Tài liệu Suy diễn nguyên nhân dịch tễ học cơ bản

SUY DIỄN NGUYÊN NHÂN Dịch Tễ Học Cơ Bản _ Đại Học Nguyễn Đỗ Nguyên Bộ Môn Dịch Tễ Khoa Y Tế Công Cộng Đại Học Y Dược TP. HCM 1 Suy Diễn Nguyên Nhân Mục Tiêu Bài Giảng 1. Xác định ý nghĩa cuả nguyên nhân gây bệnh trên quan điểm dịch tễ học. 2. Hiểu khái niệm của nguyên nhân cần, nguyên nhân đủ, và nguyên nhân thành phần 3. Liệt kê và áp dụng 5 tiêu chí để phán đoán một sự kết hợp trong một nghiên cứu y học là nhân quả. 2 Suy Diễn Nguyên Nhân Khái Niệm Nguyên Nhân M ột mục tiêu hàng đầu của dịch tễ học là lượng giá được rằng một sự kết hợp giữa phơi nhiễm và bệnh là có tính nhân qu 3 Suy Diễn Nguyên Nhân Khái Niệm Nguyên Nhân – Tam Giác Dịch Tễ Tác nhân Túc chủ Môi trường 4 Suy Diễn Nguyên Nhân Khái Niệm Nguyên Nhân – Đòn Cân Dịch Tễ Túc chủ Tác nhân Môi trường 5 Suy Diễn Nguyên Nhân Khái Niệm Nguyên Nhân Nguyên nhân M. ? tuberculos is Nhiễm M. tuberculosis Bệnh Lao Hậu Bệnh quả Lao ? ? • Nguyên nhân cuả Bệnh Lao là gì? 6 Suy Diễn Nguyên Nhân Khái Niệm Nguyên Nhân • Một sự kiện, một điều kiện, hoặc một đặc tính giữ một vai trò thiết yếu trong việc tạo ra sự xuất hiện cuả bệnh (Rothman) 7 Suy Diễn Nguyên Nhân Nguyên Nhân Cần • Tất cả trường hợp bệnh phải tiếp xúc với nó • Không có  Không bệnh • Có  Không chắc có bệnh • Vi rút sởi 8 Suy Diễn Nguyên Nhân Nguyên Nhân Đủ • Tất cả trường hợp tiếp xúc với nó phải có bệnh • Có  Có bệnh • Vi rút dại 9 Suy Diễn Nguyên Nhân Nguyên Nhân Cần và Đủ của Bệnh Lao Suy dinh dưỡng Sự đông đúc Chủn g ngừa Di truyền Phơi nhiễm với Vi Trùng Lao Túc chủ cảm thụ Yếu tố nguy cơ cuả bệnh lao (xa hậu quả) Nhiễm trùng Xâm lấn mô và phản ứng BỆNH LAO Cơ chế cuả bệnh lao (gần hậu quả) 10 Suy Diễn Nguyên Nhân Ứng Dụng của Khái Niệm Nguyên Nhân Tỉ lệ chết / 100.000 dân 400 Xác định vi trùng lao 300 200 Sử dụng kháng sinh 100 0 1838 1860 1880 1900 1920 1940 1960 1980 Tử vong của bệnh lao 11 Suy Diễn Nguyên Nhân Ứng Dụng của Khái Niệm Nguyên Nhân Suy dinh dưỡng Sự đông đúc Chủn g ngừa Di truyền Phơi nhiễm với Vi Trùng Lao Túc chủ cảm thụ Yếu tố nguy cơ cuả bệnh lao (xa hậu quả) Nhiễm trùng Xâm lấn mô và phản ứng BỆNH LAO Cơ chế cuả bệnh lao (gần hậu quả) 12 Suy Diễn Nguyên Nhân Ứng Dụng của Khái Niệm Nguyên Nhân • Trong phòng bệnh  Không cần xác định mọi nguyên nhân thành phần  Ức chế bất kỳ một nguyên nhân thành phần  Bỏ hút thuốc lá  Giảm ung thư phổi 13 Suy Diễn Nguyên Nhân Định Đề Koch 1. Mầm bệnh phải hiện diện trong mỗi ca bệnh 2. Mầm bệnh phải được phân lập và nuôi cấy trong môi trường 3. Mầm bệnh phải gây ra bệnh đặc thù khi vào một động cảmlập nhiễm 4. chủng Mầm bệnh rồi sẽ đượcvật phân và xác định từ động vật đó 14 Suy Diễn Nguyên Nhân Bằng Chứng Thực Nghiệm Bằng chứng trực tiếp nhất, mạnh nhất Nghiên cứu thực nghiệm khó làm Bằng chứng thực nghiệm ít có 15 Suy Diễn Nguyên Nhân 9 Tiêu Chí của Hill 1. Sức mạnh cuả sự kết hợp Hút thuốc lá tăng nguy cơ ung thư phổi  OR = 4 Hút thuốc lá tăng nguy cơ ung thư thận  OR = 1,2 Nhiễm HBV tăng nguy cơ ung thư gan  OR = 300 16 Suy Diễn Nguyên Nhân 9 Tiêu Chí của Hill 2. Mối liên hệ thời gian Tỉ lệ nghiện ma túy / học vấn cấp 1-2 = 25% Tỉ lệ nghiện ma túy / học vấn ≥ 3 = 5% Nghiên cứu cắt ngang  Học vấn thấp nghiện ma túy nhiều hơn  Nghiện ma túy bỏ học sớm hơn 17 Suy Diễn Nguyên Nhân 9 Tiêu Chí của Hill 3. Khuynh độ liều – đáp ứng Uống rượu tăng nguy cơ sinh con nhẹ cân  Không uống – Uống OR = 1,2 ít  Uống vừa OR = 1,5  Uống nhiều OR = 2 18 Suy Diễn Nguyên Nhân 9 Tiêu Chí của Hill 3. Khuynh độ liều – đáp ứng Vận động thể lực giảm nguy cơ bệnh mạch vành  Không – Ít vận động OR = 2  Vận động vừa OR = 0,62 OR = 0,30  Vận động nhiều 19 Suy Diễn Nguyên Nhân 9 Tiêu Chí của Hill 4. Tính hằng định Hút thuốc lá tăng nguy cơ bệnh mạch vành  Những nghiên cứu bệnh-chứng OR = 2,8 - 6  Những nghiên cứu đoàn hệ RR = 3 – 5,5 20