Tài liệu Thực trạng hạch toán lao động và tiền lương tại công ty thiết kế công hoá chất

PhÇn I:nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n lao ®éng vµ tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p nãi riªng 1.1 Bản chất và vai trò của tiền lương và lao động: 1.1.1 Khái niệm, bản chất, ý nghĩa của tiền lương: Để tiến hành hoạt động sản xuất, chúng ta cần phải có 3 yếu tố cơ bản sau: Tư liệu lao động Đối tượng lao động Và søc lao động Trong đó lao động là yếu tố có tính chất quyết định. Lao động là hoạt động chân tay và hoạt động trí óc của con người nhằm biến đổi các vật thể tự nhiên thành những vật phẩm cần thiết để thoả mãn nhu cầu của xã hội. Trong một chế độ xã hội, việc sáng tạo ra của cải vật chất không thể tách rời khỏi lao động, lao động là điều kiện đầu tiên, cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Xã hội càng phát triển, tính quyết định của lao động con người đối với quá trình tạo ra của cải vật chất cho xã hội càng biểu hiện rõ rệt. Tiền lương là một phạm trù kinh tế gắn liền với lao động, tiền tệ và nền sản xuất hàng hoá . Để đảm bảo tiến hành liên tục quá trình tái sản xuất, trước hết cần phải đảm bảo tái sản xuất sức lao động, nghiã là sức lao động mà con người bỏ ra phải được bồi hoµn dưới dạng thù lao lao động. Tiền lương là biểu hiện bằng tiền của bộ phận sản phẩm xã hội mà người lao động được sử dụng để bù đắp hao phí lao động của mình trong quá trình sản xuất nhằm tái sản xuất sức lao động. Mặt khác, tiền lương là một bộ phận cấu thành nên giá trị sản phẩm do lao động tạo ra. Tuỳ theo cơ chế quản lý mà tiền lương có thể được xác định là một bộ phận của chi phí sản xuất kinh doanh cấu thành nên giá thành sản phẩm hay được xác định là một bộ phận của thu nhập - kết quả tài chính cuối cùng của hoạt động sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp. Tiền lương là số lượng tiền tệ mà người sử dụng lao động trả cho người lao động theo chức năng nghiệp vụ quy định, là giá cả sức lao động. 1 Nó được hình thành trên cơ sở giá trị sức lao động thông qua sự thoả thuận giữa người có sức lao động và người sử dụng lao động. Cả hai chủ thể đó đều chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế, trong đó quy luật cung cầu và quy luật giá trị giữ vai trò chủ đạo. Trong việc trả lương cho người lao động trong lao động sản xuất thì Nhà nước cũng tham gia một cách gián tiếp bằng cách tạo ra một môi trường thuận lợi cho cả hai chủ thể. Mỗi chế độ chính trị và các mức lương cụ thể đều do Nhà nước thống nhất ban hành để đảm bảo cho người lao động có nguồn thu nhập tối thiểu để họ thoả mãn nhu cầu chung như: ăn, ở, sinh hoạt, đi lại ở mức cần thiết... Lao động của con người là yếu tố trung gian, giữ vai trò quyết định trong quá trình sản xuất. Việc đánh giá đúng vai trò của con người trong lao động, sản xuất sẽ tạo ra kết quả theo ý muốn. Tuy nhiên, lao động không phải là hàng hoá vì nó là hoạt động có ý thức của con người tác động vào tự nhiên thông qua các tư liệu sản xuất để đem lại những sản phẩm có ích cho xã hội. Người ta mua bán khả năng lao động - sức lao động của mỗi người. Người lao động sau khi sử dụng sức lao động của mình tạo ra sản phẩm thì được trả một số tiền công nhất định. Như vậy sức lao động của người lao động được đem ra trao đổi để lấy tiền công. Vậy có thể coi sức lao động là một hàng hoá đặc biệt và tiền lương, tiền công chính là giá cả của hàng hoá. Hàng hoá sức lao động cũng như mọi hàng hoá khác đều có hai thuộc tính, đó là: giá trị và giá trị sử dụng. Giá trị sử dụng của sức lao động chính là năng lực sáng tạo ra những giá trị lao động mới trong hàng hoá và trong tiêu dùng hay thực hiện giá trị sử dụng của hàng hoá sức lao động diễn ra trong quá trình sản xuất. Giá trị hàng hoá sức lao động là chi phí đào tạo, là những tư liệu sinh hoạt cần thiết để duy trì đời sống của người lao động và gia đình họ, giúp họ khôi phục lại những hao phí về năng lực, thể chất và tinh thần sau quá trình lao động. Giá trị hàng hoá sức lao động thay đổi trong từng giai đoạn và có sự khác nhau giữa các vùng, giữa các quốc gia do tiêu dùng và đời sống của mỗi con người và mỗi tầng lớp dân cư là khác nhau. Tiêu chuẩn đời sống con người liên quan mật thiết tới thu nhập của họ. Thu nhập của một người tăng thì mức sống của anh ta cũng được cải thiện và nâng cao. 2 Ngược lại, thu nhập của một người giảm thì mức sống của anh ta cũng giảm và khó khăn hơn. Trong nền kinh tế thị trường, có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, sức lao động đã được thừa nhận là hàng hoá. Vì vậy thị trường sức lao động, hội chợ việc làm, trung tâm giới thiệu việc làm..v.v...được hình thành là một điều tất yếu người ta có quyền tự do lựa chọn công việc, người làm việc theo giá cả mà họ cho là hợp lý, do đó mà giá cả lao động luôn biến đổi. Vì là hàng hoá nên sức lao động được đem ra trao đổi trên thị trường lao động trên cơ sở thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động. Giá cả sức lao động có thể tăng hoặc giảm tuỳ thuộc vào cung cầu hàng hoá sức lao động. Nếu cung lớn hơn cầu thì giá cả sức lao động giảm và ngược lại nếu có cầu lớn hơn cung thì giá cả sức lao động sẽ tăng lên. Bên cạnh đó giá cả sức lao động còn tuỳ thuộc vào giá trị các tư liệu sinh hoạt. Giá tiền công luôn biến động song nó phải xoay quanh giá trị sức lao động. Bởi vì hàng hoá sức lao động cũng như các loại hàng hoá khác, nó đòi hỏi khách quan yêu cầu tính đúng, tính đủ giá trị của nó. Tuy nhiên dù giá tiền công biến động thì vẫn phải luôn đảm bảo mức lương tối thiểu cho người lao động để họ có thể tái sản xuất sức lao động của mình, tiếp tục làm việc. Trong cơ chế thị trường, tiền công chỉ ®îc tr¶ cho những hoạt động có ích, những hoạt động mang lại giá trị vật chất hoặc tinh thần cho xã hội. Song tiền công mà người sử dụng lao động trả cho người lao động lại căn cứ vào số lượng, chất lượng sản phẩm được sản xuất ra, ai làm nhiều, ai có trình độ tay cao, tạo ra nhiều sản phẩm người đó sẽ nhận được nhiều tiền công. Và ngược lại ai làm ít, có trình độ tay nghề thấp, làm ra được ít sản phẩm hơn họ sẽ nhận được tiền công ít hơn. Sự công bằng xã hội là làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít và không làm thì không hưởng. Bản chất của tiền công là giá cả sức lao động, tiền lương là biểu hiện bằng tiền của chi phí nhân công mà doanh nghiệp trả cho người lao động theo thời gian, khối lượng công việc mà họ đã cống hiến cho doanh nghiệp. 3 1.1.2 Vai trò (chức năng) của tiền lương: Tiền lương có các vai trò, chức năng chủ yếu sau:  Chức năng tái sản xuất sức lao động.  Chức năng thước đo giá trị sức lao động.  Chức năng kích thích sức lao động.  Chức năng điều tiết lao động.  Chức năng đòn bẩy kinh tế. 1.1.2.1 Chức năng tái sản xuất sức lao động: Sức lao động là công năng về cơ bắp, tinh thần của người lao động. Trong quá trình lao động, công năng đó sẽ tiêu hao dần vào quá trình sản xuất. Tiền lương lúc này sẽ giữ vai trò khôi phục lại công năng đó. Tái sản xuất sức lao động là một yêu cầu tất yếu không phụ thuộc vào một điều kiện khách quan nào, là cơ sở tối thiểu để đảm bảo tác động trở lại sản xuất. Tiền lương phải đủ nuôi sống người lao động và gia đình họ, đảm bảo những nhu cầu tối thiểu trong cuộc sống của người lao động để từ đó có thể tái sản xuất sức lao động và một lực lượng sản xuất. Nếu những điều kiện này không được thực hiện thì sẽ không đảm bảo tái sản xuất sức lao động và quá trình tái sản xuất xã hội không đảm bảo tiến hành bình thường ngay cả tái sản xuất giản đơn. Quá trình tái sản xuất sức lao động được tiến hành bởi việc trả công cho người lao động thông qua tiền lương. Như vậy chức năng tái sản xuất sức lao động là yêu cầu tối thiểu của tiền lương, có như vậy người lao động mới duy trì được sức lao động, năng lực làm việc lâu dài, có hiệu quả. Tóm lại, để tái sản xuất sức lao động, tiền lương phải ®¶m b¶o ®ñ ba ®iÒu kiÖn sau:  Duy trì và phát triển sức lao động của chính bản thân người lao động.  Sản xuất ra sức lao động mới. 4  Tích luỹ kinh nghiệm, hoàn thành kỹ năng lao động, nâng cao trình độ tay nghề, tăng cường chất lượng lao động. 1.1.2.2 Chức năng thước đo giá trị sức lao động: Như đã nêu ở trên, giá trị sức lao động là chi phí đào tạo, là những tư liệu sinh hoạt cần thiết để duy trì đời sống của người lao động và gia đình họ, giúp họ khôi phục những hao phí về năng lực, thể chất và tinh thần sau quá trình lao động. Biểu hiện của giá trị sức lao động là cơ sở điều chỉnh giá cả sức lao động cho phù hợp mỗi khi giá cả biến động nói chung và giá cả sức lao động biến động nói riêng. 1.1.2.3 Chức năng kích thích lao động: Chính sách tiền lương là những đảm bảo có tính pháp lý của Nhà nước buộc người sử dụng lao động phải trả theo công việc đã hoàn thành của người lao động đảm bảo quyền lợi tối thiểu mà họ được hưởng. Từ đó mới phát huy được chức năng kích thích sức lao động, căn cứ vào yêu cầu cơ bản này thông qua thực tiễn tình hình kinh tế xã hội mà Nhà nước định ra chế độ tiền lương phù hợp như một văn bản bắt buộc đối với người sử dụng lao động. Các cơ sỏ sản xuất kinh doanh lấy một phần thu nhập do kết quả sản xuất kinh doanh của đơn vị mình để trả lương. Người lao động được giới hạn mức lương giữa mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định và kết quả sản xuất kinh doanh của đơn vị, chính điều này có tác dụng buộc người lao động tự giác tiết kiệm lao động cũng như các chi phí khác trong quá trình sản xuất kinh doanh, sản xuất sản phẩm. 1.1.2.4 Chức năng điều tiết lao động: Thông qua hệ thống bậc lương, thang lương và các chế độ phụ cấp theo lương được xác định cho từng vùng, từng ngành nghề nhất định, với mức tiền lương đúng đắn và thoả mãn, người công nhân tự giác hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tiền lương chính là yếu tố tạo động lực trong sản xuất, là công cụ điều tiết lao động giữa các vùng các ngành trên toàn lãnh thổ, tạo ra cơ cấu lao động hợp lý. Đó là điều kiện cơ bản để Nhà nước thực hiện kế hoạch phát triển cân đối giữa ngành và lãnh thổ. 1.1.2.5 Chức năng làm đòn bẩy kinh tế: 5 Trong quá trình lao động, lợi ích kinh tế là động lực thúc đẩy con người đồng thời thúc đẩy những hoạt động kinh tế xã hội nhất định. Chính vì vậy đặt ra là phải giải quyết tốt lợi ích tốt cho người lao động có như vậy mới kích thích họ bộc lộ năng lực của mình. Lợi ích cá nhân của người lao động là động lực trực tiếp và quan trọng đối với sự phát triển của kinh tế và sự phát triển của xã hội. Khi giải quyết đúng đắn chính sách tiền lương sẽ phát huy được sức mạnh của mỗi cá nhân trong việc thực hiện mục tiêu kinh tế xã hội của mỗi doanh nghiệp. Bên cạnh đó tổ chức tiền lương phải đảm bảo thúc đẩy người lao động phát huy năng lực, đảm bảo công bằng và bình đẳng xã hội. Mở rộng áp dụng linh hoạt các hình thức tiền thưởng để cùng với tiền lương góp phần làm động lực thúc đẩy mỗi người lao động đem lại nhiều lợi ích cho xã hội và cả doanh nghiệp. Thực tế cho thấy rằng khi được trả công xứng đáng người lao động sẽ tích cực làm việc, sẽ không ngừng cố gắng hoàn thiện mình hơn nữa và ngược lại, nếu người lao động không được trả công xứng đáng với sức lao động họ bỏ ra thì có những cuộc đình công, b·i c«ng, biểu tình, đấu tranh đòi quyền lợi.... Tiền công có một ý nghĩa rất quan trọng, nó như một đòn bẩy kinh tế đối với người sử dụng lao động nói chung và những doanh nghiệp nói riêng. Khi sử dụng tốt đòn bẩy này thì sẽ mang lại hiệu quả cao và ngược lại nếu không sử dụng tốt đòn bẩy này thì sẽ không đạt được kết quả như mong muốn. 1.1.3 Phân loại tiền lương và lao động : 1.1.3.1 Phân loại lao động: Một trong những nguyên tắc hạch toán lao động và tiền lương là phải phân loại lao động hợp lý. Do lao động trong doanh nghiệp có nhiều loại khác nhau nên để thuận lợi cho việc quản lý và hạch toán, cần thiết phải tiến hành phân loại. Phân loại lao động là việc sắp xếp lao động vào các nhóm khác nhau theo những đặc trưng nhất định. Thông thường lao động được phân theo các tiêu thức sau: 1.1.3.1.1 Phân loại lao động theo thời gian lao động: 6 Theo thời gian lao động có thể chia tổng số lao động của doanh nghiệp thành hai loại: Lao động thường xuyên trong danh sách (gồm cả số hợp đồng ngắn hạn và dài hạn) và lao động tạm thời, mang tính thời vụ. Cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp nắm được tổng số lao động của mình, từ đó có thể cã kế hoạch bồi dưỡng, sử dụng, tuyển dụng và huy động khi cần thiết. Đồng thời, xác định các khoản nghĩa vụ đối với người lao động và với Nhà nước được chính xác. Lao động tạm thời mang tính thời vụ là số lao động mà do nhu cầu thời vụ, doanh nghiệp thuê mướn tạm thời để giải quyết một số công việc không đòi hỏi kỹ thuật, tay nghề giỏi ... 1.1.3.1.2 Phân loại lao động theo chức năng và nhiệm vụ của lao động trong quá trình sản xuất kinh doanh: Theo cách này, tổng số lao động trong doanh nghiệp có thể chia làm ba loại: Lao động thực hiện chức năng sản xuất, chế biến: bao gồm những lao động tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ như công nhân trực tiếp sản xuất, nhân viên phân xưởng.... Lao động thực hiện chức năng bán hàng: là những lao động tham gia hoạt động tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá, lao vụ, dịch vụ như nhân viên bán hàng, tiếp thị, nghiên cứu thị trường ... Lao động thực hiện chức năng quản lý: là những lao động tham gia hoạt động quản trị kinh doanh và quản lý hành chính của doanh nghiệp như các nhân viên quản lý kinh tế, nhân viên quản lý hành chính... Cách phân loại này có tác dụng giúp cho việc tập hợp chi phí lao động được kịp thời, chính xác, phân định được chi phí sản xuất và chi phí thời kỳ. 1.1.3.1.3 Phân loại lao động theo quan hệ với quá trình sản xuất: Dựa theo mối quan hệ của lao động với quá trình sản xuất, lao động của doanh nghiệp được chia thành hai loại sau: 7 Lao động trực tiếp sản xuất: lao động trực tiếp sản xuất chính là bộ phận công nhân trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ. Thuộc loại này bao gồm những người điều khiển thiết bị, máy móc để sản xuất sản phẩm ( kể cả cán bộ kỹ thuật trực tiếp sử dụng), những người vụ quá trình sản xuất (vận chuyển, bốc dỡ nguyên vật liệu trong nội bộ, sơ chế nguyên vật liệu trước khi đưa vào dây chuyền...) Lao động gián tiếp sản xuất: đây là bộ phận lao động tham gia một cách gián tiếp vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thuộc bộ phận này bao gồm nhân viên kỹ thuật ( trực tiếp làm công tác kỹ thuật hoặc tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn kỹ thuật), nhân viên quản lý kinh tế (trực tiếp lãnh đạo, tổ chức, quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh như giám đốc, phó giám đốc kinh doanh, cán bộ phòng ban kế toán, thống kê, cung tiêu.....), nhân viên quản lý hành chính (những người làm công tác tổ chức, nhân sự, văn thư, quản trị ...). Cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp đánh giá được tính hợp lý của cơ cấu lao động. Từ đó có biện pháp tổ chức, bố trí lao động phù hợp với yêu cầu công việc, tinh giảm bộ máy gián tiếp. 1.1.3.2 Phân loại tiền lương: Cũng như lao động, phân loại tiền lương một cách phù hợp là nguyên tắc của hạch toán lao động và tiền lương. Do tiền lương có nhiều loại vói tính chất khác nhau, chi trả cho các đồng thời khác nhau nên cần phân loại tiền lương theo tiêu thức phù hợp. Trên thực tế có rất nhiều cách phân loại tiền lương: 1.1.3.2.1 Phân loại tiền lương theo ®èi tîng trả lương: Theo cách phân loại này, tiền lương được phân thành hai loại: Tiền lương trả cho lao động trực tiếp sản xuất: là tiền lương trả cho bộ phận công nhân trực tiếp sản xuất hay trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ (công nhân điều khiển thiết bị, máy móc để sản xuất sản phẩm, cán bộ kỹ thuật trực tiếp sử dụng, 8 những người phục vụ quá trình sản xuất, sơ chế nguyên vật liệu trước khi đưa vào dây chuyền). Tiền lương trả cho lao động gián tiếp sản xuất: là tiền lương trả cho bộ phận lao động tham gia một cách gián tiếp vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ( nhân viên kỹ thuật, nhân viên quản lý kinh tế, nhân viên quản lý hành chính...). 1.1.3.2.2 Phân loại tiền lương theo chức năng, nhiệm vụ của tiền lương: Theo cách phân loại này, tổng số quỹ lương của doanh nghiệp bao gồm ba loại tiền lương sau : Tiền lương trả cho lao động thực hiện chức năng sản xuất: là bộ phận tiền lương trả cho những lao động tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp voà quá trình sản xuất, chế tạo các sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ. Tiền lương trả cho lao động thực hiện chức năng bán hàng: là bộ phận tiền lương trả cho lao ®éng tham gia vµo ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô. TiÒn l¬ng tr¶ cho lao ®éng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý: lµ bé phËn tiÒn l¬ng tr¶ cho nh÷ng ngêi lao ®éng tham gia ho¹t ®éng qu¶n trÞ kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh cña doanh nghiÖp. 1.1.3.2.3 Ph©n lo¹i tiÒn l¬ng theo c¸ch thøc h¹ch to¸n: Theo c¸ch nµy, tæng sè quü l¬ng cña doanh nghiÖp bao gåm hai lo¹i tiÒn l¬ng sau: TiÒn l¬ng chÝnh: lµ bé phËn tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian thùc tÕ cã lµm viÖc bao gåm c¶ tiÒn l¬ng cÊp bËc, tiÒn thëng vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt tiÒn l¬ng, thêng xuyªn (phô cÊp th©m niªn, phô cÊp thªm giê....) vµ c¸c lo¹i tiÒn thëng trong s¶n xuÊt (thëng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm,thëng tiÕt kiÖm vËt t, thëng s¸ng kiÕn....). TiÒn l¬ng phô: lµ bé phËn tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian thùc tÕ kh«ng lµm viÖc nhng ®îc chÕ ®é quy ®Þnh nh nghØ phÐp, héi häp, häc tËp, lÔ tÕt, ngõng s¶n xuÊt..v..v.... 9 ViÖc ph©n chia tiÒn l¬ng chÝnh, tiÒn l¬ng phô cã ý nghÜa quan träng trong c«ng t¸c kÕ to¸n tiÒn l¬ng vµ ph©n tÝch c¸c kho¶n môc chi phÝ tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nã gióp cho viÖc tÝnh to¸n, ph©n bæ chi phÝ tiÒn l¬ng ®îc chÝnh x¸c vµ cung cÊp th«ng tin cho viÖc ph©n tÝch chi phÝ tiÒn l¬ng. Trong c«ng t¸c kÕ to¸n, tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt thêng ®îc h¹ch to¸n trùc tiÕp vµo chi phÝ s¶n xuÊt cho tõng lo¹i s¶n phÈm v× tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt cã quan hÖ trùc tiÕp tíi khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, cã quan hÖ víi n¨ng suÊt lao ®éng. Trêng hîp doanh nghiÖp cã thùc hiÖn trÝch tríc chi phÝ tiÒn l¬ng nghØ phÐp th× sÏ c¨n cø vµo tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ®Ó tÝnh sè trÝch tríc tiÒn l¬ng nghØ phÐp vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. TiÒn l¬ng phô cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt kh«ng g¾n bã víi viÖc chÕ t¹o ra s¶n phÈm còng nh kh«ng quan hÖ ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng cho nªn tiÒn l¬ng phô ®îc ph©n bæ mét c¸ch gi¸n tiÕp vµo chi phÝ s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm. TiÒn l¬ng phô thêng ®îc ph©n bæ cho tõng lo¹i s¶n phÈm c¨n cø theo tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt cña tõng lo¹i s¶n phÈm. 1.1.4 Nguyªn t¾c tÝnh tr¶ l¬ng: Tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng mét mÆt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, thÓ hiÖn n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng ®îc t¨ng lªn, sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt, ph©n phèi lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c ®¬n vÞ vµ c¸c bé phËn cña tõng cÊp qu¶n lý b¶o ®¶m khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng h¨ng say lµm viÖc. MÆt kh¸c tr¶ l¬ng ph¶i tu©n thu quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng cã tÝnh c¸c yÕu tè nhu cÇu søc lao ®éng ®îc tho¶ thuËn gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng. Bëi thÕ yªu cÇu cña vÊn ®Ò nµy lµ ph¶i tu©n thñ quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng cã tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè nhu cÇu søc lao ®éng ®îc tho¶ thuËn gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng. Trong chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, ph©n phèi theo lao ®éng lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt. Bëi thÕ yªu cÇu cña vÊn ®Ò nµy lµ ph¶i tu©n theo cña nguyªn t¾c sau: Trong ®iÒu kiÖn nh nhau, lao ®éng ngang nhau th× tr¶ c«ng ngang nhau, lao ®éng kh¸c nhau th× tr¶ c«ng kh¸c nhau. Lao ®éng ngang nhau lµ lao ®éng cña nh÷ng ngêi cã cïng sè lîng, chÊt lîng lao ®éng. Trong doanh nghiÖp ph¶i vËn dông quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng, viÖc tr¶ l¬ng kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, tuæi t¸c, t«n gi¸o..... 10 ph¶i ®¶m b¶o tr¶ l¬ng c«ng b»ng cho ngêi lao ®éng gióp hä tÝch cùc phÊn ®Êu vµ yªn t©m c«ng t¸c, x©y dùng doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn. §¶m b¶o tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh h¬ tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n. Do tiÒn l¬ng lµ bé phËn cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ trong doanh nghiÖp cho nªn viÖc tr¶ l¬ng ph¶i can cø vµo n¨ng suÊt lao ®éng, g¾n chÆt tiÒn l¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng. Ngoµi c¸c yÕu tè tiÒn l¬ng cßn cã c¸c yÕu tè vÒ c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt, lao ®éng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc.... Do ®ã tiÒn l¬ng ph¶i cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kh«ng ngõng c¶i tiÕn khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt. TiÒn l¬ng b×nh qu©n chØ t¨ng lªn trªn c¬ së n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ, gi¶m bít thêi gian lao ®éng kÐm hiÖu qu¶.... nÕu nguyªn t¾c nµy bÞ vi ph¹m th× sÏ dÉn ®Õn nguy cã ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Møc l¬ng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së thë thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng.Møc l¬ng ta hîp ®ång ph¶i lín h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc quy ®Þnh. Ngêi lao ®éng ph¶i ®îc hëng l¬ng theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng lao ®éng vµ kÕt qu¶ lao ®éng.Tuy nhiªn, ngêi lao ®éng kh«ng quan t©m vÒ khèi lîng tiÒn l¬ng mµ hä quan t©m thùc chÊt tíi khèi lîng t liÖu sinh ho¹t mµ hä nh©n ®îc th«ng qua tiÒn l¬ng. §ã chÝnh lµ sù kh¸c biÖt gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ. TiÒn l¬ng danh nghÜa: lµ khèi lîng tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng díi h×nh thøc tiÒn tÖ. §ã lµ sè tiÒn thùc tÕ ngêi lao ®éng nhËn ®îc, tuy vËy cïng víi mét sè tiÒn nh nhau ngêi lao ®éng sÏ mua ®îc khèi lîng hµng ho¸, dÞch vô kh¸c nhau ë c¸c thêi ®iÓm c¸c vïng kh¸c nhau do sù biÕn ®æi thêng xuyªn cña gi¸ c¶.  TiÒn l¬ng thùc tÕ: ®îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô mµ ngêi lao ®éng nh©n ®îc th«ng qua tiÒn l¬ng danh nghÜa. TiÒn l¬ng thùc tÕ phô thuéc hai yÕu tè: Tæng tiÒn l¬ng nhËn ®îc (tiÒn l¬ng danh nghÜa). 11 ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô. Nh vËy, tiÒn l¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l¬ng danh nghÜa cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau, biÓu hiÖn qua c«ng thøc sau: TiÒn l¬ng thùc tÕ = TiÒn l¬ng danh nghÜa ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô Khi chØ sè tiÒn l¬ng danh nghÜa t¨ng nhanh h¬n chØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô th× cã nghÜa lµ thu nhËp thùc tÕ, tiÒn l¬ng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng t¨ng lªn. Khi tiÒn l¬ng kh«ng ®¶m b¶o ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn lµ lóc tiÒn l¬ng kh«ng hoµn thµnh chøc n¨ng quan träng nhÊt cña nã lµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Do ®ã mµ ®ßi hái c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i lu«n lu«n quan t©m tíi tiÒn l¬ng thùc tÕ. ThÕ nhng quyÒn quyÕt ®Þnh l¹i do ngêi lao ®éng, bëi v× nhµ s¶n xuÊt tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng th«ng qua sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña hä. Sè lîng lao ®éng thÓ hiÖn møc hao phÝ thêi gian dïng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Cßn chÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn tr×nh ®é tay nghÒ cña ngêi c«ng nh©n. V× vËy viÖc x¸c ®Þnh sè lîng lao ®éng sÏ cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ tiÒn l¬ng tr¶ cho mäi c«ng viÖc.Tãm l¹i, tiÒn l¬ng cã vai trß quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®Ó thÊy hÕt t¸c dông cña tiÒn l¬ng th× ph¶i nhËn thøc chóng ®Çy ®ñ ®Ó lùa chän h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng cho thÝch hîp vµ ®Æc biÖt lµ ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c tÝnh tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng ®Ó tiÒn l¬ng ph¸t huy ®îc chøc n¨ng, vai trß cña nã. 1.1.5 NhiÖm vô cña h¹ch to¸n lao ®éng vµ tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n trÝnh theo l¬ng: §Ó lµm trßn chøc n¨ng (nhiÖm vô) cña m×nh, h¹ch to¸n lao ®éng tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng cã nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ nh sau: 1) Tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu: Tæ chøc c«ng t¸c ghi chÐp ban ®Çu, xö lý vµ ghi sæ kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô, sè liÖu liªn quan ®Õn sè lîng lao ®éng, thêi gian kÕt qu¶ lao ®éng, tiÒn l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn.TÝnh l¬ng vµ trÝch c¸c kho¶n theo l¬ng, ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng ®óng ®èi tîng sö dông lao ®éng. Tæ chøc cung cÊp th«ng tin, b¸o c¸o vµ ph©n tÝch chi phÝ tiÒn l¬ng, b¶o 12 hiÓm x· héi,b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn trong chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2) Cïng kÕt hîp ®Ó vËn dông ph¬ng thøc tr¶ l¬ng hîp lý: Tæ chøc tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn, tÝnh b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ ®óng chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ lao ®éng, tiÒn l¬ng quy ®inh. 3) KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh c¸c chÕ ®é vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn thëng, chÕ ®é phô cÊp ®èi víi ngêi lao ®éng... 4) Híng dÉn kiÓm tra c¸c bé phËn liªn quan thùc hiÖn viÖc cung cÊp th«ng tin ®Ó tÝnh l¬ng, thëng, qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn nh chÊm c«ng kª khai khèi lîng s¶n phÈm c«ng viÖc, tÝnh trÝch vµ chi b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn.... Híng dÉn c¸c nh©n viªn h¹ch to¸n ë bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c phßng ban thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu vÒ lao ®éng, tiÒn l¬ng, më sæ cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n nghiÖp vô lao ®éng tiÒn l¬ng theo ®óng chÕ ®é, ®óng ph¬ng ph¸p. 5) LËp b¸o c¸o vÒ lao ®éng tiÒn l¬ng thuéc phÇn viÖc do m×nh phô tr¸ch. §Þnh kú tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông thêi gian lao ®éng, chi phÝ nh©n c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m khai th¸c sö dông triÖt ®Ó, cã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng lao ®éng s½n cã trong doanh nghiÖp. 1.2 C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng, néi dung quü l¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng: 1.2.1 C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng: HiÖn nay ë níc ta, viÖc tÝnh tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ®îc tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc chñ yÕu sau: H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian: 13 Theo h×nh thøc nµy, tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ®îc tÝnh theo thêi gian lµm viÖc, cÊp bËc vµ thang l¬ng theo tiªu chuÈn ®îc Nhµ níc quy ®Þnh tuú theo yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý thêi gian lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. ViÖc tÝnh tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thÓ tiÕn hµnh tr¶ l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n vµ tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng. Tr¶ l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n: l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n phô thuéc vµo cÊp bËc c«ng nh©n cao hay thÊp vµ thêi gian lµm viÖc nhiÒu hay Ýt bao gåm ba lo¹i sau: TiÒn l¬ng th¸ng (F th¸ng): lµ tiÒn l¬ng tr¶ cè ®Þnh hµng th¸ng trªn c¬ së hîp ®ång lao ®éng, ®· ®îc quy ®Þnh cho tõng bËc l¬ng trong b¶ng l¬ng, thêng ¸p dông cho c¸n bé, nh©n viªn gi¸n tiÕp. L¬ng th¸ng (F th¸ng) = L¬ng cÊp bËc th¸ng  TiÒn l¬ng ngµy (f ngµy): lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét ngµy lµm viÖc vµ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy tiÒn l¬ng th¸ng chia cho sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng. ¸p dông tr¶ l¬ng cho nh©n viªn trong thêi gian häc tËp, héi häp hoÆc lµm nhiÖm vô kh¸c, ngêi lao ®éng hîp ®ång ng¾n h¹n. fng = Fthg Sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo quy ®Þnh  TiÒn l¬ng giê: lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét giê lµm viÖc. ¸p dông ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm. víi: fg = fng Sè giê lµm viÖc trong ngµy H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy Ýt ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm v× nã kh«ng khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng sö dông lao ®éng hîp lý, Ýt chó träng tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, n¨ng lîng, n©ng cao n¨ng suÊt m¸y mãc, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng: 14 Theo h×nh thøc nµy, kÕt hîp tr¶ l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n víi chÕ ®é tiÒn thëng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Møc l¬ng theo thêi gian Møc l¬ng = cã thëng thêi gian theo + TiÒn thëng §Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n, h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng ®îc ¸p dông. NghÜa lµ l¬ng cña ngêi lao ®éng ngoµi tiÒn l¬ng theo thêi gian cßn ®îc céng thªm mét kho¶n tiÒn kh¸c. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn tèt h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy cÇn quy ®Þnh râ rµng nh÷ng chØ tiªu vÒ sè lîng, chÊt lîng vµ kû luËt lao ®éng. H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh th¹o vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ mµ cßn g¾n víi thµnh tÝch cña tõng c«ng nh©n viªn th«ng qua chØ tiªu xÐt thëng mµ hä ®· ®¹t ®îc. u, nhîc ®iÓm: +u ®iÓm: DÔ lµm, dÔ tÝnh to¸n. +Nhîc ®iÓm: Cha ®¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng v× cha tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ chÊt lîng lao ®éng, cha ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng s½n cã cña ngêi lao ®éng, cha khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm: Theo h×nh thøc nµy, tiÒn l¬ng tÝnh tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo kÕt qu¶ lao ®éng, sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô ®· hoµn thµnh vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, c«ng viÖc vµ lao vô ®ã. Tuú theo mèi quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng vµ kÕt qu¶ lao ®éng, tuú theo yªu cÇu qu¶n lý vÒ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, t¨ng nhanh s¶n phÈm vµ chÊt lîng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c h×nh thøc tiÒn l¬ng s¶n phÈm sau: TiÒn l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ: TiÒn l¬ng ®îc lÜnh: F=Q*fQ 15 Trong ®ã: Q: lµ sè lîng s¶n phÈm lao vô, c«ng viÖc hoµn thµnh fQ: lµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng s¶n phÈm ®· quy ®Þnh TiÒn l¬ng ®îc lÜnh tÝnh theo sè lîng s¶n phÈm kh«ng h¹n chÕ, ®îc ¸p dông cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. TiÒn l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: C¨n cø vµo kÕt qu¶ lao ®éng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt vµ ngêi phô viÖc ®· phôc vô ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng s¶n phÈm gi¸n tiÕp. Trêng hîp nµy ®îc ¸p dông tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n phô viÖc. TiÒn l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng: §©y lµ h×nh thøc tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp kÕt hîp víi chÕ ®é tiÒn thëng trong s¶n xuÊt: Thëng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, thëng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thëng tiÕt kiÖm vËt t..... TiÒn l¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: Theo h×nh thøc nµy ngoµi TiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm trùc tiÕp cßn tuú theo møc ®é vît ®Þnh møc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó tÝnh thªm mét kho¶n tiÒn l¬ng theo tû lÖ luü tiÕn. Trêng hîp nµy ¸p dông khi cÇn ®Èy m¹nh tiÕn ®é thi c«ng hoÆc thùc hiÖn c«ng viÖc cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt. TiÒn l¬ng kho¸n theo khèi lîng c«ng viÖc: C¨n cø vµo khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh ®Õn giai ®o¹n cuèi cïng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc cÇn ph¶i hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nh»m khuyÕn khÝch lao ®éng, c¶i tiÕn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. ¦u, nhîc ®iÓm: + ¦u ®iÓm: §¶m b¶o thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n chÆt chÊt lîng víi sè lîng lao ®éng, ®éng viªn ngêi lao ®éng s¸ng t¹o, h¨ng say lao ®éng. + Nhîc ®iÓm: TÝnh to¸n phøc t¹p ph¶i x¸c ®Þnh møc lao ®éng cô thÓ cho tõng c«ng viÖc, tõng cÊp bËc thî võa cã c¨n cø kü thuËt, võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng cô thÓ cña doanh nghiÖp. 16 §Ó thc hiÖn tèt h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: X¸c ®Þnh ®îc c¸c ®Þnh møc cã c¨n cø khoa häc, t¹o ®iÒu kiÖn tÝnh ®¬n gi¸ tr¶ l¬ng chÝnh x¸c. Tæ chøc tèt n¬i lµm viÖc, cung cÊp ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi vËt t, n¨ng lîng, lo¹i trõ tèi ®a c¸c yÕu tè kh¸ch quan lµm ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. Tæ chøc tèt c«ng t¸c thèng kª, nghiÖm thu s¶n phÈm. Lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc, vËn ®éng vµ thuyÕt phôc ngêi lao ®éng, ®Ó hä tù gi¸c ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm m×nh lµm ra kh«ng ch¹y theo sè lîng. 1.2.2 Néi dung quü l¬ng: Quü tiÒn l¬ng lµ toµn bé sè tiÒn l¬ng tÝnh theo sè c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp do doanh nghiÖp trùc tiÕp qu¶n lý vµ chi tr¶ l¬ng, bao gåm c¸c kho¶n sau: TiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian TiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm TiÒn l¬ng c«ng nhËt, l¬ng kho¸n TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt do nguyªn nh©n kh¸ch quan TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian ®iÒu ®éng c«ng t¸c ®i lµm nghÜa vô trong ph¹m vi chÕ ®é quy ®Þnh TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng chÕ t¹o ra s¶n phÈm háng trong ph¹m vi chÕ ®é quy ®Þnh TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng khi ®· nghØ phÐp, ®i häc theo chÕ ®é quy ®Þnh TiÒn tr¶ nhuËn bót, bµi gi¶ng TiÒn thëng cã tÝnh chÊt thêng xuyªn Phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê, thªm ca. 17 Phô cÊp d¹y nghÒ Phô cÊp c«ng t¸c lu ®éng Phô cÊp khu vùc, th©m niªn ngµnh nghÒ Phô cÊp tr¸ch nhiÖm Phô cÊp cho nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c khoa häc kü thuËt cã tµi n¨ng Phô cÊp häc nghÒ, tËp sù Trî cÊp th«i viÖc TiÒn ¨n gi÷a ca cña ngêi lao ®éng Ngoµi ra, trong quü tiÒn l¬ng cßn gåm c¶ kho¶n tiÒn chi trî cÊp b¶o hiÓm x· héi cho c«ng nh©n viªn trong thêi gian èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng (b¶o hiÓm x· héi tr¶ thay l¬ng). Quü tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp cÇn ®îc qu¶n lý vµ kiÓm tra mét c¸ch chÆt chÏ ®¶m b¶o viÖc sö dông quü tiÒn l¬ng mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Quü tiÒn l¬ng thùc tÕ ph¶i ®îc thêng xuyªn ®èi chiÕu víi quü l¬ng kÕ ho¹ch trong mèi quan hÖ víi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp trong kú ®ã nh»m ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c kho¶n tiÒn l¬ng kh«ng hîp lý, kÞp thêi ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®¶m b¶o thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, thùc hiÖn nguyªn t¾c møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng – b×nh qu©n nhanh h¬n møc t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n gãp phÇn h¹ thÊp chi phÝ trong s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝch luü x· héi. 1.2.3 C¸c kho¶n trÝch theo l¬ng: 1.2.3.1 Quü b¶o hiÓm x· héi: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, quü b¶o hiÓm x· héi ®îc h×nh thµnh b»ng c¸ch trÝch theo tû lÖ 20% trªn tæng sè quü l¬ng cÊp bËc vµ c¸c kho¶n phô cÊp thêng xuyªn (chøc vô, khu vùc, ®¾t ®á, th©m niªn) cña c«ng nh©n viªn chøc thùc tÕ ph¸t sinh trong th¸ng. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, tû lÖ trÝch b¶o hiÓm x· héi lµ 20%, trong ®ã: 15% do ®¬n vÞ hoÆc chñ sö dông lao ®éng nép, ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh 18 5% cßn l¹i do ngêi lao ®éng ®ãng gãp vµ ®îc trõ vµo l¬ng th¸ng (thu nhËp cña ngêi lao ®éng) Quü b¶o hiÓm x· héi ®îc chi tiªu cho c¸c trêng hîp ngêi lao ®éng èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ, tö tuÊt. Quü nµy do c¬ quan b¶o hiÓm x· héi qu¶n lý, dïng ®Ó båi thêng (trî cÊp) cho ngêi lao ®éng cã tham gia ®ãng gãp quü trong trêng hîp hä bÞ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. Nh÷ng kho¶n båi thêng (trî cÊp) thùc tÕ cho ngêi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së møc l¬ng hµng ngµy cña hä vµ thêi gian nghØ (cã chøng tõ hîp lÖ) vµ tû lÖ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi. TiÒn b¶o hiÓm x· héi trÝch ®îc trong kú sau khi trõ ®i c¸c kho¶n ®· trî cÊp cho ngêi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp (®îc c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ký duyÖt) phÇn cßn l¹i nép vµo c¬ quan b¶o hiÓm x· héi t©p trung. 1.2.3.2 Quü b¶o hiÓm y tÕ: Quü b¶o hiÓm y tÕ ®îc sö dông ®Ó ®µi thä cho ngêi lao ®éng tham gia ®ãng gãp c¸c kho¶n tiÒn kh¸m ch÷a bÖnh, viÖn phÝ, thuèc thang.... cho ngêi lao ®éng trong thêi gian èm ®au, sinh ®Î. Quü nµy ®îc h×nh thµnh b»ng c¸ch trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè thu nhËp t¹m tÝnh cña c«ng nh©n viªn chøc thùc tÕ ph¸t sinh trong th¸ng. Tû lÖ trÝch b¶o hiÓm y tÕ hiÖn hµnh lµ 3% trªn sè thu nhËp t¹m tÝnh, trong ®ã: 2% tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh, ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu 1t% trõ vµo thu nhËp cña ngêi lao ®éng Quü b¶o hiÓm y tÕ do c¬ quan b¶o hiÓm y tÕ thèng nhÊt qu¶n lý vµ trî cÊp cho ngêi lao ®éng qua m¹ng líi y tÕ. V× vËy, khi tÝnh ®îc møc trÝch b¶o hiÓm x· héi, c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép toµn bé cho c¬ quan b¶o hiÓm y tÕ. 1.2.3.3 Kinh phÝ c«ng ®oµn: Ngoµi ra, ®Ó cã nguån chi phÝ cho ho¹t ®éng c«ng ®oµn hµng th¸ng, doanh nghiÖp cßn ph¶i trÝch theo mét tû lÖ quy ®Þnh víi tæng sè quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ phô cÊp (phô cÊp chøc vô, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp khu vùc, phô cÊp thu hót, phô cÊp ®¾t ®á, phô cÊp ®Æc biÖt, phô cÊp ®éc 19 h¹i...) thùc tÕ ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng – kÓ c¶ lao ®éng hîp ®ång tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh ®Ó h×nh thµnh kinh phÝ c«ng ®oµn. Tû lÖ kinh phÝ c«ng ®oµn theo chÕ ®é hiÖn hµnh lµ 2% trªn tæng tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng thêng khi x¸c ®Þnh ®îc møc trÝch kinh phÝ c«ng ®oµn trong kú th× 1% ph¶i nép cho c«ng ®oµn cÊp trªn, 1% ®îc sö dông ®Ó chi tiªu cho ho¹t ®éng c«ng ®oµn t¹i doanh nghiÖp. 1.3 H¹ch to¸n chi tiÕt lao ®éng, tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng: 1.3.1 H¹ch to¸n lao ®éng, tiÒn l¬ng: H¹ch to¸n lao ®éng bao gåm viÖc h¹ch to¸n t×nh h×nh sö dông sè lîng lao ®éng vµ thêi gian lao ®éng, h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng. Tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n lao ®éng gióp cho doanh nghiÖp cã nh÷ng tµi liÖu ®óng ®¾n, chÝnh x¸c ®Ó kiÓm tra viÖc chÊp hµnh kû luËt lao ®éng, t×nh h×nh n¨ng suÊt lao ®éng, t×nh h×nh hiÖu suÊt c«ng t¸c. H¹ch to¸n lao ®éng sÏ cung cÊp cho doanh nghiÖp cã tµi liÖu ®óng ®¾n ®Ó tÝnh l¬ng, trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi cho c«ng nh©n viªn ®óng chÝnh s¸ch chÕ ®é Nhµ níc ®· ban hµnh còng nh nh÷ng quy ®Þnh cña doanh nghiÖp ®· ®Ò ra. 1.3.1.1 H¹ch to¸n t×nh h×nh sö dông sè lîng lao ®éng vµ thêi gian lao ®éng: 1.3.1.1.1 H¹ch to¸n t×nh h×nh sö dông sè lîng lao ®éng: Sè lîng lao ®éng trong doanh nghiÖp thêng cã sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m trong tõng ®¬n vÞ, bé phËn còng nh trong toµn doanh nghiÖp. Sù biÕn ®éng trong doanh nghiÖp cã ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu lao ®éng, chÊt lîng lao ®éng vµ do ®ã lµm ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn nguån vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó ph¶n ¸nh sè lîng lao ®éng hiÖn cã vµ theo dâi sù biÕn ®éng lao ®éng trong tõng ®¬n vÞ, bé phËn doanh nghiÖp sö dông “Sæ danh s¸ch lao ®éng”. Sæ sau khi lËp xong ph¶i ®îc ®¨ng ký víi c¬ quan qu¶n lý (phßng lao ®éng cÊp huyÖn) vµ ®îc lËp thµnh hai b¶n: mét b¶n do phßng tæ chøc 20