Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính từ thực tiễn ủy ban nhân d...

Tài liệu Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính từ thực tiễn ủy ban nhân dân thị xã phúc yên, tỉnh vĩnh phúc

.PDF
94
383
57

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN NGỌC ÁNH THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ GI¶I QUYÕT Tè C¸O HµNH CHÝNH Tõ THùC TIÔN ñY BAN NH¢N D¢N THÞ X· PHóC Y£N, TØNH VÜNH PHóC LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN NGỌC ÁNH THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ GI¶I QUYÕT Tè C¸O HµNH CHÝNH Tõ THùC TIÔN ñY BAN NH¢N D¢N THÞ X· PHóC Y£N, TØNH VÜNH PHóC Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN NHO THÌN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết lời cam đoan này để nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Ngọc Ánh MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH .................................................. 7 1.1. Khái niệm tố cáo và pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính ....... 7 1.1.1. Tố cáo và quyền tố cáo ........................................................................ 7 1.1.2. Pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính ......................................... 13 1.2. Quá trình hình thành và phát triển pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính qua Hiến pháp và pháp luật Việt Nam .......... 23 1.2.1. Pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính thời kỳ phong kiến ......... 23 1.2.2. Giai đoạn từ năm 1946 đến trước khi Hiến pháp năm 1980 được ban hành............................................................................................. 24 1.2.3. Giai đoạn từ năm 1980 đến trước khi Luật Tố cáo năm 2011 được ban hành ................................................................................... 27 1.2.4. Giai đoạn từ năm 2011 đến nay......................................................... 29 1.3. Pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính của một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam............... 30 1.3.1. Pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính của một số quốc gia trên thế giới ............................................................................................... 30 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .................................................. 35 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH TẠI ỦY BAN NHÂN NHÂN THỊ XÃ PHÚC YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC ...................... 37 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội ảnh hƣởng tới hoạt động giải quyết tố cáo hành chính tại UBND thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................ 37 2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội của thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc .......................................................................................... 37 2.1.2. Tình hình tố cáo trên địa bàn thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc........ 39 2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính tại UBND thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc ....................... 40 2.2.1. Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính tại UBND thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc...................................... 40 2.2.2. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính tại Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc ................................................ 43 2.3. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ..... 49 2.3.1. Những tồn tại, hạn chế ...................................................................... 49 2.3.2. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ..................................................... 54 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢƠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN ỦY BAN NHÂN DÂN THỊ XÃ PHÚC YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC ......................... 62 3.1. Phƣơng hƣớng thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính ........................................................................................ 62 3.1.1. Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính nhằm bảo vệ quyền con người ........................................................................... 62 3.1.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính nhằm nâng cao trách nhiệm của cơ quan công quyền trong hoạt động giải quyết tố cáo của công dân ................................................................. 64 3.2. Giải pháp nâng cao việc thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính .................................................................................. 66 3.2.1. Nhóm các giải pháp chung ................................................................ 66 3.2.2. Nhóm các giải pháp cụ thể cho địa phương ...................................... 73 3.2.3. Các biện pháp khác............................................................................ 80 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 85 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT KN: Khiếu nại KNTC: Khiếu nại, tố cáo TC: Tố cáo UBND: Ủy ban nhân dân DANH MỤC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1. Kết quả giải quyết tô cáo trên địa bàn thị xã Phúc Yên từ năm 2011 đến năm 2016 42 Bảng 2.2. Kết quả thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn thị xã Phúc Yên 44 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cách mạng tháng Tám thành công, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, Đảng và Nhà nước ta đã thường xuyên quan tâm đến các quyền cơ bản của công dân, trong đó có quyền khiếu nại, tố cáo. Nhằm tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền làm chủ trong việc tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội; kiểm tra, giám sát hoạt động của cán bộ, công chức, viên chức trong khi thi hành nhiệm vụ; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tập thể, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Đồng thời đề cao trách nhiệm của mỗi cấp, mỗi ngành phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân, giải quyết đúng đắn, kịp thời đơn thư tố cáo của công dân. Thị xã Phúc Yên là một trong 09 huyện, thị của tỉnh Vĩnh Phúc, là địa bàn tiếp giáp với Thủ đô Hà Nội. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy Đảng, UBND thị xã luôn quan tâm và thường xuyên chỉ đạo đối với công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân theo quy định của pháp luật và coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên của chính quyền thị xã. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung đã có những chuyển biến đáng kể, tuy nhiên, các vụ việc tố cáo trên địa bàn ngày càng có xu hướng tăng và phức tạp, đặc biệt là các đơn thư tố cáo vượt cấp. Thị ủy UBND thị xã Phúc Yên đã có nhiều cố gắng, quan tâm chỉ đạo giải quyết dứt điểm các vụ việc tố cáo hành chính nhưng vẫn chưa thực sự hiệu quả và chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Một số vụ việc tố cáo chưa được giải quyết đúng pháp luật, vi phạm nghiêm trọng các quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tập thể, công dân, tổ chức và cá nhân như: Việc xử lý không nghiêm túc, có trường hợp bao che cho người bị tố cáo; nhiều tố cáo không 1 được giải quyết đúng thời hạn quy định của pháp luật làm cho vụ việc tố cáo bị kéo dài. Việc tổ chức thực hiện kết luận tố cáo ở nhiều nơi chưa được quan tâm đúng mức. Việc tiếp nhận, xử lý đơn tố cáo nặc danh, mạo danh ở các địa phương còn khác nhau gây ra sự thiếu thống nhất trong việc áp dụng pháp luật. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp công dân tố cáo không đúng sự thật nhưng chưa được xử lý dứt điểm, hoặc một số công dân lợi dụng tố cáo để gây rối an ninh trật tự, gây mâu thuẫn mất đoàn kết nội bộ, nói xấu cán bộ, công chức, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước. Từ thực trạng tố cáo và giải quyết tố cáo hành chính tại Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên cùng những vấn đề thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, đảm bảo các quyền và lợi ích chính đáng của công dân đặt ra cho các nhà nghiên cứu phải tìm ra những nguyên nhân, bất cập, hạn chế và giải pháp qua thực hiện pháp luật tố cáo. Bản thân tôi là cán bộ trực tiếp tham gia công tác giải quyết tố cáo tại Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên. Vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính - Từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” để nghiên cứu, hoàn thiện luận văn thạc sỹ của mình. Tôi mong muốn đề tài này sẽ góp phần bổ sung và hoàn thiện hơn pháp luật về giải quyết tố cáo tại cơ quan hành chính nhà nước, nhằm nâng cao trách nhiệm của cơ quan công quyền trong việc thực hiện quyền con người, quyền công dân; khuyến khích người dân tích cực tham gia phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong hoạt động quản lý nhà nước, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội của địa phương cũng như của cả nước. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Hoàn thiện và thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo đã được các nhà 2 khoa học pháp lý nghiên cứu và được những người làm thực tiễn quan tâm. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu như: Luận án tiến sỹ Luật học của Trần Văn Sơn, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (năm 2006) “Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ chế hành chính nhà nước hiện nay”; Luận án tiến sỹ Luật học của Nguyễn Thế Thuấn (năm 2001) “Tăng cường hiệu quả pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay”; Luận án tiến sỹ Luật học của Vũ Duy Duẩn (năm 2014) “Giải quyết khiếu nại, tố cáo - Phương thức bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay”; Luận văn thạc sỹ Luật học của Lê Thị Sáu (năm 2014) “Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, TP.Hà Nội”; Luận văn thạc sỹ Luật học của Nguyễn Ngọc Linh (năm 2014) “Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”… Ngoài ra, một số nhà khoa học đã nghiên cứu tài liệu chuyên khảo, giáo trình phục vụ nghiên cứu và giảng dạy như: Cuốn “Tìm hiểu Pháp lệnh khiếu nại, tố cáo của công dân” của PGD.TS Lê Bình Vọng, NXB. Pháp lý, Hà Nội năm 1991; Cuốn “Tìm hiểu pháp luật về khiếu nại, tố cáo” của PGS-TS Phạm Hồng Thái (chủ biên), NXB Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2003. Các công trình khoa học trên đã nghiên cứu khá toàn diện, có hệ thống về pháp luật giải quyết tố cáo của công dân. Đây là cơ sở lý luận quan trọng mà tác giả có thể kế thừa trong quá trình hoàn thiện luận văn. Tuy nhiên, từ khi Luật Tố cáo năm 2011 có hiệu lực vẫn chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu riêng biệt, chuyên sâu về pháp luật giải quyết tố cáo hành chính qua thực tiễn tại một địa phương cụ thể. Vì vậy, đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính - Từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” là một đề tài nghiên cứu mới và có tính thực tiễn cao. 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật tố cáo và thực trạng thực hiện pháp luật về tố cáo hành chính. Từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp với thực tế để bảo đảm thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính trên địa bàn thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc nhằm góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, luận văn có các nhiệm vụ sau: - Tổng quan các nghiên cứu về pháp luật tố cáo, trình tự thủ tục giải quyết tố cáo tại cơ quan quản lý hành chính nhà nước. + Làm rõ các khái niệm: Tố cáo, quyền tố cáo, giải quyết tố cáo hành chính, áp dụng pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính. + Làm rõ trình tự, thủ tục giải quyết tố cáo hành chính theo quy định của pháp luật; + Phân tích, làm rõ vai trò của pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính; - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính tại UBND thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. - Đưa ra phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật từ thực tiễn UBND thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu làm rõ thực trạng thực hiện pháp luật về tố cáo hành chính tại Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Từ đó đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết tố cáo tại cơ quan quản lý hành chính nhà nước. 4 5. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về tố cáo hành chính trong công tác giải quyết tố cáo của Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian từ năm 2011 (sau khi Luật Tố cáo có hiệu lực) đến năm 2016. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu phổ biến hiện nay đối với các ngành khoa học xã hội nói chung và khoa học pháp lý nói riêng như: Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; phương pháp logic; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp so sánh, điều tra, khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn, giao tiếp, thống kê… Cụ thể: + Phương pháp định lượng: - Phương pháp phân tích tài liệu thống kê có sẵn: Các báo cáo về thực hiện Luật Tố cáo; giải quyết tố cáo và tổ chức thực hiện các kết luận giải quyết tố cáo trên địa bàn thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. - Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các số liệu, tài liệu có sẵn để đưa ra những con số cụ thể, toàn diện về nội dung liên quan của đề tài. - Phương pháp điều tra định lượng bằng bảng hỏi có sẵn: Điều tra đối với người tố cáo, người bị tố cáo và người giải quyết tố cáo về các vấn đề liên quan trong công tác giải quyết tố cáo và tổ chức thực hiện kết luận tố cáo. + Phương pháp định tính: - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn đối với người có thẩm quyền giải quyết tố cáo thuộc cấp huyện, cấp xã, phường, phỏng vấn cán bộ, công chức tham gia giải quyết tố cáo, phỏng vấn một số công dân gửi đơn tố cáo và phỏng vấn người bị tố cáo... - Nghiên cứu trường hợp: Nghiên cứu một số trường hợp cụ thể để làm sáng rõ hơn vấn đề nghiên cứu. 5 7. Ý nghĩa của đề tài - Ý nghĩa về mặt lý luận khoa học Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống các vấn đề lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật tố cáo hành chính từ thực tiễn Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Kết quả nghiên cứu đề tài đóng góp những tri thức lý luận trong việc kiện toàn, hoàn thiện hệ thống pháp luật về giải quyết tố cáo tại cơ quan quản lý hành chính nhà nước. - Ý nghĩa về mặt thực tiễn Kết quả nghiên cứu đề tài nhằm làm thay đổi nhận thức của công dân về pháp luật tố cáo, nâng cao ý thức trách nhiệm trong công tác giải quyết tố cáo tại cơ quan quản lý hành chính nhà nước, đặc biệt là đối với cơ quan quản lý hành chính cấp huyện. Đồng thời khuyến khích người dân tích cực tham gia phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật, tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong giải quyết tố cáo, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong việc giám sát hoạt động quản lý nhà nước. Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần cung cấp cơ sở luận cứ khoa học trong việc kiện toàn pháp luật về giải quyết tố cáo tại cơ quan quản lý hành chính nhà nước. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu đề tài sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy, đào tạo bồi dưỡng ngành Luật, quản lý nhà nước; pháp luật chuyên ngành và các ngành liên quan tại các trường, học viện đào tạo bậc cao đẳng, đại học và sau đại học trong phạm vi cả nước. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính. Chương 2. Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính tại Ủy ban nhân dân thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Chương 3. Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm tố cáo và pháp luật về giải quyết tố cáo hành chính 1.1.1. Tố cáo và quyền tố cáo 1.1.1.1. Khái niệm tố cáo Tố cáo là một thuật ngữ được sử dụng trong đời sống xã hội, thể hiện sự quan tâm của con người trước hành vi, việc làm của người khác – đó là những hành vi, việc làm không phù hợp với đạo lý và vi phạm các quy định pháp luật, ảnh hưởng đến đạo đức, nhân phẩm và lợi ích của cá nhân, cơ quan, tập thể, tổ chức, đơn vị. Theo từ điển tiếng Việt, “tố cáo” là nói cho cơ quan thẩm quyền biết một hành động, một việc làm phạm pháp nào đó, hay vạch trần hành động xấu xa nhằm lên án, ngăn chặn. Hay nói cách khác, “tố cáo” là vạch trần hành động xấu xa, phạm pháp hay tội ác trước cơ quan có thẩm quyền hoặc trước dư luận. Tố cáo là một khái niệm rộng, được xem xét trên nhiều phương diện, góc độ khác nhau, tùy thuộc vị trí, vai trò của tố cáo trong xã hội. Về phương diện khoa học pháp lý: Tố cáo là báo cho cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi trái pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân nào hây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức [21, tr.784]. Theo khoản 2 Điều 2 Luật Khiếu nại, Tố cáo năm 1998 và Điều 2 Luật tố cáo năm 2011 quy định: 7 Tố cáo là việc công dân theo thủ tục do Luật này quy định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Các hành vi vi phạm bị tố cáo gồm: Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ; tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực. Một số công trình nghiên cứu cho rằng: Tố cáo là việc công dân phát hiện với cơ quan nhà nước có thẩm quyền về việc làm trái pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân đã gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho lợi ích của nhà nước, tập thể, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân [22, tr.200]. Một số nhà nghiên cứu nêu khái niệm tố cáo trên phạm vi rộng hơn như: “Tố cáo là việc một người báo cho cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền về một hành vi sai trái của một cá nhân hoặc một tổ chức nào đó để cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét, giải quyết” [19, tr.64]. Những quan niệm này phần nào chưa phù hợp với quy định của Hiến pháp 2013 về chủ thể, quyền tố cáo và phạm vi tố cáo. - Về phương diện xã hội: Tố cáo không chỉ được điều chỉnh bằng pháp luật mà tố cáo còn được điều chỉnh bằng các quy phạm xã hội khác như: tố cáo trong các tổ chức xã hội được điều chỉnh bằng các Điều lệ, quy chế của tổ chức xã hội đó hoặc các quy phạm xã hội khác. Có thể nói, trên phương diện xã hội, tố cáo hướng đến bất kỳ sự vi phạm xã hội nào. - Về phương diện tổ chức và quan hệ lao động: 8 Tổ chức Lao động Quốc tế (The International Labour organization) cho rằng: “Tố cáo” là việc người lao động hoặc người đã từng làm việc báo cáo về việc làm bất hợp pháp, trái quy tắc, nguy hiểm hoặc vô đạo đức của chủ sử dụng lao động. Phòng Thương mại Quốc tế (The International Chamber of Commerce) cho rằng: “Tố cáo” là công cụ chủ yếu quản lý rủi ro nội bộ, là nguồn thông tin có giá trị từ lực lượng lao động của doanh nghiệp có thể sử dụng để phát hiện và ngăn chặn những hành vi phi pháp trong các doanh nghiệp Như vậy, tại các tổ chức lao động hoặc trong các quan hệ lao động, chỉ đề cập đến chủ thể tố cáo là thành viên tổ chức hoặc trong nội bộ tổ chức với người chủ sử dụng lao động. Hiện nay, trên thế giới chưa có khái niệm cụ thể về tố cáo, mà chỉ có quan niệm về tố cáo theo từng lĩnh vực, từng phạm vi cụ thể được điều chỉnh bởi các quan hệ trong nội bộ và không có quy định cụ thể đối với từng hành vi tố cáo. Như vậy, có thể định nghĩa khái niệm “tố cáo hành chính” hay còn gọi là tố cáo trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước như sau: “Tố cáo hành chính” là việc công dân báo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về hành vi trái pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Hành vi vi phạm pháp luật bị tố cáo bao gồm: Tố cáo hành vi vi phạm của cán bộ, công chức, viên chức khi thực hiện nhiệm vụ công vụ, là việc công dân báo cho cơ quan,tổ chức, cá nhân, tổ chức có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ. Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực là việc công dân báo 9 cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào đối với việc chấp hành các quy định pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đó. 1.1.1.2. Khái niệm quyền tố cáo Quyền là những việc mà một người được làm mà không bị ai ngăn cản, hạn chế, bao gồm: Quyền đương nhiên (như quyền làm người, quyền được sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc) và quyền do luật pháp cho phép làm hoặc luật pháp không cấm làm. Quyền tố cáo là một trong những quyền cơ bản, tự nhiên của con người, của công dân trước những vấn đề bị vi phạm để tự bảo vệ mình. Nói cách khác, bản chất của quyền tố cáo là quyền tự vệ hợp pháp trước những hành vi vi phạm pháp luật để tự bảo vệ mình hoặc bảo vệ quyền và lợi ích của xã hội. Đó là quyền hiến định, quyền phản hồi, quyền dân chủ, đó là quyền để bảo vệ quyền. Có thể nói, tố cáo là một hiện tượng khách quan trong đời sống xã hội. Ở nước ta coi tố cáo là quyền hiến định, quyền dân chủ, được thể hiện như một phương thức quyền để bảo vệ quyền và được ghi nhận trong Hiến pháp qua các thời kỳ. Hiến pháp 2013 quy định: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với những cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [16, Điều 30]. Trên cơ sở đó, quyền tố cáo của công dân đã được cụ thể hóa trong nhiều văn bản pháp luật như: Luật Tố cáo, Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Hình sự… Đây là cơ sở pháp lý cần thiết để công dân thực hiện tốt quyền làm chủ và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần làm trong sạch bộ máy nhà nước, qua đó phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. “Quyền tố cáo” là khả năng của công dân thực hiện các hành vi (thể 10 hiện qua nhiều hình thức khác nhau) phát hiện và thông báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về mọi việc làm vi phạm pháp luật [17, tr.30]. Quyền tố cáo phát sinh khi công dân biết hoặc phát hiện hành vi sai trái, vi phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân và thông báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết. Người tố cáo thực hiện quyền tố cáo của mình chính là để phát hiện cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những hành vi trái pháp luật, thể hiện trách nhiệm của công dân vì lợi ích chung, lợi ích cộng đồng. Thông qua tố cáo, công dân đã giúp cơ quan quản lý hành chính nhà nước phát hiện nhiều hành vi tiêu cực, tham nhũng, vi phạm pháp luật, thậm chí cả tội phạm, để có biện pháp xử lý kịp thời, nghiêm minh đối với những người vi phạm, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và công dân. Luật Tố cáo quy định người tố cáo có quyền: Gửi đơn hoặc trực tiếp tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền theo quy định của pháp luật, được giữ bí mật họ, tên, địa chỉ, bút tích và các thông tin cá nhân khác của mình; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền thông báo về việc thụ lý giải quyết tố cáo, tố cáo tiếp khi có căn cứ cho rằng việc giải quyết tố cáo của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền không đúng pháp luật hoặc quá thời hạn quy định mà tố cáo không được giải quyết, yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền bảo vệ khi bị đe dọa, trả thù, trù dập, được khen thưởng theo quy định của pháp luật. Bên cạnh những quyền trên, người tố cáo có các nghĩa vụ: Nêu rõ họ, tên, địa chỉ của mình; trình bày trung thực về nội dung tố cáo, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung tố cáo mà mình có được, chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo của mình, bồi thường thiệt hại do hành vi cố ý tố cáo sai sự thật của mình gây ra (Điều 9 Luật Tố cáo 2011). 11 1.1.1.3. Khái niệm giải quyết tố cáo hành chính Giải quyết tố cáo hành chính là việc kiểm tra, xác minh, kết luận tính đúng đắn, hợp pháp của hành vi bị tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan quản lý hành chính nhà nước để có biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ lợi ích của nhà nước, của xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức. Giải quyết tố cáo đã được đề cập đến trong nhiều văn bản pháp luật nhưng trước đây mới chỉ đề cập đến việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung. Theo khoản 7 Điều 2 Luật Tố cáo năm 2011 “giải quyết tố cáo là việc tiếp nhận, xác minh, kết luận về nội dung tố cáo và việc xử lý tố cáo của người giải quyết tố cáo”. - Nội dung hoạt động giải quyết tố cáo hành chính gồm các công việc sau: + Tiếp nhận đơn tố cáo và thụ lý tố cáo: Cơ quan quản lý hành chính nhà nước khi nhận được đơn có trách nhiệm phân loại và xử lý theo quy định pháp luật. Khi nhận được đơn tố cáo thì cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tố cáo phải kiểm tra, xác minh họ, tên, địa chỉ của người tố cáo và quyết định việc thụ lý hoặc không thụ lý giải quyết. Trong quá trình tiếp nhận, xử lý thông tin tố cáo nếu xét thấy hành vi bị tố cáo có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan, tổ chức nhận được tố cáo có trách nhiệm chuyển hồ sơ, tài liệu và những thông tin về vụ việc tố cáo đó cho cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát có thẩm quyền để xử lý theo quy định của pháp luật.Trường hợp hành vi bị tố cáo gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước, của tập thể, tính mạng, tài sản của công dân thì cơ quan, tổ chức nhận được tố cáo phải áp dụng biện pháp cần thiết theo thẩm quyền hoặc báo ngay cho cơ quan công an, cơ quan khác có trách nhiệm ngăn chặn kịp thời hành vi vi phạm. 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan