Tài liệu Theo dõi bệnh phân trắng lợn con từ giai đoạn sơ sinh đến cai sữa và biện pháp phòng, điều trị bệnh tại trại lợn bẩy tuân chương mỹ hà nội.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM -------------- HOÀNG MINH HÒA Tên chuyên đề: THEO DÕI BỆNH PHÂN TRẮNG LỢN CON TỪ GIAI ĐOẠN SƠ SINH ĐẾN CAI SỮA VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG, ĐIỀU TRỊ BỆNH TẠI TRẠI LỢN BẨY TUÂN, CHƢƠNG MỸ, HÀ NỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Thú y Khoa: Chăn nuôi Thú y Khóa học: 2013 - 2018 Thái Nguyên - năm 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM -------------- HOÀNG MINH HÒA Tên chuyên đề: THEO DÕI BỆNH PHÂN TRẮNG LỢN CON TỪ GIAI ĐOẠN SƠ SINH ĐẾN CAI SỮA VÀ BIỆN PHÁP PHÕNG, ĐIỀU TRỊ BỆNH TẠI TRẠI LỢN BẨY TUÂN, CHƢƠNG MỸ, HÀ NỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Thú y Lớp: TY – K45 – N01 Khoa: Chăn nuôi - Thú y Khóa học: 2013 - 2018 Giảng viên hƣớng dẫn: TS. Trƣơng Hữu Dũng Thái Nguyên - năm 2017 i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp trƣớc hết em xin chân thành cảm ơn tới Ban chủ nhiệm khoa Chăn nuôi Thú y, ban giám hiệu trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo và nhất là các thầy cô trong khoa Chăn nuôi Thú y đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập vừa qua. Em xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Trƣơng Hữu Dũng đã tận tình giúp đỡ em trong suốt thời gian thực tập, để em có thể hoàn thành tốt đề tài tốt nghiệp của mình. Em xin chân thành cảm ơn trang trại lợn Bảy Tuân, kỹ thuật trại và toàn thể các anh chị công nhân trong trại lợn Bảy Tuân, Chƣơng Mỹ, Hà Nội đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ và chỉ bảo em trong suốt quá trình thực tập. Nhân dịp này, em xin chân thành cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên em trong suốt thời gian học tập. Một lần nữa em xin trân trọng gửi tới các thầy giáo, cô giáo, bạn bè lời cảm ơn chân thành, lời chúc sức khoẻ, thành đạt và hạnh phúc. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2017 Sinh viên Hoàng Minh Hòa ii LỜI NÓI ĐẦU Để hoàn thành chƣơng trình đào tạo trong Nhà trƣờng, thực hiện phƣơng châm học đi đôi với hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn sản xuất, thực tập tốt nghiệp là giai đoạn cuối cùng trong toàn bộ chƣơng trình học tập của tất cả các trƣờng Đại học nói chung và trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên nói riêng. Giai đoạn thực tập chiếm một vị trí hết sức quan trọng đối với mỗi sinh viên trƣớc khi ra trƣờng. Đây là khoảng thời gian để sinh viên củng cố và hệ thống hóa toàn bộ kiến thức đã học, đồng thời giúp sinh viên làm quen với thực tiễn sản xuất, từ đó nâng cao trình độ chuyên môn, nắm đƣợc phƣơng thức tổ chức và tiến hành công việc theo dõi, ứng dụng các tiễn bộ khoa học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất, tạo cho sinh viên có tác phong làm việc đúng đắn, sáng tạo, để khi ra trƣờng trở thành một ngƣời cán bộ có chuyên môn, đáp ứng đƣợc yêu cầu thực tiễn, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp phát triển Đất Nƣớc. Xuất phát từ quan điểm trên và đƣợc sự đồng ý của khoa Chăn nuôi Thú y, trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Đƣợc sự nhất trí của giáo viên hƣớng dẫn và sự tiếp nhận của cơ sở, chúng em đã tiến hành thực hiện đề tài: “ Theo dõi bệnh phân trắng lợn con từ giai đoạn sơ sinh đến cai sữa và biện pháp phòng, điều trị bệnh tại trại lợn Bẩy Tuân, Chƣơng Mỹ, Hà Nội”. Em xin chân thành cảm ơn! iii DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1: Lịch phun thuốc sát trùng của trại .................................................. 30 Bảng 4.2: Lịch tiêm phòng vắc xin của đàn lợn ............................................. 31 Bảng 4.3: Cơ cấu đàn lợn tại trại Bảy Tuân từ năm 2015 đến 2017............... 33 Bảng 4.4. Kết quả công tác phục vụ sản xuất ................................................. 35 Bảng 4.5. Tỷ lệ lợn con nhiễm bệnh phân trắng trong thời gian thực tập ...... 36 Bảng 4.6. Tỷ lệ lợn con nhiễm bệnh phân trắng theo lứa tuổi ........................ 37 Bảng 4.7. Tỷ lệ mắc bệnh lợn con phân trắng qua các tháng ......................... 39 Bảng 4.8. Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc bệnh phân trắng ...................... 41 Bảng 4.9. Hiệu lực điều trị của 2 loại thuốc ................................................... 42 iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Cs : Cộng sự Hb : Hemoglobin IM : Tiêm bắp IgG : Immunoglobulin KHKT : Khoa học kỹ thuật LCPT : Lợn con phân trắng Nxb : Nhà xuất bản VTM :Vitamin STT : Số thứ tự v MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................. ii DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. iv MỤC LỤC ......................................................................................................... v Phần 1. MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1 1.2. Mục đích và yêu cầu của chuyên đề .......................................................... 2 1.3 Yêu cầu ........................................................................................................ 2 Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 3 2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập ...................................................................... 3 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................... 3 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của trang trại .................................................................. 4 2.1.3. Cơ sở vật chất của trang trại.................................................................... 4 2.1.4. Tình hình sẳn xuất tại cơ sở thực tập ...................................................... 6 2.1.5. Thuận lợi và khó khăn của trại ................................................................ 7 2.2.Tổng quan tài liệu và những kết quả nghiên cứu trong ngoài nƣớc có liên quan đến nội dung của chuyên đề ..................................................................... 8 2.2.1. Đặc điểm sinh lý của lợn con .................................................................. 8 2.2.2. Bệnh phân trắng lợn con ....................................................................... 12 Phần 3. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP TIẾN HÀNH ..... 26 3.1. Đối tƣợng ................................................................................................. 26 3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 26 3.3. Nội dung thực hiện ................................................................................... 26 3.4 Các chỉ tiêu theo dõi và phƣơng pháp thực hiện ....................................... 26 vi 3.4.1 Các chỉ tiêu theo dõi ............................................................................... 26 3.4.2. Phƣơng pháp theo dõi, thu thập thông tin ............................................. 26 3.4.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu..................................................................... 27 Phần 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................... 29 4.1. Công tác phục vụ sản xuất ....................................................................... 29 4.1.1. Công tác vệ sinh, chăm sóc, phòng trị bệnh cho đàn lợn...................... 29 4.1.2. Công tác chăn nuôi tại cơ sở ................................................................. 33 4.1.3. Công tác khác ........................................................................................ 35 4.2. Kết quả theo dõi ....................................................................................... 36 4.2.1. Tỷ lệ lợn con nhiễm bệnh phân trắng trong thời gian thực tập ............. 36 4.2.2. Tỷ lệ lợn con nhiễm bệnh phân trắng theo lứa tuổi .............................. 37 4.2.3. Tỷ lệ mắc bệnh lợn con phân trắng qua các tháng ................................ 38 4.2.5. Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc bệnh phân trắng ............................ 41 4.2.7. Hiệu lực điều trị của 2 loại thuốc .......................................................... 42 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................ 44 5.1. Kết luận .................................................................................................... 44 5.2. Đề nghị ..................................................................................................... 44 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Nƣớc Việt Nam là một nƣớc có nền nông nghiệp phát triển, nó chiếm một vị trí rất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Trong đó, chăn nuôi đã và đang là trọng tâm phát triển của nền kinh tế nƣớc ta. Sự phát triển mạnh mẽ của ngành chăn nuôi nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng đã đƣa nền kinh tế nƣớc ta tiến thêm một bƣớc mới. Cùng với sự phát triển nhanh về số con đã kéo theo các trang trại, xí nghiệp đã và đang đƣợc tăng cƣờng xây dựng và đƣa vào hoạt động. Nhờ đó chăn nuôi lợn không những chỉ đáp ứng đầy đủ nhu cầu cho bữa ăn hàng ngày mà tiến tới còn phục vụ cho xuất khẩu với số lƣợng lớn. Trong chăn nuôi “giống là tiền đề, thức ăn là cơ sở”, để ngành chăn nuôi có thể phát triển nhanh và bền vững, thì con giống là một vấn đề hết sức quan trọng. Muốn chăn nuôi thắng lợi và đạt đƣợc hiệu quả cao thì con giống phải khoẻ mạnh. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi lợn cũng gặp phải rất nhiều khó khăn đặc biệt là vấn đề dịch bệnh. Đó là nguyên nhân chủ yếu gây thiệt hại cho ngành chăn nuôi cũng nhƣ gây thiệt hại cho ngành nông nghiệp nói chung. Đối với các trang trại nuôi lợn, vấn đề cấp thiết hiện nay vẫn là bệnh phân trắng ở lợn con theo mẹ. Bệnh xuất hiện lúc ồ ạt, lúc lẻ tẻ tuỳ thuộc vào các yếu tố chăm sóc, nuôi dƣỡng và sự thay đổi của thời tiết khí hậu. Khi lợn con mắc bệnh thì hiệu quả chăn nuôi sẽ giảm, chi phí thú y cao. Đã có nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc về bệnh lợn con phân trắng và đƣa ra các biện pháp phòng và trị bệnh góp phần không nhỏ trong việc hạn chế những thiệt hại do bệnh gây ra. Tuy nhiên sự phức tạp của cơ chế gây bệnh, những tác động phối hợp của các nguyên nhân, đặc điểm cơ thể của gia súc non đã ảnh hƣởng không nhỏ đến việc ứng dụng của các kết 2 quả nghiên cứu. Vì thế các phƣơng pháp đƣa ra vẫn chƣa thực sự đem lại kết quả nhƣ mong muốn. Xuất phát từ vấn đề trên, dƣới sự hƣớng dẫn của thầy giáo TS.Trƣơng Hữu Dũng, chúng em tiến hành thực hiện đề tài: “Theo dõi bệnh phân trắng lợn con từ giai đoạn sơ sinh đến cai sữa và biện pháp phòng, điều trị bệnh tại trại lợn Bẩy Tuân, Chƣơng Mỹ, Hà Nội”. 1.2. Mục đích và yêu cầu của chuyên đề Đánh giá tình hình chăn nuôi tại trại Bảy Tuân, Chƣơng Mỹ, Hà Nội. Áp dụng quy trình chăm sóc nuôi dƣỡng cho đàn lợn con nuôi tại trại. Xác định tình hình nhiễm bệnh, cách phòng trị bệnh cho lợn con nuôi tại trại. 1.3 Yêu cầu Đánh giá đƣợc tình hình chăn nuôi tại trại Bảy Tuân, Chƣơng Mỹ, Hà Nội. Áp dụng đƣợc các quy trình chăm sóc, nuôi dƣỡng cho đàn lợn con nuôi tại trại đạt hiệu quả cao. Xác định đƣợc tình hình nhiễm bệnh, biết các phòng trị bệnh cho lợn con nuôi tại trại. 3 Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập 2.1.1. Điều kiện tự nhiên 2.1.1.1. Vị trí địa lý Trang trại lợn Bảy Tuân nằm trên địa bàn của xã Tiên Phƣơng, huyện Trƣơng Mỹ, Hà Nội. Chƣơng Mỹ Là một huyện ngoại thành nằm ở phía Tây nam Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô 20 km.  Phía Bắc giáp huyện Quốc Oai.  Phía Đông giáp với quận Hà Đông, huyện Thanh Oai.  Phía Nam giáp huyện Ứng Hòa, Mỹ Đức.  Phía Tây giáp với huyện Lƣơng Sơn (tỉnh Hoà Bình). Tổng diện tích tự nhiên của huyện là 237,4 km2, là huyện có diện tích lớn thứ 3 của thành phố. 2.1.1.2. Đặc điểm khí hậu Trang trại chăn nuôi Bảy Tuân nằm ở khu vực có khí hậu nhiệt đới gió mùa, lạnh về mùa đông, nóng ẩm về mùa hè. Lƣợng mƣa hàng năm cao nhất là 2.157 mm, thấp nhất là 1.060 mm, trung bình là 1.567 mm, lƣợng mƣa tập trung chủ yếu từ tháng 6 đến tháng 7 trong năm. Độ ẩm không khí trung bình hàng năm là 82%, độ ẩm cao nhất là 88%, thấp nhất là 67%. Nhiệt độ trung bình trong năm là 21C - 23C, mùa nóng tập trung vào tháng 6 đến tháng 7. Do ảnh hƣởng của gió mùa đông bắc và gió mùa đông nam nên có sự chênh lệch về nhiệt độ trung bình giữa các mùa. Về chế độ gió: Gió mùa đông nam thổi từ tháng 3 đến tháng 10, gió mùa đông bắc thổi từ tháng 11 đến tháng 12. 4 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của trang trại Trại chăn nuôi đƣợc xây dựng từ năm 2006 trại đi vào sản xuất đƣợc 11 năm, song hàng năm sản xuất của trại đều gia tăng, đời sống của cán bộ công nhân viên đƣợc cải thiện, trại chăn nuôi có chủ trang trại là những ngƣời đam mê, giàu nghị lực và tâm huyết đối với nghề chăn nuôi. Đặc biệt trại chăn nuôi đã tuyển dụng và đào tạo đƣợc một đội ngũ công nhân thâm niên họ đã gắn bó với trang trại rất nhiều năm và trở thành những ngƣời có kinh nghiệm, thực tiễn và yêu nghề Trại gồm có 31 ngƣời trong đó có : + 1 quản lý + 3 kỹ sƣ + 2 tổ trƣởng (1 chuồng bầu, 1 chuồng đẻ) + 23 công nhân và 4 sinh viên thực tập + 2 kế toán 2.1.3. Cơ sở vật chất của trang trại  Về cơ sở vật chất: Có đầy đủ các thiết bị, máy móc để phục vụ cho công nhân và sinh viên sinh hoạt hàng ngày nhƣ: máy giặt, nóng lạnh, tivi, tủ lạnh, quạt,... + Những vật dụng cá nhân nhƣ: kem đánh răng, xà phòng tắm, dầu gội đầu đều đƣợc trang trại chuẩn bị đầy đủ. + Cơ sở vật chất trong chuồng trại chăn nuôi đƣợc trại chú trọng đầu tƣ hơn hết: - Trại đƣợc xây dựng trên cánh đồng khoảng 7 ha với bố trí xây dựng cho khoảng 1000 nái gồm: - 10 dãy chuồng lớn chạy dài lợp mái tôn. Mỗi 1 dãy lớn lại đƣợc chia làm 2 dãy chuồng nhỏ 5 - Trong các chuồng đều có các cũi sắt (đối với chuồng bầu) và giƣờng nằm (đối với chuồng đẻ) đƣợc lắp đặt theo dãy. - Trong chuồng lợn thịt đƣợc xây làm các ô và chia làm 2 dãy đƣợc lãng bằng nền xi măng - Chuồng trại đƣợc xây dựng hoàn toàn kép kín. Phía đầu chuồng có hệ thống dàn mát, cuối chuồng có các quạt thông gió và có dàn phun mái ở trên. - Có hệ thống đèn điện sƣởi ấm cho lợn con vào mùa đông. - Ngoài ra trại còn có một máy phát điện công suất lớn đủ cung cấp điện cho cả trại sinh hoạt và hệ thống chuồng nuôi những khi mất điện. - Trong trại giữa các ô chuồng và các khu khác đều đƣợc đổ bê tông thƣờng xuyên đƣợc quét vôi và phun sát trùng Nƣớc sử dụng chủ yếu ở trại là nƣớc giếng khoan đƣợc lọc và đƣợc lọc giữ trong bể chứa. Gồm 2 bể chứa lớn và 3 bẻ chứa nhỏ đƣợc bơm tới hệ thông cung cấp nƣớc uống cho các chuồng cũng nhƣ cung cấp nƣớc sinh hoạt  Về cơ sở hạ tầng: + Trại xây dựng gồm 2 khu tách biệt: khu nhà ở và sinh hoạt của công nhân,sinh viên và khu chuồng nuôi + Khu nhà ở rộng rãi có đầy đủ nhà tắm, nhà vệ sinh tiện nghi. + Khu nhà bếp và nhà ăn đƣợc đặt cạnh nhau rộng rãi và sạch sẽ + Trại có một nhà kho chuyên để chứa cám để cung cấp cho các chuồng nuôi đến để lấy cám và kho thuốc để chứa các loại thuốc phòng và chữa bệnh cho lợn cũng nhƣ các loại vắc xin đƣợc giữ trong tủ lạnh tại kho  Hệ thống chuồng nuôi Khu vực chuồng nuôi của trại đƣợc xây dựng trên một khu vực cao, dễ thoát nƣớc và đƣợc bố trí tách biệt với khu sinh hoạt chung của công nhân, gồm: 3 chuồng đẻ, 3 chuồng bầu và 4 chuồng thịt. Chuồng nuôi đƣợc xây dựng theo hƣớng Đông – Tây, Nam – Bắc. Đảm bảo thoáng mát về mùa hè và 6 ấm áp về mùa đông. Chuồng lợn bầu gồm 3 chuồng với kiểu chuồng cũi sắt. Các chuồng nuôi đều đƣợc lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng 2.1.4. Tình hình sẳn xuất tại cơ sở thực tập - Công tác chăn nuôi: + Đây là trại tƣ nhân nên trại vừa cung cấp lợn con và lợn thịt ra thị trƣờng với các khối lƣợng khác nhau. + Hiện nay trung bình lợn nái của trại sản xuất đƣợc 2,45 – 2,5 lứa/năm. Số con sơ sinh là 11,7 con/đàn, số con cai sữa: 10,55 trại hoạt động vào mức khá theo đánh giá của chủ trại. + Tại trại, lợn con theo mẹ đƣợc nuôi đến 21 ngày tuổi, chậm nhất là 27 ngày tuổi thì bắt đầu tiến hành cai sữa và lợn con đƣợc nuôi tại ô sau 1 tuần sẽ đƣợc đuổi sang chuồng cai sữa + Trong trại có 15 con lợn nhằm mục đích kích thích động dục lợn cái và khai thác tinh thụ tinh nhân tạo. Trại lợn có 2 giống là lợn Landrace và Yorshire. Lợn cái đƣợc phối 3 lần và đƣợc luân chuyển giống cũng nhƣ con đực + Thức ăn cho lợn nái là loại thức ăn hoàn chỉnh đƣợc cung cấp từ công ty CP cung cấp cho từng đối tƣợng lợn khác nhau. - Công tác thú y: Quy trình phòng bệnh cho đàn lợn tại trang trại rất đƣợc chủ trại và quản lý trại quan tâm và kiểm soát chặt chẽ. + Công tác vệ sinh: hệ thống chuồng trại luôn đảm bảo thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông. Hàng ngày luôn có ngƣời quét dọn vệ sinh chuồng trại thu gom phân, đƣờng đi trong trại thƣờng xuyên đƣợc quét dọn và quét vôi theo quy định. Công nhân, kỹ thuật, khách thăm quan khi vào khu chăn nuôi lợn phải tắm sát trùng trƣớc khi mặc quần áo bảo hộ lao động. 7 + Công tác phòng bệnh: hạn đi lại giữa các chuồng với nhau, mỗi chuồng đều có 1 xô đựng nƣới vôi ngoài cửa. Hành lang giữa các chuồng và bên ngoài chuồng đều đƣợc quét vôi. Các phƣơng tiên khi vào trại đều đƣợc phun sát trùng nghiêm ngặt tại cổng vào.Với phƣơng châm phòng bệnh hơn chữa bệnh nên việc tiêm phòng vắc xin đƣợc làm đầy đủ cho tất cả lợn. Quy trình phòng bệnh đƣợc trại thực hiện đầy đủ và nghiêm túc đúng kỹ thuật. Đối với từng loại lợn có quy trình làm vắc xin riêng, từ lợn con, lợn nái, lợn đực, lợn hậu bị. Lợn đƣợc tiêm vắc xin ở trạng thái khỏe mạnh, đƣợc chăm sóc nuôi dƣỡng tốt, không mắc bệnh truyền nhiễm hay các bệnh mãn tính để việc tạo đƣợc trạng thái miễn dịch tốt nhất cho đàn lợn. + Công tác điều trị bệnh: các kỹ thuật tại trại và trƣởng chuồng có nhiệm vụ theo dõi và kiểm tra đàn lợn thƣờng xuyên, các bệnh xảy ra tại trại luôn đƣợc phát hiện sớm, cách ly điều trị sớm ở giai đoạn đầu của bệnh việc điều trị đạt hiệu quả từ 80% - 90% trong thời gian ngắn nên không gây thiệt hại lớn cho đàn lợn. 2.1.5. Thuận lợi và khó khăn của trại - Thuận lợi: + Trại đƣợc xây dựng giữa cánh đồng nên cách xa khu dân cƣ, không làm ảnh hƣởng đến ngƣời dân xung quanh và đảm bảo yêu cầu vệ sinh an toàn dịch bệnh. + Đội ngũ quản lý, cán bộ kỹ thuật, công nhân của trại có năng lực, năng động, nhiệt tình và có trách nhiệm trong công việc. + Trại đƣợc xây dựng theo mô hình công nghiệp, trang thiết bị hiện đại, do đó rất phù hợp với điều kiện chăn nuôi lợn công nghiệp hiện nay. - Khó khăn: + Trại nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thời tiết diễn biến phức tạp nên khâu phòng trừ bệnh gặp nhiều khó khăn. 8 + Dịch bệnh diễn biến phức tạp nên chi phí dành cho phòng và chữa bệnh cao. + Giá thức ăn chăn nuôi mỗi ngày một tăng khiến chi phí thức ăn tăng cao gây ảnh hƣởng tới chăn nuôi của trang trại. + Vào khoảng thời gian những năm gần đây, giá lợn có xu hƣớng giảm thấp khiến trang trại gặp nhiều khó khăn hơn. 2.2.Tổng quan tài liệu và những kết quả nghiên cứu trong ngoài nƣớc có liên quan đến nội dung của chuyên đề 2.2.1. Đặc điểm sinh lý của lợn con 2.2.1.1. Đặc điểm tiêu hóa của lợn con Tiêu hóa là quá trình phân giải thức ăn bằng các biện pháp cơ học, hóa học, vi sinh vật học để biến các hợp chất hữu cơ phức tạp thành các hợp chất hữu cơ đơn giản mà cơ thể động vật có thể hấp thụ đƣợc. Sau khi sinh ra, chức năng của các cơ quan trong cơ thể lợn con nhất là cơ quan tiêu hóa chƣa thành thục. Hàm lƣợng HCl và các men tiêu hóa chƣa hoàn thiện. Thời gian đầu, dịch tiêu hóa ở lợn con thiếu cả về chất và lƣợng. Lợn con trƣớc một tháng tuổi hoàn toàn không có HCl tự do vì lúc này lƣợng HCl tiết ra rất ít và nhanh chóng liên kết với niêm dịch. Theo Trần Văn Phùng và cs, (2004) [16], cơ quan tiêu hóa của lợn con phát triển nhanh nhƣng chƣa hoàn thiện. Sự phát triển nhanh thể hiện ở sự tăng nhanh về dung tích dạ dày, ruột non, ruột già. Theo Hoàng Toàn Thắng và cs, (2003) [26], lợn con 1 tháng tuổi không có HCl tự do, lúc này lƣợng acid tiết ra ít và nhanh chóng liên kết với dịch nhầy. Vì thiếu HCl tự do nên vi sinh vật dễ có điều kiện phát triển gây bệnh đƣờng dạ dày - ruột cho lợn, điển hình là bệnh tiêu chảy và phân trắng lợn con. 9 2.2.1.2. Cơ năng điều tiết thân nhiệt Khi còn ở trong cơ thể mẹ, thân nhiệt của bào thai đƣợc giữ ổn định. Sau khi sinh ra, cơ thể bị mất một lƣợng nhiệt lớn do tác động của môi trƣờng làm con vật sơ sinh bị giảm thân nhiệt trong những giờ đầu tiên. Cơ năng điều tiết thân nhiệt lợn con còn kém do: - Hệ thần kinh của lợn con chƣa phát triển hoàn chỉnh. Trung khu điều tiết thân nhiệt ở vỏ não mà não của gia súc là cơ quan phát triển muộn nhất ở cả hai giai đoạn trong và ngoài bào thai. - Diện tích bề mặt của cơ thể lợn con so với khối lƣợng cơ thể cao hơn so với lợn trƣởng thành nên lợn dễ bị mất nhiệt và lạnh (Đào Trọng Đạt và cs, (1996) [5]). - Tốc độ sinh trƣởng của gia súc non rất cao, trong vòng 10 - 15 ngày thể trọng tăng 1 - 3 lần, sau 2 tuần tuổi trọng lƣợng lơn có thể tăng gấp 14 15 lần so với lợn sơ sinh. Vì vậy, nếu sữa mẹ không đảm bảo chất lƣợng, khẩu phần thức ăn thiếu đạm sẽ làm cho sự sinh trƣởng của cơ thể chậm lại và tăng trọng theo tuổi giảm xuống. Điều đó làm cho khả năng chống đỡ bệnh tật của lợn con kém. 2.2.1.3. Hệ miễn dịch của lợn con Ở cơ thể lợn con, hệ thống miễn dịch chƣa hoàn thiện, chúng chƣa có khả năng tạo kháng thể chủ động mà chỉ có đƣợc kháng thể từ mẹ truyền sang qua nhau thai hay sữa đầu. Bộ máy tiêu hóa và các dịch tiêu hóa ở gia súc non hoạt động rất yếu. Lƣợng enzyme tiêu hóa và HCl tiết ra chƣa đủ để đáp ứng quá trình tiêu hóa gây rối loạn tiêu hóa vì vậy mầm bệnh dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đƣờng tiêu hóa. Theo Nguyễn Nhƣ Thanh và cs, (2001) [25], trong quá trình đáp ứng miễn dịch trên bề mặt kháng nguyên có thể tập trung nhiều Lymphosis tham 10 gia miễn dịch tế bào hoặc kháng thể là các globulin miễn dịch. Với lợn con mức độ đáp ứng miễn dịch đƣợc xác định không những phụ thuộc vào sự có mặt của kháng thể mà còn phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng của hệ thống miễn dịch đối với phản ứng. 2.2.1.4. Hệ vi sinh vật đường ruột ở lợn con Hệ vi sinh vật đƣờng ruột gồm hai nhóm - Nhóm vi khuẩn đƣờng ruột - vi khuẩn bắt buộc gồm: E.coli, Salmonella, Shigella, Klesiella, Proteus... Trong nhóm vi khuẩn này, ngƣời ta quan tâm nhiều nhất đến trực khuẩn E.coli. Đây là vi khuẩn phổ biến nhất hành tinh, chúng có mặt ở mọi nơi và khi gặp điều kiện thuận lợi, các chủng E.coli trở lên cƣờng độc gây bệnh. Cấu trúc kháng nguyên của E.coli rất phức tạp. Ngƣời ta đã phát hiện có ít nhất 170 kháng nguyên O, 80 kháng nguyên K, 86 kháng nguyên H và kháng nguyên F. - Nhóm vi khuẩn Vãng lai: Chúng là bạn đồng hành của thức ăn, nƣớc uống vào hệ tiêu hóa gồm: Staphylococcus spp, Streptococcus spp, Bacillus subtilis... Ngoài ra, trong đƣờng tiêu hóa của lợn còn có các trực khuẩn yếm khí gây thối rữa: Clostridium perfringens, Bacillus sporogenes, Bacillus fasobacterium, Bacillus puticfus... 2.2.1.5. Đặc điểm thích nghi của lợn con Lợn con theo mẹ có những điểm yếu khiến lợn con thích ứng kém với môi trƣờng: Hệ thống enzym tiêu hoá chƣa hoàn chỉnh, hệ thống miễn dịch chƣa phát triển, điều hoà thân nhiệt kém, dự trữ năng lƣợng cơ thể rất ít, thiếu sắt. * Hệ thống enzyme tiêu hoá chưa hoàn chỉnh Ở lợn 15 - 21 ngày hệ thống enzyme chỉ thích ứng cho tiêu hoá sữa ( chymozin, chymotripsin cho tiêu hoá protein sữa, lipaza cho lipid và lactaza cho lactoz). Bắt đầu từ 3 tuần, hoạt tính enzyme tiêu hoá. Vì vậy, việc cho lợn con tập ăn sớm sẽ kích thích sự phát triển đầy đủ các loại enzyme tiêu hoá. 11 * Hệ thống miễn dịch chưa phát triển Lợn con sơ sinh nhận từ sữa đầu một lƣợng kháng thể đặc hiệu (IgG) có hiệu quả trong 10 ngày đầu. Nhƣng sự hấp thụ Immuglobulin của sữa đầu cũng giảm nhanh trong vòng 24 giờ sau khi sinh. Do đó tất cả các tác nhân, yếu tố hạn chế bú sữa đầu đều làm tăng tỷ lệ nhiễm bệnh, tỷ lệ tử vong sau khi sinh. Miễn dịch chủ động đƣợc thực hiện bắt đầu từ 3 tuần tuổi. * Điều hoà thân nhiệt kém Hệ thống thần kinh ở lợn con chƣa phát triển, chƣa có các phản xạ có điều kiện, khả năng điều tiết nhiệt ở đại não và các trung khu vỏ não là rất kém. Thân nhiệt ở gia súc non thƣờng cao hơn ở gia súc trƣởng thành và hay biến động. Khả năng giữ nhiệt ở da kém, thƣờng thay đổi theo ngoại cảnh và khó thích nghi với điều kiện môi trƣờng cho nên rất dễ bị cảm lạnh về mùa đông. Thân nhiệt ở lợn con dao động từ 39,5 - 40,5OC thƣờng cao, còn ở lợn trƣởng thành ổn định ở mức trung bình 38 - 40OC. * Dự trữ năng lượng cơ thể rất ít Khi mới sinh, cơ thể lợn con chứa 80% nƣớc và 20% chỉ có lipid, còn ở 3 tuần có 65% là nƣớc và 12% là lipid. Ngoài chất dự trữ cơ thể là lipid còn có glycogen. Tổng năng lƣợng dự trữ (lipid + glycogen) khoảng 1000 - 1200 Kcal, chỉ tƣơng đƣơng với 1 lít sữa, năng lƣợng này chỉ đủ cho lợn con sống khoảng 2 ngày. Do đó đòi hỏi phải đảm bảo cho lợn con bú sữa sớm và giữ ấm. Vì năng lƣợng và các chất dinh dƣỡng thu đƣợc đều đƣợc sử dụng vào việc cấu tạo cơ thể. Có thể nói con vật giai đoạn này rất dễ bị mắc bệnh. *Thiếu sắt Thiếu sắt dẫn tới thiếu máu do thiếu hàm lƣợng Hb (Hemoglobin) dẫn tới hạn chế khả năng sản sinh kháng thể. Hàm lƣợng huyết sắc tố trong máu của các loài gia súc khác nhau là 12 khác nhau, và ngay trong cùng một giống thì hàm lƣợng cũng dao động lớn. Ngoài ra, gia súc ở độ tuổi khác nhau thì số lƣợng hemoglobin cũng thay đổi. Dự trữ sắt lúc mới sinh rất ít (60 - 70 mg ở gan), trong khi đó nhu cầu của cơ thể lợn tới 6 - 7 mg/ngày, mà lƣợng sắt ở sữa chỉ có 1mg/con/ngày. Điều đó cho thấy lợn con thiếu sắt, nhất là sau khi cai sữa. Do vậy, việc bổ sung sắt là việc làm rất cần thiết trong chăn nuôi lợn nhằm tăng trọng nhanh, hạn chế bệnh lợn con phân trắng. 2.2.2. Bệnh phân trắng lợn con Bệnh lợn con phân trắng là một bệnh thƣờng gặp ở lợn con đang theo mẹ, đặc biệt từ sơ sinh đến 21 ngày tuổi. Bệnh xảy ra quanh năm, nhƣng hay gặp nhất khi thời tiết thay đổi: Nóng lạnh thất thƣờng, mƣa nhiều, độ ẩm cao. Theo Phạm Sỹ Lăng và cs, (2000) [11], thì bệnh lợn con phân trắng là một bệnh cấp tính làm chết nhiều lợn con đang bú mẹ, thể hiện đặc trƣng bằng triệu chứng ỉa chảy phân trắng - vàng kèm theo bại huyết. 2.1.2.1. Nguyên nhân gây bệnh Bệnh phân trắng lợn con là bệnh của lợn con từ sơ sinh đến cai sữa. Bệnh xảy ra quanh năm, tùy theo ảnh hƣởng của thời tiết mà phát sinh, phát triển. Bệnh thƣờng phát sinh vào mùa mƣa khi thời tiết ẩm thấp hay thay đổi đột ngột, lứa tuổi mắc bệnh trầm trọng nhất là lợn từ 1 - 21 ngày tuổi (Hoàng Văn Tuấn, (1998) [22]). Có rất nhiều yếu tố ảnh hƣởng làm phát sinh bệnh nhƣng cơ bản có các nguyên nhân sau: * Do bản thân gia súc non Do đặc điểm sinh lý lợn con, tất cả cơ quan bộ phận đều phát triển chƣa hoàn thiện. Hơn nữa, lợn con lại có nhu cầu dinh dƣỡng và khoáng chất rất lớn, nếu không đƣợc bổ sung đầy đủ thì chúng sẽ bị suy dinh dƣỡng, ăn bẩn gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy.