Tài liệu Thử nghiệm các phản ứng truyên máu để xác định nhóm máu con cho máu

TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG A B CH NGA TH NGHI M CÁC PH N NG TRUY N MÁU XÁC NH NHÓM MÁU CON CHO MÁU Lu n v n t t nghi p Ngành: BÁC S THÚ Y C n Th , n m 2010 TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG Lu n v n t t nghi p Ngành: BÁC S THÚ Y Tên tài : TH NGHI M CÁC PH N NG TRUY N MÁU XÁC NH NHÓM MÁU CON CHO MÁU Giáo viên h ng d n Nguy n V n Bi n Sinh viên th c hi n a B ch Nga MSSV:3064524 p: Thú y k32 C n Th , n m 2010 i TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG MÔN THÚ Y tài: Th nghi m các ph n ng truy n máu xác nh nhóm máu con cho. Do sinh viên: H a B ch Nga th c hi n t i B nh Xá Thú Y – i H c C n Th ngày 01/08/2010 n 01/11/2010. C n Th , ngày … tháng … n m 2010 Duy t B môn Duy t C n Th , ngày … tháng … n m 2010 Giáo viên h ng d n Nguy n V n Bi n n Th , ngày … tháng … n m 2010 Duy t Khoa Nông Nghi p & Sinh H c ng D ng ii I CÁM N có th hoàn thành lu n v n c ng nh t t nghi p ra tr ng, ngoài s ph n u c a b n thân ây còn là k t qu c a s yêu th ng, quan tâm ng viên c a ba m và nh ng ng i thân yêu trong gia ình, s giúp nhi t tình c a b n bè. Quan tr ng h n h t là s ch d y t n tình c a th y cô. Vì v y, ngoài s thành kính và lòng bi t n sâu s c nh t tôi mu n nói l i cám n chân thành n: Ban Giám Hi u Tr ng i H c C n Th . Ban Ch Nhi m Khoa Nông Nghi p và Sinh H c ng D ng. Ban ch nhi m và quí th y cô B Môn Thú Y . Th y Nguy n V n Bi n – ng trình th c hi n tài. Ban lãnh i ã tr c ti p h ng d n tôi trong su t quá o B nh Xá Thú Y. Các anh ch làm vi c t i B nh Xá Thú Y ã h tr , giúp tôi r t nhi t tình. Th t tuy t v i khi c h c t p và làm vi c trong m t không khí vui v , s quan tâm, oàn k t c a m i ng i. iii CL C Trang t a .................................................................................................................. i Trang duy t ............................................................................................................. ii L i c m n ............................................................................................................. iii M c l c .................................................................................................................. iv Danh m c hình ....................................................................................................... vi Danh m c b ng...................................................................................................... vii Tóm l c.............................................................................................................. viii Ch ng 1: t v n .............................................................................................. 1 Ch ng 2: C s lý lu n.......................................................................................... 2 2.1 Sinh lý máu ....................................................................................... 2 2.1.1 Ch c n ng c a máu ...................................................................... 2 2.1.2 Thành ph n c u t o c a máu......................................................... 2 2.1.3 Tính ch t c a máu ........................................................................ 4 2.2 Nhóm máu trên chó ........................................................................... 5 2.3 S hình thành kháng th kháng h ng c u ........................................... 6 2.4 Nh ng ph n ng có th x y ra do truy n máu .................................... 7 2.4.1 Ph n ng dung huy t .................................................................... 7 2.4.2 Ph n ng ng ng k t ...................................................................... 9 2.4.3 Ph n ng mi n d ch do protein huy t t ng.................................10 2.4.4 Nh ng ph n ng không thu c áp ng mi n d ch .......................10 2.5 Th s phù h p nhóm máu ...............................................................11 2.6 i u ki n i v i con cho máu .........................................................12 2.7 Nh ng ch tiêu c n theo dõi trong quá trình truy n máu....................12 2.7.1 Niêm m c ....................................................................................12 2.7.2 Thân nhi t ...................................................................................13 2..7.3 Nh p tim .....................................................................................13 2.7.4 Hematocrit (packet cell vollume – PCV)......................................13 Ch ng 3: Ph ng ti n và ph ng pháp thí nghi m ...............................................14 3.1 P ng ti n ......................................................................................14 3.1.1 a i m và th i gian...................................................................14 3.1.2 i t ng nghiên c u ..................................................................14 3.1.3 D ng c và hoá ch t ....................................................................14 3.2 Ph ng pháp nghiên c u ..................................................................15 3.2.1 Ph ng pháp xác nh nhóm máu ................................................15 iv 3.2.2 B trí thí nghi m..........................................................................15 3.2.3 Quy trình truy n máu...................................................................16 3.2.4 Th ph n ng sau khi truy n máu ................................................18 Ch ng 4: K t qu th o lu n ..................................................................................20 4.1 K t qu l y máu và tr máu ..............................................................20 4.1.1 L y máu.......................................................................................20 4.1.2 Tr máu.......................................................................................20 4.2 k t qu truy n máu ...........................................................................21 4.3 K t qu ph n ng ng ng k t và dung huy t ......................................22 4.4 Th ph n ng gi a huy t thanh con nh n có k t qu d ng tính trong thí nghi m trên v i h ng c u c a chó Cò ................................................24 Ch ng 5: K t lu n ngh ....................................................................................26 Tài li u tham kh o ..................................................................................................27 Ph ch ng ............................................................................................................29 v DANH M C HÌNH Hình 3.1 S ph n ng trên lame.........................................................................18 Hình 3.2 S th ph n ng trong ng nghi m......................................................19 Hình 4.1 Túi máu sau khi l y 250 ml máu ..............................................................21 Hình 4.2 N ng k t trên lame (A: không ng ng k t, B: ng ng k t).........................23 Hình 4.3 Huy t t ng trong tr ng h p dung huy t trong c th và bình th ng....23 vi DANH M C B NG B ng 3.1 Thông tin c a chó cho máu........................................................................ 14 B ng 3.2 Ký hi u b trí thí nghi m. .......................................................................... 15 B ng 4.1 Theo dõi quá trình l y máu c a các con chó cho máu ................................ 20 B ng 4.2 Tr ng thái máu d tr qua các tu n thí nghi m ......................................... 21 B ng 4.3 Th ng kê trung bình nh p tim, nh p th , nhi t c a chó nh n máu tr c và sau khi truy n máu ............................................................................................... 22 B ng 4.4 K t qu theo dõi ph n ng c a nh ng con chó nh n máu sau truy n máu 14 ngày..................................................................................................................... 24 vii TÓM L C Do hi n nay c ta ch a có kháng nguyên chu n th các nhóm máu c a chó nên tr c khi truy n máu ph i th ph n ng dung huy t và ph n ng ng ng k t gi a máu con cho và con nh n xem trong c th con nh n có kháng th kháng A không. N u có thì không nên truy n vì s gây ra tai bi n trong truy n máu và có th làm ch t con nh n. chó, khi truy n máu thu c nhóm A cho con nh n có nhóm máu A- thì s kích thích s n sinh kháng th kháng A trong c th con nh n sau khi truy n máu c 9 – 14 ngày. Kháng th hình thành này có th gây dung huy t trong c th con nh n nh ng tác h i không áng k mà con nh n ch b l y i l i ích c a vi c truy n máu. Vì v y truy n máu l n th nh t không c n ph i th ph n ng nh ng kháng th hình thành s gây nguy hi m khi truy n máu l n 2. Do ó vi c th ph n ng tr c khi truy n máu l n 2, 3 thì c c k c n thi t. Qua th i gian th c hi n tài, chúng tôi ã l y máu c a 4 con cho truy n cho 24 con nh n c b trí thành 4 nghi m th c, m i nghi m th c g m 1 con cho máu và 6 con nh n máu. Các con nh n ti p nh n máu t t – không x y ra tai bi n trong truy n máu. Sau khi truy n máu c 9 - 14 ngày l y máu con cho và con nh n th ph n ng dung huy t và ph n ng ng ng k t. Thu c k t qu là 4 tr ng h p d ng tính v i ph n ng ng ng k t và 2 tr ng h p d ng tính v i ph n ng dung huy t trong các nghi m th c 1, 2, 3. Con cho máu th 4 trong nghi m th c 4 là con chó c nuôi t i b nh xá cho k t qu ph n ng t t c u âm tính. Th ph n ng dung huy t và ng ng k t gi a con cho máu th 4 và các con nh n máu có ph n ng d ng tính trong các nghi m th c u cho ph n ng âm tính. T k t qu trên b c u k t lu n 3 con cho máu trong nghi m th c 1, 2, 3 mang nhóm máu A, nh ng con nh n máu c a các con cho máu này cho ph n ng d ng tính mang nhóm máu A-. i v i con cho máu th 4 có th k t lu n mang nhóm máu A- . viii CH NG 1 TV N Ngày nay, chó là m t trong s nh ng con v t c con ng i yêu th ng và nuôi d ng nh m t thành viên trong gia ình. Theo ó, các ph ng pháp i u tr b nh chó mèo càng lúc càng c nâng cao, trong ó truy n máu là m t ph ng pháp c p c u có hi u qu cao trong các tr ng h p ch n th ng làm t m ch, m t máu trong ph u thu t, tiêu ch y máu mà các ph ng pháp i u tr nh : tiêm thu c, truy n d ch, ngo i khoa,… ch a mang l i k t qu do con v t b m t quá nhi u máu. a s chó c truy n máu l n u không có ph n ng truy n máu x y ra, nh ng tai bi n trong truy n máu ch x y ra t l n truy n th hai trong tr ng h p con chó cho máu mang nhóm máu có kháng nguyên kích thích sinh kháng th m nh (nhóm máu A)và con chó nh n máu mang nhóm máu khác A (g i chung là A-). Trong t nhiên, s chó mang nhóm máu A- kho ng 37% và chó mang nhóm máu A kho ng 63% (Catcott ,1965). N u xác nh c con chó mang nhóm máu A- s có th dùng truy n máu cho t t c các con chó khác nhi u l n l n mà không s b ph n ng. T yêu c u th c ti n trên c ng nh cs ng ý c a B môn Thú Y, Khoa Nông Nghi p và Sinh H c ng D ng Tr ng i H c C n Th , chúng tôi ti n hành th c hi n tài “Th nghi m các ph n ng truy n máu xác nh nhóm máu con cho máu”. M c tiêu: Ki m tra l i xác nh chính xác nhóm máu c a chó Cò c nuôi t i b nh xá thú y Tr ng i H c C n Th và b c u xác nh nhóm máu c a nh ng con chó cho máu và nh n máu trong thí nghi m, nh m tìm ra nh ng con chó mang nhóm máu A- nâng cao hi u qu i u tr b nh và m b o an toàn trong truy n máu cho chó i u tr t i B nh Xá. 1 CH NG2 S LÝ LU N 2.1 Sinh lý máu 2.1.1Ch c n ng c a máu Máu là thành ph n quan tr ng c a n i môi tr ng. i v i các ng v t n bào, các quá trình trao i ch t c th c hi n qua màng t bào, i v i các ng v t a bào s trao i ch t thông qua m t ch t trung gian là máu, máu có các ch c ng nh sau. Ch c n ng dinh d ng: máu em các d ng ch t h p thu t ru t n các t ch c hay các mô nuôi d ng các b ph n, c quan (glucose, acid amin, acid béo,…). Ch c n ng hô h p: máu mang oxygene t ph i các mô n ph i. n các mô và mang CO2 t Ch c n ng bài ti t: máu mang các ch t bài ti t (ure, acid uric…) t các t bào hay các mô th i ra ngoài qua h th ng ti t ni u. Ch c n ng n i ti t: máu mang các kích thích t t các tuy n n i ti t quan có liên h kích thích s ho t ng c a các c quan này. n các Ch c n ng b o v c th : ch ng s xâm nh p c a vi trùng, virus, các m m b nh t ngoài vào nh các protid c bi t g i là các kháng th và các b ch c u trong máu. i u hòa thân nhi t: máu mang nh ng ch t sinh nhi t trong c th ra ngoài gây s thoát nhi t. i u hòa s cân b ng n c gi a các thành ph n khác nhau trong c th . Các ch c n ng khác: duy trì áp su t th m th u, u hòa pH (trong máu). (H a V n Chung và Nguy n Th Kim ông, 2006 - 2007). 2.1.2. Thành ph n c u t o c a máu Máu là 1 mô liên k t c bi t g m 2 thành ph n: ph n c là huy t c u chi m 45% th tích. Ph n l ng là huy t t ng chi m 55% th tích. L y máu cho vào ng nghi m có ch t ch ng ông r i l ng ho c ly tâm, máu s phân thành 2 l p, l p 2 trên là huy t t ng có màu vàng nh t, phía d l p m ng b ch c u và ti u c u. i là h ng c u màu th m, ph m t Huy t t ng: màu vàng c a huy t t ng do s c t m t Bilirubin, trong huy t t ng n c chi m 90% - 92%, v t ch t khô chi m 8% - 10%. Trong v t ch t khô g m có khoáng, protid, glucid, lipid, các s n ph m phân gi i protid, glucid, lipid, các men, kích thích t , vitamin, các th mi n d ch (H a V n Chung và Nguy n Th Kim ông, 2006 - 2007). Thành ph n h u hình H ng c u: nh ng t bào có màu , không nhân. H ng c u c a chó t lúc sinh ra n 3 – 4 tu n tu i có hình a lõm 2 m t v i ng kính kho ng 8µm, h ng c a chó tr ng thành có ng kính kho ng 7 µm. Hai m t lõm c a h ng c u làm t ng di n tích ti p xúc b m t c a h ng c u lên 1,63 l n, t o u ki n thu n l i cho quá trình trao i khí. S m t nhân c a h ng c u ng th i v i s t p trung Hemoglobin vào trong h ng c u ã làm t ng kh n ng v n chuy n khí, nh t là O2 (Tr nh H u H ng và Công Hu nh, 2001). S l ng h ng c u bi n thiên tùy tình tr ng c th , gi i tính, tu i, tình tr ng dinh d ng, tình tr ng ho t ng. Chó có s ng h ng c u kho ng 5,2 – 8,4 tri u/mm3 máu (Tr n Th Minh Châu, 2005). C u t o và thành ph n hóa h c: h ng c u có màng bán th m bao quanh, ó màng lipoprotein có tính bán th m ch n l c, cho khí O2, CO2, n c, glucose, các ion âm i qua c. N ng màng h ng c u không có các ch t keo nh protein, lipid, …th m qua. Trên màng h ng c u có m t s kháng nguyên c a các nhóm máu, có vai trò sinh lý quy t nh các nhóm máu. Màng h ng c u có các enzyme glucose 6 – photphat dehydrogenaza, glutation reductaza có vai trò sinh lý quan tr ng trong vi c m b o tính b n v ng th m th u c a màng h ng c u và s trao i các ch t qua màng h ng c u (Tr nh H u H ng và Công Hu nh, 2001). S thành l p và h y h ng c u: h ng c u có tu i th gi i h n và ph i c tái t o liên t c. bào thai cho n lúc sinh ra, h ng c u c t o ra gan và lách. Sau ó h ng c u c t o ra t t y x ng. H ng c u c h y lách, gan và t y ng, Fe trong h ng c u b h y s c s d ng l i trong vi c t o h ng c u m i, ph n còn l i a n gan t o s c t m t, theo ng tiêu hóa th i ra ngoài. Nhi m v chính c a h ng c u là chuyên ch O2 t ph i n các mô, c quan và v n chuy n CO2 v ph i th i ra ngoài do Hemoglobin m nhi m. Trong 100ml máu + 20 ml O2 thì ch có 0,3ml O2 d ng hòa tan, ph n còn l i k t h p v i Hemoglobin. Do ó, trong tr ng h p xu t huy t (ch y máu nhi u) ch truy n vào c th huy t t ng thì không mà ph i truy n c huy t t ng và h ng c u. 3 B ch c u: có ch c n ng giúp cho s ông huy t nh ti t Thrombokinase, b o v c th (ti t kháng c t làm vô hi u hóa c t vi trùng, phân h y các ch t l vào c th ), th c bào các t bào già. i s ng b ch c u t 2 – 15 ngày, sau ó c ng b phân h y gan và lách (H a V n Chung và Nguy n Th Kim ông, 2006 - 2007). Ti u c u: có ch c n ng quan tr ng là ng n ng a xu t huy t khi màng huy t qu n b t n th ng. trong c ch ng n ch n các v t l , vi trùng xâm nh p vào c th , ti u c u cô ng các v t này tr c khi chúng b th c bào. i s ng ti u c u t 3 – 5 ngày và b phân h y khi già lách (H a V n Chung và Nguy n Th Kim ông, 2006 - 2007). 2.1.3. Tính ch t c a máu Mùi v : là ch t l ng, s t, màu bay h i. , v m n, h i tanh do ch a nhi u acid béo quánh: th ng trong kho ng 3 – 6, ch y u do hàm l ng protein huy t ng và h ng c u quy t nh. quánh c a máu nh h ng n s c c n c a máu trong m ch nên nh h ng n huy t áp. T tr ng: ch y u ph thu c vào hàm l kho ng 1,059. ng h ng c u. Máu chó có t tr ng pH c a máu kh ang 7,35 – 7,5. Trong i u ki n bình th ng, pH máu thay i r t ít (0,1 – 0,2). Khi pH máu thay i t 0,2 – 0,3 trong kho ng th i gian dài thì gia súc có th trúng c toan ho c ki m. pH c a máu chó kho ng 7,4. Áp su t th m th u c a máu: do hàm l ng mu i hòa tan trong máu và hàm ng protid (áp su t th keo – ch m t ph n nh ). Áp su t th m th u do các mu i t o nên g i là áp su t th m th u tinh th . Áp su t th m th u huy t t ng bình th ng n nh trong t ng lo i gia súc. Áp su t th m th u g n b ng dung d ch NaCl (0.9%). Áp su t th m th u c a máu chó là 0,933. Kh i l ng máu: th ng máu chi m kh ang 1/3 tr ng l ng c th (h i t ng gia súc s sinh và tr em). Máu m ch qu n và tim g i là máu tu n hoàn. Ph n còn l i d ng d tr trong kho máu: lách 16%, gan 20%, da 10%. Nh v y máu tu n hoàn trong c th chi m kho ng 1/2 t ng l ng máu (ph thu c vào tình tr ng ho t ng c a c th ). T l % c a l ng máu so v i th tr ng khác nhau tùy thu c 4 loài gia súc. S thay i kh i l ng máu ch u nh h ng b i h th n kinh, ngoài ra các tuy n n i ti t và các nhân t khác c ng tham gia u hòa l ng máu trong c th . (H a V n Chung và Nguy n Th Kim ông, 2006 - 2007). 2.2 Nhóm máu trên chó V m t th c t kháng nguyên A là kháng nguyên riêng l có th t o ra nh ng ph n ng chính và là kháng nguyên duy nh t mang t m quan tr ng. Kho ng 37% chó có nhóm máu A- và v i 63% chó khác có nhóm máu A. B ng cách nhân các t ng s này l i v i nhau, ta có th tính c 25% s l n truy n máu s có kh n ng kích thích c kháng th kháng A con nh n. N u m t con chó c truy n máu l n 2 và con cho c ch n m t cách ng u nhiên thì có kho ng 15% kh n ng b ph n ng và s nh n ra s khác bi t v nhóm máu. Có kho ng 40% nh ng con chó có nhóm máu thu c nhóm A- s sinh kháng th kháng A sau khi truy n máu c 9 – 14 ngày và 80 – 90% sinh kháng th kháng A sau 40 ngày khi c truy n b i chó có nhóm máu A (Catcott ,1965). Có ít nh t 8 nhóm máu khác nhau chó (A1, A2, B, C, D, E, F và G). Trong ó ch có nhóm máu A là t o kháng th cao và có bi u hi n lâm sàng trong truy n máu. Có 37% chó có nhóm máu thu c nhóm A- và 63% chó có nhóm máu A. N u truy n nhóm máu A cho chó có nhóm máu thu c nhóm A- thì có th t o kháng th kháng A, kháng th kháng A hình thành ch t gây dung huy t. N u con nh n có nhóm máu thu c nhóm A- mà tr c ó ã c truy n v i nhóm máu có A thì s x y ra nh ng ph n ng truy n máu trong vòng 1 gi v i các d u hi u c tr ng nh tan huy t, ng hemoglobin huy t t ng, hemoglobin n c ti u, gi m ti u c u, b ch c u, s t, nôn, n i m ai và suy nh c( Stephen I. Bistner ,1969). Có 7 ng ng k t nguyên (kháng nguyên ho c y u t ) c bi t chó, và nó c chia thành A, B, C, D, E, F và G. Trong ó, ch có m t kháng nguyên có kh ng s n sinh ra kháng th trong quá trình truy n máu là A và ch có m t kháng nguyên này là quan tr ng c n chú ý trong truy n máu. Trong h th ng nhóm máu chó có 2 kháng nguyên A khác nhau rõ r t ó là A1 và A2, ch có kháng nguyên A1 khi truy n s kích thích s n sinh kháng th kháng A trong con nh n do A1 là y u t gây dung huy t, còn A2 thì không. Kho ng 60% chó c ch n m t cách ng u nhiên có nhóm máu A và còn l i 40% chó có nhóm máu thu c nhóm A(J. Archibald , 1974). 5 chó có ít nh t 13 nhóm máu khác nhau c ký hi u là DEA (dog erythrocyte antigen). Nh ng con cho máu âm tính v i DEA1.1, 1.2 và DEA7 thì c g i là con cho máu toàn c u. Ba nhóm máu trên r t quan tr ng vì: DEA1.1, 1.2 kích thích kh n ng sinh kháng th m nh nh t và có kh n ng gây ra ph n ng ng k nhóm máu, h u qu là d n n hi n t ng tan máu. Nh ng kháng th kháng DEA1.1 và 1.2 u tiên hi m khi gây ra ph n ng t ng k tr khi con nh n máu ã t ng c truy n v i nhóm máu này. Kho ng 50% chó trong t nhiên t o kháng th v i DEA7, bi u hi n lâm sàng không th y rõ. Qua th c nghi m chúng cho k t qu là s phá hu ch m các t bào h ng c truy n vào (sau 4 – 5 ngày) trong l n truy n máu u tiên (Neil. T. Gorman n m, 1998). Có 8 lo i kháng nguyên h ng c u khác nhau chó, c ký hi u DEA (dog erythrocyte antigen)t 1 n 8, DEA1 có 2 nhóm ph là DEA1.1 và DEA1.2. Trong 8 DEA1(1.1 và 1.2) và DEA7 ph n ng linh ho t nh t. Nh ng con cho máu ph i âm tính v i nh ng nhóm máu này. Kháng th kháng DEA1 s không xu t hi n ngay trong l n truy n u tiên nh ng m t áp ng mi n d ch s x y ra trong vòng 7 – 10 ngày. M c dù nh ng kháng th kháng DEA1 không gây ra ph n ng truy n máu trong l n u tiên nh ng nh ng ph n ng gây dung huy t nghiêm tr ng c sinh ra m t cách ch c ch n trong nh ng l n truy n máu sau i v i nh ng con ã c truy n v i nhóm máu này. DEA7 có th gây ra ph n ng t ng k nhóm máu làm phá hu ch m các t bào h ng c u c truy n trong l n truy n máu u tiên (10 -14 ngày sau truy n máu), k t qu là làm m t hi u qu truy n máu (John K. Dunn, 1999). Ghi chú Con chó cho máu g i là con cho. Con chó nh n máu g i là con nh n. Nh ng nhóm máu có kháng nguyên gây ph n ng trong truy n máu g i là nhóm máu A. Nh ng nhóm máu không có kháng nguyên gây ph n ng trong truy n máu g i là nhóm máu A-. 2.3 S hình thành kháng th kháng h ng c u Kháng th kháng h ng c u là nh ng globulin mi n d ch hi n di n trong huy t t ng. Chúng thu c các nhóm IgM, IgG và ít h n n a là IgA. D a vào ngu n g c xu t hi n c a chúng, ng i ta chia làm 2 lo i: kháng th t nhiên và kháng th mi n d ch. Kháng th t nhiên hay còn g i là kháng th ng ng k t là nh ng kháng th xu t hi n không thông qua m t quá trình mi n d ch rõ ràng. B n ch t c a mi n d ch 6 t nhiên th ng là IgM, m t s r t ít là IgG. i u ki n ho t ng t i u là 4 – 20oC, nh ng v n có th ho t ng t 0 – 37oC và môi tr ng NaCl 0.9%. Do nh ng c i m trên chúng là nh ng kháng th làm ng ng k t m nh và h y di t h ng c u mang kháng nguyên t ng ng trong in vitro c ng nh in vivo, h u qu là gây nên nh ng tai bi n tiêu huy t tr m tr ng trong lòng m ch, có th a n t vong. Kháng th mi n d ch là nh ng kháng th c t o thành thông qua s mi n d ch rõ ràng, ch y u là do truy n máu. B n ch t c a chúng th ng là IgG, m t s ít h n là IgM (Tr n V n Bé, 1998). 2.4 Nh ng ph n ng có th x y ra do truy n máu 2.4.1 Ph n ng dung huy t nh ngh a dung huy t: hi n t ng dung huy t là s phóng thích Hemoglobin ra môi tr ng ngoài. Ph n ng này x y ra khi h ng c u b a vào môi tr ng nh c tr ng (NaCl < 0.9%) ho c h ng c u và huy t t ng không ng thích nhau. S c kháng c a h ng c u chó tiêu huy t hoàn toàn là 0.36% NaCl. i m kh i u tiêu huy t là 0.45% NaCl, Ph n ng dung huy t th th c p Hi n t ng dung huy t th th c p x y ra trong vi c truy n máu l n u và có s t ng k v nhóm máu (nhóm máu con cho là A và con nh n là A-). nh ng con chó mà không c truy n máu tr c ó, th ph n ng chéo âm tính thì không ch c d n n dung huy t c p tính nh ng s phá h y ch m t bào h ng c u có th x y ra. i u này c gi i thích: trong vòng 10 ngày truy n máu c a t bào A sang m t con nh n có nhóm máu thu c nhóm A- thì xu t hi n nh ng kháng th kháng A. Trong s l u chuy n không ng ng và gây ra s tan v nhanh h n c a t bào máu mang kháng th A c truy n. i u này th ng không c phát hi n trong lâm sàng nh ng con nh n thì b l y i l i ích c a vi c truy n máu (Stephen và ctv, 2000). Ph n ng tan máu c p Ph n ng tan máu c p là ph n ng có th x y ra t c kh c sau khi truy n vài phân kh i máu, ph n ng này r t nguy k ch, r t tr m tr ng có th làm ch t con v t ngay. Ph n ng tan máu do truy n máu là ph n ng gi a kháng nguyên và kháng th có ho t ng b th làm phá h y màng h ng c u gây tan máu. Tan máu có 2 lo i: tan máu trong lòng m ch và tan máu trong t ch c. 7 ch tan máu: mu n có tan máu trong lòng m ch hay trong t ch c khi ã có các ph c h p kháng nguyên kháng th trong c th do kháng nguyên ho c kháng th t bên ngoài a vào cùng v i kháng th ho c kháng nguyên có trong c th t o ra. Mu n tan máu c n có s tham gia c a h th ng b th : b th c ký hi u C' và có t C1 n C9. N u có b th C1, C9 tác ng lên ph c h p kháng nguyên kháng th s làm tan máu trong lòng m ch. Còn có b th C3 tác ng lên ph c h mi n d ch s x y ra tan máu trong t ch c nh gan, lách, v.v… ngoài ra nh tác ng b th C3b và vai trò c a b ch c u monocyte mà làm cho h ng c u b i th c bào x y ra tan máu trong lách. Sinh lý b nh: máu ã tan, các h ng c u ã v tác ng lên h th ng ông máu, c th là y u t XII t ng ho t ng, tác ng lên m nh v c a h ng c u ã tan, t o ra các c c máu nh và s kích thích ho t ng c a các y u t ông máu khác k c ti u c u gây nên ông máu n i m ch. Bên c nh ó h th ng kinin t ng c ng ho t ng v i s t o thành ch t Bradykinin hay gây ra t ng tác các m ch máu làm cho huy t áp gi m và gây ra choáng. Các h ng c u v thì huy t s c t thoát ra: n u huy t s c t cao th n gây ra huy t s c t ni u, gây hemosiderin ni u và urobilinogene ni u, n u huy t s c t ni u t ng cao gây l ng ng các ng th n d n n vô ni u suy th n. M t khác huy t s c t s thoái hóa thành globin và heme. Globin d i tác ng c a h th ng th c bào gan s t o nên bilirubin trong máu cao. Heme d i tác d ng hemopexin gan c ng t o nên bilirubin và heme k t h p v i albumin trong c th s t o thành ch t Methemalbumin t ng trong máu . b t Nguyên nhân gây tan máu c p: ph n ng tan máu c p có th x y ra khi có ng gi a h ng c u c a con cho và huy t t ng con nh n. Tri u ch ng: khi mà s dung huy t nhanh thì con v t có th b ch n ng, nôn, không ki m c ph n x i tiêu. Có m t s t ng lên áng k v huy t áp, k n là gi m nh p tim và h huy t áp. Tri u ch ng n i m ai, khó th , và ch ng co gi t sau ó c ng có th x y ra. Hemoglobin ni u c ng c sinh ra. con chó nh n máu nào mà c mi n d ch m nh thì ch c n truy n m t vài ml máu c ng có th gây ra nh ng d u hi u lâm sàng. Nh ng con v t nào mà b nh nghiêm tr ng sau khi truy n máu mà máu không hòa h p thì có th ch t b i ph n ng này (Stephen và ctv, 2000). i u tr : d ng truy n máu ngay l p t c và dùng Adrenalin và Corticosteroid (Tr n V n Bé, 1998). 2.4.2 Ph n ng ng ng k t 8 b ng mi n cách (V n Ph n ng ng ng k t là ph n ng liên k t các ti u th (kích th c nh tính micromet) thành m t c u trúc l n, quan sát c b ng m t th ng. Trong d ch các ti u th có th là h ng c u, b ch c u, … có mang kháng nguyên m t t nhiên t c là kháng nguyên là m t ph n trên b m t ti u th ình Hoa, 2003). S ng ng k t c ng là do hình thành m t m ng l i gi a các kháng nguyên và các kháng th , cho phép k t h p m t s l ng các h t có hình th t o ra th ng ng k t có th quan sát c b ng m t th ng. Ph n ng ng ng k t nh y h n so v i các ph n ng khác, ngh a là có th phát hi n m t s l ng r t nh kháng th ( Ng c Liên, 2004). Ph n ng ng ng k t là ph n ng th ng dùng nh t trong truy n máu, do kháng th a hóa tr g n v i kháng nguyên trên b m t h ng c u t o thành m ng ng ng k t Trung Ph n và ctv ,2004) Ph n ng này có th chia 2 giai o n Giai o n u: s ng ng k t gi a kháng nguyên và kháng th . Giai o n hai: ng ng k t th y c giai o n này. H ng c u k t dính v i nhau t o thành các m ng ng ng k t có th th y c b ng m t th ng. 2.4.3 Ph n ng mi n d ch do protein huy t t ng Nguyên nhân: do ph n ng gi a kháng th c a con nh n và protein huy t ng c a con cho. Tri u ch ng: ch ng n i m ai là tác d ng ph c a truy n máu hay g p th hai sau s t. Ph n ng này mang nh ng c i m b i rát tím xu t hi n trong ho c sau khi truy n máu. i u tr : n u ph n ng này nh , có th dùng thu c kháng Histamin và ti p t c truy n máu (Thái Quí, 2002). 2.4.4 Nh ng ph n ng không thu c áp ng mi n d ch Máu cho b nhi m b n ho c b o qu n máu không h p lý, ví d quá nóng ho c quá l nh. Tri u ch ng: khi máu ã b tan m t cách ng u nhiên c truy n vào, tri u ch ng th ng lành tính m c dù hemoglobin ni u, s t có th x y ra. i u tr : ng ng truy n máu, ch ng shock và s d ng d ch truy n, thu c l i ti u. 9 M t s vi khu n phát tri n nhi t th p (Pseudomonas, Serratia, Yersinia) o có th t ng sinh 4 C. N u c truy n, h i tr ng shock nhi m c và nhi m khu n huy t ch c ch n x y ra v i s t, run, t t huy t áp và ôi khi t vong. i u tr : c n d ng truy n máu ngay l p t c, dùng kháng sinh ph r ng, h tr tu n hoàn tích c c. Bi n ch ng chuy n hóa c a truy n máu s l ng l n: nh ng bi n ch ng này x y ra ch y u nh ng b nh nhân nh n nh ng th tích máu l n v i kho ng th i gian ngh ng n. B nh nhân b suy gan ho c suy th n có nguy c cao h n. M t protein ông máu và ti u c u là bi n ch ng ph bi n c a truy n máu s l ng l n. Vi c gi m các y u t ông máu và ti u c u th ng do s pha loãng. Vì máu c b o qu n có hàm l ng th p y u t VIII, V và ti u c u không còn ch c n ng. Nhi m c Citrat và h Canxi huy t có th g p khi truy n máu nhanh ho c n u ch c n ng gan gi m vì Citrat c chuy n hóa gan. Tri u ch ng g m co c , c bi t m t ho c c m t trong giai o n u. Nên i u tr b ng Canxi n u có bi u hi n lâm sàng, gi m t c truy n máu c ng có hi u qu . Toan máu có th x y ra t u trong khi truy n máu s l ng l n, th ng kéo theo ki m chuy n hóa và th ng không c n i u tr . Bicarbonat và các ch t m khác th ng c s d ng các tr ng h p n ng. H thân nhi t v i nguy c lo n nh p tim có th x y ra khi truy n máu s ng l n. H thân nhi t c ng có th gây ra nh ng thay i chuy n hóa khác và nh ng n gi i phóng O2 t Hemoglobin. Làm m máu nhi t 38 – 39 oC v i d ng c phù h p trong quá trình truy n có th phòng hi n t ng h thân nhi t. Ph n ng quá t i tu n hoàn: ph n ng này bi u hi n b ng phù ph i. ây là nguy c bi t trong thi u máu mãn tính, b nh có gi m kh i h ng c u và t ng th tích huy t t ng. S d ng kh i h ng c u và giám sát c n th n th tích truy n s làm gi m thi u vi c x y ra bi n ch ng này. i u tr t c thì phù ph i c p và gi m t c truy n ho c ng ng truy n, dùng thu c l i ti u và thu c giãn m ch và morphin. Quá t i s t v i t ng Hemosiderin có th x y ra nh ng con b nh c truy n máu nhi u l n trong th i gian dài. M i n v h ng c u ch a kho ng 250mg s t. S t tích t trong gan, tim và nh ng tuy n n i ti t nh t nh. (Thái Quý, 2002). 10 2.5 Th s phù h p nhóm máu G m hai ph n Ph n chính: huy t thanh (ho c huy t t Ph n ph : huy t thanh (ho c huy t t ng) b nh nhân + h ng c u túi máu. ng) túi máu + h ng c u b nh nhân. Ph n chính là ph n xét nghi m quan tr ng h n c . N u có ph n ng d ng tính b t k giai o n nào ph n chính thì không c truy n máu, vì n u túi máu c truy n, có nhi u kh n ng h ng c u a vào s b tiêu h y b i kháng th ng ng hi n di n trong huy t t ng chó nh n mà còn có th gây tai bi n tr m tr ng cho chó nh n máu. Ng ng k t ch ng hay tr c ti p th ng dùng xác nh s phù h p nhóm máu, m t gi t máu trên kính có màu m n, khi thêm kháng th vào, tr n u, n u có ph n ng d ng tính thì h ng c u s ng ng k t thành c m, m t th ng th y c d i d ng các h t s m, l n nh n. Ph n ph là ph n không quan tr ng l m so v i ph n chính vì kháng th n u có túi máu khi truy n cho b nh nhân so v i t ng gi t 1 s c pha loãng r t nhanh trong tu n hoàn c a b nh nhân, do ó không còn kh n ng gây tiêu h y h ng c u b nh nhân trong c th , tr tr ng h p kháng th thu c lo i nguy hi m t c lo i làm ng ng k t và có tính k t nh b th , có n ng cao, c a vào c th b nh nhân m t s l ng l n trong m t th i gian ng n, nh trong tr ng h p truy n máu t (trên ½ th tích máu trong vài gi ). Do ó ph n ph không c n thi t ph i ti n hành (Tr n V n Bé, 1998). 2.6. i u ki n i v i con cho máu Nh ng con chó có nhóm máu thu c nhóm A- và t tr c n gi ch a c truy n máu l n nào thì có th s d ng nh là nh ng con cho máu ph bi n. (James Archibald và ctv, 1974). Con cho máu nên có PCV ít nh t là 40% và có tr ng l ng 25 kg, tiêm ng a y , âm tính v i Ehrlichia Canis, Babesia Canis, Haemobartonella Canis, Brucella Canis và u trung giun tim (Microfilaria) (Neil. T. Gorman, 1998). M t con chó 2 n m tu i ho c già h n và ch a nh n máu l n nào, có tr ng ng 18 – 27 kg c s d ng làm con cho máu (E. J.Catcott and J. F. Smithcors, 1967). Con chó dùng cho máu là chó tr ( Stephen I. Bistner ,1975) ng thành, m, có tr ng l 2.7 Nh ng ch tiêu c n theo dõi trong quá trình truy n máu 11 ng 23 kg