Tài liệu Tăng cường công tác huy động vốn tại ngân hàng tmcp công thương việt nam chi nhánh vân đồn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HÀ HƯƠNG TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH VÂN ĐỒN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HÀ HƯƠNG TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH VÂN ĐỒN Ngành: Quản lý kinh tế Mã ngành: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Quốc Dũng THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng bản thân. Toàn bộ quá trình nghiên cứu được tiến hành một cách khoa học, các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là chính xác, trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hà Hương ii LỜI CẢM ƠN Luận văn được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu lý luận và tích lũy kinh nghiệm thực tế của tác giả. Những kiến thức mà thầy cô giáo truyền thụ đã làm sáng tỏ những ý tưởng, tư duy của tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Được sự cho phép của Khoa Kinh tế, được sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo TS. Vũ Quốc Dũng tôi đã tiến hành nghiên cứu để tài "Tăng cường công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn". Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau đại học và các giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn chân thành, sâu sắc nhất đến TS. Vũ Quốc Dũng đã dành thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành bản luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn và các cơ quan hữu quan đã cung cấp số liệu, tư liệu khách quan, chính xác giúp tôi đưa ra những phân tích đúng đắn. Nhân đây, tôi xin được cảm ơn và mong nhận được sự quan tâm, nhận xét của các Thầy, Cô trong Hội đồng bảo vệ để tôi có điều kiện hoàn thiện tốt hơn và mở rộng những nội dung của luận văn nhằm đạt được tính hiệu quả khi áp dụng vào thực tiễn. Mặc dù, tôi đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của mình, song không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 02 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hà Hương iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ........................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ........................................................... x PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ................................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn .................................................................... 4 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................. 1 1.1. Cơ sở lý luận về công tác huy động vốn của ngân hàng thương mại ..... 1 1.1.1. Ngân hàng thương mại và hoạt động của ngân hàng thương mại .......... 1 1.1.2. Công tác huy động vốn của Ngân hàng thương mại............................... 7 1.1.3. Nội dung công tác huy động vốn tại Ngân hàng thương mại ................. 9 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác huy động vốn của ngân hàng thương mại ............................................................................................ 22 1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác huy động vốn của Ngân hàng thương mại ...... 26 1.2.1. Kinh nghiệm huy động vốn của một số NHTM ................................... 26 1.2.2. Bài học kinh nghiệm về huy động vốn cho NHTMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ............................................... 31 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 33 2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết .......................................... 33 2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 33 iv 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 33 2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin............................................. 36 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 36 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................... 38 2.3.1. Quy mô nguồn vốn huy động................................................................ 38 2.3.2. Tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động.............................................. 38 2.3.3. Cơ cấu nguồn vốn huy động ................................................................. 39 2.3.4. Chi phí huy động vốn ............................................................................ 39 2.3.5. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch huy động vốn ............................................. 41 2.3.6. Chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh khoản của ngân hàng....................... 41 2.3.7. Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng nguồn vốn huy động................................... 41 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VÂN ĐỒN ............................................................................ 42 3.1. Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ............................................................................ 42 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 42 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn .............................................................................. 42 3.1.3. Cơ cấu tổ chức và mạng lưới hoạt động ............................................... 43 3.1.4. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2015 - 2017 .......................... 45 3.2. Thực trạng nội dung công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương - Chi nhánh Vân Đồn ...................................................... 51 3.2.1. Các chính sách huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ........................................................... 51 3.2.2. Các hình thức huy động vốn của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ........................................................... 54 v 3.2.3. Kết quả huy động vốn của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ................................................................... 55 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ......................... 68 3.3.1. Nhóm nhân tố bên trong ....................................................................... 68 3.3.2. Nhóm nhân tố bên ngoài ....................................................................... 77 3.4. Đánh giá chung thực trạng huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ..................................... 79 3.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 79 3.4.2. Hạn chế.................................................................................................. 80 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 82 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH VÂN ĐỒN ......................................................... 85 4.1. Định hướng và mục tiêu phát triển của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2016-2020 ................. 85 4.1.1. Định hướng phát triển của NHTMCP Công thương Việt Nam Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2016-2020 ............................................ 85 4.1.2. Định hướng phát triển công tác huy động vốn và kế hoạch kinh doanh của NHTMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2016-2020...................................................................... 86 4.2. Giải pháp tăng cường công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn ......................... 88 4.2.1. Xây dựng kế hoạch huy động vốn và sử dụng vốn ngắn, trung và dài hạn ................................................................................................... 88 4.2.2. Phát triển sản phẩm mới, các sản phẩm có ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại, đa tiện ích ................................................................ 89 4.2.3. Mở rộng các kênh phân phối và phát triển đội ngũ bán hàng............... 90 vi 4.2.4. Nghiên cứu áp dụng cơ chế lãi suất linh hoạt ....................................... 93 4.2.5. Phát triển thương hiệu và hiện đại hóa cơ sở vật chất .......................... 93 4.2.6. Tăng cường cho vay với mức lãi suất hợp lý ........................................ 94 4.3. Kiến nghị ............................................................................................... 95 4.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam .................................... 95 4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ................... 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 99 PHỤ LỤC .................................................................................................... 101 vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CN Chi nhánh HĐKD Hoạt động kinh doanh KDTM Không dùng tiền mặt KHCN Khách hàng cá nhân KHDN Khách hàng doanh nghiệp NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng Trung ương PGD Phòng giao dịch PGS Phó giáo sư QH Quốc hội TCHC Tổ chức hành chính TMCP Thương mại cổ phần TS Tiến sĩ TT Thông tư TTKQ Tiền tệ kho quỹ TTTM Thanh toán thương mại VHĐ Vốn huy động VVN Vừa và nhỏ viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thang đánh giá Likert ............................................................... 34 Bảng 2.2: Phân bổ số lượng phiếu điều tra theo nhóm khách hàng .......... 35 Bảng 3.1: Bảng phân tích kết quả HĐKD của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ........................................................ 45 Bảng 3.2: Bảng phân tích kết quả huy động vốn của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ................................................ 47 Bảng 3.3: Bảng phân tích kết quả hoạt động cho vay của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ........................................ 48 Bảng 3.4: Bảng phân tích doanh số hoạt động thanh toán của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ..................... 49 Bảng 3.5: Tình hình huy động vốn của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ................................................................. 56 Bảng 3.6: Cơ cấu nguồn vốn theo đồng tiền huy động của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017................................................. 58 Bảng 3.7: Cơ cấu nguồn vốn theo đối tượng huy động của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ..............................................59 Bảng 3.8: Cơ cấu nguồn vốn huy động từ khách hàng cá nhân của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ..................... 60 Bảng 3.9: Cơ cấu nguồn vốn theo bản chất các nghiệp vụ huy động của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ............... 62 Bảng 3.10: Lãi suất huy động vốn của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ........................................................................ 65 Bảng 3.11: Bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành kế hoạch vốn huy động của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ..................... 66 Bảng 3.12: Bảng phân tích hiệu suất sử dụng vốn huy động của Vietinbank Vân Đồn trong giai đoạn 2015-2017 ..................... 67 ix Bảng 3.13: Đánh giá của khách hàng về chính sách huy động vốn của Vietinbank Vân Đồn ................................................................. 69 Bảng 3.14: Đánh giá của khách hàng về uy tín, sản phẩm và mạng lưới phân phối của Vietinbank Vân Đồn .................................. 72 Bảng 3.15: Đánh giá của khách hàng về hoạt động marketing của Vietinbank Vân Đồn ................................................................. 73 Bảng 3.16: Đánh giá của khách hàng về đội ngũ nhân viên của Vietinbank Vân Đồn ................................................................. 75 Bảng 3.17: Đánh giá của khách hàng về công nghệ ngân hàng của Vietinbank Vân Đồn ................................................................. 76 x DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy điều hành của chi nhánh ....................... 43 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, nền kinh tế nước ta đã có những bước phát triển vượt bậc, đóng góp lớn vào sự phát triển chung đó là hệ thống các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng thương mại (NHTM) với vai trò là các trung gian tài chính. Trong vai trò là trung gian tài chính, các ngân hàng nói chung và NHTM nói riêng có khả năng thu hút, tập trung các nguồn vốn nhàn rỗi từ mọi nơi trong xã hội để phân bổ vào những ngành sản xuất cần vốn, thiếu vốn một cách linh hoạt và có hiệu quả. Vì vậy, có thể nói: bên cạnh công tác cho vay, công tác huy động vốn là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi ngân hàng (đặc biệt là các NHTM) là điều kiện để mọi ngân hàng tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, hiện nay, công tác huy động vốn trong hệ thống ngân hàng của nước ta đang gặp nhiều khó khăn và thách thức do thị trường huy động vốn ngày càng nhiều các NHTM tham gia. Các NHTM không chỉ gặp sự cạnh tranh gay gắt với các ngân hàng trong nước mà còn phải cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài có phương thức quản trị tiên tiến; công nghệ ngân hàng hiện đại; tiềm năng lớn về vốn, công tác marketing hiệu quả,... Do vậy, công tác huy động vốn luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu mà các nhà quản trị ngân hàng quan tâm vì nó không chỉ quyết định sự mở rộng hay thu hẹp quy mô hoạt động của mỗi ngân hàng mà còn quyết định đến tương lai của mỗi ngân hàng. Kể từ khi thành lập, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn (Vietinbank Vân Đồn) luôn xác định công tác huy động vốn là vấn đề trọng tâm hàng đầu trong quá trình hoạt động của mình nên chi nhánh đã có nhiều chính sách thiết thực để tăng cường công tác huy động vốn của mình như: ban hành cơ chế nghiệp vụ hoàn chỉnh cho việc huy động vốn; 2 tích cực triển khai các sản phẩm huy động vốn mới; thường xuyên theo dõi sự biến động của lãi suất nhằm điều chỉnh cho phù hợp để tăng khả năng cạnh tranh; thường xuyên tổ chức công tác tiếp thị, tuyên truyền, quảng cáo,... Tuy nhiên, do mới đi vào hoạt động gần 5 năm, nên công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế nhất định như: Chi nhánh chưa có một chiến lược tổng thể, dài hạn trong công tác huy động và sử dụng vốn. Điều này làm cho cơ cấu nguồn vốn huy động của VietinBank Vân Đồn còn nhiều bất cập, tỷ trọng giữa nguồn vốn không kỳ hạn, ngắn hạn, trung vài dài hạn còn chưa hợp lý, làm cho chi phí huy động vốn của ngân hàng cao. Bên cạnh đó, các sản phẩm, dịch vụ của Vietinbank Vân Đồn còn đơn điệu, chủ yếu là những sản phẩm truyền thống nên ảnh hưởng đến việc thu hút các khách hàng mới. Mặt khác, do mới được thành lập và đi vào hoạt động nên chất lượng các kênh phân phối và đội ngũ nhân viên của chi nhánh còn nhiều hạn chế, chưa thật sự đáp ứng tốt yêu cầu giao dịch của khách hàng. Ngoài ra, các hình thức quảng bá tuyên truyền cho công tác huy động vốn của chi nhánh chủ yếu dựa vào chiến lược quảng cáo của toàn hệ thống Vietinbank nên chưa thật sự tạo được ấn tượng sâu sắc với khách hàng, ... Các hạn chế trên đã ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác huy động vốn của Vietinbank Vân Đồn. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác huy động vốn góp phần tăng hiệu quả kinh doanh đòi hỏi Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn phải xây dựng được chiến lược phù hợp và nâng cao hiệu quả trong công tác huy động vốn của mình. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “Tăng cường công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn” để tìm hiểu thực trạng, những biện pháp để tăng cường công tác huy động vốn và tăng khả năng cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam- Chi nhánh Vân Đồn. 3 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến tình hình huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. Từ đó, đề xuất các giải pháp, kiến nghị cụ thể nhằm tăng cường công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác huy động vốn của NHTM. - Đánh giá thực trạng công tác huy động vốn của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. Tìm ra các nhân tố ảnh hưởng đến công tác huy động vốn tại chi nhánh, đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là: công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Số liệu nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2017. - Về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác huy động vốn và các giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2015 - 2017. Nội dung cụ thể: 4 + Về cơ sở lý luận và thực tiễn tập trung và một số điểm chủ yếu như sau: Khái niệm, vai trò, đặc điểm, nội dung, các yếu tố ảnh hưởng; bài học kinh nghiệm về huy động vốn của một số NHTM tại Việt Nam. + Tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá các chính sách, hình thức huy động và kết quả huy động vốn để làm rõ thực trạng công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn trong thời gian qua (giai đoạn 2015 - 2017). + Phân tích định hướng và mục tiêu phát triển của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn giai đoạn 2016-2020. + Trên cơ sở phân tích thực trạng, luận văn tiến hành đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. 4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn - Về lý luận: Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản và thực tiễn về công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. - Về thực tiễn: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng công tác huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn, từ đó đánh giá được kết quả đạt được, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế để đưa ra một số giải pháp tăng cường công tác huy động vốn cho chi nhánh. Từ đó giúp cho Vietinbank Vân Đồn xây dựng quy hoạch và kế hoạch hoàn thiện đề án tăng cường huy động vốn giai đoạn 2019 đến năm 2025 có cơ sở khoa học. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về công tác huy động vốn của ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. 5 Chương 3: Thực trạng huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. Chương 4: Giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Vân Đồn. 1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về công tác huy động vốn của ngân hàng thương mại 1.1.1. Ngân hàng thương mại và hoạt động của ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm và chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại a. Khái niệm ngân hàng thương mại Theo Điều 4 khoản 3 - Luật các tổ chức tín dụng thì: "Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật nhằm mục tiêu lợi nhuận" (Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12). Từ định nghĩa trên PGS.TS Phan Thị Cúc đã phát biểu khái niệm về NHTM như sau: "NHTM là một doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, là một tổ chức tín dụng thực hiện việc huy động vốn nhàn rỗi từ các chủ thể trong nền kinh tế để tạo lập nguồn vốn tín dụng và cho vay phát triển kinh tế, tiêu dùng cho xã hội" (Phan Thị Cúc - 2008). b. Chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại NHTM là một doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ nên có các chức năng cơ bản sau: - Chức năng trung gian tín dụng Theo PGS.TS Phan Thị Cúc: "Chức năng trung gian tài chính bao gồm chức năng huy động vốn nhàn rỗi và cho vay phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp và tiêu dùng của cá nhân" (Phan Thị Cúc, 2008). Như vậy có thể hiểu, khi các NHTM thực hiện chức năng này, NHTM sẽ đứng ra huy động vốn từ những tổ chức, cá nhân thừa vốn để tiến hành cho các đối tượng thiếu vốn trong nền kinh tế vay, hay nói cách khác với chức năng này, các NHTM vừa là người đi vay vừa là người cho vay trong quá trình hoạt động kinh doanh của mình. 2 - Chức năng trung gian thanh toán Xuất phát từ chức năng trung gian tài chính, các NHTM là người giữ tài khoản cho các tổ chức, cá nhân,... và đây chính là tiền đề thúc đẩy khách hàng yêu cầu các NHTM thực hiện việc rút tiền từ tài khoản của mình để thanh toán, chi trả các khoản tiền mua hàng hoá, dịch vụ hoặc nhập các khoản tiền bán hàng, các khoản thu khác vào tài khoản tiền gửi của mình. Đối với các khách hàng, khi các NHTM thực hiện chức năng này, các khách hàng đã được cung cấp một phương tiện thanh toán an toàn, nhanh chóng, thuận lợi và tiết kiệm. Còn đối với các NHTM, chức năng này không chỉ góp phần làm tăng doanh thu cho họ thông qua các khoản thu lệ phí thanh toán mà còn làm tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng nhờ số dư có trong tài khoản tiền gửi của khách hàng. Đối với NHNN, chức năng trung gian thanh toán của các NHTM không chỉ giúp NHNN kiểm soát được lượng tiền mặt trong lưu thông mà còn giúp cho NHNN tiết kiệm được các chi phí lưu thông tiền mặt như chi phí in ấn, đếm nhận, bảo quản tiền,... - Chức năng tạo tiền Theo PGS.TS Phan Thị Cúc: "Chức năng tạo tiền tức là trong quá trình kinh doanh tiền tệ - tín dụng ngân hàng đã gia tăng khối lượng tiền tệ cung ứng thêm cho nền kinh tế" (Phan Thị Cúc - 2008). Chức năng này được thực thi dựa trên chức năng trung gian tín dụng và chức năng trung gian thanh toán. Thông qua 2 chức năng trung gian tín dụng và chức năng trung gian thanh toán, các NHTM có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) để sử dụng trong các giao dịch. Các NHTM sử dụng tiền tín dụng để cho vay bằng chuyển khoản, sau đó những khoản tiền này sẽ được quay lại NHTM một phần khi những người sử dụng tiền gửi vào dưới dạng tiền gửi không kỳ hạn. Quá trình này tiếp diễn trong hệ thống ngân hàng 3 và tạo nên một lượng tiền gửi (tức tiền tín dụng) gấp nhiều lần số dự trữ tăng thêm ban đầu. Tóm lại, “Các chức năng của ngân hàng thương mại có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung, hỗ trợ cho nhau, trong đó chức năng trung gian tín dụng là chức năng cơ bản nhất, tạo cơ sở cho việc thực hiện các chức năng sau. Đồng thời, khi ngân hàng thực hiện tốt chức năng trung gian thanh toán và chức năng tạo tiền lại góp phần làm tăng nguồn vốn tín dụng, mở rộng hoạt động tín dụng”. 1.1.1.2. Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại a. Công tác huy động vốn Công tác huy động vốn là hoạt động tiền đề quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi NHTM, nghiệp vụ này giúp các NHTM tạo ra các nguồn vốn để đáp ứng các hoạt động của mình. Các NHTM thường được thực hiện huy động vốn từ các nguồn chủ yếu sau: * Huy động vốn từ vốn tự có Theo Điều 4 khoản 10 - Luật các tổ chức tín dụng thì: "Vốn tự có gồm giá trị thực của vốn điều lệ của tổ chức tín dụng hoặc vốn được cấp của chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các quỹ dự trữ, một số tài sản nợ khác theo quy định của NHNN" (Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12). Thực chất, vốn tự có của các NHTM chính là vốn của các chủ sở hữu đã đóng góp và các quỹ của ngân hàng được hình thành trong quá trình kinh doanh của mình. "Vốn chủ sở hữu là loại vốn ngân hàng có thể sử dụng lâu dài, không phải hoàn trả, hình thành nên trang thiết bị, nhà cửa ngân hàng". Vốn chủ sở hữu của các NHTM thường được hình thành từ các nguồn chủ yếu sau: + Nguồn vốn hình thành ban đầu Nguồn vốn hình thành ban đầu là nguồn vốn tự có khi ngân hàng bắt đầu đi vào hoạt động. Nguồn vốn hình thành ban đầu của mỗi ngân hàng là do hình thức sở hữu của mỗi ngân hàng quyết định, cụ thể: