Tài liệu Tăng cường huy động vốn dân cư tại ngân hàng tmcp ngoại thương vn chi nhánh thành công

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ THÚY HÀ TĂNG CƢỜNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VN - CHI NHÁNH THÀNH CÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Hà Nội – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ THÚY HÀ TĂNG CƢỜNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VN - CHI NHÁNH THÀNH CÔNG Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 20 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: T.S ĐINH THỊ THANH VÂN Hà Nội – 2014 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .................................................................. i DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ.................................................................................... iii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỂ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ......................................................................... 7 1.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại .............................................................. 7 1.1.1. Ngân hàng thương mại ................................................................................. 7 1.1.2. Chi nhánh của NHTM .................................................................................. 8 1.1.3. Hoạt động kinh doanh của NHTM ............................................................. 10 1.2. Nguồn vốn huy động của NHTM .................................................................. 15 1.2.1. Khái niệm vốn huy động............................................................................. 15 1.2.2. Vai trò của vốn huy động............................................................................ 15 1.2.3. Các hình thức huy động vốn ....................................................................... 16 1.2.4. Chính sách huy động vốn ........................................................................... 18 1.3 Huy động vốn từ dân cƣ của NHTM .............................................................. 21 1.3.1 Đặc điểm ...................................................................................................... 21 1.3.2 Vai trò .......................................................................................................... 22 1.3.3 Các hình thức huy động vốn từ dân cư của NHTM..................................... 23 1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động huy động vốn dân cƣ của NHTM 26 1.4.1. Nhân tố khách quan .................................................................................... 26 1.4.2. Nhân tố chủ quan ........................................................................................ 28 1.5. Đánh giá hoạt động huy động vốn dân cƣ của NHTM ................................ 30 1.5.1.Chỉ tiêu định lượng ...................................................................................... 30 1.5.2 Chỉ tiêu định tính ......................................................................................... 33 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÀNH CÔNG .......................................................................................................................... 35 2.1. Khái quát về ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công ............................................................................................................. 35 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .............................................................. 35 2.1.2 Tình hình hoạt động kinh doanh ................................................................. 36 2.2. Thực trạng hoạt động huy động vốn dân cƣ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công ........................................................ 45 2.2.1 Các hình thức huy động vốn dân cư ............................................................ 45 2.2.2 Quy mô và cơ cấu vốn huy động ................................................................. 47 2.3 Đánh giá hoạt động huy động vốn dân cƣ tại ngân hàng TMCP ngoại thƣơng Viêt Nam-Chi nhánh Thành Công .......................................................... 58 2.3.1. Đánh giá chung ........................................................................................... 58 2.3.2 Hạn chế ........................................................................................................ 61 2.3.3 Nguyên nhân ............................................................................................... 62 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÀNH CÔNG .......................................................................................... 65 3.1. Định hƣớng hoạt động huy động vốn dân cƣ của ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công đến năm 2020 .................... 65 3.1.1. Chiến lược chung của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam ...................... 65 3.1.2 Chiến lược huy động vốn của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam............ 66 3.1.3 Định hướng hoạt động huy động vốn dân cư của chi nhánh Thành Công ........... 66 3.2 Giải pháp phát triển hoạt động huy động vốn dân cƣ tại ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công ................................ 68 3.2.1 Các giải pháp đối với sản phẩm .................................................................. 69 3.2.2 Các giải pháp về dịch vụ ngân hàng ........................................................... 70 3.2.3 Giải pháp về nhân sự ................................................................................... 72 3.2.4. Giải pháp về công nghệ ngân hàng ............................................................. 73 3.3 Kiến nghị .......................................................................................................... 74 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam ........................ 74 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam .......................................... 76 3.3.3. Kiến nghị với Chính phủ ............................................................................ 77 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 81 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nguyên nghĩa 1 NHNN Ngân hàng Nhà nước 2 NHTM Ngân hàng thương mại 3 TMCP Thương mại cổ phần 4 VN Việt Nam i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả hoạt động bán lẻ giai đoạn 2011-2013 ..............................41 Bảng 2.2: Lãi suất tiền gửi tiết kiệm ...............................................................45 Bảng 2.3: Qui mô vốn huy động dân cư và quan hệ với tổng vốn huy động .....48 Bảng 2.4: Cơ cấu vốn huy động dân cư theo loại tiền tệ ................................50 Bảng 2.5: Cơ cấu vốn huy động dân cư theo kỳ hạn ......................................52 Bảng 2.6: Cơ cấu vốn huy động theo đối tượng .............................................55 ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1: Kết quả huy động vốn giai đoạn 2011-2013 ................................ 37 Hình 2.2: Kết quả dư nợ tín dụng giai đoạn 2011-2013 ............................... 39 Hình 2.3: Thị phần tín dụng cá nhân tháng 12/2013 .................................... 40 Hình 2.4: Tương quan vốn huy động dân cư so với tổng vốn huy động ...... 48 Hình 2.5: Cơ cấu vốn huy động dân cư theo loại tiền tệ .............................. 50 Hình 2.6: Cơ cấu vốn huy động dân cư theo kỳ hạn ................................... 52 Hình 2.7: Cơ cấu vốn huy động theo đối tượng ........................................... 55 Hình 2.8: Thị phần huy động vốn trên địa bàn Hà Nội ................................ 57 iii LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam đã và đang khẳng định vị trí và vai trò của các ngân hàng thương mại,với những nghiệp vụ không ngừng được cải thiện và mở rộng cho phù hợp, nhằm đáp ứng nhu cầu vốn và cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế và dân cư. Việc làm này của các ngân hàng thương mại đã tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế đẩy mạnh xuất khẩu, đầu tư sản xuất, đổi mới thiết bị, hiện đại hoá công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất, góp phần thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cũng như góp phần tích cực thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước. Để có thể thực hiện được tất cả các nhiệm vụ trên, ngân hàng cần phải có nguồn vốn. Vốn hoạt động trở thành nguồn vốn chủ yếu cung cấp nguồn vốn cho toàn bộ nền kinh tế. Nhất là trong giai đoạn hiện nay khi mà mở cửa, hội nhập là điều kiện tất yếu của bất kì quốc gia nào muốn phát triển. Với sự xuất hiện của các tổ chức tài chính nước ngoài, các tổ chức tài chính mới trong nước, nguồn vốn chảy vào các ngân hàng thương mại sẽ theo đó mà giảm dần. Để có thể tồn tại và phát triển, các ngân hàng thương mại phải lựa chọn cho mình con đường đi phù hợp nhất, từng bước khẳng định uy tín và thương hiệu, nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Phương pháp tốt nhất giải quyết vấn đề của mình trong bối cảnh hiện nay là các ngân hàng thương mại phải tăng cường hoạt động huy động vốn để đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của đất nước, từ đó có thể đảm bảo khả năng thanh toán, phát triển các hoạt động đầu tư và cho vay, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của mình. Khi đó huy động vốn trở thành một biện pháp hữu hiệu cho các ngân hàng thương mại thực hiện các chiến lược của mình. 1 Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công đang chuyển mình đổi mới toàn diện để bắt nhịp kịp thời với xu thế toàn cầu hóa và hội nhập của nền kinh tế, đã và đang tích cực tìm kiếm, triển khai các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh, xây dựng cơ cấu nguồn vốn hợp lý, khai thác tiềm năng về vốn để đảm bảo nguồn vốn ổn định, từ đó sử dụng vốn có hiệu quả là mục tiêu hàng đầu đặt ra cho ngân hàng. Nhận thức được tầm quan trọng của vốn huy động trong sự phát triển của ngân hàng, nhất là những thời điểm diễn biến tình hình tài chính biến động như hiện nay và tính cấp thiết của hoạt động huy động vốn dân cư trong thời điểm hiện nay, tôi đã quyết định chọn đề tài luận văn thạc sỹ “Tăng cường huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP ngoại thương VN - Chi nhánh Thành Công”. Tôi hy vọng nghiên cứu của mình sẽ góp thêm một góc nhìn về hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP nói chung, hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công nói riêng, từ đó có những kiến nghị, giải pháp nhằm tăng cường hoạt động huy động vốn để nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng Câu hỏi nghiên cứu đặt ra cho đề tài là: - Các yếu tố nào tác động đến hoạt động huy động vốn dân cư của ngân hàng thương mại? -Chiến lược huy động vốn dân cư nào là phù hợp với điều kiện hiện tại của ngân hàng thương mại? -Cần có những giải pháp như thế nào để nâng cao hoạt động huy động vốn dân cư của ngân hàng thương mại? 2. Tình hình nghiên cứu Hoạt động huy động vốn dân cư đã được một số người tiến hành nghiên cứu với một số đề tài như “ Giải pháp nhằm tăng cường huy động vốn từ dân 2 cư tại Sở giao dịch 3, ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam” của tác giả Đặng Công Ngọc hoàn thành năm 2010, “Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác huy động vốn trong dân cư ở Sở giao dịch Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thanh Mai hoàn thành năm 2009, “Một số giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Nguyễn Thanh Tùng hoàn thành năm 2009… Các đề tài trên mới dừng ở phân tích hoạt động huy động vốn và đánh giá hoạt động huy động vốn trên từng phương diện tách biệt như về cơ cấu, quy mô huy động vốn hay chi phí huy động vốn và trên cơ sở đó, đưa ra một số giải pháp cho việc tăng cường huy động vốn. Các giải pháp mà các nghiên cứu trên đưa ra mới chỉ đáp ứng được về mặt doanh số huy động vốn, mà chưa đi sâu vào phân tích, đánh giá tính hiệu quả của hoạt động huy động vốn cũng như các giải pháp đưa ra chưa phải là giải pháp tổng thể, hữu hiệu để nâng cao hoạt động huy động vốn, và với những giải pháp đưa ra thì ngân hàng chưa thể tiếp cận với dòng vốn có chi phí rẻ nhất mà đem lại lợi nhuận cao nhất. Bên cạnh đó với những đặc thù riêng cùng với những định hướng chiến lược phát triển khác nhau tại từng thời kỳ, từng giai đoạn, mỗi ngân hàng sẽ có những hướng đi khác nhau và giải pháp riêng biệt để nâng cao được hoạt động huy động vốn của mình một các có hiệu quả nhất.Với ngân hàng TMCP ngoại thương Việt Nam- chi nhánh Thành Công, hiện tại chưa có nghiên cứu tổng thể chính thức nào về hoạt động huy động vốn dân cư và các giải pháp để nâng cao hoạt động huy động vốn dân cư tại ngân hàng, vì vậy em đã chọn nghiên cứu vấn đề trên cho bài luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích: Mục đích nghiên cứu là đánh giá hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công, đưa ra 3 những kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công * Nhiệm vụ: - Hệ thống hóa các vấn đề cơ bản của hoạt động huy động vốn dân cư tại ngân hàng thương mại  Tổng quan về ngân hàng thương mại(Khái niệm, chi nhánh ngân hàng thương mại, hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại);  Nguồn vốn huy động của ngân hàng thương mại(Khái niệm, vai trò, các hình thức huy động vốn, chính sách huy động vốn);  Huy động vốn dân cư của NHTM(Đặc điểm, vai trò, các hình thức huy động vốn dân cư của NHTM);  Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn dân cư của NHTM(nhân tố khách quan và nhân tố chủ quan);  Đánh giá hiệu quả huy động vốn dân cư của NHTM(chỉ tiêu định tính và chỉ tiêu định lượng); - Căn cứ tình hình thực tế, đánh giá thực trạng hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công -Từ thực trạng thực hiện hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công, tác giả nêu ra những kết quả đạt được, những bất cập, khó khăn gặp phải trong quá trình hoạt động. Qua đó đề xuất những kiến nghị để hoàn thiện hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công, đưa ra một số giải pháp mang tính khả thi nhằm tăng cường huy động vốn dân cư, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh doanh cho Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- Chi nhánh Thành Công. Đồng thời luận văn cũng đưa ra một số kiến nghị với Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam và các cơ quan 4 quản lý nhà nước để tạo điều kiện cho hoạt động huy động vốn dân cư và hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- Chi nhánh Thành Công nói riêng và hệ thống ngân hàng thương mại nói chung. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạt động huy động vốn dân cư tại ngân hàng thương mại . * Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- Chi nhánh Thành Công trong giai đoạn 2011 – 2013. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu: * Phương pháp phân tích số liệu - Phương pháp so sánh bằng số tuyệt đối Phương pháp này sử dụng để so sánh số liệu năm nay so với số liệu năm trước của các chỉ tiêu xem có biến động không và tìm ra nguyên nhân biến động của các chỉ tiêu đó để đưa ra biện pháp khắc phục. - Phương pháp so sánh bằng số tương đối: Phương pháp này sử dụng để làm rõ mức độ biến động của các chỉ tiêu kinh tế trong thời gian nào đó. So sánh tốc độ tăng trưởng của các chỉ tiêu giữa các năm với nhau. Từ đó tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục. * Phương pháp biểu bảng, biểu đồ: - Dùng các biểu bảng: thể hiện các số liệu của từng năm trên các biểu bảng - Dùng biểu đồ: thể hiện một cách sinh động tình hình tăng giảm qua các năm. * Phương pháp ma trận SWOT - Dùng để liệt kê những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức - Dùng kết hợp những điểm mạnh với các cơ hội để đưa ra các chiến lược 5 - Biết được những điểm yếu và thách thức để có những hướng giải quyết tốt - Vận dụng những cơ hội để có thể khắc phục hoặc hạn chế các điểm yếu Nguồn số liệu được lấy từ Báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thành Công năm 2011, 2012, 2013. 6. Những đóng góp của luận văn Làm rõ khái niệm, đặc điểm và nội dung của hoạt động huy động vốn dân cư tại ngân hàng thương mại, đưa ra các chỉ tiêu để đánh giá hoạt động huy động vốn dân cư tại ngân hàng thương mại. Từ đó, phân tích, đánh giá hoạt động huy động vốn dân cư tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- Chi nhánh Thành Công trong một vài năm gần đây theo các tiêu chí nêu ra, có chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân của những điểm yếu. Luận văn cũng đề xuất một vài giải pháp mang tính khả thi nhằm tăng cường huy động vốn dân cư, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh doanh cho Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- Chi nhánh Thành Công. 7. Kết cấu của luận văn - Tên đề tài: “Tăng cƣờng huy động vốn dân cƣ tại Ngân hàng TMCP ngoại thƣơng VN - Chi nhánh Thành Công”. Ngoài phần mở đầu và kết luận nội dung của luận văn được trình bày gồm ba chương : Chƣơng 1 – Tổng quan về hoạt động huy động vốn dân cƣ của ngân hàng thƣơng mại. Chƣơng 2 – Thực trạng hoạt động huy động vốn dân cƣ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công. Chƣơng 3 – Giải pháp phát triển hoạt động huy động vốn dân cƣ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Thành Công. 6 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỂ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN DÂN CƢ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại 1.1.1. Ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại là loại ngân hàng giao dịch trực tiếp với các công ty, xí nghiệp, tổ chức kinh tế và cá nhân, bằng cách nhận tiền gửi, tiền tiết kiệm, rồi sử dụng số vốn đó để cho vay, chiết khấu, cung cấp các phương tiện thanh toán và cung ứng dịch vụ ngân hàng cho các đối tượng nói trên Đạo luật Ngân hàng của Cộng hòa Pháp 1941 đã định nghĩa: “ NHTM là những cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức khác, và sử dụng số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán. Theo pháp lệnh Ngân hàng năm 1990 của Việt Nam: “NHTM là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thường xuyên và chủ yếu là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán. Nghị định của Chính phủ số 49/2000/NĐ-CP ngày 12/9/2000 định nghĩa: “NHTM là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước.” Như vậy, có thể thấy rằng NHTM là một định chế tài chính trung gian cực kì quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế tài chính trung gian này mà các nguồn tiền nhàn rỗi nằm rải rác, tập trung lại với số lượng đủ lớn để cấp tín dụng cho vay cho các tổ chức kinh tế, cá nhân nhằm mục đích phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. 7 Qua các khái niệm về NHTM trên ta rút ra những nhận xét: NHTM là một loại hình doanh nghiệp, vì nó ra đời là để kinh doanh, mục đích hoạt động là vì lợi nhuận Hoạt động của NHTM là kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng. Bên cạnh sự tương đồng về cơ cấu, về mục tiêu tài chính cuối cùng,… thì NHTM cũng rất đặc biệt so với những doanh nghiệp khác. Chẳng hạn:  Về lĩnh vực kinh doanh: Lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng là tiền tệ, tín dụng, và dịch vụ ngân hàng.  Là một doanh nghiệp nhưng nguồn vốn chủ yếu mà ngân hàng sử dụng trong kinh doanh là vốn huy động từ bên ngoài, trong khi đó vốn riêng của ngân hàng lại chiếm tỉ trọng rất thấp trong tổng nguồn vốn kinh doanh.  Trong tổng tài sản của Ngân hàng, tài sản cố định và lưu động chiếm tỉ lệ rất thấp, mà chủ yếu là tài sản tài chính, chẳng hạn như các loại kì phiếu, trái phiếu, thương phiếu, cổ phiếu, hợp đồng tín dụng, khế ước nhận nợ và các loại giấy tờ có giá trị khác.  Hoạt động kinh doanh của NHTM chịu sự chi phối rất lớn của Ngân hàng Trung ương. NHTM không thể mở rộng hoạt động kinh doanh khi Ngân hàng Trung ương đang áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ, hạn chế lạm phát và ngược lại. Do đó, việc mở rộng hay thu hẹp của NHTM đều chịu chi phối bởi Ngân hàng Trung ương. Như vậy, có thể nói NHTM là cầu nối giữa những chủ thể thừa vốn (các cá nhân có thu nhập nhưng chưa có nhu cầu sử dụng, các doanh nghiệp, tổ chức vừa tiêu thụ được sản phẩm nhưng chưa có nhu cầu nhập vật tư, hàng hóa..) đến các chủ thể thiếu vốn. 1.1.2. Chi nhánh của NHTM Để hoạt động kinh doanh đạt hiệu quả cao và với mục tiêu mở rộng thị trường hoạt động, bất cứ ngân hàng thương mại cũng đều thành lập các chi 8 nhánh của mình. Mỗi chi nhánh của ngân hàng hoạt động tại một địa bàn cụ thể có nhiệm vụ thu hút khách hàng cũng như phục vụ các dịch vụ mà ngân hàng thương mại cung cấp. Để được công nhận là một chi nhánh của ngân hàng thương mại, các chi nhánh này cần phải đạt được những tiêu chuẩn theo những yêu cầu cụ thể của từng nước khác nhau về quy mô hoạt động, số lao động, số dịch vụ cung cấp cho khách hàng, địa bàn hoạt động rộng như thế nào… Các chi nhánh ngân hàng thương mại hoạt động phụ thuộc vào hội sở chính, chịu sự kiểm soát của hội sở chính và hạch toán phụ thuộc vào hội sở chính. Chi nhánh là đơn vị phụ thuộc ngân hàng thương mại, có con dấu, thực hiện hoạt động kinh doanh theo quy định của ngân hàng thương mại. Tại Việt Nam, điều kiện mở chi nhánh ngân hàng thương mại cụ thể như sau: + Phương án kinh doanh trong ba năm đủ đảm bảo các tỷ lệ an toàn trong hoạt động ngân hàng theo quy định của Ngân hàng Nhà nước; + Có hệ thống thông tin đáp ứng yêu cầu quản lý trực tuyến của ngân hàng thương mại; có quy định nội bộ quản lý sở giao dịch, chi nhánh đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả, đúng quy định của pháp luật. - Sau một năm kể từ ngày khai trương hoạt động, ngân hàng thương mại được mở sở giao dịch, chi nhánh khi đáp ứng đủ các điều kiện sau: + Hoạt động kinh doanh có lãi trong năm trước liền kề năm đề nghị mở sở giao dịch, chi nhánh; đảm bảo các tỷ lệ an toàn trong hoạt động ngân hàng; phân loại nợ, trích lập đủ dự phòng rủi ro theo quy định; + Có bộ máy quản trị, điều hành và kiểm toán nội bộ hoạt động có hiệu quả; + Có hệ thống kiểm tra, kiểm soát nội bộ theo quy định của Ngân hàng Nhà nước; + Có hệ thống thông tin đáp ứng yêu cầu quản lý trực tuyến của ngân 9 hàng thương mại; chấp hành đúng chế độ báo cáo thống kê theo quy định của Ngân hàng Nhà nước; + Có quy định nội bộ bằng văn bản để quản lý sở giao dịch, chi nhánh đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả, đúng quy định của pháp luật; + Không bị Thanh tra Ngân hàng xử phạt hành chính tổng cộng từ ba mươi triệu đồng trở lên trong thời gian một năm tính đến thời điểm đề nghị mở sở giao dịch, chi nhánh; 1.1.3. Hoạt động kinh doanh của NHTM Cùng với chiều dài lịch sử hình thành ngân hàng thương mại ngày nay khác xa so với ngân hàng thương mại thủa sơ khai, do nhu cầu kinh doanh và sự cạnh tranh quyết liệt mà hệ thống ngân hàng thương mại đã mở rộng rất nhiều loại hình dịch vụ tiện ích cung cấp cho khách hàng, mặc dù một số nghiệp vụ truyền thống vẫn không thể tách rời so với hoạt động của ngân hàng, sau đây chúng ta cùng tìm hiểu một số loại hình dịch vụ mà ngân hàng cung cấp cho nền kinh tế. * Mua bán trao đổi ngoại tệ Lịch sử cho thấy một trong những dịch vụ đầu tiên của ngân hàng là dịch vụ được thực hiện là trao đổi ngoại tệ, theo đó ngân hàng sẽ đứng ra mua một loại tiền tệ này đổi lấy một loại tiền tệ khác, để hưởng phí dịch vụ và hưởng chênh lệch giá. Điều này rất quan trọng đối với khách du lịch quốc tế khi đi du lịch tại nước sở tại, đồng thời hiện nay các ngân hàng thương mại còn thực hiện việc huy động vốn, cho vay bằng ngoại tệ và quan trọng hơn nữa là việc thanh toán cho lĩnh vực xuất, nhập khẩu hàng hoá cùng các hoạt động khác liên quan đến hoạt động thương mại Quốc tế. * Nhận tiền gửi Như phần trên đã trình bày, để có vốn cho hoạt động kinh doanh thì các ngân hàng thương mại phải tiến hành huy động từ các thành phần trong nền 10 kinh tế. Ngân hàng sẽ tiếp nhận tất cả các nguồn tiền gửi của dân cư, của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội nghề nghiệp với mức lãi suất phù hợp được công bố. Hiện nay khi khách hàng tới gửi tiền thì Ngân hàng sẽ mở một tài khoản giúp khách hàng thuận tiện trong giao dịch và kiểm tra. * Cho vay Cho vay là hoạt động đem lại thu nhập chủ yếu đối với các nước đang phát triển (còn ở các nước phát triển thì thu nhập chủ yếu lại là thu từ phí hoạt động dịch vụ), hiện nay có một số loại hình cho vay như sau: - Cho vay thương mại và chiết khấu thương phiếu: Nghiệp vụ này xuất hiện ngay từ thời kỳ đầu thành lập ngân hàng, các ngân hàng sẽ chiết khấu thương phiếu mà thực tế là cho vay đối với các doanh nghiệp địa phương, những người bán các khoản nợ (khoản phải thu) của các khách hàng cho ngân hàng để lấy tiền mặt. Đó là bước chuyển tiếp từ chiết khấu sang cho vay trực tiếp đối với khách hàng, giúp họ có vốn để mua hàng hoá dự trữ hoặc xây dựng văn phòng và mua sắm trang thiết bị sản xuất. - Cho vay tiêu dùng: Trong lịch sử hình thành và phát triển thì hầu hết các ngân hàng thương mại không tích cực cho vay đối với cá nhân và hộ gia đình bởi vì họ tin rằng các khoản cho vay tiêu dùng nói chung có quy mô rất nhỏ song lại có độ rủi ro vỡ nợ tương đối cao và do đó chúng trở nên có mức sinh lời thấp. Đầu thế kỷ XX, các ngân hàng bắt đầu dựa nhiều hơn vào tiền gửi khách hàng để tài trợ cho những món vay thương mại lớn. Và rồi sự cạnh tranh gay gắt trong việc giành giật tiền gửi và cho vay đã buộc các ngân hàng phải hướng tới người tiêu dùng như là một khách hàng trung thành và tiềm năng. Nhiều ngân hàng thương mại lớn trên thế giới đã thành lập hẳn phòng tín dụng tiêu dùng lớn mạnh. - Cho vay tài trợ và đồng tài trợ dự án: Các ngân hàng ngày càng trở nên năng động trong việc tài trợ và đồng tài trợ cho những chi phí xây dựng 11 nhà máy mới, đặc biệt là trong các ngành công nghệ cao và các dự án có quy mô vốn lớn, thời gian hoạt động lâu dài. * Bảo quản vật có giá Đây là nghiệp vụ có từ thời trung cổ khi mà ngân hàng đang còn ở dạng sơ khai, các ngân hàng bảo quản vật có giá của khách hàng trong các kho của mình. Một điều hấp dẫn là các loại giấy tờ có giá này như giấy chứng nhận do ngân hàng ký phát cho khách hàng (ghi nhận về tài sản đang được lưu giữ) có thể được lưu hành như tiền - đây chính là hình thức đầu tiên của loại hình thanh toán séc và thẻ sau này. Ngày nay nghiệp vụ bảo quản vật có giá thường do “phòng bảo quản” của ngân hàng thực hiện. * Cung cấp các tài khoản giao dịch và thực hiện thanh toán Khi các doanh nghiệp gửi tiền và ngân hàng, họ nhận thấy các ngân hàng không chỉ bảo quản mà còn thực hiện các lệnh chi trả thay cho khách hàng. Thanh toán qua ngân hàng đã mở đầu cho hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, tức là người gửi tiền không phải đến ngân hàng rút tiền sau đó thực hiện thao tác thanh toán, mà chỉ cần viết lệnh yêu cầu ngân hàng thanh toán thay cho mình. Hoặc cũng có thể khách hàng mang giấy (Séc, Uỷ nhiệm chi - UNC, do khách hàng khác ký phát) đến ngân hàng sẽ nhận được tiền. Việc cung cấp dịch vụ thanh toán này đã góp phần quan trọng trong việc tiết kiệm thời gian giao dịch cho cả ngân hàng lẫn khách hàng, giảm thiểu chi phí, đặc biệt là ngân hàng sẽ mở rộng mạng lưới của mình để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, một cách nhanh chóng và thuận tiện. Từ đó khuyến khích các doanh nghiệp, các cá nhân gửi tiền vào ngân hàng và sử dụng các dịch vụ mà ngân hàng cung cấp. Do đó, một dịch vụ mới, quan trọng nhất được phát triển đó là tài khoản tiền gửi giao dịch (demand deposit), giúp cho người gửi tiền viết Séc, uỷ nhiệm chi để thanh toán cho việc mua hàng hoá, dịch vụ. Việc đưa ra loại hình dịch vụ này được xem như là một trong những bước đi quan trọng nhất trong ngành công nghiệp ngân hàng. 12