Tài liệu Tăng cường quản lý cơ sở vật chất của các đơn vị trong đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THANH VÂN TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT CỦA CÁC ĐƠN VỊ TRONG ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THANH VÂN TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT CỦA CÁC ĐƠN VỊ TRONG ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Anh Tài THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Trần Thanh Vân ii LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã mang đến cho tôi vốn kiến thức quý báu, làm nền tảng để tôi có thể hoàn thành luận văn thạc sĩ, tạo mọi điều thuận lợi giúp đỡ tôi ngay từ khi em bắt đầu thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô Ban giám hiệu, quý Thầy, Cô kiêm nhiệm phụ trách quản lý cơ sở vật chất thiết bị dạy học, quý Thầy, Cô các trường Đại học Kỹ Thuật Công nghiệp Thái Nguyên, Đại học Kinh tế và QTKD Thái Nguyên, Đại học Nông Lâm, Đại học Y dược Thái Nguyên đã nhiệt tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát, tìm hiểu thực tế để có thể hoàn thành nội dung của đề tài. Đặc biệt, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Đỗ Anh Tài, người hướng dẫn khoa học cho đề tài luận văn thạc sĩ của tôi. Trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài không tránh khỏi gặp những sai sót, kính mong quý Thầy, Cô góp ý giúp đề tài được hoàn thiện tốt hơn. Cuối cùng, tôi xin kính chúc quý Thầy, Cô dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Trần Thanh Vân iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ ................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 2 4. Ý nghĩa khoa học .......................................................................................... 3 5. Bố cục luận văn ............................................................................................. 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG ĐẠI HỌC VÙNG ................................................ 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý cơ sở vật chất trong đại học vùng ...................... 4 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản về cơ sở vật chất trong đại học vùng.............. 4 1.1.2. Quản lý cơ sở vật chất ............................................................................. 8 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơ sở vật chất................................. 17 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất trong các trường đại học ........ 19 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Tiền Giang ... 19 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý cơ sở vật chất tại trường Đại học Hà Nội .......... 21 1.2.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho công tác quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị trong đại học Thái Nguyên ............................................... 23 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 25 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 25 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 25 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 25 2.2.2.Phương pháp tổng hợp thông tin ............................................................ 27 iv 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 28 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 31 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TẠI CÁC ĐƠN VỊ TRONG ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............ 32 3.1. Giới thiệu chung về Đại học Thái Nguyên .............................................. 32 3.1.1. Tổng quan .............................................................................................. 32 3.1.2. Cơ cấu tổ chức....................................................................................... 34 3.2. Tình hình quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị trong Đại học Thái Nguyên giai đoạn 2015-2017 .......................................................................... 36 3.2.1. Hiện trạng cơ sở vật chất tại các đơn vị trong Đại học Thái Nguyên ... 36 3.2.2. Tình hình quản lý cơ sở vật chất trong các đơn vị giáo dục đại học Thái Nguyên .................................................................................................... 47 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên ...................................................................................... 66 3.3.1. Nhân tố bên ngoài ................................................................................. 66 3.3.2. Nhân tố bên trong .................................................................................. 69 3.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên ................................................................................ 71 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 71 3.4.2. Hạn chế ................................................................................................... 72 3.4.3. Nguyên nhân ........................................................................................... 74 Chương 4. GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TẠI CÁC ĐƠN VỊ CỦA ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRONG NHỮNG NĂM TỚI .................................................. 76 4.1. Chiến lược phát triển của Đại học Thái Nguyên ..................................... 76 4.1.1. Chiến lược phát triển Đại học Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 .............................................................................. 76 v 4.1.2. Định hướng, mục tiêu quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên ............................................................................................. 77 4.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý cơ sở vật chất tại địa bàn nghiên cứu .... 81 4.2.1.Ban hành các văn bản về định mức tiêu chuẩn, quy định, quy chế quản lý cơ sở vật chất ...................................................................................... 81 4.2.2. Tổ chức công tác đào tạo bồi dưỡng giảng viên, cán bộ phụ trách các phòng chức năng nhằm nâng cao năng lực sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ................................................................................................ 82 4.2.3. Xây dựng các định mức tiêu chí về sử dụng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học làm tiêu chuẩn thi đua để đánh giá cán bộ và giảng viên .................. 86 4.2.4. Tăng cường các biện pháp quản lý sử dụng .......................................... 88 4.2.5. Kiểm tra, giám sát, đánh giá và rút kinh nghiệm trong việc quản lý CSVC .......................................................................................................... 90 4.2.6. Huy động nguồn vốn phục vụ cho đầu tư cơ sở vật chất ........................... 91 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 94 4.3.1. Đối với Giáo dục và Đào tạo................................................................. 94 4.3.2. Đối với Đại học Thái Nguyên ............................................................... 95 4.3.3. Đối với các đơn vị thành viên trong ĐHTN ......................................... 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 98 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 100 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CGCN Chuyển giao công nghệ CNTT&TT Công nghệ Thông tin và Truyền thông CP Chính phủ CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học ĐHKT & QTKD Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ĐHKTCN Đại học Kỹ thuật Công nghiệp ĐHNL Đại học Nông Lâm ĐHSP Đại học Sư phạm ĐHTN Đại học Thái Nguyên GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GPMB Giải phóng mặt bằng GV Giảng viên KT – KT Kinh tế - Kỹ thuật KHCN Khoa học Công nghệ NCKH&CGCN Nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ NSNN Ngân sách Nhà nước PTNL Phát triển nhân lực QP Quốc phòng TBDH Thiết bị dạy học TT Trung tâm TTB Trang thiết bị TTNC Trung tâm nghiên cứu XDCB Xây dựng cơ bản vii DANH MỤC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Thành tố cấu thành quá trình giáo dục và dạy học .......................... 6 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổng quan về cơ cấu tổ chức của Đại học Thái Nguyên ...... 34 Bảng 3.1. Các công trình do Đại học Thái Nguyên xây dựng hoàn thành trong giai đoạn 2012-2017 ............................................................ 38 Bảng 3.2. Tổng hợp diện tích sàn xây dựng của các đơn vị thành viên giai đoạn 2012- 2017 ............................................................................ 39 Bảng 3.3. Tình hình đầu tư cơ sở vật chất Đại học Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017.................................................................................... 40 Bảng 3.4. Nguồn vốn tư cơ sở vật chất giai đoạn 2012- 2017........................ 41 Bảng 3.5. Hiện trạng thiết bị công nghệ thông tin của các đơn vị trong ĐHTN giai đoạn 2015 – 2017 ....................................................... 43 Bảng 3.6. Hiện trạng thiết bị phục vụ giảng dạy và làm việc ......................... 44 Bảng 3.7. Lưu đồ tổng quát quá trình quản lý tài sản ..................................... 48 Bảng 3.8. Quy trình kiểm kê cơ sở vật chất tại các cơ sở giáo dục của ĐHTN.... 50 Bảng 3.9. Đánh giá công tác lập kế hoạch quản lý cơ sở vật chất của các đơn vị thành viên Đại học Thái Nguyên ....................................... 54 Bảng 3.10. Trình độ, giới tính, thâm niên công tác của cán bộ nhân viên phòng Quản trị phục vụ trong các đơn vị của ĐHTN giai đoạn 2015 - 2017..................................................................................... 58 Bảng 3.11. Tình hình đào tạo cán bộ, nhân viên phòng Quản trị phục vụ một số cơ sở giáo dục thuộc đại học Thái Nguyên ....................... 59 Bảng 3.12. Đánh giá về công tác tổ chức quản lý cơ sở vật chất của các đơn vị trong đại học Thái Nguyên ................................................ 62 Bảng 3.13. Đánh giá công tác kiểm tra giám sát, đánh giá trong việc quản lý – sử dụng cơ sở vật chất ............................................................ 64 viii Bảng 3.14. Dự kiến quy mô đào tạo đại học, cao đẳng, THCN và đào tạo nghề hệ chính quy giai đoạn 2018– 2020 ..................................... 68 Bảng 3.15. Dự kiến tuyển sinh sau đại học giai đoạn 2018 - 2020 ................ 68 Bảng 4.1. Kế hoạch GPMB đợt 1 giai đoạn 2015 - 2020 ............................... 78 Bảng 4.2. Bảng dự tổng kiến kinh phí chi cho đầu tư phát triển của ĐHTN giai đoạn 2018 - 2020 .................................................................... 80 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cơ sở vật chất có vai trò vô cùng quan trọng làm lên sự thành công trong hoạt động dạy và học. Có thể nói cơ sở vật chất là một bộ phận của nội dung và phương pháp dạy học, giúp đảm bảo hoạt động dạy và học, đảm bảo chất lượng kiến thức, thể hiện tường minh phương pháp làm việc, giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng, cho phép đa dạng hoá các loại hình dạy học. Giáo dục và Đào tạo muốn phát triển tốt thì đòi hỏi phải phát triển cơ sở vật chất cả về chất và lượng. Trong báo cáo của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII được trình bày tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI có đoạn: “Tăng cường cơ sở vật chất và từng bước hiện đại hoá nhà trường, lớp học, sân chơi, bãi tập, máy tính nối mạng internet, thiết bị học tập và giảng dạy hiện đại, thư viện…” Với tinh thần nghị quyết của Đảng, nhà nước và yêu cầu cấp bách về chất lượng giáo dục đào tạo không cho phép kéo dài tình trạng CSVC nghèo nàn mà phải bằng mọi cách xây dựng và tăng cường CSVC trường học trở thành một hệ thống hữu hiệu, phục vụ tốt công tác dạy và học. Đại học Thái Nguyên được thành lập theo Nghị định số 31/CP của Chính Phủ trên cơ sở tổ chức sắp xếp lại các trường đại học trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên [4]. Sau 24 năm xây dựng và phát triển, Đại học Thái Nguyên đã không ngừng hoàn thiện theo mô hình một đại học vùng, đa cấp, đa ngành bao gồm: các đơn vị quản lý, các đơn vị đào tạo, các đơn vị nghiên cứu và các đơn vị phục vụ đào tạo. Nghị quyết của Đảng bộ Đại học Thái Nguyên cũng đã chỉ rõ: “Tiếp tục tăng cường CSVC, TBDH, hoàn thiện và đi vào hoạt động có hiệu quả, phục vụ đắc lực cho công tác dạy và học”. Trong công tác quản lý cơ sở vật chất trong giai đoạn hiện nay tại các đơn vị trong Đại học Thái Nguyên, người cán bộ quản trị không chỉ nắm vững pháp luật mà còn phải có các kỹ năng quản trị. Nhận thức được vai trò của cơ sở vật chất trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, các đơn vị trong đại học Thái Nguyên đã có 2 nhiều cố gắng trong việc quản lý cơ sở vật chất đáp ứng được mục tiêu giáo dục. Tuy vậy, do chưa có biện pháp quản lý hữu hiệu nên hiệu quả công tác này chưa tương xứng với tiềm năng thực tế, việc quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên tuy đã được quan tâm, đầu tư nhưng chưa đem lại hiệu quả cao. Ban hành các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật của cơ sở vật chất phù hợp với các đơn vị còn chậm và thiếu tính cập nhật. Chưa xây dựng tiêu chí thi đua khen thưởng - kỷ luật trong việc sử dụng cơ sở vật chất gắn với hoàn thành nhiệm vụ của các chủ thể quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị. Công tác đào tạo cán bộ, nhân viên quản trị phục vụ còn nhiều bất cập.... Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Tăng cường quản lý cơ sở vật chất của các đơn vị trong đại học Thái Nguyên” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở hệ thống hóa và vận dụng những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất trong đại học vùng, bài luận văn tìm hiểu thực trạng quản lý CSVC tại địa bàn nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp hữu hiệu nhằm quản lý có hiệu quả CSVC tại các đơn vị trong đại học Thái Nguyên trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất trong đại học vùng; - Đánh giá thực trạng về quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị trong Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn 2015-2017; - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị trong Đại học Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng: Công tác quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị giáo dục đào tạo của Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn 2015 - 2017. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu công tác quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên - Không gian: Đề tài được thực hiện tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên. - Thời gian: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý cơ sở vật chất trong giai đoạn 2015 - 2017. 4. Ý nghĩa khoa học Đề tài “Tăng cường quản lý cơ sở vật chất của các đơn vị trong đại học Thái Nguyên” làm rõ và vận dụng những lý luận về cơ sở vật chất tại các đại học vùng nói riêng và cơ sở giáo dục nói chung, trên cơ sở những lý luận đó đề tài nghiên cứu thực trạng vấn đề quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên, từ đó đề xuất những giải pháp thiết thực nhằm quản lý cơ sở vật chất tại ĐHTN. Kết quả nghiên cứu là cơ sở cho các nhà quản lý hoạch định chính sách về cơ sở vật chất trong của Đại học Thái Nguyên nói chung và của các đơn vị trong khối đại học Thái Nguyên nói riêng tham khảo để có các định hướng trong việc giải quyết vấn đề quản lý một cách có hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cũng là tài liệu tham khảo cho những nghiên cứu tiếp theo về cơ sở vật chất tại các đại học vùng khác. 5. Bố cục luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Luận văn gồm có 04 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất trong đại học vùng. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 Chương 4: Giải pháp tăng cường quản lý cơ sở vật chất tại các đơn vị của Đại học Thái Nguyên. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG ĐẠI HỌC VÙNG 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý cơ sở vật chất trong đại học vùng 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản về cơ sở vật chất trong đại học vùng 1.1.1.1. Khái niệm Cơ sở vật chất - kỹ thuật trường học là những hệ thống các phương tiện vật chất và kỹ thuật khác nhau được sử dụng để phục vụ việc giáo dục và đào tạo toàn diện trong nhà trường. Đó là những đồ vật, những của cải vật chất và khung cảnh tự nhiên xung quanh nhà trường. Có thể hiểu khái niệm trên theo hai góc độ: [8] Thứ nhất: Cơ sở vật chất - kỹ thuật của xã hội, được nhà trường sử dụng vào mục tiêu đào tạo bao gồm: các trang thiết bị và công cụ của nhà máy xí nghiệp, nhà văn hóa, nhà truyền thống, câu lạc bộ, sân bãi thể dục thể thao của địa phương... Nhà trường không trực tiếp quản lý, nhưng có thể mượn hoặc thuê để phục vụ cho mục tiêu giáo dục. Thứ hai: Cơ sở vật chất - kỹ thuật trong các đại học vùng, đó là các khối công trình, nhà cửa, sân chơi, thư viện, thiết bị giáo dục và các trang thiết bị khác… được trang bị riêng cho trường đại học và chia ra làm 3 bộ phận: trường sở, thiết bị giáo dục và thư viện của trường đại học. Các bộ phận này nhà trường trực tiếp quản lý. Các bộ phận vừa kể trên hình thành nên hệ thống cơ sở vật chất - kỹ thuật đa dạng về chủng loại và có một số trang thiết bị tương đối phức tạp về mặt kỹ thuật, ví dụ như: phòng LAB, máy tính, máy projector, hệ thống mạng internet... Tính năng đa dạng và phong phú của hệ thống cơ sở vật chất - kỹ thuật trong các đại học vùng tạo ra không ít trở ngại trong quá trình quản lý. 5 1.1.1.2. Phân loại cơ sở vật chất trong đại học vùng Cơ sở vật chất trường học trong đại học vùng là tất cả phương tiện vật chất được huy động vào việc giảng dạy, học tập và các hoạt động mang tính chất giáo dục khác nhằm đạt được mục đích giáo dục. Cơ sở vật chất trong đại học vùng bao gồm hai nhóm: [8] - Trường sở; - Thiết bị dạy học; phòng thực hành, thí nghiệm và thư viện Trong đó, Nhóm 1: Trường sở bao gồm không gian lớp học, sân chơi, vường ươm, hội trường,...đảm bảo cho hoạt động học tập và giải trí của giảng viên và sinh viên. Nhóm 2: Thiết bị dạy học, phòng thực hành, thí nghiệm và thư viện trong đại học vùng bao lại gồm ba nhóm chính: a. Thiết bị công nghệ thông tin 1. Hệ thống máy vi tính 2. Máy in 3. Màn máy chiếu 4. Máy phô tô 5. Máy điều hoà nhiệt độ 6. Thiết bị âm thanh - Đầu vi tính cali - Âm ly và loa b. Thiết bị phục vụ giảng dạy và làm việc * Trang thiết bị làm việc - Bàn ghế phòng làm việc (Bộ) - Bàn ghế BGH - Tủ hồ sơ tài liệu (Cái) * Trang thiết bị dạy học - Bàn ghế học sinh (Bộ) - Bàn ghế giáo viên 6 - Bảng lớp (cái) - Đồ dùng dạy học c. Phòng thí nghiệm, thực hành và thư viện - Phòng học máy tính - Phòng học ngoại ngữ - Phòng thí nghiệm - Thư viện - Xưởng thực tập, thực hành Thiết bị dạy học chính là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến nội dung và việc đổi mới phương pháp dạy học, là công cụ mà giảng viên trực tiếp sử dụng để thực hiện hoạt động dạy của mình, thông qua đó, giúp sinh viên lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hoàn thiện nhân cách trong suốt quá trình học. 1.1.1.3. Vị trí và vai trò của cơ sở vật chất trong đại học vùng Quá trình dạy học tại đại học, giáo dục cấu thành bởi nhiều thành tố có liên quan chặt chẽ và tương tác với nhau. Các thành tố cơ bản cấu thành quá trình dạy học là: [8] Mục tiêu - Nội dung - Phương pháp - Giảng viên - Sinh viên - Thiết bị giáo dục. Các yếu tố cơ bản này giúp thực hiện quá trình dạy học và mối quan hệ giữa chúng. Sơ đồ 1.1: Thành tố cấu thành quá trình giáo dục và dạy học (Nguồn: [8] trang 2) 7 Mối quan hệ giữa các thành tố cấu thành quá trình giáo dục và dạy học trong đó cơ sở vật chất - kỹ thuật là một thành tố không thể tách rời được Theo sơ đồ trên, các cặp thành tố tương ứng đều có mối quan hệ tương hỗ hai chiều. Việc điều khiển tối ưu các mối quan hệ của các thành tố có thể được coi là một nghệ thuật về mặt quản lý và mặt sư phạm. Cơ sở vật chất - kỹ thuật có mặt trong quá trình nêu trên có vai trò và vị trí như các thành tố khác và không thể thiếu một thành tố nào. Như vậy, cơ sở vật chất - kỹ thuật là một bộ phận, một thành tố không thể thiếu được trong quá trình giáo dục và dạy học. Trường sở là một trong các yếu tố cấu thành nên cơ sở vật chất - kỹ thuật, là điều kiện đầu tiên để hình thành một nhà trường, trường sở là trung tâm văn hóa, khoa học và kỹ thuật của một địa phương. Trường sở là nơi tuyên truyền nếp sống văn hóa mới, phổ biến các thông tin khoa học kỹ thuật ở địa phương. Trường sở là hình ảnh đẹp, là niềm tự hào của mọi người, là sự thể hiện cho truyền thống cần cù, chăm chỉ, hiếu học của bao thế hệ tại địa phương. Điều 2 của Luật Giáo dục [12], [13] đã khẳng định: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người mới Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Đáp ứng mục tiêu trên, mỗi trường học cần phải có một môi trường tương ứng bao gồm các yếu tố có tác dụng giáo dục trực tiếp đến học sinh. Thiết bị giáo dục là một trong những điều kiện vật chất của nhà trường. Thiết bị giáo dục có ý nghĩa to lớn trong việc thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục của Đảng và Nhà nước: “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”. Thiết bị giáo dục đã được nêu trong Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần 2 – Khóa VIII: “…Tất cả các trường phổ thông đều có …các trang thiết bị tối thiểu để thực 8 hiện các thí nghiệm trong chương trình. Sớm chấm dứt tình trạng dạy chay ” để nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Thiết bị giáo dục là công cụ lao động của giáo viên, là phương tiện giúp học sinh dể hiểu các khái niệm, dể lĩnh hội kiến thức, giúp học sinh hình thành những kỹ năng thói quen cần thiết, bước đầu luyện tập thực hành, lao động, ứng dụng trong đời sống. Mặt khác, các nhà kinh tế giáo dục học đã chứng minh hiệu quả của việc giáo dục và đào tạo phụ thuộc một phần quan trọng vào trình độ cơ sở vật chất - kỹ thuật của lao động sư phạm. Hai nhân tố hết sức quan trọng tác động mạnh mẽ đến hiệu quả của giáo dục và đào tạo là trình độ, năng lực của giáo viên và trình độ của cơ sở vật chất - kỹ thuật của nhà trường. Họ đã lập ra một hàm Cobb- Douglass: Y = F (L.K) (Trong đó Y là hiệu quả của giáo dục và đào tạo; L là trình độ và năng lực của giáo viên; K là trình độ của cơ sở vật chất - kỹ thuật của nhà trường) 1.1.2. Quản lý cơ sở vật chất 1.1.2.1. Khái niệm về quản lý và quản lý cơ sở vật chất trong các đơn vị giáo dục Cho tới nay có khá nhiều khái niệm về quản lí do bản thân khái niệm quản lý có tính đa nghĩa nên có sự khác biệt về nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Hơn nữa, do sự khác biệt về thời đại, xã hội, chế độ, nghề nghiệp nên quản lí cũng có nhiều giải thích, lý giải khác nhau. Cùng với sự phát triển của phương thức xã hội hoá sản xuất và sự mở rộng trong nhận thức của con người thì sự khác biệt về nhận thức của con người thì sự khác biệt về nhận thức và lý giải khái niệm quản lý càng trở nên rõ rệt. Do vậy khái niệm về quản lý rất phong phú và đa dạng, sau đây là một số khái niệm chủ yếu: Theo Koontz, H.; Odonnell, C. và Weihrich, H.; (1998) [9] : “Quản lý là xây dựng và duy trì một môi trường tốt giúp con người hoàn thành một cách hiệu quả mục tiêu đã định” Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được những mục tiêu nhất định trong điều kiện biến động của môi trường. Chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động quản lý 9 nhằm dẫn dắt đối tượng quản lý đi đến mục tiêu. Chủ thể có thể là một người, một bộ máy quản lý gồm nhiều người, một thiết bị. Đối tượng quản lý tiếp nhận các tác động của chủ thể quản lý. Như vậy, quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, cơ hội của tổ chức để đạt được những mục tiêu đã đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. Quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội của lao động. Theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người. Về cơ bản, mọi người đều cho rằng quản lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác nhằm thu được kết quả như mong muốn. Theo tác giả Nguyễn Minh Đạo (1997) [5]: "Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục tiêu đã đề ra" Theo tác giả Hồ Văn Vĩnh (2005), NXB chính trị Quốc gia Hà Nội [19]: Quản lý là sự tác động có tổ chức, hướng tới đích của chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Theo định nghĩa trên, hoạt động quản lý có một số đặc trưng sau: - Quản lý luôn là tác động hướng đích, có mục tiêu; - Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa hai bộ phận, gồm chủ thể quản lí (Cá nhân hoặc tổ chức làm nhiệm vụ quản lý, điều khiển) và đối tượng quản lý (bộ phận chịu sự quản lí), đây là quan hệ ra lệnh – phục tùng, không đồng cấp và có tính bắt buộc . - Quản lý bao giờ cũng có quản lý con người; - Quản lý là sự tác động mang tính chủ quan, nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan; - Quản lý về công nghệ là sự vận động của thông tin. 10 Chủ thể thông qua các cơ chế quản lý (nguyên tắc, phương pháp, công cụ) tác động vào đối tượng quản lí nhằm đạt được các mục tiêu xác định. Mối quan hệ tác động qua lại giữa chủ thể và đối tượng quản lí tạo thành hệ thống quản lý Tóm lại, có thể hiểu quản lý là sự tác động chủ quan có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra với hiệu quả cao nhất. Quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học là tác động có mục đích của người quản lý nhằm xây dựng, phát triển và sử dụng có hiệu quả hệ thống cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ đắc lực cho công tác giáo dục và đào tạo. Quản lý cơ sở vật chất trong các đơn vị giáo dục có thể hiểu là sự tác động chủ quan của các đại học vùng, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra với hiệu quả cao nhất. Quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học là tác động có mục đích của người quản lý nhằm xây dựng, phát triển và sử dụng có hiệu quả hệ thống cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ đắc lực cho công tác giáo dục và đào tạo. 1.1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý cơ sở vật chất tại các đại học vùng Nội dung cơ sở vật chất mở rộng đến đâu thì tầm quản lý cũng phải rộng và sâu đến đấy. Kinh nghiệm thực tiễn đã chỉ rõ: cơ sở vật chất chỉ phát huy được tác dụng tốt trong việc giáo dục và đào tạo trong đó có việc đào tạo tại các trường đại học khi được quản lý tốt. Chính vì vậy cho nên đi đôi với việc đầu tư CSVC, điều quan trọng hơn hết là phải chú trọng đến việc quản lý cơ sở vật chất trong nhà trường. Vì cơ sở vật chất là một lĩnh vực vừa mang tính kinh tế - giáo dục lại vừa mang tính khoa học - giáo dục, cho nên việc quản lý một mặt phải tuân thủ theo các yêu cầu chung về quản lý kinh tế và quản lý khoa học. Mặt khác, cần phải tuân thủ theo các yêu cầu quản lý chuyên ngành giáo dục. Có thể nói, quản lý cơ sở vật chất là một trong những công việc của người cán bộ quản lý, chính là đối tượng quản lý trong nhà trường.