Tài liệu Thực trạng thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng, các khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n ------------- §Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc (®Ò tµi do chÝnh phñ giao M· sè: §T§L-2005/25G) Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia (B¸o c¸o tæng kÕt) Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TSKH Lª Du Phong Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 6556 21/9/2007 Hµ néi, 2005 Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi 1. Tªn ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia”. (§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc do ChÝnh phñ giao cho tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n) 2. C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi: Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ 3. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 4. C¬ quan phèi hîp thùc hiÖn ®Ò tµi: 1. V¨n phßng ChÝnh phñ 2. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− 3. Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi 4. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT 5. ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam 6. Tæng côc Thèng kª 7. ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng 8. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ TP. Hå ChÝ Minh 9. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ §µ N½ng 10. UBND thµnh phè Hµ Néi 11. UBND thµnh phè H¶i Phßng 12. UBND tØnh B¾c Ninh 13. UBND tØnh Hµ T©y 14. UBND thµnh phè Hå ChÝ Minh 15. UBND thµnh phè §µ N½ng 1 16. UBND tØnh CÇn Th¬ 17. UBND tØnh B×nh D−¬ng 5. Ban ChØ ®¹o, Ban Chñ nhiÖm, Tæ th− ký vµ c¸c thµnh viªn ®Ò tµi 5.1. Ban ChØ ®¹o ®Ò tµi: 1. GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, HiÖu tr−ëng tr−êng §H KTQD, Tr−ëng ban 2. GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng §H KTQD, Phã tr−ëng ban 3. GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Chñ tÞch Héi ®ång Tr−êng, Uû viªn 4. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn 5. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn 5.2. Ban chñ nhiÖm 1. GS.TSKH. Lª Du Phong, Chñ nhiÖm ®Ò tµi 2. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Phã chñ nhiÖm 3. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Uû viªn 4. GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Uû viªn 5. GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Uû viªn 6. PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Uû viªn 5.3. Ban th− ký ®Ò tµi. 1. PGS. TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−ëng ban 2. PGS.TS Ph¹m V¨n Kh«i, Phã tr−ëng ban 3. PGS. TS. NguyÔn V¨n ¸ng, Uû viªn 4. TS. Hoµng V¨n C−êng, Uû viªn 5. PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Uû viªn 6. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Uû viªn 7. Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Th− ký kÕ to¸n 8. Ths. TrÞnh Mai V©n, Th− ký hµnh chÝnh 2 6. C¸c thµnh viªn ®Ò tµi: 1- GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 2- GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 3- GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 4- GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 5- GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 6- GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 7- GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 8- PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 9- PGS.TS. Ph¹m V¨n Kh«i, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 10- PGS.TS. NguyÔn Quèc TÕ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ TP HCM 11- PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ §µ N½ng 12- PGS.TS. NguyÔn §×nh Long, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT 13- TS. NguyÔn H÷u Dòng Bé L§ - TB vµ XH 14- TS. Hoµng V¨n C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 15- PGS.TS. NguyÔn V¨n ¸ng, tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 16- PGS.TS. NguyÔn Ngäc Qu©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 17- PGS.TS. Ph¹m Quý Thä, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 18- PGS. TS. TrÇn Quèc Kh¸nh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 19- TS. Ph¹m Huy Vinh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 20- TS. NguyÔn ThÕ Ph¸n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 21- TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 22- TS. Ph¹m Ngäc Linh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 23- PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 3 24- TS. Tõ Quang Ph−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 25- PGS.TS. Vò Minh Trai, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 26- PGS.TS. Lª C«ng Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 27- TS. Ph¹m §¹i §ång, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 28- TS. NguyÔn Thanh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 29- Ths. Ph¹m Minh Th¶o, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 30- Ths. NguyÔn H÷u §oµn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 31- Ths. TrÞnh Mai V©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 32- Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 33- Ths. NguyÔn Anh TuÊn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 34. CN. NguyÔn Minh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 35- CN. NguyÔn §×nh H−ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 36- CN. §oµn ThÞ HuyÒn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 7- Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: N¨m 2005 4 Danh môc biÓu ®å BiÓu ®å 1.1 : Vai trß vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña ph¸t triÓn ®« thÞ BiÓu ®å 1.2 : Tû lÖ d©n sè ®« thÞ ë ViÖt Nam BiÓu ®å 2.1. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2001cña hé trong diÖn ®iÒu tra BiÓu ®å 2.2. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2005 cña c¸c hé trong diÖn ®iÒu tra BiÓu ®å 2.3: Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt ë, ë c¸c tØnh ®iÒu tra BiÓu ®å 2.4. Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp c¸c tØnh ®iÒu tra BiÓu ®å 2.5 Møc diÖn tÝch båi th−êng ®Êt ë cña c¸c hé ®iÒu tra BiÓu ®å 2.6: Møc båi th−êng b»ng nhµ ë cña c¸c tØnh ®iÒu tra BiÓu ®å 2.7. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ sù thuËn lîi cña nhµ ®Êt so víi tr−íc BiÓu ®å 2.8. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ t×nh tr¹ng xÊu ®i cña phÇn ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹i so víi tr−íc BiÓu ®å 2.9. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− thuËn lîi BiÓu ®å 2.10. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp n−íc s¹ch khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n BiÓu ®å 2.11. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp ®iÖn khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n BiÓu ®å 2.12. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n BiÓu ®å 2.13. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ an ninh khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò BiÓu ®å 2.14. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ diÖn tÝch khu t¸i ®Þnh c− hÑp h¬n n¬i ë cò BiÓu ®å 2.15: KÕt qu¶ ý kiÕn cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ë B×nh D−¬ng BiÓu ®å 2.16: ý kiÕn chung vÒ t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt BiÓu ®å 2.17: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c− BiÓu ®å 2.18: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−¬ng hoa mµu BiÓu ®å 2.19: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt BiÓu ®å 2.20: ChÊt l−îng ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt BiÓu ®å 2.21: Tr×nh ®é chuyªn m«n c¸c hé sau thu håi ®Êt BiÓu ®å 2.22: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho c¸c nguån thu BiÓu ®å 2.23: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc BiÓu ®å 2.24: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu ®å 2.25: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt 5 Danh môc c¸c biÓu BiÓu 1.1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ – x· héi chñ yÕu cña c¶ n−íc vµ c¸c ®« thÞ lín n¨m 2004 BiÓu 1.2: C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ph¶n ¸nh tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë c¸c n−íc B¶ng 1.3: T×nh h×nh thu håi ®Êt giai ®o¹n 1990 -2003 BiÓu 1.4: T×nh h×nh thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2001-2005 BiÓu 1.5: Ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp cña n−íc ta ®Õn n¨m 2005 ph©n theo vïng. BiÓu 1.6: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1975-1990 BiÓu 1.7: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-2005 BiÓu 1.8: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc cÊp phÐp vµ ®Çu t− cña khu vùc d©n doanh thêi kú 1988 -2004 BiÓu 1.9: Sè l−îng lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c khu c«ng nghiÖp ( do Thñ t−íng ChÝnh Phñ cÊp phÐp) BiÓu 1.10: T×nh h×nh lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp do thu håi ®Êt giai ®o¹n 2001 - 2005 BiÓu 1.11: T×nh h×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2005 BiÓu 1.12: T×nh h×nh thùc hiÖn thu håi ®Êt vµ ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− ë thµnh phè Hµ Néi n¨m 2000 - 2004 BiÓu 1.13: Thùc tr¹ng viÖc lµm cña lùc l−îng lao ®éng tØnh H¶i D−¬ng sau khi thu håi ®Êt BiÓu 1.14: T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh ë tØnh H¶i D−¬ng BiÓu 1.15: T×nh h×nh thuª ®Êt t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp tÝnh ®Õn th¸ng 12/2004 BiÓu 2.1: BiÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra giai ®o¹n 2001-2005 BiÓu 2.2. Tû lÖ sè hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt chÝnh bÞ thu håi 6 BiÓu 2.3. DiÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo lo¹i ®Êt BiÓu 2.4. Tû lÖ diÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo môc ®Ých sö dông ®Êt thu håi BiÓu 2.5. Gi¸ tiÒn båi th−êng 1 m2 ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi BiÓu 2.6. TiÒn båi th−êng b×nh qu©n mét hé ph©n theo lo¹i ®Êt BiÓu 2.7. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi BiÓu 2.8. DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®−îc båi th−êng tÝnh b×nh qu©n mét hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt BiÓu 2.9. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng nhµ ë vµ diÖn tÝch b×nh qu©n mét hé ®−îc båi th−êng ®Êt ë BiÓu 2.10. Sù thuËn lîi cña nhµ vµ ®Êt ë cña hé so víi tr−íc BiÓu 2.11. §iÒu kiÖn ®Êt s¶n xuÊt båi th−êng so víi ®Êt cò BiÓu 2.12: §iÒu kiÖn giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò BiÓu 2.13. §iÒu kiÖn giao th«ng c«ng céng cña khu t¸i ®Þnh c− BiÓu 2.14.T×nh h×nh cung cÊp n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò BiÓu 2.15. T×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò BiÓu 2.16. §iÒu kiÖn m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.17. §iÒu kiÖn tr−êng häc ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.18. §iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.19. §iÒu kiÖn mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.20. T×nh h×nh an ninh t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.21. §iÒu kiÖn v¨n ho¸, tinh thÇn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.22. VÒ diÖn tÝch nhµ ë t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò BiÓu 2.23. Cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng BiÓu 2.24: Cã nªn t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng BiÓu 2.25: Møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c− BiÓu 2.26: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp BiÓu 2.27: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®Êt phi n«ng nghiÖp 7 BiÓu 2.28: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt ë BiÓu 2.29: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi hoa mµu BiÓu 2.30: Møc ®é hîp lý cña gi¸ gi¸ båi th−êng ®èi víi nhµ ë, c«ng tr×nh x©y dùng BiÓu 2.31: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi BiÓu 2.32: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi. BiÓu 2.33: T×nh h×nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng bÞ mÊt ®Êt BiÓu 2.34: Møc ®é phï hîp cña nghÒ ®−îc ®µo t¹o BiÓu 2.35: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi lao ®éng sau khi thu håi ®Êt BiÓu 2.36: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÓn dông lao ®éng bÞ thu håi ®Êt sau ®µo t¹o BiÓu 2.37: Sè lao ®éng ®−îc c¸c ®¬n vÞ nhËn ®Êt t¹o viÖc lµm BiÓu 2.38: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt sau khi bÞ thu håi. BiÓu 2.39 : T×nh h×nh viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.40: N¬i lµm viÖc cña lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.41: Lý do kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.42: Sù hç trî cña huyÖn vµ tØnh ®èi víi ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi BiÓu 2.43: Møc ®é hç trî víi ng−êi ®i ®µo t¹o nghÒ cña c¸c ®Þa ph−¬ng BiÓu 2.44: H×nh thøc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt. BiÓu 2.45: Sè hé ®iÒu tra ph©n theo nguån thu nhËp cña hé BiÓu 2.46: Tû lÖ sè hé ph©n theo nguån thu cña hé bÞ thu håi ®Êt BiÓu sè 2.47: Møc thu trung b×nh tõ mçi nguån thu cña c¸c hé BiÓu 2.48: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho tÊt c¶ c¸c nguån thu BiÓu 2.49: Thay ®æi nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.50: Thay ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.51: Thay ®æi nguån thu tõ dÞch vô cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt 8 BiÓu 2.52: Thay ®æi nguån thu tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.53: Thay ®æi nguån thu tõ l·i suÊt vµ lîi tøc cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.54: Thay ®æi nguån thu tõ trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.55 : Thay ®æi tõ nguån thu kh¸c cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.56: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.57 : Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt BiÓu 2.58: Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé sau khi thu håi ®Êt BiÓu 2.59: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.60: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt BiÓu 2.61: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt BiÓu 3.1: Dù kiÕn c¸c lo¹i ®Êt ®Õn n¨m 2010 BiÓu 3.2: T×nh h×nh thu håi ®Êt vµ mÊt viÖc lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2006-2010 BiÓu 3.3: Dïng mét phÇn ®Êt dù ¸n ®Ó d©n ph¸t triÓn dÞch vô BiÓu 3.4: Dïng tÇng trÖt cho d©n kinh doanh BiÓu 3.5: Dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc cho lao ®éng trÎ BiÓu 3.6: Thu hót lao ®éng trÎ vµo c¸c dù ¸n phi n«ng nghiÖp t¹i ®Þa bµn BiÓu 3.7: ChÝnh quyÒn gi¶i phãng mÆt b»ng cã tèt h¬n doanh nghiÖp kh«ng 9 PhÇn më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi Thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trong nh÷ng n¨m qua trªn kh¾p c¸c vïng miÒn cña ®Êt n−íc, nhiÒu khu c«ng nghiÖp víi quy m« kh¸c nhau ®−îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Cïng víi xu h−íng ®ã, qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia còng ®ang diÔn ra rÊt nhanh ë n−íc ta, kh«ng chØ ®èi víi c¸c thµnh phè lín nh− Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ ®èi víi hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c trªn ph¹m vi c¶ n−íc. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc, t¹o nªn ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn, thóc ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ®i liÒn ®ång thêi víi viÖc thu håi ®Êt, bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp cña mét bé phËn d©n c−, chñ yÕu lµ ë c¸c vïng ven ®« thÞ, vïng cã ®iÒu kiÖn giao th«ng thuËn lîi, vïng cã tiÒm n¨ng, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm, æn ®Þnh vµ tõng b−íc n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt lµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp ñy §¶ng, chÝnh quyÒn vµ toµn x· héi. §iÒu ®ã ®ßi hái cÇn cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó võa thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕx· héi cña ®Êt n−íc, võa b¶o ®¶m ®−îc lîi Ých cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n nªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi ë nhiÒu n¬i ®ang g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi rÊt bøc xóc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë mét sè nÐt chñ yÕu sau ®©y: Mét lµ, xu thÕ ®« thÞ ho¸, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia g¾n liÒn víi t×nh tr¹ng ®Êt giµnh cho s¶n xuÊt kinh doanh cña ng−êi d©n bÞ thu hÑp, ph¶i thay ®æi ®iÒu kiÖn sinh sèng. §iÒu nµy lµm cho mét bé phËn d©n c− bÞ mÊt viÖc lµm truyÒn thèng, ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, thay ®æi chç ë. Trong khi ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c khu c«ng 10 nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ch−a g¾n liÒn víi c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ, ch−a chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. §iÒu ®ã lµm cho mét bé phËn d©n c− ë c¸c khu vùc nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm cho m×nh mét c«ng viÖc míi. H¬n n÷a, c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− còng ch−a ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho ng−êi d©n cã ®−îc ®iÒu kiÖn sinh ho¹t b×nh th−êng t¹i n¬i ë míi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp, kh«ng chuyÓn ®æi ®−îc nghÒ nghiÖp, khã kh¨n trong cuéc sèng sinh ho¹t t¹i n¬i t¸i ®Þnh c−.v.v. ®· vµ ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. T×nh tr¹ng nµy cµng ®Æc biÖt khã kh¨n ®èi víi bé phËn n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. Ng−êi n«ng d©n n−íc ta, tõ hµng ngµn ®êi nay ®· g¾n bã víi ruéng ®Êt - t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña hä, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nguån sinh sèng chñ yÕu cña ng−êi n«ng d©n. ViÖc thu håi ®Êt cña n«ng d©n ë mét sè n¬i kh«ng g¾n liÒn víi gi¶i quyÕt viÖc lµm, kh«ng thu hót hä vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· ®Èy mét bé phËn n«ng d©n ra khái ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, kh«ng g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n−íc. T×nh tr¹ng nµy ®· x¶y ra ë mét sè n¬i lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi gay g¾t. Hai lµ, c«ng t¸c ®Òn bï khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp míi chØ chó ý ®Õn mÆt l−îng mµ bá qua mÆt chÊt. MÆc dï sè tiÒn mµ Nhµ n−íc ph¶i bá ra ®Ó ®Òn bï cho nh÷ng ng−êi d©n vÒ nh÷ng thiÖt h¹i mµ hä ph¶i g¸nh chÞu lµ kh«ng nhá, nh−ng sè tiÒn ®ã trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng nh÷ng kh«ng gióp cho ng−êi n«ng d©n thiÕt lËp mét cuéc sèng míi tèt h¬n mµ cßn g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng x· héi tiªu cùc. Do ®Òn bï thu håi kh«ng g¾n víi t− vÊn, ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ nªn nhiÒu hé n«ng d©n kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông sè tiÒn ®ã vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ba lµ, ChÝnh s¸ch thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ë n−íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· kh«ng g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng vµ kh«ng theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn ®ång bé. V× vËy, mét bé phËn lín ng−êi bÞ thu håi ®Êt, nhÊt lµ ®Êt n«ng nghiÖp, ®· kh«ng ®−îc thu hót vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. V× 11 vËy, ®êi sèng cña mét sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt vèn ®· khã kh¨n cµng trë nªn khã kh¨n h¬n. Bèn lµ, viÖc thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng ®· diÔn ra mét c¸ch thiÕu d©n chñ, kh«ng c«ng b»ng, ch−a ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt. ThËm chÝ ë mét sè n¬i, ®· cã t×nh tr¹ng tiªu cùc, tham nhòng trong qu¸ tr×nh thu håi, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt. T×nh tr¹ng sö dông ®Êt thu håi kÐm hiÖu qu¶ còng x¶y ra kh¸ phæ biÕn. §iÒu ®ã ®ang g©y ra sù bÊt c«ng trong x· héi, lµm cho t×nh h×nh chÝnh trÞ- x· héi ë mét sè n¬i trë nªn phøc t¹p h¬n. N¨m lµ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ còng g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nh−: sù du nhËp cña c¸c tÖ n¹n x· héi (ma tuý, m¹i d©m, cê b¹c...v.v). §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ®em l¹i sù bÊt æn cho x· héi, lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc vµ truyÒn thèng cña d©n téc mµ cßn t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn suy nghÜ, lßng tin cña nh÷ng ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, ®Èy mét bé phËn ng−êi d©n vµo hoµn c¶nh khã kh¨n. HËu qu¶ ®ã lµm c¶n trë qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu cao c¶ cña §¶ng ta: “d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”, ®ång thêi g©y xãi mßn niÒm tin cña ng−êi d©n vµo c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ ®−êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. §Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt, lµm c¬ së cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2005, t¹i c«ng v¨n sè 313/TTg-NN, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· giao cho Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n chñ tr×, phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan, Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia”. D−íi ®©y ®−îc gäi t¾t lµ “thu nhËp, ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi” 2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi: §Ò tµi cã hai môc tiªu chñ yÕu sau ®©y: - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ 12 tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia hiÖn nay, chØ ra nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ, nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy. - §Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p vµ c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Nh− tªn ®Ò tµi ®· chØ râ, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia. Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò lín, phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ- x· héi trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Do kinh phÝ cã h¹n vµ nhÊt lµ do yªu cÇu ph¶i b¸o c¸o ChÝnh phñ trong mét thêi gian rÊt ng¾n (§Ò tµi ph¶i hoµn thµnh trong 6 th¸ng ®Ó b¸o c¸o ChÝnh phñ) nªn §Ò tµi giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu nh− sau: - VÒ ph¹m vi kh«ng gian: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë t¹i 8 tØnh, thµnh phè lµ: Hµ Néi, Hµ T©y, B¾c Ninh, H¶i Phßng, §µ N½ng, CÇn Th¬, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ B×nh D−¬ng. §ã lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh còng nh− ®ang ph¸t triÓn nhiÒu khu, côm c«ng nghiÖp tËp trung, theo ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. H¬n n÷a, viÖc lùa chän c¸c ®Þa ph−¬ng nµy còng mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c vïng kinh tÕ ë n−íc ta. - VÒ ph¹m vi thêi gian + §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi tõ n¨m 2001 ®Õn nay (2005). §©y lµ thêi kú ®« thÞ hãa ®· diÔn ra rÊt nhanh chãng. §ång thêi, nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt còng n¶y sinh chñ yÕu trong thêi gian nµy. + Ph¹m vi thêi gian cho c¸c ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi lµ thêi kú 2006-2010, ®Æt trong tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020. 13 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét ®Ò tµi cã tÝnh øng dông cao. §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña ChÝnh phñ giao, ®Ò tµi sö dông tæng hîp mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu sau ®©y: 4.1. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch kinh tÕ, kÕ thõa c¸c c«ng tr×nh ®∙ nghiªn cøu cã liªn quan. §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch, tæng hîp mét sè c«ng tr×nh ®· nghiªn cøu cã liªn quan, c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc, c¸c bµi b¸o, bµi ph¸t biÓu vÒ thùc tr¹ng thu håi ®Êt vµ ®êi sèng, viÖc lµm, thu nhËp cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng trong thêi gian gÇn ®©y. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò tµi rót ra mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 4.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh, ph−¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph−¬ng ph¸p l«gÝc nh»m thèng kª, ph©n tÝch, so s¸nh thùc tr¹ng thu nhËp, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng còng nh− trªn ph¹m vi c¶ n−íc; ph©n tÝch so s¸nh chÝnh s¸ch ®Òn bï trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng. 4.3. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª, m« h×nh hãa ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh khoa häc trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi cao. 4.4. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t - §Ò tµi ®· tiÕn hµnh thiÕt kÕ c¸c lo¹i phiÕu ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ phiÕu pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi. - C¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn gåm cã: Hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hé gia ®×nh kinh doanh th−¬ng m¹i- dÞch vô vµ c¸c lo¹i hé kh¸c. Môc ®Ých cña viÖc ®iÒu tra c¸c lo¹i hé kh¸c nhau lµ nh»m thu thËp th«ng tin vÒ thu nhËp viÖc lµm, ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau (c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng nghiÖp); xem xÐt, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cña c¸c lo¹i hé kh¸c nhau khi bÞ thu håi ®Êt. 14 - Néi dung ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi gåm 17 c©u hái (c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng) liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh−: ®Êt ®ai cña hé bÞ thu håi (bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt); t×nh h×nh båi th−êng cho hé gia ®×nh khi thu håi ®Êt; viÖc sö dông tiÒn båi th−êng do thu håi ®Êt; thu nhËp, viÖc lµm cña hé gia ®×nh sau khi bÞ thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ doanh nghiÖp ®èi víi hé gia ®×nh vµ lao ®éng sau khi thu håi ®Êt.v.v. - Ph¹m vi vµ quy m« ®iÒu tra, kh¶o s¸t. §−îc sù ®ång ý cña Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t t¹i 8 tØnh vµ thµnh phè cã tèc ®é ®« thÞ hãa nhanh, ®¹i diÖn cho c¶ ba miÒn cña ®Êt n−íc, ®ã lµ: Hµ Néi, H¶i Phßng, B¾c Ninh, Hµ T©y, §µ N½ng, B×nh D−¬ng, TP Hå ChÝ Minh vµ thµnh phè CÇn Th¬. §©y còng lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong qua tr×nh thu håi ®Êt. T¹i mçi tØnh, thµnh phè, ®Ò tµi chän hai quËn/huyÖn cã diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi nhiÒu nhÊt. Trong mçi quËn/huyÖn l¹i chän ra hai x·/ph−êng cã nhiÒu hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt. T¹i mçi x·/ph−êng, ®Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra, pháng vÊn 75 hé. Nh− vËy, mçi tØnh cã 300 hé gia ®×nh ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn, tæng céng ë 8 tØnh lµ 2400 hé. - Cïng víi viÖc ®iÒu tra c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh pháng vÊn c¸c c¸n bé ®Þa ph−¬ng. T¹i mçi tØnh, ®Ò tµi pháng vÊn 100 ng−êi, bao gåm c¸n bé cÊp tØnh (30 ng−êi), c¸n bé cÊp huyÖn (30 ng−êi), c¸n bé cÊp x· (20 ng−êi) vµ c¸n bé ban qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ (10 ng−êi), c¸n bé qu¶n lý c¸c dù ¸n (10 ng−êi). Tæng sè cã 800 c¸n bé ë 8 tØnh/thµnh phè ®−îc pháng vÊn. Néi dung pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng gåm cã 13 c©u hái liªn quan trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thu håi ®Êt ë ®Þa ph−¬ng, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh vµ n©ng cao thu nhËp ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, kiÕn nghÞ cña ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò hËu gi¶i phãng mÆt b»ng.v.v. Môc ®Ých cña viÖc pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng lµ nh»m thu thËp ý kiÕn cña c¸n bé c¸c cÊp ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi vÒ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch thu håi ®Êt, thùc tr¹ng ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt vµ kiÕn nghÞ cña ®Þa ph−¬ng vÒ chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt lao ®éng, viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. §Ó hoµn thµnh nhiÖm vô ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu ®iÒu tra, Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n d· cö h¬n 30 c¸n bé nghiªn 15 cøu, gi¶ng viªn cã kinh nghiÖm trùc tiÕp ®Õn lµm viÖc, trao ®æi víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng (tØnh, huyÖn, x·) vµ c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt ë 8 tØnh, thµnh phè. Thêi gian ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh trong th¸ng 7 vµ th¸ng 8 n¨m 2005. - §Ò tµi thu thËp sè liÖu, th«ng tin (theo mÉu phiÕu) vÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt, sè lao ®éng ®· cã viÖc lµm, møc sèng cña c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt trªn ph¹m vi quËn/huyÖn/thÞ x· vµ trªn ph¹m vi tØnh/thµnh phè. Môc tiªu cña viÖc thu thËp th«ng tin nµy lµ ®Ó n¾m b¾t th«ng tin tæng qu¸t vÒ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt. - C¸c phiÕu ®iÒu tra pháng vÊn, c¸c th«ng tin thu thËp ®−îc ®· ®−îc ®Ò tµi xö lý trªn m¸y tÝnh b»ng ch−¬ng tr×nh spss (xem phÇn phô lôc: kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra, pháng vÊn t×nh h×nh ®êi sèng viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi). - Ngoµi ra, Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi ®∙ trùc tiÕp lµm viÖc, nghe b¸o c¸o, trao ®æi vÒ chÝnh s¸ch thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, thùc tr¹ng lao ®éng, viÖc lµm, thu nhËp cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng nh−: Thµnh ñy vµ UBND thµnh phè §µ N½ng, UBND tØnh B¾c Ninh, UBND huyÖn Hoµi §øc vµ Ch−¬ng Mü (tØnh Hµ T©y), thÞ x· Hµ §«ng, Ban qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp B¾c Ninh vµ mét sè ®Þa ph−¬ng kh¸c. 4.5. §Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o khoa häc, c¸c cuéc héi nghÞ ®Ó thu thËp ý kiÕn cña c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ khoa häc vÒ thùc tr¹ng ®êi sèng, thu nhËp, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc, cña ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt. 5. S¶n phÈm chñ yÕu cña ®Ò tµi - B¸o c¸o tæng hîp ®Ò tµi; - B¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi; - B¶n kiÕn nghÞ cña ®Ò tµi; - C¸c kû yÕu héi th¶o khoa häc cña ®Ò tµi; - B¸o c¸o cña c¸c ®Ò tµi nh¸nh, c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò, b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t ë 8 tØnh/thµnh phè. - Phô lôc vÒ kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra, kh¶o s¸t theo ch−¬ng tr×nh spss vµ excel vÒ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt. 16 - C¸c tµi liÖu liªn quan nh−: B¸o c¸o t×nh h×nh thu håi ®Êt vµ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng; kÕt qu¶ thu thËp, tæng hîp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, tµi liÖu dÞch… 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu, phô lôc (sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t), ®Ò tµi gåm c¸c phÇn lín sau ®©y: - PhÇn thø nhÊt: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia - PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng thu håi ®Êt vµ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tÕ cña Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. - PhÇn thø ba: Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi. - KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 17 PhÇn thø nhÊt Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia 1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thu håi ®Êt 1.1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ (CNH, H§H& §TH) lµ con ®−êng ph¸t triÓn cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. Trong thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i mµ khoa häc- c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh nh− vò b·o, kinh tÕ tri thøc ®ang dÇn ®i vµo cuéc sèng vµ toµn cÇu ho¸ lµ mét xu thÕ kh«ng g× cã thÓ c−ìng l¹i ®−îc, th× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®−êng gióp c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn rót ng¾n thêi gian so víi c¸c n−íc ®i tr−íc. Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nhiÒu quèc gia trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, CNH, H§H&§TH lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh lµm thay ®æi c¨n b¶n ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp truyÒn thèng, tiÓu n«ng sang ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi, hiÖn ®¹i vµ do ®ã còng lµm thay ®æi néi dung kinh tÕ – x· héi n«ng th«n. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, CNH, H§H &§TH cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, t¹o thµnh mét tiÕn tr×nh thèng nhÊt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. VÒ mÆt kinh tÕ, CNH, H§H lµm thay ®æi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang mét b−íc ph¸t triÓn míi vÒ chÊt, ®ã lµ nÒn kinh tÕ dùa trªn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chÊt l−îng cao. VÒ mÆt x· héi, ®ã lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, ®« thÞ ho¸ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi mµ ®ã lµ mét nÊc thang tiÕn ho¸ v−ît bËc cña x· héi víi mét tr×nh ®é v¨n minh míi, mét ph−¬ng thøc ph¸t triÓn míi. §ã lµ c¸ch thøc tæ chøc, bè trÝ lùc l−îng s¶n xuÊt, c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn x· héi ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n, ®ã lµ: 1) ph¸t triÓn ®« thÞ kÌm theo sù thu hÑp x· héi n«ng th«n; 2) lµm thay ®æi c¨n b¶n x· héi n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp. HiÖn t−îng ®« thÞ ho¸ ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng nhÊt cña sù biÕn ®æi x· héi trong thêi ®¹i ngµy nay. Cïng víi qu¸ tr×nh 18 c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ ®−îc coi nh− mét khÝa c¹nh quan träng cña sù vËn ®éng ®i lªn cña x· héi. §« thÞ ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö trong ®ã næi lªn mét vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi lµ n©ng cao vai trß cña ®« thÞ trong sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña x· héi. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm sù thay ®æi trong ph©n bè lùc l−îng s¶n xuÊt, tr−íc hÕt lµ trong sù ph©n bè d©n c−, trong kÕt cÊu nghÒ nghiÖp – x· héi, kÕt cÊu d©n sè, trong lèi sèng, v¨n ho¸. - §« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vµ ph©n bè l¹i lùc l−îng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, bè trÝ d©n c−, h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn sèng theo kiÓu ®« thÞ ®ång thêi ph¸t triÓn ®« thÞ theo chiÒu réng vµ theo chiÒu s©u trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ t¨ng quy m« d©n sè ë c¸c ®« thÞ. §ã lµ qu¸ tr×nh tËp trung, t¨ng c−êng, ph©n ho¸ c¸c ho¹t ®éng trong ®« thÞ vµ n©ng cao tû lÖ sè d©n thµnh thÞ trong c¸c vïng, c¸c quèc gia còng nh− trªn toµn thÕ giíi. §ång thêi, ®« thÞ ho¸ còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè lín vµ phæ biÕn réng r·i lèi sèng thµnh thÞ trong d©n c−. §« thÞ ho¸ cã hai h×nh thøc biÓu hiÖn chñ yÕu: Mét lµ, ®« thÞ ho¸ theo chiÒu réng, trong ®ã qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra t¹i c¸c khu vùc tr−íc ®©y kh«ng ph¶i lµ ®« thÞ. §ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh më réng quy m« diÖn tÝch c¸c ®« thÞ hiÖn cã trªn c¬ së h×nh thµnh c¸c khu ®« thÞ míi, c¸c quËn, ph−êng míi. Víi h×nh thøc nµy, d©n sè vµ diÖn tÝch ®« thÞ kh«ng ngõng gia t¨ng, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phi n«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng cña kinh tÕ ®« thÞ kh«ng ngõng më réng; c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®iÓm d©n c− ngµy cµng tËp trung. Sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi ®−îc t¹o ra trªn c¬ së ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp vµ trung t©m c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô ë vïng n«ng th«n vµ ngo¹i « lµ xu h−íng tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn, lµ nh©n tè më ®−êng thóc ®Èy lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §« thÞ ho¸ theo chiÒu réng lµ h×nh thøc phæ biÕn hiÖn nay ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi kú ®Çu c«ng nghiÖp hãa; Hai lµ, ®« thÞ ho¸ theo chiÒu s©u, ®ã lµ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c ®« thÞ hiÖn cã. MËt ®é d©n sè cã thÓ tiÕp tôc t¨ng cao, ph−¬ng thøc vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngµy cµng ®a d¹ng, thùc lùc khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ ngµy cµng t¨ng c−êng; hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi còng ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. §« thÞ ho¸ theo chiÒu s©u lµ qu¸ tr×nh th−êng xuyªn vµ lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ®ã ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý ®« thÞ vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trªn ®Þa bµn ®« thÞ th−êng xuyªn vËn ®éng vµ ph¶i biÕt ®iÒu tiÕt, tËn dông tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸ trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi ë ®« thÞ. 19