................... 85 3.2.3. Thị trường tiêu thụ sản phẩm trâu, bò ................................................... 87 3.2.4. Chính sách phát triển chăn nuôi trâu, bò............................................... 88 3.3. Giải pháp phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn ..................... 88 3.3.1. Giải pháp về quy hoạch vùng ................................................................ 88 3.3.2. Nhóm giải pháp khoa học kỹ thuật chăn nuôi trâu, bò ......................... 89 3.3.3. Giải pháp về tổ chức sản xuất chăn nuôi trâu, bò ................................. 92 3.3.4. Thị trường tiêu thụ ................................................................................ 94 3.3.5. Nhóm giải pháp về chính sách .............................................................. 95 v KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 97 1. Kết luận ....................................................................................................... 97 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 100 PHỤ LỤC ............................................................................................................ vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT GTNT : Giao thông nông thôn KQ : Kết quả NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn NQ, QĐ : Nghị quyết, Quyết Định TNHH : Trách nhiệm hữu hạn UBND : Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình dân số và lao động của huyện Bắc Sơn qua 3 năm 2015 - 2017 ................................................................................. 42 Bảng 2.2. Cách thức thu thập số liệu thứ cấp .............................................. 47 Bảng 3.1. Biến động đàn trâu của huyện Bắc Sơn giai đoạn 2015 - 2017 ........ 56 Bảng 3.2. Biến động đàn bò của huyện Bắc Sơn giai đoạn 2015 - 2017......... 58 Bảng 3.3. Cơ cấu đàn trâu huyện Bắc Sơn năm 2017 ................................. 59 Bảng 3.4. Bãi chăn thả và diện tích một số cây trồng có phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi chủ yếu .......................................................... 62 Bảng 3.5. Quy mô chăn nuôi trâu của huyện Bắc Sơn năm 2017 .............. 64 Bảng 3.6. Quy mô chăn nuôi bò của huyện Bắc Sơn năm 2017 ................. 65 Bảng 3.7. Tổng hợp ý kiến đánh giá về nguồn thức ăn của các hộ điều tra..... 66 Bảng 3.8. Đối tượng mua trâu, bò ............................................................... 74 Bảng 3.9. Tỷ lệ hộ thường xuyên biết về thông tin giá cả trâu, bò trên thị trường .................................................................................... 75 Bảng 3.10. Tình hình thu nhập từ chăn nuôi bình quân của hộ .................... 77 Bảng 3.11. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi trâu, bò của hộ theo vùng sinh thái ....................................................................................... 78 Bảng 3.12 Cán bộ thú y và tỷ lệ đàn bò được tiêm phòng ........................... 87 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Đồ thị cơ cấu bò theo mục đích chăn nuôi của huyện Bắc Sơn ....... 60 Hình 3.2. Đồ thị cơ cấu về giống bò của huyện Bắc Sơn ............................ 61 Hình 3.3. Đồ thị cơ cấu phương thức chăn nuôi trâu, bò theo vùng sinh thái ...... 68 Hình 3.4. Đồ thị tình hình tiêm phòng của các hộ chăn nuôi ...................... 71 Hình 3.5. Đồ thị phương pháp phối giống cho trâu, bò cái ......................... 72 Hình 3.6. Đồ thị địa điểm bán trâu, bò của hộ ............................................. 73 ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 1. Luận văn đã thực hiện được các mục tiêu nghiên cứu sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi trâu, bò - Đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn. - Đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn đến năm 2025. 2. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn * Phương pháp thu thập số liệu - Tài liệu thứ cấp: Luận văn đã tham khảo các sách báo, tài liệu và sử dụng các báo cáo thống kê của huyện Bắc Sơn (Chi cục thống kê huyện, phòng Công thương, phòng Nông nghiệp, phòng Tài chính kế hoạch huyện); số liệu thứ cấp của Sở, Ban, Ngành cấp tỉnh; của một số Bộ, Ngành liên quan. - Số liệu sơ cấp: Căn cứ vào việc phân chia vùng và khu vực sản xuất của huyện đề tài đã chọn 120 hộ (trong đó: 40 hộ thuộc các xã vùng cao, 40 hộ thuộc các xã vùng giữa và 40 hộ thuộc các xã vùng thấp) để khảo sát. Số liệu thu thập được là những số liệu phục vụ cho nội dung nghiên cứu đề tài, như: Các số liệu về tình hình cơ bản của hộ; kết quả sản xuất trồng trọt, chăn nuôi và sản xuất khác của hộ; vốn đầu tư của hộ; lao động và sử dụng lao động của hộ; cách tổ chức sản xuất của hộ; tình hình tiêu thụ sản phẩm trâu, bò của hộ; các khó khăn vướng mắc của hộ; sự quan tâm của chính quyền địa phương trong hoạt động sản xuất của hộ; các nhận định, đánh giá về tình hình phát triển kinh tế xã hội và phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện, xã... *Phương pháp phân tích số liệu: tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả, Phương pháp tổng hợp và phân tích thống kê. Ngoài ra đề tài còn sử dụng Phương pháp chuyên gia, Phương pháp phân tích SWOT để thực hiện. x 3. Kết quả nghiên cứu đạt được Trong những năm qua, chăn nuôi trâu, bò đã có những đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của huyện Bắc Sơn, thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi của địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện chưa tương xứng với tiềm năng sẵn có và các điều kiện thuận lợi có thể khai thác được và chưa mang tính sản xuất hàng hóa rõ nét. Trong nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay, ngành chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn có rất nhiều cơ hội để phát triển như tiếp cận ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào chăn nuôi, thị trường tiêu thụ rộng lớn hơn…, bên cạnh đó cũng phải đối mặt với nhiều thách thức như sự cạnh tranh, nhu cầu thị hiếu người tiêu dùng ngày càng cao, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm…Với đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế xã hội của huyện Bắc Sơn hiện nay, trong thời gian tới giai đoan 2020-2025 không thể ứng dụng ngay các quy trình chăn nuôi tiên tiến vào chăn nuôi trâu, bò của huyện mà cần phải có sự chuyển đổi dần từng bước. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngành chăn nuôi nói chung, chăn nuôi trâu bò nói riêng là một bộ phận chính trong hệ thống canh nông của người nông dân. Nó có vai trò thiết thực trong các hộ gia đình và đem lại một nguồn thu nhập bằng tiền đáng kể cho rất nhiều người. Nếu phát triển nghề này sẽ cơ bản giúp người dân tăng thu nhập nhanh, khắc phục cơ bản sự phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên một cách nặng nề, đặc biệt các xã vùng cao miền núi, góp phần xoá đói, giảm nghèo cho đồng bào vùng cao nói riêng, góp phần tăng thu nhập cho nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, chăn nuôi trâu bò nước ta hiện nay chưa đạt mức chăn nuôi tiên tiến, quy mô lớn, mang tính sản xuất hàng hoá cao, đặc biệt ở các huyện vùng cao. Bên cạnh đó, một trong những trở ngại lớn đối với hoạt động phát triển sản xuất sản phẩm này nữa là mối quan ngại của người dân khâu tiêu thụ sản phẩm. Bắc Sơn là một huyện miền núi của tỉnh Lạng Sơn, có diện tích tự nhiên là 69.942,56 ha, trong đó có một diện tích đáng kể để chăn nuôi và sản xuất thức ăn gia súc. Điều kiện khí hậu tương đối phù hợp với việc phát triển các giống vật nuôi. Vị trí của huyện nằm trên trục đường giao thông chính, gần các thị trường lớn như Bắc Kạn, Cao Bằng, Thái Nguyên... Đây là điều kiện tự nhiên hết sức thuận lợi để huyện phát triển chăn nuôi theo hướng hàng hoá. Bên cạnh đó, điều kiện xã hội có một thế mạnh lớn về nhân lực giá nhân công rẻ, người dân có nhiều kinh nghiệm trong chăn nuôi. Mặc dù có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế, điều kiện sống của người dân còn gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt là người dân ở các xã vùng cao. Một trong những khó khăn lớn của người dân là lựa chọn sản phẩm sản xuất, tìm đầu ra và nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm chăn nuôi được sản xuất tại địa phương. Những tồn tại này đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, khai thác lợi thế so 2 sánh của đại phương. Vì vậy, vấn đề phát triển chăn nuôi trâu bò là vấn đề mà cả người dân và lãnh đạo địa phương rất quan tâm. Xuất phát từ tình hình thực tiễn đó tôi chọn đề tài “Thực trạng và giải pháp phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung: Nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển chăn nuôi trâu, bò. 2.2. Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi trâu, bò - Đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn. - Đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn tỉnh Lạng Sơn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn của huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn. - Phạm vi thời gian: Các số liệu thứ cấp có liên quan đến đề tài được thu thập trong các năm từ năm 2015 - 2017; Các số liệu sơ cấp khảo sát số liệu trong năm 2018. - Phạm vi nội dung nghiên cứu: đề tài nghiên cứu thực trạng chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn 4. Nội dung nghiên cứu - Phân tích được thực trạng chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn. 3 - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn. - Đề xuất được một số giải pháp phát triển chăn nuôi trâu, bò tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Góp phần củng cố nhận thức về vai trò quan trọng của ngành chăn nuôi trâu bò trong chiến lược phát triển chăn nuôi chung của cả nước. - Khẳng định chăn nuôi trâu bò là thế mạnh của vùng trung du miền núi, việc phát triển chăn nuôi trâu bò là vấn đề tất yếu khách quan trong chiến lược phát triển kinh tế chung của vùng. - Việc phát triển chăn nuôi trâu bò ở Bắc Sơn không những tham gia thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi trong nông nghiệp và nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa mà còn đóng góp vào việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện. - Việc phát triển chăn nuôi trâu bò ở huyện Bắc Sơn còn có giá trị tham khảo với các tỉnh và địa phương có các điều kiện tương tự trong công tác tổ chức quản lý, chỉ đạo và điều hành phát triển sản xuất chăn nuôi trâu bò. - Những đóng góp mới của đề tài: đề tài tiến hành hân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn, từ đó đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển chăn nuôi trâu, bò của huyện Bắc Sơn đến năm 2025. 4 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển chăn nuôi trâu, bò 1.1.1. Khái niệm về tăng trưởng và phát triển kinh tế 1.1.1.1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế Tăng trưởng thường được dùng để chỉ sự tăng thêm, lớn lên về quy mô của một hiện tượng nào đó. Tăng trưởng kinh tế được hiểu theo nghĩa rộng là sự tăng thêm về quy mô, sản lượng hàng hoá và dịch vụ trong một thời kỳ nhất định (thường là một năm). Đó là kết quả được tạo ra bằng tất cả các hoạt động sản xuất và các hoạt động dịch vụ của nền kinh tế. Do vậy để biểu thị sự tăng trưởng kinh tế, người ta dùng mức tăng thêm của tổng sản lượng nền kinh tế (tính toàn bộ hay tính bình quân theo đầu người) của thời kỳ sau so với thời kỳ trước. Đó là tỷ lệ tăng phần trăm hay mức tăng tuyệt đối hàng năm, hay mức tăng bình quân trong một giai đoạn. Sự tăng trưởng kinh tế được so sánh với các năm gốc kế tiếp nhau được gọi là tốc độ tăng trưởng kinh tế. Đó là sự tăng thêm sản lượng nhanh hay chậm so với thời điểm gốc. 1.1.1.2. Khái niệm phát triển kinh tế và phát triển bền vững Theo lý thuyết về sự phát triển thì nghĩa chung nhất của sự phát triển là tăng nhiều hơn về mặt số lượng, phong phú hơn về mặt chủng loại và chất lượng, phù hơn về mặt cơ cấu và phân bố. Phát triển còn là sự tăng lên bền vững về các tiêu chuẩn sống. Có thể nói phát triển là bao hàm ý niệm về sự tiến bộ, bởi vậy phát triển nghĩa là sự tăng trưởng cộng với sự thay đổi về cấu trúc và thể chế liên quan đến mục đích hay mục tiêu chủ định nào đó. Như vậy, phát triển nhìn chung được coi như đồng nghĩa với sự tăng trưởng, tuy nhiên tăng trưởng mới chỉ là điều kiện cần, song chưa phải là điều kiện đủ vì nó chỉ đề cập đến việc tăng lên về phúc lợi kinh tế mà chưa nói đến các phúc lợi xã hội. 5 Chúng ta có thể tạo ra được những thay đổi, nhưng sự thay đổi theo chiều hướng tăng trưởng mới chỉ là tiền đề cho sự phát triển, không phải bất kỳ sự thay đổi nào cũng có sự phát triển. Đánh giá sự phát triển cần phải xem xét vấn đề một cách toàn diện. Các giải pháp phát triển không chỉ chú ý đến việc tăng trưởng kinh tế của ngành sản xuất này mà còn phải chú ý cả đến các vấn đề nhằm cải thiện chất lượng sản phẩm, trên cơ sở bảo vệ tài nguyên, môi trường sinh thái và đảm bảo sức khỏe cho con người. Các chỉ tiêu thể hiện sự phát triển: Gồm các chỉ tiêu phản ánh về mặt số lượng và các chỉ tiêu phản ánh về chất lượng. - Các chỉ tiêu số lượng thể hiện sự phát triển với một nền kinh tế là sự gia tăng của cải vật chất và dịch vụ. Sự phát triển của ngành sản xuất về số lượng là quy mô sản xuất, sự tăng trưởng về số lượng và giá trị sản lượng sản xuất ra, cơ cấu sản xuất nội bộ ngành và với các ngành khác… - Các chỉ tiêu chất lượng thể hiện sự phát triển của một nền kinh tế là sự tiến bộ về đời sống vật chất, giáo dục, sức khoẻ và môi trường. Với một ngành sản xuất đó là việc phát huy và khai thác có hiệu quả các tiềm năng sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm sản xuất ra, tổ chức quy trình sản xuất hợp lý… Các yếu tố mang tính quyết định sự phát triển của ngành sản xuất trong một nền kinh tế là cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho sản xuất phải tiên tiến hiện đại, là việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật và khoa học công nghệ phù hợp vào sản xuất, là việc thực hiện đồng bộ các công cụ tài chính, pháp luật, chính sách, tổ chức…, đảm bảo cho các ngành kinh tế phát triển. 1.1.2. Phát triển chăn nuôi trâu, bò 1.1.2.1. Khái niệm về chăn nuôi trâu, bò - Khái niệm chăn nuôi trâu, bò Trâu, bò là một loại tài sản có giá trị của nông dân. Trước kia khi máy móc chưa phát triển, trâu, bò được dùng làm sức kéo còn phổ biến, là đầu cơ 6 nghiệp của nhà nông. Ngày nay, ở nhiều nơi máy móc đã thay thế dần vai trò của trâu, bò trong khâu làm đất, nhu cầu sử dụng thịt trâu, bò làm thực phẩm của người tiêu dùng ngày càng cao, con bò đã trở thành một loại tài sản đặc biệt, một loại hàng hóa có giá trị của người nông dân và chăn nuôi trâu, bò với mục đích lấy thịt đã trở thành một ngành kinh tế sản xuất hàng hóa. Sản xuất hàng hóa là một thuộc tính phổ biến, một tất yếu khách quan của sự phát triển sản xuất nói chung và chăn nuôi trâu, bò nói riêng. Các sản phẩm của chăn nuôi trâu, bò được tiêu thụ rộng khắp ở mọi nơi. Người nông dân ngày càng chú trọng phát triển chăn nuôi trâu, bò theo hướng sản xuất hàng hóa, điều đó thể hiện thông qua việc họ đầu tư nhiều hơn về nhân lực, tài lực, vật lực cho chăn nuôi, vận dụng các kiến thức kỹ thuật chăn nuôi trâu, bò tiên tiến như kỹ thuật cải tạo đàn bò, lựa chọn giống bò có năng suất và chất lượng cao, kỹ thuật chăm súc đàn bò, kỹ thuật sản xuất thức ăn chăn nuôi. Quy mô, cơ cấu đàn bò và phương thức chăn nuôi theo xu hướng tăng số lượng, chất lượng và chăn nuôi theo phương thức công nghiệp ngày càng cao tại các nông hộ, các hợp tác xã, các trang trại.(Nguyễn Trọng Tiến và cs, 2001) Là sản phẩm hàng hóa nên trâu, bò không khỏi ảnh hưởng bởi sự tác động của các yếu tố thị trường như giá cả, cạnh tranh, thị phần tiêu thụ... Vì vậy, để phát triển chăn nuôi trâu, bò cần phải có thị trường tiêu thụ và giá cả ổn định. Chăn nuôi trâu, bò có thể là quá trình chăn nuôi khép kín (từ chăn nuôi bò cái sinh sản đến nuôi bê thịt) hoặc chăn nuôi không khép kín. Trong quy trình chăn nuôi trâu, bò không khép kín, phải chú trọng chăn nuôi bò cái sinh sản. Trong chăn nuôi trâu, bò không khép kín, phải chú ý lựa chọn chất lượng bê giống khi nuôi thịt. Thực hiện đầy đủ quy trình kỹ thuật trong chăn nuôi trâu, bò là cơ sở đảm bảo phát huy tối đa đặc tính di truyền của bò giống để có năng suất cao và chất lượng thịt tốt. 7 Sản phẩm trong chăn nuôi trâu, bò là trọng lượng thịt bò hơi thu được trong chu kỳ sản xuất, là trọng lượng thịt tăng do kết quả của quá trình chăm sóc, nuôi dưỡng. Trọng lượng thịt tăng trong chăn nuôi trâu, bò gồm trọng lượng nghé, bê dưới 12 tháng tuổi, trọng lượng lớn lên của đàn từ 13 đến 24 tháng tuổi, trọng lượng thịt tăng của đàn bò tơ và bò loại thải vỗ béo. Trong quá trình nuôi trâu, bò với mục đích lấy thịt, nếu nghé, bê đủ tiêu chuẩn giống có thể được chuyển sang nuôi làm đàn giống sinh sản (Nguyễn Trọng Tiến và cs, 2001). 1.1.2.2. Nội dung của phát triển chăn nuôi trâu, bò Phát triển chăn nuôi trâu, bò bao gồm sự gia tăng về số lượng, năng suất và chất lượng đàn trâu, bò, đồng thời là sự biến đổi cơ cấu đàn trâu, bò, cơ cấu giá trị sản phẩm theo hướng hiệu quả và phát triển bền vững. Vì vậy, phát triển chăn nuôi trâu, bò phải thực hiện đồng thời nhiều nội dung khác nhau, trong đó tập trung vào các nội dung chủ yếu là: - Tăng quy mô tổng đàn trâu, bò trong vùng (thể hiện tốc độ tăng trưởng trong chăn nuôi trâu, bò) bằng cách nhân giống, mua thêm con giống và mở rộng diện tích chăn thả, áp dụng các hình thức tổ chức chăn nuôi phù hợp với điều kiện của hộ, của vùng; - Tăng năng suất, chất lượng trâu, bò bằng cách áp dụng giống mới có tầm vóc to, trọng lượng lớn và tỷ lệ thịt sẻ cao, khả năng chống chịu bệnh tật tốt, thích nghi với điều kiện chăn thả từng vùng hay khu vực. - Đảm bảo cơ cấu đàn bò phù hợp với tái sản xuất đàn. - Tổ chức các phương thức chăn nuôi phù hợp, phát huy có hiệu quả tiềm năng kinh tế và thế mạnh của từng vùng. Áp dụng tốt quy trình kỹ thuật chăn nuôi trâu, bò, công tác chăm sóc nuôi dưỡng, vệ sinh phòng bệnh, tạo ra sản phẩm thịt sạch, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm phục vụ nhu cầu con người. - Phát triển chăn nuôi trâu, bò phải cân đối với sự tăng trưởng chung của sản xuất nông nghiệp gắn với tăng trưởng kinh tế của vùng và khu vực, đảm bảo vệ sinh môi trường sống cho con người. 8 - Trong chăn nuôi trâu, bò, sự phát triển về số lượng và chất lượng có quan hệ hữu cơ với nhau, sự phát triển về chất lượng là nhân tố làm tăng nhanh sự phát triển về số lượng và ngược lại. Với những giống trâu, bò có năng suất cao, khả năng chống chịu tốt, thích ứng được các điều kiện chăn thả, cùng việc tổ chức chăn nuôi phù hợp là cơ sở cho phát triển nhanh quy mô đàn trâu, bò, tăng lượng sản phẩm thu được. Việc phát triển nhanh quy mô đàn trâu, bò, tăng lượng sản phẩm thu được là điều kiện hiệu quả cao trong chăn nuôi. Để tạo điều kiện phát triển chăn nuôi trâu, bò thuận lợi, việc phát triển và hoàn thiện các cơ sở hạ tầng và các dịch vụ phục vụ cho chăn nuôi trâu, bò là vấn đề cấp thiết, đặc biệt là hệ thống dịch vụ cung cấp giống, dịch vụ thức ăn gia súc, dịch vụ thú y, hệ thống tiêu thụ sản phẩm như chợ, cơ sở giết mổ, cơ sở chế biến thực phẩm Thực hiện tốt các nội dung trên sẽ dẫn đến hiệu quả sản xuất từ chăn nuôi trâu, bò cao, thu nhập của người chăn nuôi trâu, bò tăng lên, đời sống của người chăn nuôi trâu, bò được cải thiện. Trong chăn nuôi trâu, bò, hiệu quả kinh tế thu được từ phần chênh lệch tiền thu bán sản phẩm trừ đi chi phí trong quá trình nuôi và được đánh giá qua các chỉ tiêu tổng thu nhập của hộ, thu nhập ròng/100kg thịt tăng, thu nhập ròng/công lao động, thu nhập ròng/đồng vốn bỏ ra, thu nhập ròng/tổng thu nhập từ chăn nuôi trâu, bò. Phát triển chăn nuôi trâu, bò, không chỉ chú ý các giải pháp tăng trưởng kinh tế của ngành sản xuất này mà còn phải chú ý cả đến các vấn đề nhằm cải thiện chất lượng sản phẩm, trên cơ sở bảo vệ tài nguyên, môi trường sinh thái và đảm bảo sức khỏe cho con người (Nguyễn Trọng Tiến và cs, 2001). 1.1.2.3. Đặc điểm của chăn nuôi trâu, bò Trâu, bò là loài gia súc ăn cỏ, trong cơ cấu khẩu phần ăn hàng ngày thì cỏ và thức ăn thô xanh chiếm tới 90%, bình quân một năm trâu, bò sử dụng 9.125kg cỏ tươi/con (25kg/ngày/con) (Bộ NN&PTNT, 2003), đó là những