Tài liệu Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh bình dương.

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐÌNH PHƯƠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI CÔNG NHÂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Hà Nội - 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐÌNH PHƯƠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI CÔNG NHÂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BÌNH DƯƠNG Ngành: Chính sách công Mã số: 834.04.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN ANH TUẤN Hà Nội - 2018 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa là một nguyên tắc hiến định thể hiện trong Hiến pháp của nước ta, nhằm thiết lập một nền pháp chế thống nhất và vững chắc trên phạm vi cả nước, để thiết lập trật tự xã hội, kỷ cương phép nước được nghiêm minh, dân chủ và công bằng, bằng nhiều giải pháp, nhiều con đường khác nhau, nhưng giải pháp không kém phần quan trọng để đảm bảo việc thực hiện pháp luật trở thành lối sống, thói quen trong đời sống xã hội đó là đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật cho Nhà nước và nhân dân nói chung, người lao động trong các thành phần kinh tế nói riêng. Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện về kinh tế xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa với mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Công cuộc đổi mới đòi hỏi đồng thời phải thực hiện nhiều khâu quan trọng, trong việc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật thì vấn đề giáo dục nhận thức pháp luật là một trong những quan tâm hàng đầu của quốc gia, dân tộc. Trong rất nhiều văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước đã đề cập đến công tác này, đặc biệt Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân đã khẳng định “Phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng”. Thủ tướng chính phủ đã ban hành Quyết định số 31/2009/QĐ-TTg ngày 24 tháng 02 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Tuyên tuyền, phổ biến pháp luật cho người lao động và người sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp từ năm 1 2009 đến năm 2012 (Đề án 31); Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 04b/NQTLĐ, ngày 15/7/2014 về nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong công nhân, viên chức, lao động trong tình hình mới; Quyết định số 1318/QĐ-LĐTBXH ngày 22/8/2017 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội về việc ban hành Kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người lao động và người sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp” đến năm 2021. Tại tỉnh Bình Dương, trong những năm qua công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp nhìn chung đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương quan tâm, đạt được nhiều kết quả quan trọng, hầu hết các văn bản quy phạm pháp luật được phổ biến bằng nhiều hình thức phong phú, phù hợp với từng đối tượng và địa bàn, từng bước đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của đông đảo cán bộ, người lao động và nhân dân. Từ đó, nhận thức pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của công nhân lao động từng bước được nâng lên. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương vẫn còn bộc lộ những khó khăn, hạn chế ở nhiều mặt như về nhận thức, về nhân lực, về hình thức, nội dung, phương pháp thực hiện, sự tham gia cộng tác của chủ doanh nghiệp,... Những khó khăn, hạn chế trong triển khai thực hiện chính sách này đang đặt các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương các cấp và đội ngũ những người làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trước những boăn khoăn, trăn trở và mong muốn tìm ra nguyên nhân cũng như những giải pháp hiệu quả, đồng bộ để thực hiện tốt hơn công tác này trong thời gian tới. Xuất phát từ những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài “Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh 2 Bình Dương”, nhằm đánh giá những kết quả đạt được, những tồn tại, vướng mắc trong việc thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật. Từ đó, đề xuất những giải pháp tiếp tục thực hiện và hoàn thiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Bình Dương là hết sức cần thiết để đáp ứng yêu cầu chung về công tác thi hành pháp luật trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Với vị trí và vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật luôn nhận được sự quan tâm của nhiều học giả, nhà nghiên cứu. Đến thời điểm hiện nay, có khá nhiều bài viết, công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật. Ở đây, xin điểm qua một số công trình tiêu biểu theo các hướng nghiên cứu liên quan đến đề tài: Các tác giả Trần Ngọc Đường, Dương Thanh Mai (1995), Bàn về giáo dục pháp luật. Nội dung cuốn sách đề cập tới bản chất giáo dục pháp luật, quan hệ giữa giáo dục pháp luật với giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, mục đích và vai trò của giáo dục pháp luật, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật [15, tr.20]. Nguyễn Quốc Sửu (2010), Giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hành chính trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận án phân tích thực trạng và nguyên nhân hoạt động giáo dục pháp luật cho cán bộ công chức từ khi triển khai xây dựng nhà nước pháp quyền đến nay. Đề xuất giải pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam [22, tr.3]. 3 Trần Thị Sáu (2012), Giáo dục pháp luật cho học sinh trong trường trung học phổ thông ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện chính trị, hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án nghiên cứu công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trong các trường trung học phổ thông ở Việt Nam theo hình thức giáo dục cơ bản trong thời gian từ năm 2000 đến nay và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho học sinh trong các trường trung học phổ thông ở Việt Nam [23, tr.2-3]. Ma Thị Thu (2013), Chính sách giáo dục pháp luật từ thực tiển tỉnh Tuyên Quang, Luận văn Thạc sĩ Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đánh giá thực trạng thực hiện giáo dục pháp luật, đồng thời đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục pháp luật tại địa phương [30, tr.5]. Đỗ Hữu Đạt (2014), Thực hiện chính sách giáo dục pháp luật từ thực tiển tỉnh Quảng Ngãi, Luận văn Thạc sĩ Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đánh giá thực trạng thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật, đồng thời đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa phương [16, tr.4]. Tăng Thị Thanh sang (2014), Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật từ thực tiễn tỉnh Nghệ An, Luận văn Thạc sĩ Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đánh giá thực trạng thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật, đồng thời đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa phương [24, tr.5]. Những bài viết, công trình nghiên cứu trên, ở mức độ nào đó đã có những đóng góp quan trọng vào việc làm sáng tỏ những nội dung cơ bản về thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật. Tuy nhiên, vấn đề thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công 4 nghiệp tại tỉnh Bình Dương chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu, đặc biệt thực hiện đề tài dưới dạng luận văn thạc sĩ ngành Chính sách công. Xuất phát từ lý do trên, đề tài “Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương” không trùng lập với các công trình khoa học đã công bố trước đây. Luận văn thực hiện có sự kế thừa, phát triển những thành quả của các đề tài liên quan trước đó để đánh giá, phân tích từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với tình hình thực tế của tỉnh Bình Dương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Vận dụng lý luận về thực hiện chính sách công để làm rõ lý luận về thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp để tiếp tục tăng cường thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp. - Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương. - Nghiên cứu đưa ra giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu 5 Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu việc tổ chức thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân tại các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. Thời gian nghiên cứu: từ năm 2013 đến năm 2018. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn có cơ sở lý luận là phép biện chứng duy vật và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về pháp luật, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách, pháp luật của Nhà nước về phổ biến, giáo dục pháp luật. Bên cạnh đó luận văn cũng sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp thu thập thông tin: được sử dụng để thu thập, phân tích và khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài liệu, nghị quyết, quyết định, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Bộ, ngành ở Trung ương và địa phương; các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê của chính quyền, ban, ngành, đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới vấn đề thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật. Đồng thời, thu thập thông tin từ các tài liệu của các tổ chức và học giả trong nước liên quan đến đề tài trong thời gian qua. Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng để phân tích các khái niệm về thực hiện chính sách công và các khái niệm có liên quan, trên cơ sở 6 đó để tổng hợp để làm rõ các khái niệm hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật tại Chương 1 của Luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn đã vận dụng lý luận về thực hiện chính sách công vào việc thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương qua đó làm rõ sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Thông qua lý luận về thực hiện chính sách công để chỉ ra các giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương và ngược lại, thông qua thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật trên thực tiễn sẽ kiểm tra tính phù hợp của lý luận với thực tiễn, góp phần hoàn thiện hơn nữa lý luận về thực hiện chính sách công. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đánh giá khách quan về thực trạng, đề xuất những định hướng, giải pháp để tăng cường thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan chức năng, sở, ban, ngành có liên quan đến việc hoạch định, xây dựng và thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Bình Dương cũng như các địa phương khác. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được cơ cấu thành 3 chương, gồm: Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp. 7 Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. 8 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI CÔNG NHÂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm chính sách, chính sách công, thực hiện chính sách công Theo Từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam do Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam biên soạn đã định nghĩa: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa…” [18, tr.10-11]. Theo Vũ Cao Đàm: “Chính sách là một tập hợp biện pháp được thể chế hóa, mà một chủ thể quyền lực, hoặc chủ thể quản lý đưa ra, trong đó tạo sự ưu đãi một hoặc một số nhóm xã hội, kích thích vào động cơ hoạt động của họ, định hướng hoạt động của họ nhằm thực hiện một mục tiêu ưu tiên nào đó trong chiến lược phát triển của một hệ thống xã hội” [14, tr.11]. Như vậy, từ các khái niệm chính sách nêu trên, có thể hiểu chính sách là chương trình hành động do các chủ thể quyền lực, hoặc chủ thể quản lý đưa ra để giải quyết một hoặc một số vấn đề nào đó thuộc thẩm quyền. - Khái niệm chính sách công: Hiện nay có nhiều khái niệm về chính sách công trên thế giới vì các hình thái nhà nước, hệ thống chính trị khác nhau. Ở Việt Nam quan niệm về chính sách công như sau: Theo tác giả Võ Khánh Vinh: “Chính sách công là những đường hướng ứng xử cơ bản của Nhà nước với những vấn đề chính sách phát sinh 9 trong đời sống cộng đồng bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy phát triển xã hội và quản lý xã hội”[45, tr. 6]. Theo tác giả Đỗ Phú Hải: “Chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan để lựa chọn mục tiêu và những giải pháp, công cụ chính sách nhằm giải quyết các vấn đề chính sách theo mục tiêu tổng thể đã xác định của đảng chính trị cầm quyền” [18, tr.16]. Theo tác giả Lê Chi Mai cho rằng: “Cho đến nay trên thế giới, cuộc tranh luận về định nghĩa chính sách công vẫn là một chủ đề sôi động và khó đạt được sự nhất trí rộng rãi” và “chính sách công có những đặc trưng cơ bản nhất như: chủ thể ban hành chính sách công là Nhà nước; chính sách công không chỉ là các quyết định (thể hiện trên văn bản) mà còn là những hành động, hành vi thực tiễn (thực hiện chính sách); chính sách công tập trung giải quyết các vấn đề đang đặt ra trong đời sống kinh tế - xã hội theo mục tiêu xác định; chính sách công gồm nhiều quyết định chính sách có liên quan lẫn nhau” [18, tr.13-16]. Chính sách công gồm có những đặc trưng như sau: chủ thể ban hành chính sách công là Nhà nước; chính sách công không chỉ là các quyết định (thể hiện trên văn bản) mà còn là những hành động, hành vi thực tiễn (thực hiện chính sách); chính sách công tập trung giải quyết các vấn đề đang đặt ra trong đời sống kinh tế - xã hội theo mục tiêu xác định; chính sách công gồm nhiều quyết định chính sách có liên quan lẫn nhau. Từ các quan niệm trên, chính sách công được xem là một trong những căn cứ đo lường năng lực hoạch định chính sách, xác định mục tiêu, căn cứ kiểm tra, đánh giá, xác định trách nhiệm trong việc sử dụng nguồn lực công như ngân sách nhà nước, tài sản công, tài nguyên đất nước. Như vậy, bản chất của chính sách công là công cụ để Nhà nước thực hiện các hoạt động liên 10 quan đến công dân và can thiệp vào mọi hành vi xã hội trong quá trình phát triển. Trên cơ sở đó, tác giả đồng tình với khái niệm chính sách công của tác giả Đỗ Phú Hải: “Chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan để lựa chọn mục tiêu và những giải pháp, công cụ chính sách nhằm giải quyết các vấn đề chính sách theo mục tiêu tổng thể đã xác định của đảng chính trị cầm quyền”. - Khái niệm thực hiện chính sách công: Thực hiện chính sách công là quá trình đưa chính sách công vào thực tiễn đời sống xã hội thông qua việc ban hành các văn bản, chương trình, dự án thực hiện chính sách công và tổ chức thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính sách công [29, tr.1]. 1.1.2. Khái niệm phổ biến, giáo dục pháp luật Phổ biến, giáo dục pháp luật là một từ ghép của phổ biến pháp luật và giáo dục pháp luật. Phổ biến pháp luật được hiểu là làm cho đông đảo mọi người biết đến một vấn đề, một tri thức bằng cách truyền đạt trực tiếp hay thông quan hình thức nào đó hoặc làm cho mọi người đều biết đến. Như vậy, phổ biến pháp luật có đối tượng tác động rộng rãi, nhằm làm cho các đối tượng cụ thể hiểu thấu suốt các quy định của pháp luật để thực hiện pháp luật trên thực tế. Giáo dục pháp luật được hiểu là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ định của chủ thể giáo dục tác động lên đối tượng giáo dục một cách có hệ thống và thường xuyên nhằm mục đích hình thành ở họ tri thức pháp luật, tình cảm pháp lý và hành vi phù hợp với các đòi hỏi của pháp luật hiện hành. Như vậy, có thể hiểu phổ biến giáo dục pháp luật là hoạt động do tổ chức, cá nhân thực hiện thông qua các hình thức nhất định nhằm nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật cho tổ chức, cá nhân được phổ 11 biến giáo dục pháp luật, góp phần nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. 1.1.3. Khái niệm công nhân, khái niệm chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp - Khái niệm công nhân Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, công nhân được hiểu là người lao động chân tay làm việc ăn lương, trong các nhà máy, xí nghiệp, công trường, v.v [46, tr.202]. - Khái niệm chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Từ khái niệm chính sách công ở Việt Nam và cách tiếp cận về chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật như đã nêu trên, có thể hiểu khái niệm chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp như sau: Chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp là tập hợp các quyết định có liên quan của Nhà nước nhằm lựa chọn các mục tiêu, giải pháp và công cụ chính sách để giải quyết các vấn đề về phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp theo các mục tiêu đã xác định. 1.2. Quan điểm của Đảng, chính sách của nhà nước về phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp 1.2.1. Quan điểm của Đảng về phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng ta xác định chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật là nhiệm vụ quan trọng để nâng cao nhận thức pháp luật gắn với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trong đó vấn đề giáo dục pháp luật cho lao động thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một nhiệm vụ bức thiết. 12 Phổ biến, giáo dục pháp luật sẽ hình thành, làm sâu sắc và từng bước mở rộng hệ thống tri thức pháp luật; hình thành tình cảm và lòng tin đối với pháp luật; hình thành động cơ, hành vi và thói quen xử sự theo pháp luật đối với công nhân. Để đạt được những nội dung trên, đòi hỏi phải có cơ chế chính sách phù hợp với đối tượng đặt thù là công nhân nói chung và công nhân trong khác khu công nghiệp nói riêng. Để nâng cao chất lượng phổ biến, giáo dục pháp luật, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IX đã ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW, ngày 09 tháng 12 năm 2003 “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật , nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân” (Chỉ thị số 32-CT/TW). Chỉ thị thể hiện sự đổi mới về nhận thức của Đảng ta đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và yêu cầu các cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp, các ngành phải “Xác định rõ phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng” [1, tr.1]. 1.2.2. Chính sách của Nhà nước về phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Để triển khai thực hiện quan điểm của Đảng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 31/2009/QĐ-TTg ngày 24 tháng 02 năm 2009 về việc phê duyệt Đề án Tuyên tuyền, phổ biến pháp luật cho người lao động và người sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp từ năm 2009 đến năm 2012 (Đề án 31); Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành Quyết định số 1318/QĐ-LĐTBXH ngày 22/8/2017, về việc ban hành Kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người lao động và người sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp” đến năm 2021. 13 Trước yêu cầu ngày càng cao và phức tạp của quản lý nhà nước và phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước đã đặt hoạt động thực thi chính sách công nói chung và thực thi chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật nói riêng trước nhiều vấn đề cần phải được giải quyết. Vấn đề của chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật trong tổ chức thực thi chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp còn bộc lộ những hạn chế, bất cập chủ yếu về tính kịp thời, đồng bộ, nhất quán trong tổ chức thực hiện. Hoạt động tuyên truyền, phổ biến, thuyết phục, vận động nhằm định hướng trong quá trình thực hiện chính sách chậm được đổi mới về hình thức, phương pháp, nội dung; còn nhiều biểu hiện hình thức, hiệu quả không đạt như mong muốn. Công tác hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra chưa kịp thời, thường xuyên và thiếu thực chất. Công tác tổng kết thực tiễn, rút kinh nghiệm cho hoạch định và thực thi chính sách chưa được coi trọng, chưa làm thường xuyên, kịp thời. Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân chưa được tiến hành một cách đồng bộ và rộng khắp. Tổ chức, nhân lực làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạn chế. Kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện dành cho công tác này còn rất hạn hẹp. Nhận thức về pháp luật của công nhân nói chung chưa được hình thành, chưa thực sự quan tâm hoặc chưa sâu sắc, tạo nên tâm lý không có ý thức tìm hiểu pháp luật, ý thức thức chấp hành pháp luật chưa cao, chưa thực sự tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản than trong quan hệ lao động và các quan hệ xã hội khác. 1.2.3. Nội dung chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Theo Quyết định số 31/2009/QĐ-TTg ngày 24 tháng 02 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Tuyên tuyền, phổ biến pháp luật cho người lao động và người sử dụng lao động trong các loại hình doanh 14 nghiệp từ năm 2009 đến năm 2012 (Đề án 31). Nội dung cơ bản của chính sách: Khảo sát điểm để xác định rõ hơn những nội dung cần ưu tiên và các phương thức phù hợp nhất đối với từng đối tượng, từng loại hình doanh nghiệp, từng vùng, làm cơ sở xây dựng Kế hoạch hoạt động, đề xuất chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tuyên truyền, phổ biến pháp luật và đánh giá tác động, hiệu quả sau khi thực hiện Đề án. Nghiên cứu xây dựng và triển khai thực hiện chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động và các quy định pháp luật khác liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp và quyền, nghĩa vụ công dân cho người lao động và người sử dụng lao động. Xây dựng nguồn tài liệu về pháp luật lao động và các quy định luật pháp liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp và quyền, nghĩa vụ công dân để tuyên truyền, phổ biến cho người lao động và người sử dụng lao động. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động và các quy định pháp luật khác liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp và quyền, nghĩa vụ công dân và người lao động trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động và các quy định pháp luật liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp và quyền, nghĩa vụ công dân cho người lao động và người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp Nhà nước và lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động, pháp luật công đoàn và các quy định pháp luật liên quan tới quyền, nghĩa vụ công dân cho người lao động trong các doanh nghiệp dân doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động và các quy định pháp luật khác liên quan tới hoạt động của doanh nghiệp cho người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp dân doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. 15 Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động và các quy định pháp luật khác liên quan tới hoạt động của hợp tác xã và quyền, nghĩa vụ công dân trong các Hợp tác xã theo mô hình doanh nghiệp. Giám sát, đánh giá, tổng kết việc thực hiện các hoạt động và toàn bộ Đề án. [33, tr.2]. 1.3. Khái niệm, vị trí, vai trò của thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp 1.3.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Từ khái niệm chính sách công và cách tiếp cận về chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật như đã nêu trên, có thể hiểu khái niệm thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp như sau: Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của Nhà nước về chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân thành hiện thực đến với các đối tượng quản lý là các công nhân các khu công nghiệp nhằm đạt mục tiêu truyền đạt tinh thần, nội dung pháp luật giúp cho đối tượng được tác động hiểu và hình thành ở họ tri thức pháp luật, hành vi phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành. Từ khái niệm này, việc thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp có một số đặc điểm sau: Thứ nhất, thực hiện chính sách công nói chung, chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp nói riêng là yếu tố khách quan để duy trì công cụ chính sách theo yêu cầu quản lý của Nhà nước và cũng là để đạt được mục tiêu đề ra của chính sách. 16 Thứ hai, tổ chức thực hiện chính sách là một khâu hợp thành chu trình chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp. Thứ ba, tổ chức thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp là trung tâm kết nối các bước trong chu trình chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp thành một hệ thống, nhất là với bước xây dựng chính sách. So với các khâu khác trong chu trình chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp, tổ chức thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp có vị trí đặc biệt quan trọng, vì đây là bước hiện thực hóa chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp vào đời sống xã hội, là giai đoạn biến ý chí của chủ thể chính sách thành hiện thực. Như vậy, tổ chức thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp là yêu cầu, nhiệm vụ tất yếu khách quan, là yểu tố quyết định thành công hay không thành công của chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp. 1.3.2. Vị trí, vai trò của thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp Thực hiện chính sách phổ biến, giáo dục pháp luật đối với công nhân các khu công nghiệp có vị trí và vai trò rất quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay, là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, sự điều phối, tổ chức thực hiện của các cơ quan nhà nước và các tổ chức, đoàn thể đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; là khâu then chốt, quan trọng để chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước thực sự đi vào cuộc sống xã hội, đi vào ý thức, hành động của từng người công nhân. Qua 17