Tài liệu Tăng cường kiểm tra nội bộ tại ngân hàng phát triển việt nam chi nhánh ngân hàng phát triển phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LƯƠNG ĐỨC QUANG TĂNG CƯỜNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH NHPT PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LƯƠNG ĐỨC QUANG TĂNG CƯỜNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH NHPT PHÚ THỌ Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN QUANG HỢP THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn được tập hợp từ nhiều nguồn tài liệu và liên hệ thực tế, các thông tin trong Luận văn là trung thực và đều có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của Luận văn này. Phú Thọ, tháng năm 2019 Tác giả luận văn Lương Đức Quang 22 LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của TS. Nguyễn Quang Hợp, các Giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên cùng các đồng nghiệp tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. Với tình cảm chân thành, tôi xin gửi lời cảm ơn đến: - Ban Giám hiệu, Phòng quản lý Đào tạo Sau đại học, các Giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong khóa học và trong quá trình thực hiện Luận văn này. - Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Quang Hợp, là người Thầy hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo và cho tôi những lời khuyên sâu sắc giúp tôi hoàn thành Luận văn. - Ban Giám đốc, cán bộ viên chức Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Ngân hàng Phát triển Phú Thọ đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình làm Luận văn. - Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp - những người luôn sát cánh động viên và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn! Phú Thọ, tháng năm 2019 Tác giả luận văn Lương Đức Quang 33 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ..................................................... viii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................... 2 2.1. Mục tiêu chung.............................................................................................. 2 2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................... 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 3 4. Những đóng góp của đề tài luận văn................................................................ 3 5. Bố cục của luận văn ......................................................................................... 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỀN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.. 5 1.1. Cơ sở lý luận về kiểm tra nội bộ tại các NHTM ........................................... 5 1.1.1. Khái niệm kiểm tra nội bộ.......................................................................... 5 1.1.2. Đặc điểm của kiểm tra nội bộ trong quản lý .............................................. 6 1.1.3. Vai trò của kiểm tra nội bộ trong quản lý .................................................. 7 1.1.4. Quy trình thực hiện hoạt động kiểm tra nội bộ .......................................... 8 1.1.5. Nội dung của kiểm tra nội bộ của Ngân hàng thương mại (NHTM) ....... 10 1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm tra nội bộ ........................... 12 1.2. Kinh nghiệm thực tiễn................................................................................. 14 1.2.1. Kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động KTNB tại các NHTM trong nước...... 14 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ .......... 20 Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 22 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 22 2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 22 44 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 22 2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin .............................................................. 24 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ................................................................. 24 2.2.4. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo.................................................... 25 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................................... 26 2.3.1. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá tình hình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn của NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ...................... 26 2.3.2. Hệ thống các chỉ tiêu thực hiện quy trình hoạt động kiểm tra nội bộ ...... 26 2.3.3. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá kết quả KTNB tại NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ................................................................................................... 26 Chương 3 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH NHPT PHÚ THỌ ............ 30 3.1. Khái quát về Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ30 3.1.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức............................................................................. 30 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Chi nhánh NHPT Phú Thọ ............................. 31 3.1.3. Trách nhiệm và quyền hạn của NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ....... 32 3.1.4. Thực trạng đội ngũ cán bộ viên chức của NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ............................................................................................................. 33 3.1.5. Hiện trạng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra của NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ................................................................................................... 35 3.1.6. Kết quả hoạt động kinh doanh của Chi nhánh ......................................... 36 3.2. Quy trình thực hiện hoạt động kiểm tra nội bộ ........................................... 38 3.2.1. Lập đề cương kiểm tra, kiểm soát định kỳ, đột xuất ................................ 38 3.2.2. Đệ trình phê duyệt đề cương kiểm tra ...................................................... 40 3.2.3. Thực hiện kiểm tra, kiểm soát nội bộ....................................................... 40 3.2.4. Lập báo cáo kết quả kiểm tra, kiểm soát .................................................. 43 3.2.5. Các đơn vị khắc phục tồn tại và lập báo cáo khắc phục sau kiểm tra, kiểm soát............................................................................................................ 44 3.2.6. Phúc tra..................................................................................................... 45 3.2.7. Tổng hợp báo cáo năm và lưu giữ hồ sơ kiểm tra nội bộ ........................ 45 3.2.8. Giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo ........................................................ 45 3.3. Thực trạng hoạt động KTNB tại NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ........ 46 55 3.3.1. Kiểm tra trong hoạt động cho vay tín dụng ............................................. 48 3.3.2. Kiểm tra trong hoạt động huy động vốn .................................................. 56 3.3.3. Kiểm tra việc chấp hành các quy định về chế độ kế toán ........................ 58 3.3.4. Kiểm tra công tác tổ chức cán bộ, đào tạo và lao động tiền lương .......... 63 3.3.5. Đánh giá công tác kiểm tra nội bộ của Chi nhánh qua phiếu điều tra ..... 64 3.4. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động KTNB tại NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ............................................................................... 66 3.4.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 66 3.4.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 68 3.5. Đánh giá chung về chất lượng hoạt động KTNB tại NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ................................................................................................... 76 3.5.1. Những ưu điểm......................................................................................... 76 3.5.2. Những hạn chế ........................................................................................ 78 3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ............................................................. 80 Chương 4 GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH NHPT PHÚ THỌ ...... 84 4.1. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu về nâng cao hoạt động kiểm tra tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ........................... 84 4.1.1. Một số quan điểm về tăng cường hoạt động kiểm tra tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ...................................................... 84 4.1.2. Phương hướng tăng cường hoạt động kiểm tra tại NHPT - Chi nhánh NHPT Phú Thọ................................................................................................... 84 4.1.3. Mục tiêu tăng cường hoạt động KTNB tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ ............................................................................... 85 4.2. Một số giải pháp tăng cường hoạt động kiểm tra tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ .............................................................. 85 4.2.1. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống cơ chế chính chính sách liên quan đến công tác kiểm tra giám sát, trong đó chú trọng việc xây dựng chế tài xử lý các trường hợp vi phạm phát hiện qua công tác kiểm tra giám sát và xây dựng các tiêu chuẩn kiểm tra phù hợp với chế độ chính sách của Nhà nước........................... 86 4.2.2. Từng bước hoàn thiện tổ chức bộ máy kiểm tra giám sát của NHPT để tạo ra sự chủ động, linh hoạt trong việc triển khai công tác kiểm tra giám sát tại các 66 đơn vị trong hệ thống. ........................................................................................ 87 4.2.3. Chú trọng và thường xuyên nâng cao năng lực (bao gồm cả số lượng và chất lượng) của đội ngũ cán bộ kiểm tra giám sát, ............................................ 91 4.2.4. Quan tâm đầu tư phương tiện làm việc và áp dụng các chế độ đãi ngộ phù hợp đối với cán bộ làm công tác kiểm tra giám sát trong toàn hệ thống để làm đòn bẩy nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác kiểm tra giám sát. .............. 97 4.3. Kiến nghị ..................................................................................................... 99 4.3.1. Đối với Quốc hội, Chính phủ. .................................................................. 99 4.3.2. Đối với các Bộ, ngành, địa phương........................................................ 100 4.3.3. Đối với các chủ đầu tư/khách hàng ........................................................ 100 4.3.4. Đối với Ngân hàng Phát triển Việt Nam ................................................ 101 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 104 PHỤ LỤC 1 ..................................................................................................... 106 77 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ 1 BHXH Bảo hiểm xã hội 2 CBNV Cán bộ nhân viên 3 CBTD Cán bộ tín dụng 4 CBVC Cán bộ viên chức 5 DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 6 GDV 7 HĐLĐ Hợp đồng lao động 8 HĐQT Hội đồng quản trị 9 KHGN Kế hoạch giải ngân 10 KTV 11 KTNB 12 KTKSNB 13 NH 14 NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 15 NHTM Ngân hàng Thương mại 16 NHPT Ngân hàng Phát triển Việt Nam 17 PGD Phòng Giao dịch 18 QĐ Quyết định 19 QHKH Quan hệ khách hàng 20 RRTD Rủi ro tín dụng 21 TCKT Tài chính kế toán 22 TDĐT Tín dụng đầu tư 23 TCTD Tổ chức tín dụng 24 TDXK Tín dụng xuất khẩu 25 TK 26 TSBĐTV 27 XDCB Xây dựng cơ bản 28 XLRR Xử lý rủi ro Giao dịch viên Kiểm tra viên Kiểm tra nội bộ Kiểm tra kiểm soát nội bộ Ngân hàng Tài khoản Tài sản bảo đảm tiền vay viii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng biểu Tên bảng Trang Bảng 2.1. Thang đo Likert ......................................................................................23 Bảng 3.1. Tình hình cán bộ Chi nhánh NHPT Phú Thọ năm 2017 ........................35 Bảng 3.2. Tình hình huy động vốn, cho vay, thu nhập tại Chi nhánh NHPT Phú Thọ trong 3 năm 2015 - 2017..................................................................................37 Bảng 3.3. Một số nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động KTNB ngân hàng ..................39 Bảng 3.4.Thời gian thẩm định hồ sơ vay vốn, quyết định tín dụng tại Chi nhánh .50 Bảng 3.5. Thời gian thẩm định hồ sơ vay vốn và quyết định tín dụng tại Trụ sở chính ........................................................................................................................51 Bảng 3.6. Thống kê sai phạm phát hiện trong giai đoạn 2015 - 2017 qua các cuộc kiểm tra tại Chi nhánh NHPT Phú Thọ ..........................................................52 Bảng 3.7. Thống kê sai phạm qua các cuộc kiểm tra về công tác huy động vốn tại Chi nhánh NHPT Phú Thọ .................................................................................56 Bảng 3.8. Thống kê sai phạm qua các cuộc kiểm tra về công tác cán bộ và lao động tiền lương tại Chi nhánh NHPT Phú Thọ.......................................................64 Bảng 3.9. Kết quả đánh giá về công tác kiểm tra nội bộ của Chi nhánh NHPT Phú Thọ ...................................................................................................................65 Bảng 3.10. Thống kê tình hình nhân sự tại NHPT Chi nhánh Phú Thọ .................70 Sơ đồ Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 2.1. Quy trình kiểm tra kiểm soát nội bộ tại Chi nhánh NHPT Phú Thọ .....26 Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức của Chi nhánh NHPT Phú Thọ .....................................31 Sơ đồ 4.1. Tổ chức bộ máy Kiểm tra, kiểm toán nội bộ .........................................90 1 2 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng Phát triển Việt Nam (NHPT) được thành lập và hoạt động trên cơ sở tổ chức lại hệ thống Quỹ Hỗ trợ Phát triển theo Quyết định số 108,110/2006/QĐ-TTg ngày 19/5/2006 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập hệ thống NHPT và phê duyệt điều lệ về tổ chức và hoạt động của NHPT để thực hiện chính sách tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu của Nhà nước. Hệ thống NHPT chính thức đi vào hoạt động trên phạm vi c ả nước từ 01/7/2006. NHPT được tổ chức thành hệ thống dọc theo đơn vị hành chính, bao gồm Hội sở chính ở Trung ương, 02 Sở Giao dịch tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh và 54 Chi nhánh NHPT tại 61 tỉnh, thành phố trong cả nước. Hoạt động của NHPT không vì mục đích lợi nhuận; tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0% (không phần trăm); không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi; được Chính phủ đảm bảo khả năng thanh toán, được miễn nộp thuế và các khoản nộp ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật. Với một lượng vốn tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu của Nhà nước hoạt động hàng năm của toàn hệ thống NHPT lên đến hàng ngàn tỷ đồng cung ứng cho nền kinh tế. Vì vậy, NHPT có vai trò rất to lớn trong việc tăng trưởng và thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế. Với đặc điểm trên, việc tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra trong hệ thống NHPT có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra để đảm bảo cho hệ thống NHPT hoạt động đúng pháp luật, bảo đảm an toàn tiền, tài sản mà Nhà nước đã giao cho NHPT quản lý. Từ khi thành lập đến nay, trong hệ thống NHPT đã từng bước hình thành một tổ chức chuyên trách làm công tác kiểm tra, giám sát. Từ năm 2006 đến năm 2009, mới chỉ có bộ máy kiểm tra tại Hội sở chính và thí điểm thành lập tại Sở Giao dịch I, II và Chi nhánh NHPT Hải Phòng. Từ 01/2010 đến nay, ngoài bộ máy kiểm tra tại Hội sở chính, Tổng Giám đốc NHPT đã cho phép thành lập bộ máy kiểm tra tại tất cả các Sở Giao dịch và Chi nhánh hoạt động theo chức năng kiểm tra nội bộ. Thời gian qua, bộ máy kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ đã thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn và triển khai các nhiệm vụ theo chỉ đạo và kế hoạch được Tổng Giám đốc NHPT phê duyệt hàng năm. Tuy nhiên, hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ vẫn còn một số hạn chế như: hoạt động kiểm soát nội bộ chưa đánh giá được đầy đủ các loại rủi ro trong hoạt động Ngân hàng; Đối với những tồn tại yếu kém của các mặt hoạt động nghiệp vụ đã được phát hiện, kiểm tra nội bộ có đôn đốc theo dõi quá trình tự chấn chỉnh của phòng ban liên quan nhưng thường không có một sự kiểm tra thực tế nào đối với quá trình này cho đến cuộc kiểm tra tiếp theo; Một số hoạt động như việc trích lập các quỹ, kiểm tra chi phí dự phòng, kế toán ngoại bảng còn ít được chú ý, thậm chí còn bị bỏ qua; Việc thực hiện bằng tay mọi hoạt động kiểm tra (kỹ thuật kiểm soát thủ công) đã làm giảm đi tính hiệu quả của hoạt động kiểm soát công tác kế toán; Sự phối hợp giữa Phòng kiểm tra nội bộ với các phòng ban khác phần nhiều còn mang tính miễn cưỡng. Vì vậy, để nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát của NHPT, một mặt cần tập trung thực hiện các nhiệm vụ theo quy định, mặt khác cần phải chú trọng đề ra các biện pháp, giải pháp để công tác kiểm tra, giám sát được tăng cường cả về số lượng và chất lượng. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động kiểm tra nội bộ của NHPT nói chung, của Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ nói riêng, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: "Tăng cường kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ”. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hoạt động kiểm tra nội bộ để góp phần hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng, cũng như chấp hành các quy định về chế độ kế toán và công tác tổ chức cán bộ, đào tạo, lao động tiền lương của Ngân hàng trong những năm tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. - Phân tích, đánh giá thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. - Về thời gian: Số liệu phục vụ cho phân tích được thu thập từ năm 2015 2017. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về các hoạt động kiểm tra nội bộ với các nội dung như: kiểm tra trong các hoạt động cho vay tín dụng, kiểm tra trong các hoạt động huy động vốn, kiểm tra việc chấp hành các quy định về chế độ kế toán, kiểm tra công tác tổ chức cán bộ, đào tạo và lao động tiền lương. Đồng thời, đề tài xác định các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động kiểm tra nội bộ và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ trong những năm tới. 4. Những đóng góp của đề tài luận văn - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn; xây dựng cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu về chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ của Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. - Phân tích và đánh giá thực trạng về hoạt động kiểm tra nội bộ của Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế, bất cập về chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập đó. - Đánh giá được các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động kiểm tra nội bộ trong các ngân hàng nói chung và ở Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ nói riêng. - Hệ thống hóa các quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp hữu hiệu nhằm tăng cường hoạt động kiểm tra nội bộ của Ngân hàng Phát triển Việt Nam Chi nhánh NHPT Phú Thọ trong những năm tới. Kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn có thể làm tài liệu tham khảo tốt cho các Ngân hàng thương mại nói chung và các Sở giao dịch, các Chi nhánh NHPT khu vực, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nói riêng thực hiện tốt công tác kiểm tra nội bộ nhằm đáp ứng yêu cầu trong hoạt động tiền tệ ngân hàng trong tình hình mới, đáp ứng đòi hỏi khách quan và chủ quan trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu có liên quan. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động kiểm tra nội bộ tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. Chương 4: Giải pháp tăng cường hoạt động kiểm tra nội bộ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam - Chi nhánh NHPT Phú Thọ. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỀN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về kiểm tra nội bộ tại các NHTM 1.1.1. Khái niệm kiểm tra nội bộ Kiểm tra là một trong các chức năng của quy trình quản lý. Thông qua chức năng kiểm tra mà chủ thể quản lý nắm bắt và điều chỉnh kịp thời các hoạt động để thực hiện tốt các mục tiêu đã định. Có nhiều quan niệm khác nhau về kiểm tra trong quản lý: - Theo tác giả Harold Koontz: Kiểm tra là đo lường, chấn chỉnh các hoạt động của bộ phận cấp dưới, để tin chắc rằng các mục tiêu và các kế hoạch thực hiện mục tiêu đó đang được hoàn thành (Harold Koontz, 1993). - Theo tác giả Kenneth A.Merchant: Kiểm tra bao gồm tất cả các hoạt động mà nhà quản trị thực hiện để đảm bảo chắc chắn rằng các kết quả thực tế sẽ đúng như kết quả dự kiến trong kế hoạch (Kenneth A.Merchant, 1995). - Theo tác giả Robert J.Mockler: Kiểm tra là quản trị, là một nỗ lực có hệ thống, nhằm thiết lập những hệ thống, những phản hồi thông tin, nhằm so sánh những kết quả thực hiện với định mức đã đề ra và để đảm bảo rằng các nguồn lực đang được sử dụng có hiệu quả nhất, để đạt được mục tiêu của tổ chức (Robert J.Mockler, 1998). - Theo tác giả Nguyễn Hữu Luận, Khoa Nhà nước và Pháp luật - Học viện Hành chính Quốc gia (2009): Kiểm tra là một khái niệm rộng, được thể hiện ở nhiều góc độ như: + Kiểm tra là hoạt động thường xuyên của từng cơ quan, tổ chức nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của chính mình. Qua kiểm tra các cơ quan, tổ chức đánh giá đúng mực việc làm của mình từ đó đề ra chủ trương, biện pháp, phương hướng hoạt động tiếp theo một cách hợp lý hơn. Trong trường hợp này, kiểm tra mang ý nghĩa xem xét, nhìn lại việc làm của chính mình để tự điều chỉnh, hay tìm biện pháp thực hiện nhiệm vụ tốt hơn, hiệu quả hơn; + Kiểm tra là hoạt động của cơ quan, tổ chức, thủ trưởng cấp trên với cấp dưới của mình nhằm đánh giá mọi mặt hoặc từng vấn đề do cấp dưới đã thực hiện. Trong trường hợp này, kiểm tra thực hiện trong quan hệ trực thuộc, vì thế cơ quan hoặc thủ trưởng cấp trên sau khi kiểm tra có quyền áp dụng các biện pháp như biểu dương, khen thưởng khi cấp dưới làm tốt hoặc các biện pháp cư ỡng chế để xử lý đối với cấp dưới khi họ có khuyết điểm hoặc vi phạm pháp luật; + Kiểm tra là hoạt động của các cơ quan Đảng, các tổ chức xã hội, các tổ chức quần chúng tham gia hoạt động giám sát công việc hành chính Nhà nước. Trong trường hợp này, kiểm tra hầu như không mang tính quyền lực Nhà nước; không trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế mà chỉ tác động đến hoạt động quản lý Nhà nước bằng những biện pháp mang tính xã hội. Từ những quan niệm trên có thể thấy kiểm tra được hiểu là việc xác lập các tiêu chuẩn, đo lường các kết quả để phát hiện ưu điểm, nhược điểm, từ đó đề ra các giải pháp để phát huy ưu điểm, sửa chữa, điều chỉnh những lệch lạc, sai lầm, nhằm đảm bảo tổ chức vận hành theo đúng mục tiêu. Từ các quan niệm về kiểm tra trong quản lý, ta có khái niệm về hoạt động KTNB như sau: Kiểm tra nội bộ là quá trình xem xét các hoạt động nhằm mục đích làm cho các hoạt động đạt kết quả tốt hơn, đồng thời, kiểm tra nội bộ nhằm phát hiện sự sai lệch và nguyên nhân sự sai lệch, trên cơ sở đó đưa ra biện pháp điều chỉnh kịp thời nhằm khắc phục sự sai lệch, đảm bảo hoạt động đạt được mục tiêu của nó. 1.1.2. Đặc điểm của kiểm tra nội bộ trong quản lý - Kiểm tra là một quá trình; - Kiểm tra là một chức năng của quy trình quản lý; - Kiểm tra thể hiện quyền hạn và trách nhiệm của nhà quản lý đối với hiệu lực và hiệu quả của tổ chức; - Kiểm tra là một quy trình mang tính phản hồi (GS.TS. Vương Đình Huệ, 2004). - Các kết luận trong kiểm tra nội bộ nhằm uốn nắn và giúp đỡ tổ chức trong nội bộ; Đánh giá và phục vụ cho công tác khen thưởng, trách phạt của đơn vị. - Hoạt động KTNB do thủ trưởng cơ quan trực tiếp ra quyết định thành lập, tổ chức thực hiện. Những đặc điểm khác biệt KTNB với kiểm tra chay ở ngân hàng đó là: - Về cơ chế hoạt động: NHPT hoạt động theo Nghị định của Chính phủ. Mục tiêu kinh doanh của NHPT là không vì mục đích lợi nhuận, các NHTM mục tiêu kinh doanh là vì lợi nhuận; tỷ lệ dự trữ bắt buộc của NHPT bằng 0% và không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi. Hoạt động của NHPT tuân thủ theo quy định của Luật ngân sách Nhà nước, Luật các TCTD, Luật doanh nhiệp. - Về nguồn vốn: Nguồn vốn để cho vay chủ yếu là vốn ngân sách và có nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước, hoặc huy động theo kế hoạch của Nhà nước để phục vụ mục tiêu đầu tư phát triển và xuất khẩu theo chủ trương của Nhà nước; - Về đối tượng cho vay: Đối tượng là các dự án, chương trình mục tiêu của Nhà nước nằm trong chiến lược phát triển tổng thể kinh tế - xã hội do Nhà nước xác định chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực then chốt, cần thiết có tác động đến tăng trưởng kinh tế hoặc các vùng khó khăn, đặc biệt khó khăn, các đối tượng xã hội cần có sự đầu tư của Nhà nước để thực hiện các chính sách xã hội; - Về lãi suất: Lãi suất cho vay là lãi suất ưu đãi, do Nhà nước quyết định phù hợp với từng thời kỳ và thấp hơn lãi suất cho vay của NHTM trên cùng thời kỳ… 1.1.3. Vai trò của kiểm tra nội bộ trong quản lý - Kiểm tra đóng vai trò quan trọng trong quản lý. Cụ thể: Thông qua kiểm tra mà nhà quản lý nắm được tiến độ, mức độ thực hiện công việc của các thành viên trong một bộ phận của tổ chức và của các bộ phận trong một tổng thể của cơ cấu tổ chức; Thông qua kiểm tra người quản lý nắm và kiểm soát được chất lượng các công việc được hoàn thành, từ đó phát hiện những ưu điểm và hạn chế trong toàn bộ hoạt động của tổ chức và quy trình quản lý, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp hướng tới mục tiêu. * Các loại hình kiểm tra: Gồm kiểm tra trước khi hoạt động xảy ra, kiểm tra trong khi thực hiện và kiểm tra sau khi thực hiện. - Kiểm tra lường trước: Kiểm tra từ trước khi hoạt động xảy ra, bằng cách tiên liệu những vấn đề có thể xảy ra để ngăn chặn trước. Giúp cho tổ chức thực hiện kế hoạch chính xác, dự liệu được những vấn đề có thể ảnh hưởng từ thời điểm lên kế hoạch cho đến khi thực hiện. Kiểm tra lường trước dựa vào dự báo, dự đoán về sự biến đổi của môi trường; - Kiểm tra trong khi thực hiện: Bằng cách theo dõi trực tiếp diễn biến trong quá trình thực hiện kế hoạch. Mục đích là nhằm kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trở ngại khi thực hiện để đảm bảo tiến độ dự kiến; - Kiểm tra sau khi thực hiện: Bằng cách đối chiếu kết quả thực hiện với kế hoạch và mục tiêu ban đầu. Mục đích nhằm đánh giá toàn bộ quá trình thực hiện kế hoạch, rút kinh nghiệm. Nhược điểm của loại hình kiểm tra này là độ trễ về thời gian (GS.TS. Vương Đình Huệ, 2004). 1.1.4. Quy trình thực hiện hoạt động kiểm tra nội bộ 1.1.4.1. Lập, phê duyệt, thông báo kế hoạch kiểm tra nội bộ Hàng năm, các Ngân hàng và các Chi nhánh phải lập kế hoạch KTNB đối với các đơn vị thuộc thẩm quyền quản lý của mình. Nội dung chủ yếu của kế hoạch kiểm tra nội bộ hàng năm bao gồm: - Các đơn vị dự kiến được kiểm tra; - Thời gian tiến hành kiểm tra đối với từng đơn vị; - Nội dung kiểm tra; - Thành phần tham gia thực hiện kiểm tra (bao gồm đơn vị chủ trì và đơn vị phối hợp). 1.1.4.2. Điều chỉnh kế hoạch kiểm tra nội bộ Trường hợp có sự thay đổi về cơ cấu tổ chức bộ máy hoặc điều chỉnh về chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị, có ảnh hưởng lớn đến khả năng hoàn thành nhiệm vụ kiểm tra, Tổng Giám đốc và Giám đốc các Chi nhánh điều chỉnh kế hoạch kiểm tra nội bộ cho phù hợp. 1.1.4.3. Đề cương kiểm tra Đề cương kiểm tra được xây dựng tuỳ theo tính chất, mục tiêu, yêu cầu của từng cuộc kiểm tra, nhưng phải thể hiện được các nội dung cơ bản: - Căn cứ để kiểm tra; - Phạm vi kiểm tra; - Nội dung kiểm tra;