Tài liệu Thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của trường cao đẳng cảnh sát nhân dân i

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -----------o0o----------- PHÙNG THỊ THÙY DƢƠNG THÍCH ỨNG TÂM LÝ CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT VỚI NỘI QUY CỦA TRƢỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN I LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tâm lý học HÀ NỘI – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -----------o0o----------- PHÙNG THỊ THÙY DƢƠNG THÍCH ỨNG TÂM LÝ CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT VỚI NỘI QUY CỦA TRƢỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN I Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Tâm lý học Mã số: 60310401 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trƣơng Thị Khánh Hà HÀ NỘI – 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công triǹ h nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Trương Thị Khánh Hà – Trường Đa ̣i ho ̣c Khoa học xã hội & Nhân Văn – Đại học Quốc gia Hà Nội. Các số liệu , kế t quả nêu trong luâ ̣n văn là trung thực và chưa từng đươ ̣c công bố trong bấ t kỳ mô ̣t công trin ̀ h nào khác. Tác giả luận văn Phùng Thị Thùy Dƣơng LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS.TS Trương Thị Khánh Hà, người đã giúp đỡ em trong suốt thời gian qua. Sự hướng dẫn tận tình, chu đáo của cô đã giúp em hoàn thành đề tài này. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình tới các thầy cô giáo và các bạn sinh viên Trư ờng Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I đã cho em những ý kiến quý báu và tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành luận văn. Do điều kiện và năng lực của bản thân nên luận văn của em chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự nhận xét và góp ý của các thầy cô và các ba ̣n để đề tài được hoàn thiện hơn. Tác giả luận văn Phùng Thị Thùy Dƣơng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3 3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu .............................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 4 5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 6. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................... 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÍCH ỨNG TÂM LÝ VỚI NỘI QUY CỦA SINH VIÊN .......................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu về thích ứng và thích ứng tâm lý ................... 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ..................................... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước............................................. 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................ 13 1.2.1. Khái niệm thích ứng ......................................................................... 13 1.2.2 Khái niệm thích ứng tâm lý .......................................................... 18 1.2.3 Một số nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I ....... 20 1.2.4 Khái niệm sinh viên và một số đặc điểm học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I ................................................ 21 1.3 Thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I.................................................................. 27 1.4 Biểu hiện thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I ............................................. 28 1.4.1 Biểu hiện thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy thể hiện ở mặt nhận thức ...................................................................... 28 1.4.2 Biểu hiện thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy thể hiện ở mặt thái độ ........................................................................... 29 1.4.3 Biểu hiện thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy thể hiện ở mặt hành động...................................................................... 30 1.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I ................. 31 1.5.1 Các yếu tố chủ quan..................................................................... 32 1.5.2 Các yếu tố khách quan ................................................................. 35 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................... 38 Chƣơng 2. TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 39 2.1. Vài nét về địa bàn và khách thể nghiên cứu ..................................... 39 2.1.1 Địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 39 2.1.2 Khách thể nghiên cứu .................................................................. 43 2.2. Tiến trình nghiên cứu ........................................................................ 44 2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 44 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ................................................ 44 2.3.2. Phương pháp phỏng vấn sâu ...................................................... 45 2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi ......................................... 45 2.3.4 Phương pháp thống kê toán học và cách đánh giá ..................... 48 Tiểu kết chương 2........................................................................................ 50 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG THÍCH ỨNG TÂM LÝ CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT VỚI NỘI QUY CỦA TRƢỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN I ....................................................................... 51 3.1 Thực trạng thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát Nhân dân I ............................................. 51 3.1.1 Sự thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy biểu hiện qua mặt nhận thức............................................................................................... 51 3.1.2 Sự thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy biểu hiện qua mặt thái độ ................................................................................................... 57 3.1.3 Sự thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy biểu hiện qua mặt hành động.............................................................................................. 62 3.1.4 Các khó khăn trong việc thích ứng tâm lý với việc chấp hành các nội quy của trường ................................................................................ 79 3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy ....................................................................................... 82 3.2.1 Các yếu tố chủ quan..................................................................... 82 3.2.2 Các yếu tố khách quan ................................................................. 84 3.2.3 Các mặt biểu hiện của thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên ... 87 Tiểu kết chương 3........................................................................................ 89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................... 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 94 PHỤ LỤC .................................................................................................... 97 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Nhận thức của sinh viên và giảng viên về quan niệm thích ứng tâm lý với nội quy ....................................................................................... 51 Bảng 3.2: Đánh giá của SV và GV về việc hướng dẫn, phổ biến, tập huấn các quy định, nội quy của Nhà trường ........................................................ 54 Bảng 3.3: Sự hài lòng của sinh viên đối với những yêu cầu phải tuân thủ trong quá trình học tập, rèn luyện ............................................................... 58 Bảng 3.4: Mức độ thực hiện các nội quy của sinh viên.............................. 62 Bảng 3.5: Mức độ thực hiện hành động của sinh viên trong việc chấp hành các nội quy học tập, rèn luyện .................................................................... 67 Bảng 3.6: Đánh giá của sinh viên về mức độ thực hiện hành động trong quá trình học tập của sinh viên .......................................................................... 70 Bảng 3.7: Đánh giá về các nội dung thích ứng tâm lý của sinh viên và cán bộ, giảng viên .............................................................................................. 72 Bảng 3.8: Mức độ thích ứng tâm lý của sinh viên nam và nữ năm thứ nhất với các nội quy ............................................................................................ 75 Bảng 3.9: Các mặt biểu hiện thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy .. 77 Bảng 3.10: Các khó khăn trong việc chấp hành các nội quy của sinh viên 79 Bảng 3.11: Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên ........................................................................................ 85 Bảng 3.12 . Tương quan giữa các mặt biểu hiện của thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên .................................................................................. 87 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Đánh giá của sinh viên và giảng viên về mức độ thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy ........................................................................ 55 Biểu đồ 3.2: Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy........................................................................................... 82 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI CAND Công an nhân dân CSND Cảnh sát nhân dân ĐLC Độ lệch chuẩn ĐTB Điểm trung bình NXB Nhà xuất bản THPT Trung học phổ thông STT Số thứ tự SYK Số ý kiến P Mức ý nghĩa r Tương quan MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Môi trường sống thay đổi đòi hỏi mỗi cá nhân để tồn tại và phát triển được cần có sự thích nghi. Đó là quá trình cá nhân tự khắc phục những khó khăn, trở ngại để vượt qua hoàn cảnh. Sự tham gia vào hoạt động học tập ở bậc cao đẳng, đại học là một bước chuyển với nhiều khó khăn, liên quan đến khả năng thích ứng của sinh viên trước những đổi thay từ môi trường phổ thông đến môi trường cao đẳng, đại học. Sinh viên Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I cũng không nằm ngoài thực trạng trên. Việc học tập của các em được thực hiện theo cả quy chế của Bộ giáo dục - đào tạo và của Bộ Công an. Ngoài việc học tập kiến thức sinh viên còn phải rèn luyện và thực hiện theo quy chế của nhà trường, theo đúng quy định về điều lệnh Công an nhân dân. Hoạt động chủ đạo của lứa tuổi sinh viên là học tập mang tính chất nghề nghiệp, do đó hoạt động này có vai trò quan trọng, bởi nó vừa trang bị cho học viên những kiến thức chuyên ngành, vừa giúp sinh viên rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng. Mặt khác, hoạt động nghề nghiệp của cán bộ Công an là phải thường xuyên hoạt động trong những môi trường xã hội phức tạp, luôn có sự thay đổi, tiếp xúc với nhiều loại đối tượng khác nhau. Để có thể hoàn thành được nhiệm vụ thì ngoài những kiến thức, kỹ năng, phẩm chất nghề nghiệp thì người cán bộ Công an cần phải có các kỹ năng để có thể thích ứng với những môi trường công tác mới. Nhận thức được tầm quan trọng của thích ứng đối với quá trình công tác của cán bộ Công an, các cấp lãnh đạo trong ngành đã có sự quan tâm nhất định đối với việc trang bị những kỹ năng thích ứng thić h hơ ̣p cho sinh viên ngay từ quá trình đào tạo nghề khi còn ngồi trên ghế nhà trường . Đó chính là việc từng sinh viên phải thích ứng với những nô ̣i quy trong Nhà trường , về cả ho ̣c tâ ̣p, rèn 1 luyê ̣n, sinh hoa ̣t tâ ̣p thể , ở nội trú... Tuy nhiên vì nhiều lý do khách quan và chủ quan nhiều sinh viên khi bắt đầu bước chân vào môi trường học tập mới tại các trường CAND đã chưa kịp thích ứng ngay với điều kiện sinh hoạt cũng như hoạt động học tập, rèn luyện tại nhà trường dẫn đến kết quả học tập chưa cao , bản thân sinh viên có nhiều năng lực chưa được bộc lộ , hạn chế khả năng giao tiếp. Có những vấn đề, sinh viên chưa từng gặp phải trong kinh nghiệm trước đây, như những thay đổi của môi trường học tập (phương pháp giảng dạy của giảng viên khác với giáo viên phổ thông, vấn đề tự học, tự rèn luyện, yêu cầu về kiến thức, kỹ năng giao tiếp- ứng xử nói chung và theo điều lệnh CAND nói riêng…). Nhiều sinh viên không thể bắt kịp bài giảng của giảng viên, nhiều học viên không phân bố được thời gian ngoài giờ lên lớp để kết hợp vừa ôn bài vừa tham gia các hoạt động sinh hoạt tập thể, rèn luyện sức khỏe và thực hiện nhiệm vụ đặc thù của một sinh viên CAND. Đặc biệt là những sinh viên xuất thân là học sinh phổ thông (khác với sinh viên xuất thân là lính nghĩa vụ hoặc cán bộ cử đi học) mới vào trường, chưa từng được tiếp xúc với môi trường Công an chuyên nghiệp, chính quy, các em từ mọi miền quê đến thành phố, mới lạ từ nơi ăn chốn ở đến văn hóa giao tiếp, các em phải học cách tự lập, tự quản lý chi tiêu tài chính, những điều mà trước đây các em ít hoặc chưa từng phải lo lắng. Bước vào môi trường học tập mới, cũng là nơi mà sinh viên phải tự chịu trách nhiệm trước bản thân và xã hội với tư cách là một nhân cách trưởng thành, điều mà trước đây ít là áp lực đối với các em. Việc học tập đi đôi với thực hành, lấy thực hành làm chính đòi hỏi mỗi sinh viên phải luôn nỗ lực hết mình để có thể hoàn thành nhiệm vụ, nâng cao kỹ năng thực hành nghề nghiệp cho bản thân. Do đó sự thích ứng của sinh viên được xem xét từ khía cạnh sinh viên biết cân bằng giữa việc bộc lộ tiềm năng cá nhân với việc đáp ứng các yêu cầu ở trường CAND và các yêu cầu xã hội, 2 trên cơ sở tự chịu trách nhiệm trước bản thân và xã hội với tư cách là một nhân cách trưởng thành. Từ trước tới nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về thích ứng với hoạt động học tập , rèn luyện trong nhà trường và cũng đã đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng thích ứng với hoạt động học tập của sinh viên. Tuy nhiên, sinh viên trong các trường CAND đươ ̣c rèn luyê ̣n trong môi trường có nhiề u đă ̣c thù nên các biện pháp này chưa thực sự cụ thể và phù hơ ̣p, do đó tính thực tiễn chưa cao. Xuất phát từ thực trạng trên, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I” nhằm đề xuất một số biện pháp giúp sinh viên năm thứ nhất nói chung và sinh viên Trường Cao đẳng CSND I nói riêng thích ứng tốt hơn với môi trường học tập của nhà trường, nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu đào tạo mà nhà trường đã đặt ra. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu mức độ thích ứng của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng CSND I và các yếu tố ảnh hưởng đến thích ứng tâm lý của sinh viên, trên cơ sở đó kiến nghị một số biện pháp giúp cho sinh viên năm thứ nhất thích ứng tâm lý tốt hơn với nô ̣i quy c ủa Trường Cao đẳng CSND I. 3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Biểu hiện và mức độ thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên 3.2. Khách thể nghiên cứu 200 sinh viên năm thứ nhất (khóa HO3S) và 50 giảng viên, cán bộ quản lý của Trường Cao đẳng CSND I. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên - Khảo sát thực trạng mức độ thích ứng tâm lý của sinh viên với những nô ̣i quy trong hoạt động học tập , rèn luyện, sinh hoa ̣t tâ ̣p thể , quan hệ ứng xử, điều lệnh nội vụ CAND - Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng tới sự thích ứng với nô ̣i quy của sinh viên Trường Cao đẳng CSND I. - Đề xuất các kiến nghị giúp sinh viên năm thứ nhất thích ứng tốt hơn với các nô ̣i quy của Trường Cao đẳng CSND I 5. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Trong quá trình học tập tại Trường Cao đẳng CSND I, có nhiều nội quy khác nhau sinh viên cần phải tuân thủ và chấp hành tốt. Trong phạm vi luận văn này,tác giả tập trung nghiên cứu sự thích ứng tâm lý của sinh viên Trường Cao đẳng CSND I về các mặt biểu hiện nhận thức, thái độ, hành vi. Tuy nhiên, vì nghiên cứu thái độ khó nên luận văn tập trung nghiên cứu và điều chỉnh hành vi. - Khách thể nghiên cứu: + 200 sinh viên năm thứ nhất khóa HO3S + 50 cán bộ quản lý, giảng viên Trường Cao đẳng CSND I. 6. Giả thuyết khoa học Sinh viên năm thứ nhất Trường Cao đẳng CSND I đã thích ứng tâm lý tốt với các nô ̣i quy: Rèn luyện học tập, sinh hoạt tập thể, quan hệ giao tiếp ứng xử, điều lệnh nội vụ CAND tuy nhiên vẫn còn thích ứng không tốt. Thích ứng tâm lý của sinh viên với nội quy chịu sự tác động của nhiều yếu tố khác nhau, trong đó các yếu tố về động cơ, hứng thú và tính tích cực của sinh viên là những yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất tới mức độ thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng CSND I. 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp nghiên cứu lý luận để thu thập, đọc, tổng hợp nghiên cứu lý luận về thích ứng tâm lý của sinh viên 7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Đây là phương pháp chủ yếu của đề tài nhằm tìm hiểu thích ứng tâm lý của sinh viên năm thứ nhất với nội quy của Trường Cao đẳng CSND I 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Tiến hành trao đổi với sinh viên của Trường Cao đẳng CSND I, nhằm tìm hiểu sâu thêm những thông tin mà trong bảng hỏi chưa khai thác được. 7.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Khi xử lý số liệu, đề tài sử dụng phần mềm SPSS 16.0 với mục đích tìm hiểu một số thông tin như: Tỉ lệ phần trăm, điểm trung bình, mối tương quan giữa các mặt nhận thức, thái độ và hành động, các yếu tố ảnh hưởng … 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có bố cục gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về thích ứng tâm lý với nô ̣i quy của sinh viên Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng thích ứng tâm lý với nội quy của sinh viên năm thứ nhất Trường Cao đẳng CSND I 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÍCH ỨNG TÂM LÝ VỚI NỘI QUY CỦA SINH VIÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu về thích ứng và thích ứng tâm lý 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài Vấn đề “thích ứng” là một trong những vấn đề được nhiều nhà tâm lý học quan tâm nghiên cứu. Một trong những nhà tâm lý tiên phong trong nghiên cứu này đó chính là Jean Piaget (1896 - 1980). Theo ông, sự thích ứng chính là sự cân bằng và được thực hiện bởi hai cơ chế đó là sự “đồng hóa” và “điều biến”. Quan điểm của ông cho rằng, sự thích ứng sinh học là sự cân bằng giữa đồng hóa môi trường và cơ thể với môi trường, còn sự thích ứng tâm lý – xã hội được ông giải thích là sự thích ứng với một thực tế riêng biệt khi nó đã đạt tới sự đồng hóa thực tế đó vào những hoàn cảnh mới do thực tế đặt ra [dẫn theo 7, tr 6]. Sự thích ứng đòi hỏi sự tác động qua lại giữa chủ thể và khách thể (giữa con người và môi trường), sao cho chủ thể có thể nhập vào khách thể mà vẫn tính đến những đặc điểm của mình. Theo cách đó, có thể hiểu: thích ứng tâm lý – xã hội đó là quá trình cá nhân vừa tiếp nhận những yếu tố từ môi trường, xã hội xung quanh, vừa điều chỉnh bản thân sao cho phù hợp với môi trường đó. Và trong quá trình thích ứng của cá nhân thì thích ứng tâm lý - xã hội là chủ yếu. V.I.Alaudie và A.L.Meseracov, trên cơ sở nghiên cứu quá trình hình thành hoạt động học tập của các sinh viên thuộc Khoa Tâm lý học - Đại học tổng hợp Maxcơva đã đi đến kết luận: Việc thích ứng của sinh viên đại học với hoạt động học tập thực chất là khả năng tổ chức quá trình phát triển của người học, tiếp cận được với hệ thống tri thức và kinh nghiệm lịch sử xã hội. Như vậy, thích ứng ở đây được hiểu là khả năng tự tổ chức học tập 6 của người học. Năm 1972, D.A.Andreeva đã phân tích khá sâu sắc khái niệm thích ứng. Tác giả đã nêu lên sự khác nhau cơ bản giữa thích ứng và thích nghi sinh học, đặc biệt bà đã sử dụng nguyên tắc hoạt động theo quan điểm tâm lý học hiện đại để nghiên cứu vấn đề thích ứng. Theo bà, thích ứng là sự thích nghi đặc biệt của cá nhân với điều kiện, hoàn cảnh mới, là sự thâm nhập vào những điều kiện mới một cách không gượng ép. Từ đó tác giả đưa ra định nghĩa về thích ứng: “là một quá trình tạo ra một chế độ hoạt động tối ưu có mục đích của nhân cách, tức là con người vừa thích nghi với điều kiện mới, vừa phải chủ động thâm nhập vào những điều kiện đó để xây dựng một chế độ hoạt động mới, phù hợp và đáp ứng những yêu cầu của điều kiện mới [dẫn theo 16. Tr. 13]. Theo kết quả nghiên cứu “Đối phó với stress và thích ứng tâm lý ở sinh viên quốc tế” của tác giả Sapranaviciute Laura (2012) cho thấy: Sinh viên quốc tế khắp thế giới đều phải đối mặt với stress do sự khác biệt về môi trường học tập, bối cảnh văn hóa, rào cản ngôn ngữ và các khó khăn cho việc thích ứng khác. Có rất ít bằng chứng giải thích các chiến lược ứng phó với stress được các sinh viên đó sử dụng là gì và chúng có liên hệ như thế nào đối với sự thích ứng tâm lý. Vì vậy mục đích của nghiên cứu này là nhằm đánh giá mối quan hệ giữa sự thích ứng tâm lý và các chiến lược đối phó với stress của sinh viên quốc tế và sinh viên trong nước. Nghiên cứu tuyển chọn 356 sinh viên: 258 trong nước và 98 quốc tế. Các chiến lược ứng phó với stress được đo bằng bộ câu hỏi “Coping Orientation of Problem Experience”. Thang Tự đánh giá mức độ trầm cảm của Zung được sử dụng để đo các triệu chứng trầm cảm. Những stress liên quan đến sức khỏe được đo bởi một thang đo riêng bởi những tác giả của nghiên cứu này. Nghiên cứu đã chứng minh được rằng trong những tình huống stress, các sinh viên quốc tế có cách ứng phó khác với các sinh viên trong nước. 7 Hơn nữa, chiến lược ứng phó với stress được sử dụng bởi các sinh viên quốc tế và trong nước là khác nhau trong mối quan hệ với kết quả sức khỏe [27, pp. 335-343]. Theo tác giả Brisset Camille (2010) trong nghiên cứu “Thích ứng tâm lý – xã hội của sinh viên quốc tế tại Pháp – nghiên cứu trường hợp sinh viên Việt Nam” cho rằng: Việc chuyển từ môi trường học tập này đến một môi trường học tập khác và tái định cư tại một quốc gia mới để học tập đang diễn ra ngày càng phổ biến. Song song với việc làm đa dạng bản sắc văn hóa và tri thức thì điều này cũng cho thấy nhiều khó khăn và thách thức. Với số lượng ngày càng tăng của sinh viên quốc tế tại Pháp, sự hiểu biết về các yếu tố tâm lý giúp cho sự thích nghi dễ dàng hơn đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nghiên cứu này nhằm mục đích xem xét các yếu tố tạo thuận lợi hoặc cản trở sự thích nghi của sinh viên Việt tại Pháp. Hai mẫu sinh viên được đưa ra so sánh: 112 sinh viên Việt tại Pháp và 101 sinh viên Pháp, tất cả các sinh viên đều lần đầu tiên bước vào môi trường đại học. Các biến như trạng thái lo âu, gắn bó mật thiết, căng thẳng tâm lý, sự hài lòng với sự hỗ trợ xã hội, và (trong số các mẫu Việt) tính gắn kết cộng đồng đã được xem xét. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng: sự gắn kết cộng đồng và trạng thái lo lắng được tạo ra bởi căng thẳng tâm lý có liên quan đến quá trình thích ứng cho cả hai mẫu. Sự đồng nhất lãnh thổ cũng có liên quan đến sự thích ứng của mẫu sinh viên Việt. Mặc dù các giả thuyết khác cũng được xem xét, nhưng nhìn chung, các vấn đề về sự gắn kết (attachment) đối với sinh viên Việt có ý nghĩa lớn hơn so với các sinh viên Pháp [23, pp.413 - 426.]. Theo nghiên cứu của V.Tinto (1996) cho rằng: khi vào một trường đại học, sinh viên năm thứ nhất phải đối mặt với những thách thức cá nhân bao gồm sự thiết lập các mối quan hệ mới, phát triển các kỹ năng xã hội 8 mới và thay đổi các mối quan hệ hiện có với cha mẹ và gia đình của họ [28, pp. tr.1-6] . Năm 1990, ở Mỹ, B.P. Allen đã tiếp cận vấn đề thích ứng học tập của sinh viên thông qua hệ thống các tác động hình thành các kỹ năng học tập ở trường đại học. Theo tác giả, điều kiện cơ bản của sự thích ứng học tập của sinh viên là hình thành ở họ các nhóm kỹ năng: 1/Sử dụng quỹ thời gian cá nhân; 2/Kỹ năng hình thành các hành động học tập và các phẩm chất khác (như tâm thế, sự lựa chọn các hình thức, nội dung học tập; 3/kỹ năng làm chủ các cảm xúc tiêu cực; 4/kỹ năng chủ động luyện tập và hình thành các thói quen hành vi mang tính nghề nghiệp. Theo cách hiểu này, sự thích ứng (hay không thích ứng của sinh viên được giải thích chủ yếu do sinh viên có (hay thiếu) một số kỹ năng nào đó, mà ít chú ý đến khía cạnh tổ chức trong hệ thống giáo dục của nhà trường đại học [dẫn theo 16, tr.14]. Năm 1992, trong tác phẩm "Sự thích nghi của con người", Richard E. Tremblay (nhà TLH người Canada) đã phát biểu rằng: thích nghi tâm lý - xã hội là sự tìm kiếm sự cân bằng giữa các xung năng, những ham muốn của bản thân với những đòi hỏi, mong đợi từ môi trường bên ngoài. Theo ông, khi xem xét sự thích nghi ở con người cần xem xét sự thích nghi bên ngoài và thích nghi bên trong của bản thân. Ông cũng đã chỉ ra hai nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thích nghi ở mỗi cá nhân: 1. Nhóm thứ nhất bao gồm các yếu tố thuộc về cá nhân như đặc điểm di truyền, lịch sử phát triển của cá nhân, việc cá nhân được tự do lựa chọn hay không khi thực hiện hành vi, cách ứng xử của mình; 2. Nhóm thứ hai là những yếu tố của môi trường sống của cá nhân như điều kiện tự nhiên, điều kiện xã hội [dẫn theo 16, tr.14 - 15]. Như vậy, có thể thấy các tác giả nghiên cứu thích ứng của sinh viên với các hướng: thích ứng tâm lý, xã hội và thích ứng trong học tập. Các nghiên cứu cho thấy những khía cạnh đời sống tâm lý của sinh viên khi 9 chuyển sang một môi trường văn hóa mới (từ học sinh Trung học phổ thông lên Sinh viên đại học) với những chuẩn mực mới và việc không thích ứng với nó sẽ dẫn đến những hậu quả tiêu cực trong đời sống và hoạt động của sinh viên như học tập, việc ứng phó với stress, việc hòa nhập cộng đồng... Môi trường văn hóa xã hội luôn luôn thay đổi, phát triển qua từng thời kỳ và ngày càng mang tính chất giao thoa giữa các nền văn hóa khác nhau. Vì vậy, nghiên cứu thích ứng tâm lý – xã hội trong sinh viên quốc tế có vai trò quan trọng trong bối cảnh hòa nhập quốc tế hiện nay, hơn nữa vấn đề nghiên cứu này luôn là một đề tài mở đối với các nhà nghiên cứu. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước Tác giả Lê Thị Hương (1998) với đề tài: “Nghiên cứu sự thích ứng với hoạt động học tập ở sinh viên năm thứ nhất trường Cao đẳng Sư phạm Thanh Hóa” đã cho thấy sinh viên thích ứng với các mối quan hệ mới nhanh hơn là sự thích ứng với hoạt động học tập [11]. Năm 1983, Hoàng Trần Doãn với luận văn Thạc sỹ: “Sự thích ứng với hoạt động học tập của sinh viên khoa văn và toán trường Đại học Sư phạm Hà Nội I”. Tác giả đã đưa ra kết luận rằng: Thích ứng học tập là một quá trình thích nghi đặc biệt của cá nhân đối với điều kiện mới, là sự thâm nhập của cá nhân vào điều kiện mới một cách thuần thục và chính trong quá trình đó, con người không thụ động mà được bộc lộ trong quá trình hoạt động có đối tượng như một chủ thể động [dẫn theo 16, tr. 15]. Trong 2 năm học 2002 – 2003 và 2003 – 2004 nhằm mục đích định hướng cho hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của sinh viên tại trường ĐH sư phạm Hà Nội, tác giả Nguyễn Xuân Thức đã tiến hành nghiên cứu “Sự thích ứng với hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của sinh viên ĐH sư phạm Hà Nội” trên ba mặt: Nhận thức về các nội dung rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, thái độ đối với việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm và hành vi rèn 10