Tài liệu Tăng cường phân cấp quản lý ngân sách huyện nam đàn, tỉnh nghệ an

TIỂU LUẬN: Tăng cường phân cấp quản lý ngân sách huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Năm 2008 chứng kiến cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới. Các nước trên thế giới đang cố gắng đưa đất nước mình thoát khỏi khủng hoảng và cùng với đó là sự phát triển đi lên của nền kinh tế thế giới. Để khôi phục lại một nền kinh tế tăng trưởng cần có các biện pháp và chính sách phù hợp ở từng quốc gia và đặc biệt là các gói kích cầu của chính phủ các nước. Khi đó NSNN với ý nghĩa là nội lực tài chính giúp Nhà nước trong việc quản lý và điều hành nền kinh tế sẽ là công cụ hữu hiệu để NN đưa ra các chính sách kích cầu hợp lý, kịp thời. Một nước có nguồn lực NS mạnh sẽ giúp chính phủ tốt hơn trong hoạt động thực hiện các chức năng nhiệm vụ của mình. Vì vậy NSNN là một nhân tố vô cùng quan trọng cần được quản lý tốt nhằm tạo động lực tiền đề cho sự phát triển kinh tế, ổn định xã hội và giữ vững an ninh-quốc phòng. Nước ta đang trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa nhằm hướng tới một nền công nghiệp hiện đại. Thực hiện chủ trương đổi mới của Đảng, công tác quản lý NS cũng có nhiều thay đổi phù hợp. Việc phân cấp quản lý NS ngày càng hoàn thiện nhằm tạo điều kiện cho các chính quyền địa phương chủ động hơn trong việc thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ công tác của mình. NS Huyện có vai trò cung cấp phương tiện vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của chính quyền huyện và cấp chính quyền cơ sở đồng thời là một công cụ để chính quyền cấp Huyện thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế xã hội trên địa bàn Huyện. Tuy nhiên do NS Huyện là một cấp NS trung gian ở giữa NS cấp tỉnh và NS cấp xã nên đôi khi NS Huyện chưa thể hiện được vai trò của mình đối với kinh tế địa phương. Do vậy để chính quyền Huyện thực thi được hiệu quả những nhiệm vụ kinh tế xã hội mà nhà nước giao cho thực hiện chiến lược phát triển kinh tế nhà nước, kinh tế địa phương trên các lĩnh vực đặc biệt là nông nghiệp nông thôn tại địa bàn thì cần có một NS Huyện đủ mạnh và phù hợp là một đòi hỏi thiết thực, là một mục tiêu phấn đấu đối với cấp Huyện.Vì thế cần làm tốt công tác phân cấp quản lý NS Huyện một cách hiệu quả để NS Huyện thực sự là một cấp NS mạnh tạo điều kiện chủ động cho chính quyền địa phương thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình. Trong thời gian thực tập tại phòng Tài chính – kế hoạch Huyện Nam Đàn, Tỉnh Nghệ An, với những kiến thức đã được học ở nhà trường cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của thầy giáo:TS.Phạm Ngọc Linh cùng với sự giúp đỡ của các cán bộ phòng tài chính – kế hoạch đã hướng dẫn em tập trung tìm hiểu và phân tích tình hình phân cấp quản lý NS huyện trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An với đề tài: “Tăng cường phân cấp quản lý ngân sách huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An” 2.Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát đánh giá phân cấp quản lý NS trên địa bàn Huyện Nam Đàn, Tỉnh Nghệ An. Từ đó đề xuất các quan điểm, phương hướng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện phân cấp quản lý NS cho Huyện trong thời gian tới. - Về mặt lý luận: Trên cơ sở hệ thống các lý luận về NS như: NSNN và vai trò của NSNN, Phân cấp NSNN của nước ta hiện nay để làm rõ vấn đề phân cấp quản lý NS Huyện. - Về mặt thực tiễn: Đề ra các giải pháp nhằm tăng cường phân cấp quản lý NS cho Huyện Nam Đàn trong nhiệm vụ quản lý NS Huyện cũng như nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội. 3.Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Huyện Nam Đàn ,Tỉnh Nghệ An. Về nội dung: phân cấp quản lý NS. Vê thời gian: Thu thập số liệu từ năm 2006-2008. 4.Câu hỏi nghiên cứu: Thế nào là phân cấp quản lý NS? Thực trạng quản lý NS huyện Nam Đàn giai đoạn 2006-2008 như thế nào? Giải pháp nào nhằm tăng cường phân cấp quản lý NS trên địa bàn huyện? 5.Phương pháp nghiên cứu: Sử dụng phương pháp thu thập số liệu, khảo sát , phân tích, so sánh.. 6. Bố cục chuyên đề: Chuyên đề được chia thành 3 phần: Phần I: Sự cần thiết tăng cường phân cấp quản lý NS cấp Huyện Phần II: Thực trạng phân cấp quản lý NS Huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Phần III: Giải pháp tăng cường phân cấp quản lý NS Huyện. CHƯƠNG I: SỰ CẦN THIẾT CỦA TĂNG CƯỜNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NS CẤP HUYỆN. 1.1 NSNN và phân cấp quản lý NSNN: 1.1.1.NSNN và vai trò của NSNN: 1.1.1.1. Khái niệm Sự xuất hiện của nhà nước và sự tồn tại của nền kinh tế hàng hóa đã là tiền đề cho sự ra đời của NSNN. Cho đến nay, thuật ngữ “ ngân sách nhà nước”được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế xã hội ở mọi quốc gia. Song, quan niệm về NSNN lại chưa thống nhất. Trên thực tế, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa về NSNN không giống nhau tuỳ theo quan điểm của người định nghĩa thuộc các trường phái kinh tế khác nhau hoặc tuỳ theo mục đích nghiên cứu khác nhau. - Theo quan điểm của các nhà nghiên cứu kinh tế cổ điển thì NSNN là một văn kiện tài chính trong đó mô tả các khoản thu và chi của chính phủ được thiết lập hàng năm. - Còn theo các nhà kinh tế học hiện đại thì đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về NSNN.Ví dụ như: + Các nhà kinh tế Pháp đưa ra quan điểm: “NSNN là văn kiện được Nghị viện hoặc Hội đồng thảo luận và phê chuẩn mà trong đó, các nghiệp vụ tài chính của một tổ chức công hoặc khu vực tư được dự kiến và cho phép”. + Các nhà kinh tế Nga cho rằng “ NSNN là bảng liệt kê các khoản thu chi bằng tiền trong một giai đoạn nhất định của NN” + Còn ở Trung Quốc xem xét: “NSNN là kế hoạch thu - chi tài chính hàng năm của NN được xét duyệt theo trình tự pháp định”. Ngay ở Việt Nam trong các cuốn giáo trình của các tác giả cũng đưa ra định nghĩa NSNN khác nhau. Cụ thể như sau: - Giáo trình lý thuyết tài chính: “NSNN là phạm trù kinh tế và phạm trù lịch sử. NSNN được đặc trưng bằng sự vận động của các nguồn tài chính gắn liền với quá trình tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của NN và các chủ thể trong xã hội, phát sinh khi NN tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu”. - Giáo trình quản lý tài chính công: NSNN là dự toán hàng năm về toàn bộ các nguồn tài chính được huy động cho NN và sử dụng các nguồn tài chính đó nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của NN do Hiến pháp quy định. - Giáo trình quản lý tài chính NN lại viết: NSNN là một phạm trù kinh tế lịch sử gắn liền với sự ra đời của NN, gắn liền với kinh tế hàng hoá - tiền tệ. Nói một cách khác, sự ra đời của NN, sự tồn tại của kinh tế hàng hoá tiền tệ như những điều kiện cần và đủ cho sự phát sinh tồn tại của kinh tế hàng hoá tiền tệ những điều kiện cần và đủ cho sự phát sinh tồn tại của NSNN. Hai tiền đề nói trên xuất hiện rất sớm trong lịch sử, nhưng thuật ngữ NSNN lại xuất hiện muộn hơn, vào buổi bình minh của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Thuật ngữ này chỉ các khoản thu và các khoản chi của NN để thể chế hoá bằng pháp luật thực hiện quyền lập pháp về NSNN ( quyết định về các khoản thu, các khoản chi, tổng số thu, tổng số chi ..) còn quyền hành pháp giao cho chính phủ thực hiện. Có nhiều định nghĩa khác nhau về NSNN do cách tiếp cận và nhìn nhận vai trò tác dụng của NSNN trên nhiều khía cạnh khác nhau. Song trong bài chuyên đề này chúng ta thống nhất sự dụng định nghĩa được đưa ra trong luật NSNN hiện hành như sau: Theo điều 1 luật NSNN: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Như vậy có thể nói NSNN là một bảng dự toán bằng tiền các hoạt động thu và chi của NN trong một thời gian nhất định ( thường là một năm). Trong đó có 2 khoản mục thu chi được Quốc Hội phê chuẩn:  Quỹ NS được hình thành từ các khoản thu mà Quốc Hội quy định và tiến hành giao cho các cơ quan chức năng làm nhiệm vụ thu tạo lập quỹ.  Các khoản chi từ quỹ NS cũng được xem xét sao cho hợp lý để khuyến khích phát triển kinh tế xã hội và đạt các mục tiêu quản lý của NN. Chi NS gồm các khoản chi cho các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng. Hoạt động của NSNN chính là việc tạo nguồn thu và sự dụng nguồn thu đó cho các hoạt động chi từ quỹ tiền tệ quốc gia, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một bên là chủ thể NN và một bên là các chủ thể kinh tế xã hội khác trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân dưới hình thức giá trị. Trong quá trình phân phối này làm xuất hiện các mối quan hệ tài chính đó là:  Quan hệ tài chính giữa NN và các chủ thể doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh.  Quan hệ tài chính giữa NSNN và các đơn vị quản lý NN nằm trong lĩnh vực sự nghiệp văn hóa xã hội hành chính và an ninh quốc phòng.  Quan hệ kinh tế NSNN với cá hộ gia đình và dân cư.  Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trường tài chính. Như vậy chức năng của NSNN bao gồm các khía cạnh chủ yếu sau đây: NSNN là công cụ để thực hiện huy động và phân bổ nguồn lực tài chính trong xã hội, đằng sau hoạt động thu chi NS bằng tiền là sự thể hiện quá trình phân bổ các yếu tố đầu vào cho quá trình sản xuất kinh doanh. NSNN là bộ phận tài chính của NN nên nó có chức năng phân phối và chức năng giám đốc. Trong nền kinh tế thị trường việc phân bổ nguồn lực được thực hiện chủ yếu trên hai kênh: kênh của lực lượng thị trường và kênh của NN thông qua hoạt động thu chi của tài chính NN nói chung và NSNN nói riêng từ đó nó còn có chức năng điều chỉnh kinh tế xã hội thông qua các công cụ của nó 1.1.1.2. Vai trò của NSNN: Vai trò tất yếu của NSNN ở mọi thời đại và trong mọi mô hình kinh tế là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội, là vai trò quan trọng của NS trong cơ chế thị trường. Vai trò này về mặt cụ thể có thể đề cập đến ở nhiều nội dung và những biểu hiện đa dạng khác nhau song trên góc độ tổng hợp có thể khái quát trên hai khía cạnh sau:  Vai trò của NSNN trong việc điều tiết quản lý nền kinh tế: Thể hiện ở việc kích thích, tạo hành lang, môi trường và gây sức ép. NN thực hiện chính sách thuế để vừa kích thích vừa gây sức ép. Tạo điều kiện thuận lợi trên các mặt tài chính, để khuyến khích các thành phần kinh tế có doanh lợi trong đầu tư phát triển. Đầu tư cho kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội, tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư khai thác tài nguyên, sức lao động, thị trường...Đầu tư vào các ngành kinh tế mũi nhọn các công trình trọng điểm, các cơ sở kinh tế then chốt để chuyển đổi cơ cấu kinh tế, để có thêm những sản phẩm chủ lực tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật làm chỗ dựa cho các ngành các thành phần kinh tế trong phát triển kinh tế. Các khoản chi từ NSNN nhằm phân bổ có hiệu quả các nguồn lực vào các lĩnh vực then chốt, các lĩnh vực mà khu vực tư nhân chưa có điều kiện hoặc không dám đầu tư... Ngoài ta NSNN còn được sự dụng để kiềm chế và đẩy lùi lạm phát, ổn định tiền tệ giá cả thị trường, góp phần ổn định và phát triển sản xuất, ổn định đời sống nhân dân.  Vai trò của NSNN trong việc ổn định xã hôi: Việc NN phân phối tổng sản phẩm xã hội, trong ổn định và phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, tạo điều kiện cho ổn định chính trị thông qua NSNN bảo đảm các nhu cầu và điều kiện để không ngừng hoàn thiện bộ máy NN, phát huy vai trò của bộ máy NN trong việc quản lý mọi lĩnh vực của đất nước, bảo đảm an ninh, quốc phòng, bảo vệ và phát triển những thành tựu đã đạt được trong sự nghiệp cách mạng Các khoản chi từ NSNN nhằm tiến tới các mục đích xã hội to lớn: trợ cấp cho người nghèo, chi cho các chương trình xóa đói giảm nghèo, chi cho các mục tiêu quốc gia như kế hoạch hóa dân số,nước sạch....nhằm tiến tới một xã hội văn minh và bình đẳng. 1.1.2. Phân cấp NSNN: 1.1.2.1. sự cần thiết của phân cấp NSNN Phân cấp quản lý NSNN là việc phân định nghĩa vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan NN có thẩm quyền trong việc điều hành và quản lý NSNN. Chế độ pháp lý về phân cấp quản lý NSNN là tổng hợp các qui phạm pháp luật do cơ quan NN có thẩm quyền ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình phân định quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan NN có thẩm quyền trong lĩnh vực NSNN và các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình thực hiện việc phân giao nguồn thu và chi của NS các cấp. Quản lý NN về NS là một trong những nội dung quan trọng của công tác quản lý NN, đó là sự tác động, điều chỉnh của NN vào các quan hệ phát sinh trong việc quản lý và sử dụng NSNN thông qua các công cụ pháp luật, chính sách nhằm quản lý và sử dụng có hiệu quả, tiết kiệm nguồn lực tài chính quốc gia. Trong thời điểm hiện nay NN ta đã và đang tiến hành cải cách, đổi mới tổ chức và hoạt động bộ máy NN, chúng ta đã thu được những thành tựu rất có ý nghĩa nhưng hiện tượng vi phạm pháp luật, nạn tham nhũng, sử dụng lãng phí nguồn NSNN còn khá phổ biến, còn khá nhiều bất cập, tồn tại trong công tác Quản lý và sử dụng NSNN, phân cấp quản lý NN về NS là một trong phương thức tốt để khắc phục những biểu hiện tiêu cực trên. Bởi ngân phân cấp NSNN có tác dụng sau:  Phân cấp quản lý NSNN làm tăng quyền chủ động, linh hoạt, khắc phục sự thụ động, trông chờ và cơ chế xin cho trong hoạt động quản lý NN của cấp chính quyền, cơ quan NN cấp dưới đồng thời tạo điều kiện để các cơ quan quản lý NN ở trung ương tập trung vào thực hiện chức năng điều hành, chỉ đạo, xây dựng và hoạch định các kế hoạch, chính sách, pháp luật chiến lược quản lý vĩ mô nền kinh tế - xã hội đất nước.  Phân cấp quản lý NSNN đảm bảo cho việc tương thích giữa thẩm quyền và trách nhiệm, giữa tổ chức bộ máy và việc cung cấp các nguồn lực và điều kiện hoạt động của các cơ quan quản lý NN, như vậy sẽ góp phần đảm bảo hiệu lực, từng bước nâng cao hiệu quả công tác quản lý NN.  Phân cấp quản lý NSNN sẽ giúp cho việc xác định một cách rõ ràng thẩm quyền và trách nhiệm giữa các cấp quản lý NN về NS, đảm bảo giải quyết kịp thời các nhiệm vụ quản lý NN về NS.  Phân cấp quản lý NSNN sẽ góp phần quan trọng tạo môi trường đầu tư sản xuất - kinh doanh, dịch vụ phát triển nền kinh tế trong điểu kiện nước ta đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại Quốc tế WTO, đang hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế Quốc tế.  Phân cấp quản lý NSNN cũng tạo điều kiện tăng cường kiểm tra , thanh tra công tác quản lý NN về NS đối với hệ thống bộ máy quản lý NN các cấp, góp phần làm lành mạnh, minh bạch nền tài chính Quốc gia. Vì vậy phân cấp quản lý NSNN cũng là yêu cầu khách quan, tất yếu trong lộ trình xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại,từng bước hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Phân cấp quản lý NSNN cũng là phương pháp tốt để NN ta quản lý và sử dụng có hiệu quả, tiết kiệm nguồn tài chính Quốc gia 1.1.2.2. Nguyên tắc phân cấp NSNN: Phân cấp NSNN là một công việc cấp thiết nhằm tăng tính chủ động sáng tạo cho các cấp địa phương trong công tác quản lý và phát triển kinh tế-xã hội. Vì vậy cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây:  Bảo đảm đúng quy định của Luật NSNN. Việc phân cấp quản lý NSNN đã được đưa vào Luật NSNN năm 1996 (sửa đổi năm 2002). Vì vậy để thực hiện phân cấp NSNN cho trung ương và địa phương, cũng như các cấp chính quyền tại địa phương phải tuân thủ theo các quy định trong luật và các văn bản hướng dẫn thi hành của cấp trên.  Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương, đặc điểm kinh tế, địa lý, dân cư từng vùng và năng lực của đội ngũ cán bộ, bảo đảm hiệu quả.  Phân cấp tối đa các nguồn thu nhằm tăng quyền chủ động trong quá trình quản lý và điều hành NS phục vụ cho nhiệm vụ kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền, nhất là cấp cơ sở, giảm dần sự phụ thuộc của NS cấp trên (số trợ cấp từ NS cấp trên). Kế thừa và phát huy những ưu điểm, khắc phục những tồn tại của việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, tỷ lệ % phân chia các nguồn thu giữa các cấp NS trong thời gian qua.  Phân cấp nhiệm vụ chi bảo đảm chủ động thực hiện những nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và trật tự an toàn xã hội của các cấp chính quyền.  Không phân chia các nguồn thu có quy mô nhỏ cho các cấp NS. Với mỗi khoản thu được phân cấp theo tỷ lệ rõ ràng. Nhưng tùy theo điều kiện hoàn cảnh kinh tế xã hội địa phương để áp dụng tỷ lệ phân chia, tránh trường hợp phân nhỏ các nguồn thu mà nên khuyến khích giao các khoản thu 100% cho cấp dưới. 1.1.2.3. Nội dung phân cấp NSNN: Với định chế tổ chức hệ thống NN gồm nhiều cấp chính quyền, trong đó NSNN được coi là phương tiện vật chất chủ yếu để mỗi cấp chính quyền thực hiện các nhiệm vụ, chức năng theo Hiến định và theo Luật định - thì phân cấp quản lý NSNN là sự giải quyết các quan hệ về NS giữa chính phủ trung ương và chính quyền địa phương qua các mặt chủ yếu sau:  Thẩm quyền NS nhà nước. Phân định quyền hạn, trách nhiệm của Chính phủ và chính quyền địa phương trong các vấn đề chủ yếu của NSNN bao gồm: quyết định dự toán NS; phân bổ dự toán NS; phê chuẩn quyết toán NS; điều chỉnh dự toán NS; ban hành chế độ, tiêu chuẩn, định mức về NSNN.  Phân định nội dung cụ thể về từng nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các NSNN Phân chia giữa NSTW và NSĐP về nguồn thu và nhiệm vụ chi NSNN. Đó là sự xác định NSTW được thu những khoản gì và phải chi những khoản gì; NS tỉnh, NS huyện, NS xã được thu những khoản gì và phải chi những khoản gì.  Quy định mối quan hệ giữa các cấp NSNN. Quy định các nguyên tắc về chuyển giao NS của cấp trên xuống cấp dưới và ngược lại. Đây là một vấn đề cốt tử của quá trình phân cấp NSNN, vì thông qua số lượng, quy mô và cơ cấu chuyển giao giữa các cấp, người ta có thể đánh giá mức độ độc lập và đi liền với nó là quyền tự chủ của NS mỗi cấp trong hệ thống NSNN. 1.2.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý NSNN:  Hình thức cấu trúc nhà nước Hình thức cấu trúc NN chính là sự phân chia cấu tạo NN thành các đơn vị hành chính lãnh thổ qua đó xác lập những mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan NN với nhau và giữa các cơ quan NN trung ương với cơ quan chính quyền địa phương. Bộ máy NN được phân chia thành từng cấp và được giao nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể trong quản lý kinh tế, xã hội với mỗi hình thức cấu trúc nhà NN khác nhau. Hiện nay trên thế giới có hai hình thức cấu trúc nhà nước chủ yếu đó là: Nhà nước liên bang và Nhà nước đơn nhất ( phi liên bang ). Kiểu 1: Nhà nước liên bang ( Đức, Mỹ, Malaysia, Canada…) Nhà nước liên bang là kiểu NN có từ hai hay nhiều thành viên hợp lại, cơ quan quyền lực và cơ quan quản lý được tổ chức thành hai hệ thống. Trong đó một hệ thống chung cho toàn liên bang và một hệ thống riêng của từng thành viên. Đối với những nước có cấu trúc nhà nước liên bang thì hệ thống NSNN được tổ chức thành 3 cấp như sau: NS liên bang, NS các bang và NS của các cấp địa phương trực thuộc bang. Kiểu 2: Nhà nước đơn nhất: ( Pháp, Anh, Ý, Nhật…) Hình thức cấu trúc NN đơn nhất là NN có chủ quyền chung, cơ quan quyền lực và cơ quan quản lý được thống nhất từ trung ương đến địa phương, tập trung quyền lực cao ở cấp trung ương. Ở các nước này thì hệ thống NSNN bao gồm 2 cấp đó là: NSTW và NSĐP. Trong đó mức độ và giới hạn, phần lớn tập trung ở NSTW. Như vậy có thể thấy đối với mỗi hình thức cấu trúc NN khác nhau thì cách phân cấp về quản lý hành chính NN cũng khác nhau và kéo theo là khác nhau trong phân cấp quản lý NSNN.  Nhiệm vụ cung cấp hàng hoá công cộng Một chức năng quan trọng của NN là việc cung cấp hàng hóa công cộng. Và để việc cung cấp hàng hoá công cộng, dịch vụ công công có hiệu quả và đáp ứng được nhu cầu của nhân dân thì cũng cần được giao cho các cấp chính quyền thực hiện. Những hàng hoá, dịch vụ cần nguồn vốn lớn, phải có khả năng quản lý cao và mang tính chất quan trọng như: an ninh, quốc phòng… thường do chính quyền NN trung ương đảm bảo, còn những hàng hoá mang tính phổ biến hơn thường giao cho chính quyền địa phương thực hiện, đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp theo tình hình mỗi địa phương. Mặt khác việc phân cấp về cung ứng hàng hoá và dịch vụ công cộng chính là tiền đề để phân định nhiệm vụ thu, và nhiệm vụ chi cho từng cấp, và từng địa phương do đó nó ảnh hưởng đến việc phân cấp quản lý NSNN  Đặc điểm tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế xã hội của vùng lãnh thổ: Đặc điểm tự nhiên ảnh hưởng rất nhiều đến việc phân cấp quản lý hành chính NN. Ví dụ như vùng hải đảo, vùng biên giới và vùng đồng bằng vùng đồi núi thì cách quản lý hành chính cũng khác nhau sao cho phù hợp với điều kiện tự nhiên từng vùng. Bên cạnh sự khác biệt về điều kiện tự nhiên thì khác biệt về trình độ kinh tế- xã hội cũng ảnh hưởng đến quản lý NN như sự khác biệt giữa vùng thành thị và vùng nông thôn. Các yếu tố này hình thành nên sự phân cấp mang tính đặc thù. Vì vậy sẽ có sự phân cấp đặc biệt trong phân cấp quản lý NSNN về phân định nguồn thu,nhiệm vụ chi.  Trình độ tổ chức, mức độ phân cấp quản lý kinh tế xã hội Việc phân cấp quản lý NSNN phải đi liền với phân cấp quản lý kinh tế xã hội khác. Vì vậy ở các cấp chính quyền khác nhau về trình độ tổ chức quản lý thì sự phân công, phân cấp quản lý NSNN cũng phải khác nhau để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn NSNN. 1.1.3. Hệ thống NSNN hiện nay: Hệ thống các cấp NSNN là tổng thể các cấp NS gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng cấp NS. Tổ chức hệ thống NSNN luôn gắn liền với tổ chức bộ máy Nhà Nước và vai trò vị trí của bộ máy đó trong phát triển kinh tế xã hội của đất nước trên cơ sở hiến pháp, pháp luật. Phù hợp với mô hình chính quyền Nhà Nước ta hiện nay,hệ thống NSNN theo luật định bao gồm NSTW và NSĐP. Trong đó NSĐP bao gồm:  NS cấp tỉnh,thành phố trực thuộc trung ương ( gọi chung là NS tỉnh )  NS cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh ( gọi chung là NS huyện )  NS cấp xã , phường, thị trấn ( gọi chung là NS xã ). Sơ đồ 1: Hệ thống các cấp ngân sách Nhà nước: Ngân Sách Nhà Nước Ngân Sách Trung Ương Ngân Sách Địa Phương Trong hệ thống NSNN của nước ta hiện nay thì NSTW chi phối phần lớn các khoản thu và chi quan trọng. Còn NSĐP chỉ được giao nhiệm vụ đảm nhận các khoản thu và chi có tính chất địa phương. Mỗi cấp chính quyền có một phân cấp NS riêng để cung cấp phương tiện vật chất cho chính quyền đó hoạt động thực hiện các chức năng nhiệm vụ của mình trên vùng lãnh thổ. Trong đó quan hệ giữa các cấp NS trong hệ thống NSNN tuân thủ các nguyên tắc:  Phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể cho NSTW và NSĐP. Thực hiện phân chia theo tỷ lệ phần trăm các khoản thu giữa các cấp NS.  Thực hiện bổ sung NS cấp trên cho cấp dưới để đảm bảo công bằng phát triển cân đối giữa các vùng và các địa phương. Số bổ sung này là khoản thu NS cấp dưới.  Tỷ lệ phần trăn phân chia các khoản thu và số bổ sung từ cấp trên cho cấp dưới ổn định trong vòng 3-5 năm (gọi chung là thời kỳ ổn định NS ). Chính phủ trình Quốc Hội thời kỳ ổn định NS giữa NSTW và NSĐP. UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định thời kỳ ổn định NS giữa các cấp NSĐP.  Nhiệm vụ chi thuộc NS cấp nào do NS cấp đó đảm bảo, trường hợp cần ban hành chính sách chế độ mới làm tăng các khoản chi NS sau khi dự toán thì phải có giải pháp đảm bảo nguồn tài chính phù hợp với khả năng cân đối của NS từng cấp.  Trong thời kỳ ổn định NS các địa phương được phép sự dụng nguồn tăng thu cho NSĐP ( phần mà NSĐP được hưởng ) để chi cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn quản lý, sau mỗi thời kỳ ổn định NS phải tăng khả năng tự cân đối phát triển NSĐP thực hiện giảm dần số lượng bổ sung của cấp trên hoặc tăng tỷ lệ phần trăm điều tiết cho cấp trên.  Trong trường hợp cơ quan quản lý NN cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý cấp dưới thực hiện nhiệm vụ chi của mình thì phải chuyển kinh phí cho cấp dưới thực hiện nhiệm vụ chi đó.  UBND các cấp được sử dụng nguồn NS của mình đề hỗ trợ cho các đơn vị do cấp trên quản lý đóng trên địa bàn trong các trường hợp: Khi xảy ra thiên tai và các trường hợp cấp thiết khác mà địa phương cần khẩn trương huy động nguồn lực để đảm bảo ổn định tình hình kinh tế xã hội.  Ngoài việc bổ sung nguồn thu và thực hiện quyền nhiệm vụ chi thì không được dùng NS cấp này đề chi cho NS cấp khác. 1.2.Ngân sách huyện và quản lý NS huyện: 1.2.1 Ngân sách huyện: 1.2.1.1. Khái quát về NS huyện: Ngày 15/05/1978 Hội đồng Chính Phủ đã ra nghị quyết 108/CP xác định quyền hạn và trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp quận, huyện về quản lý tài chính, NS nhằm xây dựng quận, huyện thành một cấp có cơ cấu kinh tế hoàn chỉnh. Ngày 19/11/1983,Hội đồng bộ trưởng ra Nghị Quyết số 138/HĐBT về cải tiến phân cấp NS địa phương nói rõ hơn về quyền hạn và trách nhiệm NS quận, huyện. Sau Đại hội Đảng lần thứ VI, Đất nước ta tiến hành chuyển đổi mô hình kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Cùng với công cuộc đổi mới hiện đại hóa công nghiệp hóa của nước nhà, NS huyện cũng được xác định lại vai trò, nhiệm vụ của mình. Vào ngày 27 /11 /1989 HĐBT đã ra nghị quyết số 186 /HĐBT về phân cấp quản lý NS địa phương trong đó có NS Huyện. Tiếp đến vào ngày 16 /2 /1992 HĐBT ban hành Nghị quyết số 186 / HĐBT sửa đổi bổ sung nghị quyết186 / HĐBT ngày 27/11/1989. Và tại kỳ họp thứ 8 Quốc Hội khóa IX khẳng định: NS Quận-Huyện là một cấp NS thực hiện vai trò, chức năng , nhiệm vụ của NSNN trên phạm vi địa bàn Quận-Huyện. Như vậy NS cấp huyện mang bản chất của NSNN, đó chính là các mối quan hệ giữa cấp NS huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn quận trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực cho Huyện và mối quan hệ đó được điều chỉnh cho phù hợp với bản chất Nhà nước xã hội chủ nghĩa. 1.2.1.2. Vai trò của NS huyện: Từ định nghĩa NS Huyện có thể thấy vai trò của NSNN trên địa bàn Huyện đó là vai trò đảm bảo chức năng NN; an ninh, quốc phòng; thúc đẩy phát triển, ổn định kinh tế; bù đắp những khiếm khuyết thị trường, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Thể hiện trên 3 khía cạnh sau:  NS Huyện bảo đảm thực hiện vai trò Nhà nước, bảo vệ quốc phòng và an ninh trật tự cấp Huyện. Là một cấp chính quyền nên Huyện cũng tổ chức ra cho mình một hệ thống các cơ quan, đoàn thể hành chính nhằm thực hiện các chức năng và quyền hạn của NN. Điều đó cũng có nghĩa là để cho các cơ quan đoàn thể đó hoạt động được cần phải có một quỹ tài chính tập trung cho nó- đó chính là NS Huyện. NS Huyện cũng tạo cho mình một vị thế nhất định nhằm chủ động trong việc thực hiện chức năng Nhà nước ở điạ phương. Tuỳ theo phạm vi địa lý, tình hình kinh tế xã hội trên từng Huyện mà nhu cầu đảm bảo này là khác nhau. Trong các chức năng của Nhà nước, chức năng đảm bảo an ninh trật tự, quốc phòng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Để đảm bảo cho chức năng đặc biệt này, NS Huyện cần phải có kế hoạch cụ thể, chi tiết, có các khoản dự phòng hợp lý.  Ngân sách Huyện là công cụ thúc đẩy, phát triển ổn định kinh tế Để thực hiện tốt chiến lược kinh tế - tài chính của cấp tỉnh, cấp trung ương, cấp Huyện cần phải sử dụng các công cụ sẵn có của mình để điều tiết, định hướng. Sẽ không có một cơ cấu kinh tế ổn định, phát triển nếu không có NS làm công cụ. Các Huyện phải căn cứ vào thế mạnh của địa phương mình để định hướng, hình thành cơ cấu kinh tế, kích thích phát triển. Đồng thời các Huyện phải cung cấp kinh phí, vốn đầu tư, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.  Ngân sách Huyện là phương tiện bù đắp khiếm khuyết thị trường, đảm bảo công bằng xã hội. Đây là vai trò không thể thiếu đối với NS mỗi quốc gia. Nó có tác dụng xoa dịu nền kinh tế thị trường. Các vấn đề quan trọng sẽ xảy ra khi chúng ta chạy theo con đường kinh tế thị trường như: Thất nghiệp, hố ngăn cách giàu nghèo tăng, không quan tâm đến người già, trẻ em, người tàn tật, lừa đảo, chiếm đoạt, môi trường ô nhiễm... Những điều đó tạo ra cho nền kinh tế - xã hội một vực thẳm phía trước. Cấp Huyện theo dõi các báo cáo tổng hợp từ cấp xã, phường phải có biện pháp giải quyết. Bên cạnh quan tâm đến đời sống vật chất của người lao động, Huyện phải thường xuyên quan tâm đến đời sông văn hoá, tinh thần của quần chúng, cải tạo các sân chơi, phương tiện giải trí lành mạnh, tiến bộ. Các dịch vụ công cộng như giáo dục, y tế phải giảm được chi phí cho người dân, làm sao để ai cũng được học hành, chăm sóc sức khoẻ đầy đủ. 1.2.2. Quản lý ngân sách huyện: Vì NS huyện chính là một cấp trong NSĐP và mang bản chất của NSNN nên quản lý NS huyện cũng cần phải tuân thủ theo các nguyên tắc quản lý NSNN.Đó là:  Nguyên tắc công khai minh bạch Về mặt chính sách, thu chi NSNN là một chương trình hoạt động của Chính phủ được cụ thể hoá bằng số liệu. NSNN phải được quản lý rành mạch, công khai để mọi người dân có thể biết nếu họ quan tâm. Nguyên tắc công khai của NSNN được thể hiện trong suốt chu trình NSNN và phải được áp dụng cho tất cả các cơ quan tham gia vào chu trình NSNN.  Nguyên tắc rõ ràng trung thực chính xác: Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của quản lý NSNN. Nội dung của nguyên tắc này là: Mọi khoản thu, chi phải được ghi đầy đủ vào kế hoạch NSNN, mọi khoản chi phải được vào sổ và quyết toán rành mạch. Chỉ có kế hoạch NS đầy đủ, trọn vẹn mới phản ánh đúng mục đích chính sách và đảm bảo tính minh bạch của các tài khoản thu, chi. Nguyên tắc này là cơ sở, tạo tiền đề cho mỗi người dân có thể nhìn nhận được chương trình hoạt động của Chính quyền địa phương và chương trình này phải được phản ánh ở việc thực hiện chính sách tài chính Địa phương Nguyên tắc này đòi hỏi: NSNN được xây dựng rành mạch, có hệ thống,các dự toán thu, chi phải được tính toán một cách chính xác và phải đưa vào kế hoạch NS; không được che đậy và bào chữa đối với tất cả các khoản thu, chi NSNN; không được phép lập quỹ đen, NS phụ.  Nguyên tắc thống nhất trong quản lý NS: Nguyên tắc thống nhất trong quản lý NSNN bắt nguồn từ yêu cầu tăng cường sức mạnh vật chất của NN. Biểu hiện cụ thể sức mạnh vật chất của NN là thông qua hoạt động thu - chi của NSNN. Nguyên tắc thống nhất trong quản lý NSNN được thể hiện: Mọi khoản thu - chi của NSNN phải tuân thủ theo những quy định của Luật NSNN và phải được dự toán hàng năm được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Tất cả các khâu trong chu trình NSNN khi triển khai thực hiện phải đặt dưới sự kiểm tra giám sát của cơ quan quyền lực NN. Hoạt động NSNN đòi hỏi phải có sự thống nhất với hoạt động kinh tế, xã hội của Huyện. Hoạt động kinh tế, xã hội của Huyện là nền tảng của hoạt động NSNN cấp Huyện. Hoạt động NSNN phục vụ cho hoạt động kinh tế, xã hội, đồng thời là hoạt động mang tính chất kiểm chứng đối với hoạt động kinh tế, xã hội.  Nguyên tắc cân đối NS: Nguyên tắc này đòi hỏi các khoản chi chỉ được phép thực hiện khi đã có đủ các nguồn thu bù đắp. UBND và HĐND luôn cố gắng để đảm bảo cân đối nguồn NSNN bằng cách đưa ra các quyết định liên quan tới các khoản chi để thảo luận và cắt giảm những khoản chi chưa thực sự cần thiết, đồng thời nỗ lực khai thác mọi nguồn thu hợp lý mà nền kinh tế có khả năng đáp ứng. 1.2.3. Nội dung quản lý ngân sách huyện 1.2.3.1. Quản lý lập dự toán ngân sách: Quản lý quá trình lập dự toán NS chính quản lý các quy trình lập dự toán có theo đúng luật NS hay không, kiểm tra chất lượng bản dự toán NS có phù hợp với các yêu cầu và qui định không?  Căn cứ để lập bản dự toán NS huyện là: Nhiệm vụ phát triển Kinh tế - Văn hoá - Xã hội đảm bảo an ninh quốc phòng của Đảng và Chính quyền địa phương trong năm kế hoạch và những năm tiếp theo. Lập dự toán NSNN phải dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của huyện trong năm kế hoạch. Kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội là sơ sở, căn cứ để đảm bảo các nguồn thu cho NSNN. Đồng thời cũng là nơi sử dụng các khoản chi tiêu của NSNN. Lập dự toán NSNN phải tính đến các kết quả phân tích, đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch NS của các năm trước, đặc biệt là của năm báo cáo. Lập dự toán NSNN phải dựa trên các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn định mức cụ thể về thu, chi tài chính NN. Lập dự toán NSNN là xây dựng các chỉ tiêu thu chi cho năm kế hoạch, các chỉ tiêu đó chỉ có thể được xây dựng sát, đúng, ngoài dựa vào căn cứ nói trên phải đặc biệt tuân thủ theo các chế độ, tiêu chuẩn, định mức thu chi tài chính NN thông qua hệ thống pháp luật và các văn bản pháp lý khác của NN.  Yêu cầu của bản dự toán NS huyện: Dự toán NS phải bám sát kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội và có tác động tích cực đối với việc thực hiện kế hoạch phát triển kinhtế, xã hội,khi đó dự toán NS mới mang tính hiện thực và có tác động tích cực đến thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội, cũng chính là thực hiện kế hoạch NSN Dự toán NS phải đảm bảo thực hiện đầy đủ và đúng đắn các quan điểm của chính sách tài chính Huyện trong thời kỳ và yêu cầu của Luật NSNN. Hoạt động NSNN là nội dung cơ bản của chính sách tài chính. Do vậy, lập dự toán phải thể hiện được đầy đủ và đúng đắn các quan điểm chủ yếu của chính sách tài chính Huyện như: Trật tự và cơ cấu động viên các nguồn thu, thứ tự và cơ cấu bố trí các nội dung chi tiêu. Ngoài ra NSNN hoạt động luôn phải tuân thủ các yêu cầu của Luật NSNN, nên ngay từ khâu lập dự toán NS cũng phải thể hiện đầy đủ các yêu cầu của Luật NSNN như: Xác định phạm vi, mức độ của nội dung các khoản thu, chi phân định thu, chi giữa các cấp NS 1.2.3.2. Chấp hành dự toán ngân sách: Công tác chấp hành dự toán NS là rất quan trọng. Đây là khâu quyết định đến sự ảnh hưởng của NSNN cấp huyện đối với sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Vì vậy cần bám sát vào dự toán để tổ chức quản lý việc chấp hành các khoản thu và khoản chi trên địa bàn Huyện.  Trong thu ngân sách: Chỉ có cơ quan tài chính, cơ quan thuế, và cơ quan khác được giao nhiệm vụ thu NS (gọi chung là cơ quan thu) được tổ chức thu NSNN. Cơ quan thu có nhiệm vụ, quyền hạn như sau: Phối hợp với các cơ quan NN hữu quan tổ chức thu đúng pháp luật; chịu sự chỉ đạo, kiểm tra của UBND huyện và sự giám sát của HĐND huyện về công tác thu NS trên địa bàn; Phối hợp với Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên tuyên truyền, vận động tổ chức, cá nhân thực hiện nghiêm chỉnh nghĩa vụ nộp NS theo quy định của Luật NS và các quy định khác của Pháp luật . Cơ quan thu các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm đôn đốc, kiểm tra các tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp NS phải nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản nộp vào NSNN  Trong chi NS: Sau khi Uỷ ban nhân dân giao dự toán NS, các đơn vị dự toán tiến hành phân bổ và giao dự toán chi NS cho các đơn vị sử dụng NS trực thuộc. Dự toán chi