Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
MôC LôC
PHÇN Më §ÇU...............................................................................................3
CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN CHUNG VÒ DOANH NGHIÖP
NHµ N¦íC TRONG NÒN KINH TÕ THÞ TR¦êNG §ÞNH H¦íNG X·
HéI CHñ NGHÜA............................................................................................6
1.1.Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng..................6
1.2.Vai trß DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt nam.
.....................................................................................................................12
1.3. HiÖu qu¶ cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë viÖt nam. 15
1.4. Kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý DNNN ë mét sè níc.............................16
CH¦¥NG 2 THùC TR¹NG Tæ CHøC Vµ QU¶N Lý HO¹T §éNG CñA
DNNN ë VIÖT NAM HIÖN NAY.................................................................24
2.1 Qu¸ tr×nh ®æi míi tæ chøc qu¶n lý cña DNNN ë VN...........................24
2.2 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng hiÖn nay cña DNNN...........................................28
2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng cña DNNN ë ViÖt nam........................41
CH¦¥NG 3: §ÞNH H¦íNG Vµ GI¶I PH¸P C¥ B¶N TIÕP TôC §æI MíI
Tæ CHøC QU¶N Lý NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ CñA DOANH
NGHIÖP NHµ N¦íC ë VIÖT NAM TRONG THêI GIAN TíI................44
3.1 §Þnh híng tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN ë ViÖt nam..........44
3.2 Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN phï
hîp víi nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë ViÖt nam.......................................47
3.3 Mét sè kiÕn nghÞ....................................................................................56
KÕT LUËN......................................................................................................62
DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O........................................................67
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PHÇN Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn
nay doanh nghiÖp nhµ níc cã vÞ trÝ rÊt quan träng.
Héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng (khãa IX) ®· th«ng
qua NghÞ quyÕt "VÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶
doanh nghiÖp Nhµ níc". Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh chØ thÞ sè 01/CTTTg (ngµy 16-1-2003) vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ
n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ níc. ChØ thÞ x¸c ®Þnh yªu cÇu ®Õn n¨m
2005 ph¶i c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp l¹i DN Nhµ níc, riªng n¨m 2003
cÇn cã sù tËp trung chØ ®¹o vÒ bíc chuyÓn quan träng, träng t©m lµ n©ng cao
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c Tæng c«ng ty (TCT) vµ thùc hiÖn cæ
phÇn hãa, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n
c¸c doanh nghiÖp nhá, thua lç vµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn. Thñ
tíng chØ thÞ ph¶i kiÖn toµn Ban ChØ ®¹o ®æi míi DN, kiªn quyÕt thay ®æi
nh÷ng gi¸m ®èc DN kh«ng thùc hiÖn nghiªm ®Ò ¸n s¾p xÕp l¹i DN. C¸c bé,
tØnh, thµnh, héi ®ång qu¶n trÞ c¸c TCT tËp trung th¸o gì khã kh¨n, phÊn ®Êu
n¨m 2005 c¸c TCT kh«ng cßn DN thµnh viªn s¶n xuÊt kinh doanh yÕu kÐm,
thua lç kÐo dµi; tríc ngµy 30-3-2003 tr×nh Thñ tíng phª duyÖt ph¬ng ¸n ®èi
víi nh÷ng TCT, DN thuéc diÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh
c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Ban ChØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn DN chñ tr×, phèi
hîp c¸c bé: Bu chÝnh- ViÔn th«ng, C«ng nghiÖp, X©y dùng, TCT Bu chÝnh ViÔn th«ng, TCT DÇu khÝ VN, TCT §iÖn lùc VN xóc tiÕn nghiªn cøu, kh¶o
s¸t x©y dùng ®Ò ¸n tËp ®oµn kinh tÕ.
Doanh nghiÖp nhµ níc chi phèi c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ s¶n
phÈm thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ níc thùc hiÖn
®îc vai trß chñ ®¹o, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, t¨ng thÕ vµ lùc cña
®Êt níc. Doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm tû träng lín trong tæng s¶n phÈm trong
níc, trong tæng thu ng©n s¸ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c«ng tr×nh hîp t¸c ®Çu
t víi níc ngoµi; lµ lùc lîng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi,
kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých
thiÕt yÕu cho x· héi, quèc phßng, an ninh. Doanh nghiÖp nhµ níc ngµy cµng
thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng; n¨ng lùc s¶n xuÊt tiÕp tôc t¨ng; c¬ cÊu ngµy
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cµng hîp lý h¬n; tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cã nhiÒu tiÕn bé hiÖu qu¶ vµ
søc c¹nh tranh tõng bíc ®îc n©ng lªn; ®êi sèng cña ngêi lao ®éng tõng bíc ®îc c¶i thiÖn.
HiÖn nay chóng ta ®ang cÇn nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao vai
trß vµ hiÖu qu¶ cña cac doanh nghiÖp Nhµ níc. ChÝnh v× vËy t«i chän ®Ò tµi
"TiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam" lµm luËn v¨n tèt nghiÖp Lý luËn
chÝnh trÞ cao cÊp.
2. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
§èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ vai trß, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp Nhµ níc, ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay
theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW 3 (Kho¸ IX) vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ
níc. Chóng t«i chØ xin dõng l¹i ë viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng, nªu c¸c gi¶i ph¸p
tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ níc trong giai ®o¹n hiÖn
nay, kh«ng ®i vµo lÞch sö vÊn ®Ò.
3. Môc tiªu cña ®Ò tµi vµ nhiÖm vô khoa häc cña ®Ò tµi
LuËn v¨n híng tíi nh÷ng môc tiªu sau ®©y:
Ph©n tÝch vÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
ë níc ta hiÖn nay;
Ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay;
Nªu nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ c¸c gi¶i ph¸p tiÕp tôc s¾p xÕp,
®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay.
4. C¬ lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa
duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa Mac-Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vµ ®êng lèi, chñ
tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc v©n
dông lµ ph¸p ph©n tÝch, diÔn gi¶i vµ quy n¹p, ph¬ng ph¸p x· héi häc cô thÓ
vµ ph¬ng ph¸p ®èi chiÕu-so s¸nh.
5. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n
gåm 3 ch¬ng.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ doanh nghiÖp nhµ níc trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña DNNN ë VN
hiÖn nay.
Ch¬ng 3: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n
lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN ë ViÖt nam trong thêi gian tíi.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN CHUNG VÒ DOANH
NGHIÖP NHµ N¦íC TRONG NÒN KINH TÕ THÞ TR¦êNG
§ÞNH H¦íNG X· HéI CHñ NGHÜA.
1.1.Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
1.1.1 Kh¸i niÖm DNNN
Doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam ra ®êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®Êu
tranh giµnh ®éc lËp ®©n téc. Trong suèt gÇn 50 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn doanh
nghiÖp nhµ níc ®· gi÷ vai trß nßng cèt trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ quèc d©n, gãp phÇn quan träng vµo th¾ng lîi cña sù nghiÖp ®Êu tranh
gi¶i phãng d©n téc vµ b¶o vÖ tæ quèc. Víi vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n nªn c¸c nhµ lµm luËt ë níc ta lu«n coi träng vµ cè g¾ng t¹o dùng cho
doanh nghiÖp nhµ níc mét hµnh lang ph¸p lý æn ®Þnh ®Ó ho¹t ®éng.
V¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn cña Nhµ níc t¹o tiÒn ®Ò cho doanh nghiÖp
nhµ níc lµ S¾c lÖnh 104/SL do Chñ tÞch níc ban hµnh ngµy 01 - 01 - 1948. S¾c
lÖnh nµy kh¼ng ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc së h÷u quèc gia, do Nhµ níc
qu¶n lý. NhiÖm vô cña xÝ nghiÖp quèc doanh lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh»m
tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
trong níc, b¶o vÖ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn tµi chÝnh quèc gia. S¾c lÖnh nµy cßn
quy ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh cã vèn tù trÞ vµ kh«ng thuéc ng©n s¸ch hµng
n¨m.
Ngµy 25 - 02 - 1949 Chñ tÞch níc kÝ s¾c lÖnh 09/SL vÒ viÖc thµnh lËp xÝ
nghiÖp quèc doanh. §Ó thùc hiÖn hai s¾c lÖnh 104/SL vµ 09/SL ngµy 31 - 10 1952 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ xÝ nghiÖp quèc
doanh trong NghÞ ®Þnh sè 214/TTg. §iÒu lÖ nµy kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o
cña xÝ nghiÖp quèc doanh, x¸c ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh lµ ph¸p nh©n vµ cã
tr¸ch nhiÖm tríc bé chñ qu¶n vÒ thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý tµi s¶n Nhµ níc. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nãi trªn ®· t¹o dùng nªn hµnh lang ph¸p lý cho sù
thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cu¶ xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vai
trß chñ ®¹o cña xÝ nghiÖp quèc doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Sau ngµy miÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng n¨m 1954 Nhµ níc ta chÝnh
thøc triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý x· héi chñ
nghÜa. Ngµy 04 - 04 - 1957 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh
130/TTg nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý tèt cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh
ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Hä cã quyÒn tù h¹ch to¸n ®Çu vµo, ®Çu ra ®Ó s¶n xuÊt sao
cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. QuyÕt ®Þnh ®· ®a ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trong qu¶n lý xÝ nghiÖp nh: kÕ ho¹ch toµn diÖn, ¸p dông chÕ ®é hîp ®ång kinh
doanh, thi hµnh chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh...
Tuy vËy do ®iÒu kiÖn chiÕn tranh nªn cho m·i tíi ®Çu nh÷ng n¨m 70
vÊn ®Ò vÒ æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ c¶i tiÕn qu¶n lý xÝ nghiÖp quèc doanh míi ®îc
quy ®Þnh trong chØ thÞ 11/TTg ngµy 09 - 01 - 1971. Theo chØ thÞ nµy hÖ thèng
chØ tiªu kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh vµ chØ tiªu híng dÉn b¾t ®Çu ®îc ¸p dông t¹i c¸c
xÝ nghiÖp quèc doanh. Ngµy 10 - 12 - 1976 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh
244/CP vÒ viÖc ¸p dông thèng nhÊt hÖ thèng 9 chØ tiªu ph¸p lÖnh cho tÊt c¶
c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh.
Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh
nghiÖp nhµ níc trong thêi k× nµy nãi chung cßn s¬ sµi, thiÕu ®ång bé. nhiÒu
quy ®Þnh chØ cã gi¸ trÞ mang tÝnh chÊt t¹m thêi.
Sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Êt níc ta chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh
tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn
(nÒn kinh tÕ thÞ trêng) vai trß cña Nhµ níc cµng ®îc quan t©m chó träng h¬n.
Nhµ níc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m t¹o dùng mét ®Þa vÞ ph¸p
lý v÷ng vµng cho doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó ®øng v÷ng ®îc tríc nh÷ng thö
th¸ch kh¾c nghiÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
ë ViÖt Nam ta tríc ®©y c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña Nhµ níc ®îc gäi díi c¸i
tªn nh: XÝ nghiÖp quèc doanh, n«ng l©m trêng quèc doanh, cöa hµng quèc
doanh... ThuËt ng÷ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc sö dông chÝnh thøc trong NghÞ
®Þnh 388/H§BT ngµy 20/11/1991 ban hµnh quy chÕ ph¸p lý vÒ thµnh lËp, gi¶i
thÓ doanh nghiÖp nhµ níc. Theo tinh thÇn cña NghÞ ®Þnh nµy th× doanh nghiÖp
nhµ níc ®îc hiÓu lµ: “Doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc kinh doanh do Nhµ níc thµnh lËp, ®Çu t vèn vµ qu¶n lý víi t c¸ch chñ së h÷u. Doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét ph¸p nh©n kinh tÕ, ho¹t ®éng theo ph¸p luËt vµ b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt”.
Mét nhu cÇu cÊp thiÕt ®îc ®Æt ra lµ x¸c ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ
quèc doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹i khu«n khæ ph¸p lý, quy ®Þnh râ
quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp nhµ níc cïng víi viÖc tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña
m×nh tríc ph¸p luËt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi t¨ng cêng
qu¶n lý Nhµ níc vµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña Nhµ níc víi t c¸ch chñ së h÷u
®èi víi vèn vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. §Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu bøc xóc ®ã
ngµy 20/4/1995 Quèc héi níc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX
kú häp thø 7 ®· th«ng qua LuËt doanh nghiÖp nhµ níc. Trong ®ã Nhµ níc ®·
t¸ch chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ra khái chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh. LuËt
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
doanh nghiÖp nhµ níc ra ®êi ®· t¹o mÆt b»ng ph¸p lý cho viÖc tån t¹i vµ ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Kh¸i niÖm cña doanh nghiÖp nhµ níc ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu 1 LuËt
doanh nghiÖp nhµ níc nh sau:
“Doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn thµnh
lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hay ho¹t ®éng c«ng Ých nh»m
thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi do Nhµ níc giao.
Doanh nghiÖp nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô
d©n sù, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÊt c¶ ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi vèn do
Nhµ níc qu¶n lý. doanh nghiÖp Nhµ níc cã tªn gäi, con dÊu riªng vµ cã trô
së chÝnh trªn l·nh thæ ViÖt Nam”.
( *** Bæ sung th«ng tin :
Dù th¶o LuËt DNNN söa ®æi ®· ®îc tr×nh vµ th¶o luËn t¹i kú häp thø 3 Quèc
héi kho¸ 11 håi th¸ng 5 - 2003 vµ cßn tiÕp tôc ®îc th¶o luËn t¹i kú häp thø 4
vµo th¸ng 10 - 2003. Trong ®ã cã mét sè ®iÓm ®¸ng chó ý :
VÒ kh¸i niÖm
Theo Dù th¶o míi : Doanh nghiÖp nhµ níc : lµ doanh nghiÖp do Nhµ níc së
h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc gi÷ cæ phÇn , vèn gãp chi phèi, ®îc tæ chøc díi
h×nh thøc c«ng ty nhµ níc ®éc lËp, tæng c«ng ty nhµ níc, c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 1 thµnh viªn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã 2
thµnh viªn trë lªn. ***) ( Tuy nhiªn, vÒ kh¸i niÖm nµy hiÖn nay còng cßn co snhiÒu ý kiÕn
kh¸c nhau, vÝ dô nh c«ng ty cæ phÇn lµ DN cã cæ phÇn cña Nhµ níc vµ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c, v× lo¹i doanh nghiÖp nµy kh«ng thÓ lµ ®èi tîng qu¶n lý cña LuËt DNNN v.v.. Nh÷ng vÊn ®Ò
nµy sÏ ®îc tiÕp tôc th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh t¹i kú häp thø 4 Quèc héi kho¸ 11 vµo th¸ng 10 - 2-003)
1.1.2 §Æc ®iÓm cña DNNN
LuËt doanh nghiÖp nhµ níc (1995) ®· ®a ra mét kh¸i niÖm hoµn chØnh
vÒ doanh nghiÖp nhµ níc. Tõ kh¸i niÖm ®ã chóng ta cã thÓ thÊy doanh nghiÖp
nhµ níc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
a. Doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc thµnh lËp.
HiÖn nay trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét tæ
chøc kinh tÕ do Nhµ níc thµnh lËp (®iÒu 1 LuËt doanh nghiÖp nhµ níc 1995).
§iÒu nµy cã nghÜa lµ kh«ng chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng
kinh doanh mµ cßn tån t¹i nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých.
Khi xÐt thÊy viÖc thµnh lËp mét doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng s¶n xuÊt
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kinh doanh hay thµnh lËp mét doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých lµ
cÇn thiÕt c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn trùc tiÕp ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp.
§iÒu nµy kh¸c biÖt h¼n víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. C¸c lo¹i h×nh
doanh nghiÖp kh¸c kh«ng ph¶i do Nhµ níc trùc tiÕp thµnh lËp mµ Nhµ níc chØ
cho phÐp thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp nµy trªn c¬ së ®¬n xin thµnh lËp cña ngêi hoÆc nh÷ng ngêi muèn thµnh lËp vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
b. Tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ níc thuéc së h÷u Nhµ níc.
Doanh nghiÖp nhµ níc do Nhµ níc ®Çu t vèn vµ thµnh lËp nªn tµi s¶n
cña doanh nghiÖp nhµ níc thuéc së h÷u Nhµ níc. §èi víi tµi s¶n vµ vèn Nhµ
níc giao cho doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh Doanh nghiÖp
Nhµ níc kh«ng cã quyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n ®ã. Doanh nghiÖp chØ lµ ngêi
qu¶n lý vµ sö dông vèn vµ duy tr× ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Doanh
nghiÖp nhµ níc trùc tiÕp qu¶n lý tµi s¶n cña Nhµ níc nªn doanh nghiÖp cã
quyÒn chiÕm h÷u, sö dông vµ ®Þnh ®o¹t tµi s¶n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh
doanh. Tuy nhiªn doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng hoµn toµn cã quyÒn ®Þnh ®o¹t
®èi víi tµi s¶n trong doanh nghiÖp. QuyÒn tù chñ vÒ vèn cña doanh nghiÖp cßn
phô thuéc vµo c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. Trong c¬ chÕ kinh tÕ cò doanh nghiÖp cã
rÊt Ýt quyÒn ®èi víi tµi s¶n. Trong c¬ chÕ kinh tÕ míi hiÖn nay doanh nghiÖp
nhµ níc cã quyÒn tù chñ réng r·i h¬n ®èi víi tµi s¶n Nhµ níc giao. Víi t c¸ch
lµ ngêi trùc tiÕp qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n Nhµ níc, doanh nghiÖp nhµ níc cã
tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn sè vèn mµ Nhµ níc giao. Trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp cã quyÒn chuyÓn nhîng, cho thuª, cÇm cè,
thÕ chÊp tµi s¶n Nhµ níc trong khu«n khæ ph¸p luËt ®¶m b¶o kinh doanh cã
hiÖu qu¶.
Nhµ níc thÓ hiÖn ý chÝ cña ngêi chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n Nhµ níc giao
cho doanh nghiÖp nhµ níc trong c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é qu¶n lý, sö dông
vµ ®Þnh ®o¹t tµi s¶n ®ã.
c) Doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét tæ chøc cã t c¸ch ph¸p nh©n.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®îc thµnh lËp mét c¸ch hîp ph¸p theo mét thñ
tôc ph¸p lý chÆt chÏ. Cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp hay tæ chøc l¹i doanh nghiÖp vµ
®¨ng ký kinh doanh theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña luËt doanh nghiÖp nhµ níc.
Trong doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn nay cã mét c¬ cÊu tæ chøc thèng nhÊt. Gi÷a
bé phËn l·nh ®¹o vµ bé phËn gióp viÖc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh cã mèi
quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. C¸c c¸n bé n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ chñ chèt trong
doanh nghiÖp lµ nh÷ng c¸n bé thuéc biªn chÕ Nhµ níc hay do Nhµ níc tuyÓn
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chän ®µo t¹o hoÆc bæ nhiÖm.
Doanh nghiÖp nhµ níc cã tµi s¶n riªng, tµi s¶n cña doanh nghiÖp do
Nhµ níc giao thuéc së h÷u Nhµ níc nhng nã ®îc t¸ch biÖt víi sè tµi s¶n kh¸c
cña Nhµ níc. Doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®éc lËp vÒ sè tµi
s¶n nµy vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
trong ph¹m vi vèn do Nhµ níc qu¶n lý (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n).
LÇn ®Çu tiªn viÖc chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong ph¹m vi tµi s¶n doanh
nghiÖp nhµ níc ®îc ghi nhËn trong mét v¨n b¶n ph¸p lý. ViÖc lµm nµy cã ý
nghÜa rÊt to lín trong viÖc ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh cña doanh
nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶.
Doanh nghiÖp nhµ níc cã quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, tù x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c ph¬ng ¸n kinh doanh, c¸c hîp ®ång kinh
tÕ. Tù nguyÖn liªn doanh liªn kÕt trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó t¹o
ra lîi nhuËn cao.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp nhµ níc cã
thÓ tham gia tÊt c¶ c¸c quan hÖ ph¸p luËt, ®ång thêi doanh nghiÖp nhµ níc cã
thÓ lµ nguyªn ®¬n hay bÞ ®¬n tríc c¸c c¬ quan tµi ph¸n khi cã tranh chÊp x¶y
ra.
d) Doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng theo môc tiªu Nhµ níc giao.
Doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc do Nhµ níc thµnh lËp vµ ®Çu t vèn
khi thÊy cÇn thiÕt phôc vô cho nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh cña Nhµ níc. Do ®ã
c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu mµ Nhµ níc ®· giao
cho.
NÕu Nhµ níc giao cho doanh nghiÖp môc tiªu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó phôc vô ®êi sèng x· héi th× doanh nghiÖp ph¶i
cã sù h¹ch to¸n lç l·i râ rµng. NÕu cã lîi nhuËn th× tiÕp tôc më réng, ®Èy
m¹nh s¶n xuÊt, t¨ng cêng quy m« s¶n xuÊt. NÕu thua lç nhiÒu kh«ng cã kh¶
n¨ng kh¾c phôc th× gi¶i thÓ hay tuyªn bè ph¸ s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
hiÖn hµnh.
NÕu Nhµ níc giao cho doanh nghiÖp chøc n¨ng chuyªn ho¹t ®éng c«ng
Ých s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô c«ng céng cho x· héi hay trùc tiÕp thùc hiÖn
nhiÖm vô quèc phßng hoÆc an ninh th× doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i ®¹t ®îc c¸c
môc tiªu kinh tÕ - x· héi mµ Nhµ níc ®Æt ra.
e) Doanh nghiÖp nhµ níc lµ ®èi tîng qu¶n lý trùc tiÕp cña Nhµ níc.
Doanh nghiÖp nhµ níc do Nhµ níc ®Çu t vèn vµ thµnh lËp nªn c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu thuéc së h÷u cña Nhµ níc. Doanh nghiÖp nhµ níc
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lµ c¬ së kinh tÕ cña Nhµ níc gióp Nhµ níc híng dÉn nÒn kinh tÕ thÞ trêng do
®ã Nhµ níc rÊt quan t©m, chó träng ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. TÊt c¸ c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña mét c¬ quan Nhµ níc
cã thÈm quyÒn (Bé chñ qu¶n hay uû ban nh©n d©n cÊp tØnh theo sù ph©n cÊp
cña ChÝnh phñ).
Thñ trëng c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cña doanh nghiÖp nhµ níc ®îc
ChÝnh phñ uû quyÒn lµm ®¹i diÖn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp nhµ níc. Gi¸m
®èc doanh nghiÖp nhµ níc do c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cña doanh nghiÖp bæ
nhiÖm vµ chÞu sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¬ quan nµy.
HiÖn nay Nhµ níc ®ang chñ tr¬ng xo¸ bá c¬ quan chñ qu¶n cña doanh
nghiÖp nhµ níc, nhng kh«ng cã nghÜa lµ Nhµ níc bu«ng láng qu¶n lý ®èi víi
doanh nghiÖp nhµ níc mµ Nhµ níc sÏ cã c¬ chÕ míi ®Ó thùc hiÖn quyÒn së
h÷u cña m×nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc.
1.2.Vai trß DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë
ViÖt nam.
1.2.1. Vai trß cña DNNN trong nÒn KTTT
Mçi chÕ ®é x· héi ®Òu cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Cã mét c¬ cÊu së h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt do ®ã vÒ mÆt x· héi cã mét c¬ cÊu kinh tÕ nhÊt ®Þnh. §a d¹ng ho¸ c¸c
lo¹i h×nh së h÷u trong ®ã cã mét lo¹i h×nh së h÷u gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ vÊn ®Ò
mang tÝnh phæ biÕn cña mäi chÕ ®é x· héi. V× vËy c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn trong ®è cã mét thµnh phÇn gi÷ vai trß chñ ®¹o còng lµ mét ®Æc trng cã
tÝnh phæ biÕn cña tÊt c¶ c¸c Nhµ níc trªn thÕ giíi. Trong bÊt cø mét nÒn kinh
tÕ hiÖn ®¹i nµo doanh nghiÖp nhµ níc vÉn tån t¹i vµ n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh
träng yÕu cña ®Êt níc. Nã cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ æn
®Þnh x· héi mµ lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm hoÆc nÕu lµm
sÏ cã ¶nh hëng ®Õn lîi Ých chung, thËm chÝ ¶nh hëng tíi an ninh quèc gia. §èi
víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn do khu vùc kinh tÕ t nh©n cßn non yÕu vµ do yªu
cÇu ph¶i tËp trung nç lùc toµn x· héi ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cho nªn
doanh nghiÖp nhµ níc thêng cã tû träng vµ vai trß to lín trong nhiÒu lÜnh vùc
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn nay nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®ang tiÕn hµnh t
nh©n ho¸ c¸c c¬ së kinh tÕ Nhµ níc nhng kh«ng ph¶i hä t nh©n ho¸ toµn bé
mµ vÉn gi÷ l¹i nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc mµ nÕu thiÕu nã th× nÒn kinh tÕ
kh«ng t¹o ®îc thÕ æn ®Þnh.
§èi víi níc ta tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI. Nhµ níc ta chñ tr¬ng
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. doanh
nghiÖp nhµ níc lµ mét lùc lîng kinh tÕ, lµ mét ph¬ng tiÖn quan träng kh«ng
thÓ thiÕu ®îc ®Ó Nhµ níc can thiÖp, ®iÒu tiÕt, hç trî, híng dÉn c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng híng. V× vËy phñ nhËn sù tån t¹i vµ vai trß chñ ®¹o cña
doanh nghiÖp nhµ níc tøc lµ phñ nhËn tÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña
nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Thùc tÕ cho thÊy mÊy n¨m qua ho¹t ®éng cña nÒn kinh
tÕ quèc d©n ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn hÕt søc to lín, s«i ®éng vµ phøc t¹p.
Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ - x· héi chóng ta ®· ®¹t ®îc còng nh nh÷ng khã kh¨n
cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®· ®îc kh¼ng ®Þnh. Doanh
nghiÖp nhµ níc víi u thÕ s½n cã ®îc Nhµ níc ®Çu t vèn vµ thµnh lËp, lµ ®¬n vÞ
kinh tÕ c¬ së, lµ kh©u c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. CÇn ph¶i chÊn chØnh
vµ x©y dùng doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng sao cho cã hiÖu qu¶, v¬n lªn
®¶m nhËn ®îc vÞ trÝ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ.
Vai trß cña doanh nghiÖp nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc thÓ
hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ph¹m vi ho¹t ®éng còng nh
lÜnh vùc ho¹t ®éng cña kinh tÕ quèc doanh sÏ bÞ thu hÑp l¹i, nhng nã vÉn ®îc tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc then chèt vµ quan
träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhµ níc ph¶i cã nh÷ng doanh nghiÖp nhµ
níc ë lÜnh vùc quan träng ®Ó cã ®ñ søc m¹nh thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt
vÜ m«, can thiÖp vµo thÞ trêng vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh
tÕ thÞ trêng. Doanh nghiÖp nhµ níc lµ c«ng cô vÒ mÆt vËt chÊt ®Ó Nhµ níc
can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn ë nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh
vùc mang l¹i Ýt lîi nhuËn hay kh«ng cã lîi nhuËn. V× vËy c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c sÏ kh«ng ®Çu t ®Ó kinh doanh nhng doanh nghiÖp nhµ níc vÉn
ph¶i ®Çu t ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu chung cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o lîi Ých c«ng
céng.
Doanh nghiÖp nhµ níc cßn ®îc duy tr× ë nh÷ng lÜnh vùc kinh doanh ®ßi hái
ph¶i cã sè vèn lín mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng ®ñ søc ®Çu t.
§¸nh gi¸ vai trß quan träng cña doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng chØ dùa
vµo vÊn ®Ò lêi l·i tríc m¾t mµ ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ l©u dµi. ChÝnh v×
vËy sù tån t¹i cña doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. §¶ng vµ
Nhµ níc ta lu«n lu«n x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt vµ vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn
kinh tÕ quèc doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong NghÞ quyÕt Trung ¬ng
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VI (kho¸ 6) vÒ chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000
®· kh¼ng ®Þnh: “ Kinh tÕ quèc doanh ph¶i ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn n¾m vÞ trÝ
then chèt trong nÒn kinh tÕ, ph¸t huy u thÕ vµ kü thuËt c«ng nghÖ, kh«ng
ngõng n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶, chñ ®éng liªn kÕt vµ dÉn d¾t
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o ®¶m b¶o cho sù
ph¸t triÓn æn ®Þnh cã hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
1.2.2.Vai trß cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë VN
Trong bèi c¶nh thÕ giíi cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p vµ nÒn kinh tÕ cßn
nhiÒu khã kh¨n gay g¾t, doanh nghiÖp nhµ níc ®· vît qua nhiÒu thö th¸ch,
®øng v÷ng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vµo thµnh tùu to
lín cña sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt níc; ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng
kinh tÕ- x· héi, chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®· chi phèi ®îc c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ
s¶n phÈm thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ níc thùc
hiÖn ®îc vai trß chñ ®¹o, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, t¨ng thÕ vµ lùc
cña ®Êt níc. Doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm tû träng lín trong tæng s¶n phÈm
trong níc, trong tæng thu ng©n s¸ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c«ng tr×nh hîp
t¸c ®Çu t víi níc ngoµi; lµ lùc lîng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch
x· héi, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng
Ých thiÕt yÕu cho x· héi, quèc phßng, an ninh. Doanh nghiÖp nhµ níc ngµy
cµng thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng; n¨ng lùc s¶n xuÊt tiÕp tôc t¨ng; c¬ cÊu
ngµy cµng hîp lý h¬n; tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cã nhiÒu tiÕn bé hiÖu qu¶
vµ søc c¹nh tranh tõng bíc ®îc n©ng lªn; ®êi sèng cña ngêi lao ®éng tõng bíc
®îc c¶i thiÖn.
1.3. HiÖu qu¶ cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë ViÖt
nam
1.3.1.Quan niÖm vÒ hiÖu qu¶ cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh híng
XHCN ë VN
Kinh tÕ nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt níc.
Doanh nghiÖp nhµ níc (gåm doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ 100% vèn vµ doanh
nghiÖp nhµ níc gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®îc ®æi míi, ph¸t
triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, lµm c«ng cô
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, lµm lùc lîng
nßng cèt, gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ níc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, lµ chñ lùc trong héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp nhµ níc
ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; trong ®ã, lÊy suÊt
sinh lêi trªn vèn lµm mét trong nh÷ng tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ cña doanh nghiÖp kinh doanh, lÊy kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi
lµm tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp c«ng Ých.
1.3.2. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN ë
ViÖt nam
Cã thÓ nãi cã nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp nhµ níc ë níc ta.
Tríc hÕt ®ã lµ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi doang
nghiÖp. Chñ tr¬ng chÝnh s¸ch ®óng sÏ lµ ®Þnh híng tèt cho ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp nhµ níc.
VÊn ®Ò së h÷u, ®¹i diÖn chñ së h÷u lµ nh©n tè quan träng ®èi víi hiÖu
qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ níc
1.4. Kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý DNNN ë mét sè níc.
Trong khu«n khæ luËn v¨n tèt nghiÖp nµy chóng t«i kh«ng thÓ nªu ®Çy
®ñ kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Cã
thÓ nãi ®©y lµ vÊn ®Ò lín, thËm chÝ ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu ë ®Ò tµi nghiªn cøu
khoa häc cÊp nhµ níc. Tuy nhiªn qua nghiªn cøu chóng t«i thÊy cã næi bËt vÊn
®Ò sau ®©y.
BÊt kú mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi ®Òu tån t¹i bé phËn doanh nghiÖp
nhµ níc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nhµ níc
phô thuéc vµo ®êng lèi l·nh ®¹o cña tõng Nhµ níc, phô thuéc vµo tÇm quan
träng cña doanh nghiÖp nhµ níc trong nÒn kinh tÕ níc ®ã. Tuy nhiªn chÕ ®é
chÝnh trÞ vµ ®êng lèi l·nh ®¹o ®Êt níc cña c¸c quèc gia lµ kh¸c nhau nªn kh¸i
niÖm vÒ doanh nghiÖp nhµ níc cã c¸c ®iÓm kh¸c nhau.
ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ngêi ta rÊt chó träng tíi c¸c
dÞch vô c«ng (kh«ng ph¶i kh¸i niÖm dÞch vô hµnh chÝnh c«ng nh chóng ta
quan niÖm). §©y chÝnh lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ho¹t ®éng
c«ng Ých. C¸c bé chñ qu¶n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc qu¶n lý c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých cã sù ®iÒu chØnh chÆt chÏ cña c¸c
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan. Tuy nhiªn còng ph¶i thÊy lµ ngay lÜnh vùc
nµy nhµ níc còng thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi hãa cao. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ
ngay trong lÜnh vùc c«ng Ých, nÕu x· héi hãa ®îc lµ thùc hiÖn x· héi hãa triÖt
®Ó, nhµ níc qu¶n lý ë tÇm vÜ m«.
Nhµ níc ®Æc biÖt n¾m gi÷ mét sè ngµnh then chèt trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n, nh÷ng ngµnh ®ßi hái vèn ®Çu t rÊt lín mµ t nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng
®Çu t. Tuy nhiªn ngay c¶ nh÷ng lÜnh vùc nh vËy cña nÒn kinh tÕ còng cã xu híng x· héi hãa, t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh.
Chóng t«i chØ xin nªu mét vÝ dô thùc tÕ vÒ
Kinh nghiÖm c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc ë Trung quèc, qua
mét sè th«ng tin tõ Héi th¶o “C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc ë
do ViÖn nghiªn có qu¶n lý
kinh tÕ trung ¬ng ( Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t ViÖt nam) vµ ViÖn nghiªn cøu
khoa häc tµi chÝnh Trung quèc, ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ quèc gia Trung
quèc tæ chøc cuèi n¨m 2002 t¹i Hµ néi ( Tµi liÖu do Zhou Fang sengchuyªn viªn cao cÊp cña ViÖn Nghiªn cøu khoa häc Tµi chÝnh Bé Tµi
chÝnh Trung quèc, vµ Wang Xiaolu - Phã ViÖn trëng viÖn nghiªn cøu kinh
tÕ quèc gia, Quü c¶i c¸ch Trung quèc , tr×nh bµy ) :
Trung quèc - kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt nam”
C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc ë Trung quèc ®îc thùc hiÖn tõ n¨m
1978, chia lµm 3 giai ®o¹n :
- Giai ®o¹n ®Çu tiªn lµ c¶i c¸ch nh»m më réng quyÒn tù chñ cho c¸c doanh
nghiÖp, vÒ c¬ b¶n vÉn dùa trªn khung thÓ chÕ cña c¬ chÕ kÕ ho¹hcho¸ tËp
trung. Môc tiªu chÝnh lµ ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ChÝnh phñ vµ doanh
nghiÖp theo híng qu¶n lý doanh nghiÖp vµ ho¹t ®éng kinh doanh tù do h¬n
vµ nh»m mang l¹i ®éng lùc cho c¸c nhµ qu¶n lý vµ ngêi lao ®éng trong doanh
nghiÖp.
- Giai ®o¹n thø 2 c¶i c¸ch DNNN lµ tõ n¨m 1986, g¾n liÒn víi viÖc thùc
hiÖn HÖ thèng tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp. HÖ thèng nµy nh»m khuyÕn
khÝch viÖc chÊp nhËn nhiÒu møc trong tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ( gäi t¾t
lµ ERS). HÖ thèng nµy gåm 2 néi dung : Mét lµ ®a quyÒn tù chñ trong ho¹t
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®éng cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶, vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn hîp ph¸p cña doanh
nghiÖp. Thø hai lµ ®Æt môc tiªu ®ãng thuÕ tèi thiÓu cho c¸c DNNN vµ ®Æt ra tû
lÖ ph©n chia môc tiªu lîi nhuËn gi÷a nhµ níc vµ doanh nghiÖp.
- Giai ®o¹n c¶i c¸ch DNNN thø 3 lµ tõ n¨m 1992. Th¸ng 10/1992, §¹i héi
lÇn thø 14 §¶ng Céng s¶n Trung quèc ®a 2 môc tiªu míi trong lÜnh vùc nµy
nh»m thiÕt lËp c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa. Môc tiªu nµy chØ r
athêi h¹n cuèi cïng mµ c¬ chÕ míi vµ c¬ chÕ cò ph¶i ®o¹n tuyÖt víi nhau vµ
viÖc b¾t ®Çu giai ®o¹n míi cho viÖc h×nh thµnh c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng. C¶i
c¸ch DNNN ®i vao fgiai ®o¹n ph©n cÊp quyÒn kiÓm so¸t hµnh chÝnh ®èi víi
DNNN vµ b¾t ®Çu giai ®o¹n míi trong c¶i c¸ch së h÷u trong c¸c DNNN quy
m« nhá vµ viÖc thµnh lËp hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn ®¹i ®èi víi c¸c DNNN
quy m« võa vµ lín. KÕt qu¶ ®iÒu tra c¸c doanh nghiÖp t¹i 19 tØnh cña Trung
quèc vµo n¨m 1999 cho thÊy: cã 75% c¸c DNNN quy m« nhá vµ võa ®· ¸p
dông nhiÒu c¬ chÕ míi, bao gåm c¶ viÖc b¸n cho t nh©n. Ngêi ta hi väng hÇu
hÕt c¸c DNNN quy m« nhái sÏ ®îc chuyÓn thµnh c«ng ty TNHH, c«ng ty hîp
danh, doanh nghiÖp t nh©n ... trong mét vµi n¨m tiÕp theo. Cïng thêi gian ®ã,
c¶i c¸ch ®èi víi DNNN quy m« võa vµ lín ®· bÞ chËm l¹i. Träng t©m cña giai
®o¹n nµy vÉn lµ thay ®æi c¬ chÕ qu¶n lý vµ xa h¬n lµ ®a c¬ chÕ tù chñ cña
DNNN vµo thùc tiÔn.
N¨m 1993, UBTW §¶ng Trung quèc th«ng qua quyÕt ®Þnh vÒ mét sè
vÊn ®Ò thiÕt lËp c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng XHCN. QuyÕt ®Þnh ®Æt môc tiªu : thiÕt
lËp hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn ®¹i víi quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm vÒ tµi s¶n ®îc
x¸c ®Þnh râ rµng ; t¸ch b¹ch DNNN khái qu¶n lý nhµ níc víi c¬ cÊu qu¶n lý
hiÖn ®¹i ®Ó phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Th¸ng 12/1993, LuËt C«ng ty
Nhµ níc níc CHND Trung hoa ®îc Quèc héi th«ng qua.
Th¸ng 11/1994, 100 DNNN võa vµ lín ®· ®îc lùa chän ®Ó thÝ ®iÓm
thµnhlËp hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn ®¹i. ThÝ ®iÓm nh»m : c¬ cÊu l¹i quyÒn tµi
s¶n vµ x¸c ®Þnh râ c¬ quan ®Çu t cho doanh nghiÖp ; chuyÓn ®èi c¸c doanh
nghiÖp NN sang c«ng ty TNHH; ®¸nh gi¸ l¹i vµ cung cÊp ®ñ tµi s¶n cho DN;
vµ gi¶m bít g¸nh nÆng c¸c kho¶n nî kh«ng x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n trong
qu¸ khø cña doanh nghiÖp. Trong khi ®ã, viÖc thÝ ®iÓm chuyÓn DNNN
thµnh c«ng ty cæ phÇn còng ®îc më réng nhanh chãng. Nh÷ng thö nghiÖm
nµy c¬ b¶n ®· x¸c ®Þnh quyÒn tµi s¶n cña doanh nghiÖp ; t¸ch doanh nghiÖp
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
khái c¬ quan qu¶n lý nhµ níc; h×nh thµnh ®¹i héi cæ ®«ng héi ®ång qu¶n trÞ,
vµ thiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý c«ng ty.
Trong qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm còng ®· ph¸t hiÖn mét sè vÊn ®Ò chung. ¥
nhiÒu doanh nghiÖp, viÖc ¸p dông c¬ chÕ míi ®· lµm doanh nghiÖp bÞ thôt lïi,
vËn hµnh cña c¸c c¬ chÕ míi cha ®îc chuÈn ho¸, ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
díi møc mong muèn; ph¬ng thøc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc thay ®æi kh«ng
®¸ng kÓ. V× thÕ nã lµm chËm l¹i ho¹t ®éng b×nh thêng cña c¸c c«ng ty míi.
Mét sè biÖn ph¸p c¶i c¸ch kh«ng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ nh÷ng
g¸nh nÆng tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp vÉn cßn rÊt lín.
Th¸ng 7/1997, §¹i héi §¶ng Trung quèc lÇn thø 15 ®Æt môc tiªu trong 3
n¨m sÏ ®a phÇn lín DNNN võa vµ lín tho¸t khái t×nh tr¹ng thua lç qua c¸c
c«ng cô c¶i c¸ch nh c¬ cÊu l¹i, x©y dùng l¹i vµ c¶i thiÖn qu¶n lý doanh nghiÖp
hiÖn ®¹i ë hÇu hÕt c¸c DNNN quy m« võa vµ lín. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu
nµy, c¸c biÖn ph¸p yªu cÇu ph¶i ®îc thùc hiÖn lµ : Thø nhÊt ; hoµn thiÖn qu¶n
lý cña c¸c DNNN lín vµ gi¶i phãng nh÷ng DNNN nhá. Thø hai, khuyÕn khÝch
s¸p nhËp c¸c DNNN, chuÈn ho¸ thñ tôc ph¸ s¶n DN, sa th¶i lao ®éng d«i thõa
trong c¸c DNNN vµ khuyÕn khÝch viÖc tuyÓn dông l¹i lao ®éng. Thø ba,
khuyÕn khÝch viÖc ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi. Thø t,
lµ thiÕt lËp qu¶n lý tèt DNNN. Vµ thø n¨m lµ phèi hîp tèt h¬n c¸c chÝnh s¸ch
c¶i c¸ch doanh nghiÖp.
KÕt luËn : sau 20 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch DNNN, nÒn kinh tÕ Trung
quèc ®· do nh÷ng lùc lîng cña thÞ trêng thèng trÞ, khu vùc ngoµi quèc doanh
®Þnh híng thÞ trêng ®· lín m¹nh. §iÒu nµy t¹o nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nh÷ng
c¶ic¸ch s©u h¬n vµ t¹o nhiÒu kho¶ng trèng h¬n ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nµy.
Bµi häc kinh nghiÖm vÒ c¶i c¸ch DNNN ë Trung quèc :
Bµi häc chung : Gi¶i ph¸p c¶i c¸ch ban ®Çu , chñ yÕu lµ ph©n quyÒn, lµ
cÇn thiÕt ®èi víi DNNN trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang chuyÓn ®æi
tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng. Kinh nghiÑm qu¸ khø cho
thÊy, ®Ó thiÕt lËp mét m«i trêng thÞ trêng c¹nh tranh b»ng c¸ch b·i bá c¸c quy
®Þnh lµ kh«ng ®ñ ®Ó phôc håi c¸c DNNN, bëi phÇn lín c¸c DNNN ®ang thiÕu
®éng lùc ®Ó ®¹t ®îc møc c¹nh tranh thÞ trêng. H¬n n÷a, ChÝnh phñ, víi t c¸ch
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lµ chñ së h÷u DNNN, ®· thÊt b¹i trong viÖc thùc hiÖn vai trß lµ ngêi gi¸m s¸t
qu¶n lý DN nh c¸c chñ së h÷u DN t nh©n thêng lµm. mÆt kh¸c, c«ng cuéc c¶i
c¸ch gÇn ®©y nhÊt lµm gi¶m bít g¸nh nÆng cña DNNN vÒ lao ®éng d«i d vµ
quan träng h¬n c¶ lµ nh÷ng thay ®æi cho phÐp trong cÊu tróc së h÷u cña
DNNN b»ng viÖc chÊp nhËn së h÷u t nh©n cã vÎ hiÖu qu¶ h¬n.
Nh÷ng bµi häc cô thÓ : cã thÓ kÓ ra mét sè bµi häc trong c¸c lÜnh vùc
sau ®©y :
- Sù can thiÖp cña ChÝnh phñ
- §éng lùc khuyÕn khÝch
- H×nh thøc ph¹t
- VÊn ®Ò gi¸m s¸t
- Th¸i ®é ®Çu t cña ChÝnh phñ
a. Sù can thiÖp cña ChÝnh phñ : Trong thùc tÕ, cã qu¸ nhiÒu sù gi¸m s¸t vµ
can thiÖp ®èi víi DNNN vµ ®· g©y ra hiÖu qu¶ thÊp cho ho¹t ®éng cña
DN. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín trong qu¸ khø nhng vÒ c¬ b¶n ®· vµ ®ang ®îc
gi¶i quyÕt b»ng viÖc b·i bá c¸c quy ®Þnh trong suèt giai ®o¹n c¶i c¸ch.
HÇu hÕt nh÷ng nhµ DNNN hiÖn nay cã ®ñ quyÒn tù chñ trong viÖc ra
quyÕt ®Þnh vµ vËn hµnh doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
b. §éng lùc khuyÕn khÝch : TiÒn l¬ng, tiÒn thëng cho c¶ nhµ qu¶n lý vµ ngêi lao ®éng trong DNNN ®· ®îc quy ®Þnh vµ thêng lµ kh«ng t¬ng xøng
víi kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. ViÖc nµy ®· ®îc c¶i c¸ch linh ho¹t h¬n, song
vÉn kh«ng t¬ng xøng víi ®ãng gãp cña lao ®éng vµo doanh nghiÖp.
c. H×nh thøc ph¹t : Tríc ®©y, c«ng viÖc ®îc b¶o ®¶m cho c¶ ngêi qu¶n lý vµ
ngêi lao ®éng trong DNNN. §iÒu nµy lµm hä kh«ng cÇn quan atam ®Õn
hiÖu qu¶ c«ng viÖc vµ t¬ng lai cña doanh nghiÖp. MÊy n¨m gÇn ®©y, víi
ngêi lao ®éng, suy nghÜ nµy ®· thay ®æi v× ®· cã mét sè lîng lín ngêi lao
®éng trong doanh nghiÖp bÞ cho th«i viÖc. Nhng víi ngêi qu¶n lý th× rÊt Ýt
ngêi gÆp rñi ro vÒ c«ng viÖc khi hä qu¶n lý yÕu kÐm, vµ ®iÒu nµy ®· ñng
hé th¸i ®é thiÕu tr¸ch nhiÖm cña hä. Do thiÕu c¬ chÕ ph¹t nªn hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña DNNN chñ yÕu phô thuéc vµo tÝnh c¸ch c¸ nh©n cña c¸c
nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
d. VÒ gi¸m s¸t : Cïng víi qu¸ tr×nh b·i bá c¸c quy ®Þnh trong giai ®o¹n c¶i
c¸ch , viÖc gi¸m s¸t cña chñ së h÷u ®èi víi DNNN còng bÞ bu«ng láng
nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t×nh tr¹ng tham nhòng vµ kh«ng lµm trßn nhiÖm
vô cña c¸c nhµ qu¶n lý. Vµ mét sè nguyªn nh©n tiÒm Èn ®»ng sau n÷a.
Thø nhÊt lµ thiÕu chuÈn mùc, thñ tôc vµ quy t¾c kiÓm to¸n vµ gi¸m s¸t
hiÖu qu¶. Thø hai, chñ së h÷u lµ ChÝnh phñ cßn thiÕu th«ng tin vÒ Qu¶nlý
DNNN. ( §iÒu nµy liªn quan ®Õn vÊn ®Ò liÖu mét sè DNNN cã ë ngoµi
tÇm kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ cña ChÝnh phñ kh«ng.) Thø ba, kh«ng gièng
nh c¸c chñ së h÷u doanh nghiÖp t nh©n, c¸c quan chøc chÝnh phñ chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ DNNN kh«ng cã quyÒn lîi liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña DNNN díi sù gi¸m s¸t cña hä. V× thÕ, viÖc hä cã quan t©m ®Õn
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN ®ã hay kh«ng phô thuéc vµo tÝnh c¸ch c¸
nh©n hä. Thø t, th¸i ®é t×m kiÕm , thuª mín cña c¸c quan chøc chÝnh phñ
®ang lµm gi¶n kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña DNNN. C©u hái ®Æt ra lµ ChÝnh
phñ tù c xö nh thÕ nµo cho ®óng khi m×nh lµ chñ së h÷u thiÕu tr¸ch
nhiÖm ®èi víi DNNN vµ h¬n n÷a, ®iÒu nµy cßn liªn quan ®Õn viÖc lµm
thÕ nµo ®Ó gi¸m s¸t ®îc c¸c quan chøc chÝnh phñ.
e. Th¸i ®é ®Çu t cña ChÝnh phñ : DNNN ho¹t ®éng yÕu kÐm phÇn lín lµ do
viÖc ChÝnh phñ ®Çu t qu¸ møc vµo nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt. ChÝnh quyÒn
®Þa ph¬ng, tõ cÊp tØnh ®Õn huyÖn, x· ®Òu muèn ®Çu t v¸o s¶n xuÊt vµ c¹nh
tranh víi nhau mµ Ýt quan t©m ®Õn rñi ro ®Çu t. §iÒu nµy dÉn ®Õn thõa
qu¸ møc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. VÝ dô n¨m 1998, Trungquèc cã tíi 120 nhµ
m¸y s¶n xuÊt «t«, hÊu jÕt lµ DNNN, víi tæng s¶n lîng lµ 1,6 triÖu
«t«/n¨m. Trong ®ã chØ cã duy nhÊt 1 doanh nghiÖp ®¹t ®îc 150.000
xe/n¨m. HoÆc còng trong n¨m 1998, Trung quèc cã 3.500 lß nÊu s¾t vµ
thÐp hÇu hÕt lµ DNNN vµ chØ cã 5 trong sè ®ã ®¹t møc 4 triÖu tÊn/n¨m.
§©y kh«ng chØ lµ chuyÖn ChÝnh phñ kh«ng quan atam ®Õn rñi ro vµ hiÖu
qu¶ khi ®Çu t, mµ cßn chØ ra r»ng thiÕu c¬ chÕ ph¸ s¶n DNNN, hoÆc hîp
nhÊt c¸c DNNN ë cÊp tØnh vµ díi n÷a.
Tãm l¹i : kinh ngiÖm tõ thùc tÕ c¶i c¸ch vµ qu¶nlý DNNN ë Trung quèc
cho thÊy cã 2 vÊn ®Ò chÝnh : Mét lµ nhu cÇu thiÕt lËp hÖ thèng gi¸ s¸t ®Ó
®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ qu¶n lý DNNN vµ c¬ chÕ khuyÕn khÝch t¹o ®éng
lùc vµ c¬ chÕ ph¹t. Hai lµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh hµnh vi cña chñ së h÷u
cña DNNN. Trong m«i trêng c¹nh tranh, DNNN cã thÓ t¸i sinh nÕu nh ®¸p
øng ®îc c¸c nhu cÇu cña thÞ trêng. Tuy nhiªn, kinh nghiÖn qu¸ khø cho thÊy,
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trong khu«n khæ së h÷u ®ang tån t¹i th× ®iÒu nµy rÊt Ýt khi thµnh c«ng. Trong
trêng hîp nµy, nhu cÇuhtø 3 trë nªn cÇn thiÕt. §ã lµ thay thÕ chñ së h÷u nhµ
níc duy nhÊt cña DNNN b»ng c¬ cÊu ®a së h÷u hon hîp, hoÆc t nh©n ho¸
hoµn toµn. NghÜa lµ chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn , c«ng ty liªn
doanh, hîp t¸c x· vµ c«ng ty t nh©n. Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cã vÎ gióp Ých cho
viÖc ph¸ bá sù tr× trÖ cña DNNN.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
CH¦¥NG 2 : THùC TR¹NG Tæ CHøC Vµ QU¶N Lý HO¹T §éNG
CñA DNNN ë VIÖT NAM HIÖN NAY
2.1 Qu¸ tr×nh ®æi míi tæ chøc qu¶n lý cña DNNN ë VN
2.1.1 Giai ®o¹n tríc khi ®æi míi (tríc n¨m 1986)
Víi vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nªn c¸c nhµ lµm luËt ë
níc ta lu«n coi träng vµ cè g¾ng t¹o dùng cho doanh nghiÖp nhµ níc mét hµnh
lang ph¸p lý æn ®Þnh ®Ó ho¹t ®éng.
V¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn cña Nhµ níc t¹o tiÒn ®Ò cho doanh nghiÖp
nhµ níc lµ S¾c lÖnh 104/SL do Chñ tÞch níc ban hµnh ngµy 01 - 01 - 1948. S¾c
lÖnh nµy kh¼ng ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc së h÷u quèc gia, do Nhµ níc
qu¶n lý. NhiÖm vô cña xÝ nghiÖp quèc doanh lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh»m
tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
trong níc, b¶o vÖ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn tµi chÝnh quèc gia. S¾c lÖnh nµy cßn
quy ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh cã vèn tù trÞ vµ kh«ng thuéc ng©n s¸ch hµng
n¨m.
Ngµy 25 - 02 - 1949 Chñ tÞch níc kÝ s¾c lÖnh 09/SL vÒ viÖc thµnh lËp xÝ
nghiÖp quèc doanh. §Ó thùc hiÖn hai s¾c lÖnh 104/SL vµ 09/SL ngµy 31 - 10 1952 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ xÝ nghiÖp quèc
doanh trong NghÞ ®Þnh sè 214/TTg. §iÒu lÖ nµy kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o
cña xÝ nghiÖp quèc doanh, x¸c ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh lµ ph¸p nh©n vµ cã
tr¸ch nhiÖm tríc bé chñ qu¶n vÒ thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý tµi s¶n Nhµ níc. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nãi trªn ®· t¹o dùng nªn hµnh lang ph¸p lý cho sù
thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cu¶ xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vai
trß chñ ®¹o cña xÝ nghiÖp quèc doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Sau ngµy miÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng n¨m 1954 Nhµ níc ta chÝnh
thøc triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý x· héi chñ
nghÜa. Ngµy 04 - 04 - 1957 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh
130/TTg nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý tèt cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh
ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Hä cã quyÒn tù h¹ch to¸n ®Çu vµo, ®Çu ra ®Ó s¶n xuÊt sao
cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. QuyÕt ®Þnh ®· ®a ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c
trong qu¶n lý xÝ nghiÖp nh: kÕ ho¹ch toµn diÖn, ¸p dông chÕ ®é hîp ®ång kinh
doanh, thi hµnh chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh...
Tuy vËy do ®iÒu kiÖn chiÕn tranh nªn cho m·i tíi ®Çu nh÷ng n¨m 70
vÊn ®Ò vÒ æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ c¶i tiÕn qu¶n lý xÝ nghiÖp quèc doanh míi ®îc
quy ®Þnh trong chØ thÞ 11/TTg ngµy 09 - 01 - 1971. Theo chØ thÞ nµy hÖ thèng
20
.DOC 
57 
73 
68 
