Tài liệu Skkn rèn kỹ năng làm tính cộng trừ cho học sinh lớp 1

SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” A. phÇn më ®Çu I. LÝ do chän ®Ò tµi: §Êt níc ta ®ang bíc ®i trªn con ®êng ®æi míi vÒ khoa häc c«ng nghÖ, ®Ó tiÕn kÞp víi c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, ®Ó v÷ng vµng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, §¶ng - Nhµ níc vµ nh©n d©n ta hÕt søc coi träng vai trß cña Gi¸o dôc- ®µo t¹o. Gi¸o dôc - §µo t¹o ®îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. Nghi quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm cña §¶ng ta: “Ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ngêi, lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, bËc TiÓu häc lµ bËc häc cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, lµ bËc häc nÒn t¶ng, ®Æt c¬ së ban ®Çu cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch cña con ngêi. Lµ nÒn mãng v÷ng ch¾c cho gi¸o dôc phæ th«ng vµ toµn bé hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n víi môc tiªu c¬ b¶n lµ: Nh»m gi¸o dôc häc sinh h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ l©u dµi vÒ t×nh c¶m, trÝ tuÖ, thÓ chÊt, thÈm mÜ vµ c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n ®Ó häc sinh tiÕp tôc häc c¸c bËc häc trªn hoÆc ®i vµo cuéc sèng lao ®éng. Môc tiªu ®ã ®îc th«ng qua Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 1 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” viÖc d¹y c¸c m«n häc vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cã ®Þnh híng theo yªu cÇu gi¸o dôc. Trong c¸c m«n häc ë tiÓu häc, cïng víi m«n TiÕng ViÖt, m«n To¸n cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng. Bìi v× m«n to¸n ®îc xem nh lµ m«n häc c«ng cô ®Ó häc c¸c m«n kh¸c, ®Ó tiÕp tôc nhËn thøc thÕ giíi xung quanh vµ ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong thùc tiÔn. Nã gióp häc sinh ph¸t triÓn t duy logÝc båi dìng vµ ph¸t triÓn nh÷ng thao t¸c trÝ tuÖ cÇn thiÕt ®Ó nhËn thøc thÕ giíi hiÖn thùc nh: Trõu tîng ho¸, kh¸i quat ho¸, ph©n tÝch vµ tæng hîp, so s¸nh, dù ®o¸n, chøng minh vµ b¸c bá,… Nã rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p suy nghÜ, ph¬ng ph¸p luËn, ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã c¨n cø khoa häc. Nã gióp häc sinh ph¸t triÓn trÝ th«ng minh, t duy ®éc lËp, linh ho¹t, s¸ng t¹o,… Môc tiªu cña m«n to¸n ë tiÓu häc lµ h×nh thµnh nh÷ng biÓu tîng to¸n häc ban ®Çu vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n cho häc sinh, t¹o c¬ së ph¸t triÓn t duy vµ ph¬ng ph¸p to¸n häc cho häc sinh sau nµy. MÆt kh¸c, to¸n häc cßn cã tÝnh thùc tiÔn: C¸c kiÕn thøc to¸n häc ®Òu b¾t nguån tõ cuéc sèng. Mçi m« h×nh to¸n häc lµ kh¸i qu¸t tõ c¸c t×nh huèng trong cuéc sèng. D¹y häc to¸n ë tiÓu häc lµ hoµn thiÖn nh÷ng g× vèn cã trong häc sinh, cho häc sinh lµm vµ ghi l¹i mét c¸ch chÝnh thøc c¸c kiÕn thøc to¸n häc b»ng ng«n ng÷ vµ c¸c kÝ hiÖu to¸n häc. Mçi tiÕt häc lµ dÞp ®Ó häc sinh h×nh thµnh nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng míi, vËn dông viÖc häc to¸n mét c¸ch s¸ng t¹o nhÊt, th«ng Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 2 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” minh nhÊt vµo cuéc sèng sau nµy. ChÝnhv× vËy, ngêi gi¸o viªn cÇn biÕt ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, trÝ th«ng minh cña häc sinh th«ng qua giê häc to¸n. §èi víi häc sinh líp 1, t©m lÝ løa tuæi c¸c em cßn rÊt hån nhiªn vµ trong s¸ng. C¸c em rÊt bì ngì khi bíc vµo m«i trêng tiÓu häc, mäi c¸i ®Òu míi l¹. ViÖc tiÕp thu kiÕn thøc bµi häc b¾t ®Çu tõ ®©y. Nhng c¸c em cñng ph¶i häc rÊt nhiÒu m«n, n¾m rÊt nhiÕu kiÕn thøc. §Æc biÖt ®èi víi m«n to¸n, kÓ tõ n¨m häc 2002- 2003 ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi líp1 ®îc triÓn khai ®¹i trµ trong toµn quèc víi khèi lîng kiÕn thøc nhiÒu h¬n, nÆng h¬n so víi ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch gi¸o dôc tríc ®©y. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt lµ phÇn: Häc c¸c sè ®Õn 100 (tríc ®©y chØ ®Õn 10). §èi víi phÐp céng vµ phÐp trõ còng häc céng, trõ (kh«ng nhí) trong ph¹m vi 100, cßn tríc ®©y chØ céng trõ trong ph¹m vi 10. Tríc yªu cÇu ®ã th× ®èi víi gi¸o viªn d¹y líp 1cÇn ph¶i lµm g×, d¹y nh thÕ nµo ®Ó häc sinh cã chÊt lîng. Tríc bµi to¸n kh¸ nan gi¶i nµy, nh÷ng yªu cÇu bøc thiÕt nµy ®· lµm cho t«i tr¨n trë, suy nghÜ, t×m tßi vµ vËn dông vµo thùc tÕ d¹y häc trªn líp nh»m cã bÖn ph¸p gióp viÖc d¹y häc sinh lµm tÝnh céng, trõ (kh«ng nhí) trong ph¹m vi 100 cho häc sinh líp1. ChÝnh v× nh÷ng lÝ do trªn mµ t«i ®· nghiªn cøu ®Ò tµi: “RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1”. II. Môc ®Ých nghiªn cøu: Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 3 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” §Ò tµi nghiªn cøu nh»m gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y vµ bæ sung vèn kinh nghiÖm, vèn hiÓu biÕt cho b¶n th©n. Tõ ®ã gióp cho häc sinh líp1 thùc hiÖn lµm tÝnh céng trõ nhanh h¬n, chÝnh x¸c h¬n, ®¹t hÖu qu¨ häc tËp tèt h¬n. III. NhiÖm vô nghiªn cøu: 1. T×m hiÓu néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y phÐp céng trõ ë to¸n líp1. 2. T×m hiÓu vai trß, ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn phÐp céng, phÐp trõ trong qu¸ tr×nh häc m«n to¸n ë tiÓu häc. 3. T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc phÐp céng, trõ cña gi¸o viÖn vµ häc sinh líp1. 4. Nh÷ng kinh nghiÖm tõ d¹y häc vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc khi d¹y phÐp tÝnh céng, trõ cho häc sinh líp1. IV. Ph¹m vi vµ ®èi tîng nghiªn cøu: - §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu viÖc d¹y häc kü n¨ng lµm tÝnh céng, trõ cho häc sinh líp1. - §èi tîng nghiªn cøu lµ gi¸o viªn vµ häc sinh líp1 trßng TiÓu häc sè1 Sen Thuû. V. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: 1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn: - §äc tµi liÖu vÒ lÝ luËn d¹y häc m«n to¸n, SGK To¸n líp1, SGV To¸n líp1, tËp san, s¸ch b¸o. 2. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, quan s¸t: Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 4 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” - Th«ng qua dù giê, trao ®æi pháng vÊn häc sinh vµ gi¸o viªn 3. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm: D¹y thùc nghiÖm to¸n líp1 ®Ó kiÓm chøng tÝnh kh¶ thi vµ nh÷ng ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc rÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng, trõ cho häc sinh líp1. B. PhÇn néi dung Ch¬ng I: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÓn cña ®Ò tµi nghiªn cøu. 1. Môc tiªu m«n to¸n ë tiÓu häc. D¹y häc to¸n ë tiÓu häc lµ sù gi¸o dôc to¸n häc mang l¹i nh÷ng tri thøc to¸n häc s¬ ®¼ng cÇn thiÕt cho cuéc sèng vµ ph¸t triÓn phï hîp víi løa tuæi tiÓu häc, ®ång thêi lµ mét giai ®o¹n c¬ b¶n, mét sù chuÈn bÞ quan träng cho thùc hiÖn qu¸ tr×nh gi¸o dôc to¸n häc tiÕp theo ë phæ th«ng. ë bËc tiÓu häc cÇn kÕt hîp mét c¸ch hîp lÝ, võa søc häc sinh lµm, cho häc sinh lÜnh héi ®îc mét hÖ th«ng kiÕn thøc ®¬n gi¶n, cã thÓ vËn dông ®îc vÒ mÆt thùc tiÔn víi tõng bíc båi dìng vµ rÌn luyuÖn c¸c thao t¸c t duy ph¸t triÓn kh¶ n¨ng suy luËn l« gic, ãc s¸ng t¹o cho häc sinh D¹y häc to¸n ë bËc tiÓu häc nh»m gióp häc sinh: Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 5 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” - Cã nh÷ng tri thøc c¬ së ban ®Çu vÒ sè häc, c¸c sè tù nhiªn, c¸c sè thËp ph©n, c¸c ®¹i lîng c¬ b¶n vµ mét sè yÕu tè h×nh häc ®¬n gi¶n. - H×nh thµnh kÜ n¨ng thùc hµnh tÝnh, ®o lêng vµ gi¶i to¸n cã nhiÒu øng dông thiÕt thùc trong ®êi sèng. - Bíc ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc trõu tîng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, kÝch thÝch trÝ tëng tîng, g©y høng thó häc to¸n, ph¸t triÓn hîp lÝ kh¶ n¨ng suy luËn vµ biÕt diÔn ®¹t ®óng (b»ng lêi) c¸c suy luËn ®¬n gi¶n, gãp phÇn rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p häc tËp vµ lµm viÖc cã khoa häc cho häc sinh. - D¹y häc to¸n ë tiÓu häc cßn gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn c¸c phÈm chÊt, c¸c ®øc tÝnh cÇn cï, nhÉn n¹i, ý thøc vît khã… V× lÝ do ®ã, m«n to¸n lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong c¸c m«n v¨n ho¸ phæ th«ng. Cïng víi tri thøc trong nhµ trêng, m«n to¸n cßn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng to¸n häc nh: kü n¨ng tÝnh to¸n, kü n¨ng vÏ h×nh, kü n¨ng ®äc vµ vÏ biÓu ®å, kü n¨ng dïng nh÷ng c«ng cô to¸n häc, … Nh÷ng kü n¨ng ®ã cÇn thiÕt cho ngêi lao ®éng trong thêi ®¹i míi. 2. Môc tiªu d¹y häc m«n to¸n líp 1. Bíc ®Çu cã mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, ®¬n gi¶n vÒ phÐp ®Õm, vÒ c¸c sè tù nhiªn trong ph¹m vi trong 100 vÒ céng, trõ kh«ng nhí trong ph¹m vi 100, vÒ ®é dµi vµ ®o ®é dµi trong ph¹m vi 20 cm, vÒ tuÇn lÔ vµ ngµy trong tuÇn, vÒ mét sè Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 6 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” h×nh h×nh häc (®iÓm, ®o¹n th¼ng, h×nh tam g¸c, h×nh vu«ng, h×nh trßn, vÒ gi¶i to¸n cã lêi v¨n,…) H×nh thµnh vµ rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng thùc hµnh: §äc, viÕt, ®Õm, so s¸nh c¸c sè trong ph¹m vi 100, céng vµ trõ (kh«ng nhí) trong ph¹m vi 100, nhËn biÕt h×nh vu«ng, h×nh tam gi¸c, h×nh trßn, gi¶i mét sè d¹ng to¸n ®¬n gi¶n, tËp dît so s¸nh, ph©n tÝch tæng hîp trõu tîng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ trong ph¹m vÞ to¸n líp 1 cã nhiÒu quan hÖ víi ®êi sèng thùc tÕ cña häc sinh. Gióp häc sinh ch¨m chØ tù tin, cÈn thËn, ham hiÓu biÕt vµ høng thó trong häc to¸n. 3. Môc tiªu d¹y lµm tÝnh céng, trõ cho häc sinh líp 1. D¹y phÐp céng vµ phÐp trõ ë líp 1 nh»m gióp häc sinh: - Bíc ®Çu cã mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, ®¬n gi¶n, thiÕt thùc vÒ phÐp céng vµ phÐp trõ nh tªn phÐp tÝnh, dÊu phÐp tÝnh, viÕt vµ ®äc phÐp tÝnh, thuéc b¶ng tÝnh, biÕt ý nghÜa ban ®Çu cña phÐp céng vµ phÐp trõ. - Kü n¨ng lµm tÝnh céng, trõ thuéc kü n¨ng quan träng nhÊt trong sè c¸c kü n¨ng c¬ b¶n, cÇn thiÕt cho mäi ngêi lao ®éng. V× vËy viÖc d¹y häc c¸c phÐp tÝnh b¾t ®Çu tõ phÐp céng vµ phÐp trõ ®îc triÓn khai ngay tõ líp1vµ trë thµnh mét trong nh÷ng kiÕn thøc träng t©m cña m«n to¸n líp 1. Thêi lîng d¹y häc phÇn phÐp céng vµ phÐp trõ chiÕm 50% tæng thêi lîng d¹y häc m«n to¸n líp 1. 4. Ph¬ng ph¸p d¹y phÐp céng phÐp trõ To¸n 1. Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 7 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” Khi d¹y phÐp céng, phÐp trõ To¸n1cã thÓ kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p sau: + Ph¬ng ph¸p trùc quan: Ph¬ng ph¸p nµy rÊt cÇn thiÕt bìi v× nhËn thøc cña trÎ 6 tuæi cßn mang tÝnh cô thÓ g¾n liÒn víi h×nh ¶nhvµ hiÖn tîng cô thÓ. Trong khi ®ã kiÕn thøc m«n to¸n cã tÝnh chÊt trõu tîng vµ kh¸i qu¸t cao. PP trùc quan gióp häc sinh cã chç dùa trong ho¹t ®éng t duy bæ sung vèn hiÓu biÕt ®Ó cã thÓ n¾m n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc trõu tîng vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy nãi chung. Nhng khi sö dông ®å dïng trùc quan chóng ta kh«ng nªn l¹m dông nhiÒu, dÔ g©y nhµm ch¸n cho häc sinh. + Ph¬ng ph¸p thùc hµnh luyÖn tËp: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông trong c¸c tiÕt bµi míi vµ tiÕt luyÖn tËp. PP nµy cã vai trß tèt trong d¹y häc. Bìi v× do cÊu tróc d¹ng to¸n vµ do ®Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh líp1 theo kiÓu chãng nhí mau quªn nªn ho¹t ®éng thùc hµnh luyÖn tËp chiÕm 70% tæng sè quü thêi gian. PP nµy ®îc sö dông phæ biÕn trong qóa tr×nh d¹y häc to¸n ë TiÓu häc. + Ph¬ng ph¸p gîi më: Lµ PP mµ gi¸o viªn kh«ng trùc tiÕp ®a ra nh÷ng kiÕn thøc hoµn chØnh mµ sö dông hÖ thèng c©u hái gióp häc sinh lÇnlît tr¶ lêi tõng bíc tiÕn dÇn tíi kÕt luËn cÇn thiÕt, tõ ®ã gióp häc sinh n¾m ®îc kiÕn thøc. PP nµy sö dông c¶ tong tiÕt bµi míi vµ tiÕt luyÖn tËp. Dïng PP nµy phï hîp víi PP häc hiÖn nay, nã gióp Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 8 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” cho häc sinh tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, ®éc lËp trong trong häc tËp, gãp phÇn lµm cho kh«ng khÝ häc tËp s«i næi vµ cuèn hót ®îc häc sinh, t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh tËp diÔn ®¹t. Do ®ã kÕt qu¶ häc tËp thªm v÷ng ch¾c. Khi sö dông PP nµy gi¸o viªn cÇn x©y dùng hÖ thèng c©u hái gîi më sao cho phï hîp víi mäi ®èi tîng trong líp. C©u hái ph¶i cã néi dung x¸ ®Þnh phï hîp víi môc ®Ých yªu cÇu cña bµi häc. Kh«ng mËp mê hoÆc hiÓu theo nhiÒu c¸ch. Cïng mét néi dung nhng gi¸o viªn cÇn ®Æt ra c©u hái díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Tãm l¹i: C¸c PP d¹y häc trªn nh»m gióp häc sinh ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, ®¶m b¶o tiÕt häc “nhrj nhµng h¬n, tù nhiªn h¬n, chÊt lîng h¬n”. Gi¸o viªn lµ ngêi tæ chøc, híng dÉnh ho¹t ®éng häc cña häc sinh, gióp häc sinh huy®éng vèn hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña b¶n th©n ®Ó tù chiÕm lÜnh tri thøc míi, vËn dông c¸c tri thøc míi dã vµo trong thùc hµnh. PP míi yªu cÇu gi¸o viªn nãi Ýt, gi¶ng Ýt, lµm mÉu Ýt nhng sÏ thêng xuyªn lµm viÖc víi c¸ nh©n häc sinh hoÆc nhãm häc sinh, gi¸oviªn tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp phï hîp theo ®èi tîng häc sinh giái - kh¸ - TB - yÕu. Mäi häc sih ®Òu ph¶i ho¹t ®éng, ph¶i ®éc lËp suy nghÜ vµ lµm viÖc, mäi häc sinh ®Òu cã c¬ héi ®Ó béc lé kh¶ n¨ng cña m×nh, ®Ó trao ®ái, xö lÝ th«ng tin vµ lùa chon gi¶i ph¸p cho m×nh. 6. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu: a. §èi víi gi¸o viªn: Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 9 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” * Gi¸o viªn ®· chuÈn bÞ bµi chu ®¸o: BÊt cø mét gi¸oviªn nµo còng ®· chuÈn bj bµi d¹y chu ®¸o, ®Çy ®ñ mäi ®iÒu kiÖn tèt nhÊt tríc khi d¹y bµi ®ã. Bao gåm: - Gi¸o viªn ®äc kÜ néi dung bµi häc - X¸c ®Þnh môc tiªu cña bµi häc cÇn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng g× ? - Lùa chän PP d¹y häc. - ¸p dông h×nh thøc häc tËp nµo ? - Sö dông nh÷ng ®å dïng trùc quan g×? - §a ra c«ng viÖc ®Ó giao cho tõng nhãm ®èi tîng häc sinh. - ¦íc lîng kÕt qu¶ häc sinh n¾m ®îc. VÝ dô: Khi d¹y bµi: “PhÐp céng trong ph¹m vi 8” Gi¸o viªn cÇn ph¶i chuÈn bÞ tèt: - §äc kÜ néi dung cña bµi tríc. - X¸c ®Þnh ®îc môc tiªu bµi häc lµ: Sau bµi häc häc sinh biÕt ®îc c¸c phÐp céng trong ph¹m vi 8, ¸p dông b¶ng céng trong ph¹m vi 8 ®Ó lµm tèt c¸c bµi tËp. - Ph¬ng ph¸p d¹y häc: PP trùc quan, PP gîi më, PP luyÖn tËp thùc hµnh. - ¸p dông h×nh thøc d¹y häc: C¸ nh©n, nhãm, c¶ líp. - §å dïng trùc quan: + Bé ®å dïng d¹y häc to¸n, phiÕu häc tËp , SGK To¸n1, VBT to¸n, phÊn, tranh ¶nh minh ho¹ bµi tËp 4. Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 10 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” + M¸y chiÕu ®a n¨ng (nÕu cã). - Giao bµi phï hîp cho tõng ®èi tîng häc sinh lµ: +Häc sinh kh¸ giái: Thuéc b¶ng c«ng trong ph¹m vi 8, lµm tèt bµi tËp 1,2,3,4. + Häc sinh trung b×nh: N¾m ®îc b¶ng céng trong ph¹m vi 8 qua h×nh thøc que tÝnh (trùc quan). Lµm ®îc bµi tËp 1, 2, 3 (cét 1), bµi 4 (viÕt ®îc 1 phÐp tÝnh). - ¦íc lîng hiÖu qu¶ giê d¹y. * D¹y theo ®èi tîng häc sinh trong mçi tiÕt häc: Trong mçi líp häc ®Òu cã nhiÒu ®¬i tîng häc sinh. Ngay tõ b¾t ®Çu n¨m häc míi, gi¸o viªn ph¶i ph©n lo¹i ®îc c¸c nhãm ®èi tîng häc sinh: - Nhãm häc sinh giái. - Nhãm häc sinh kh¸. - Nhãm häc sinh trung b×nh. - Nhãm häc sinh yÕu. Tõ ®ã, trong mçi tiÕt häc gi¸o viªn cã néi dung vµ biÖn ph¸p d¹y riªng tõng nhãm ®èi tîng häc sinh. + ®èi víi nhãm häc sinh giái: HS ph¶i n¾m ch¾c kÕn thøc ngay t¹i líp. GV cã thªm c©u hái n©ng cao, bµi tËp n©ng cao cho c¸c em. + §èi víi nhãm häc sinh kh¸: yªu cÇu c¸c em ph¶i n¾m kiÕn thøc ngay t¹i líp, vËn dông kiÕn thøc lµm tèt lîng bµi tËp trong bµi. Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 11 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” + §èi víi nhãm häc sinhTB: yªu cÇu c¸c em n¾m kiÕn thøc vµ lµm ®îc 2/3 lîng bµi tËp trong bµi. + §èi víi nhãm häc sinh yÕu: Gi¸o viªn cÇn quan t©m nhÊt lµ ®«Ý víi nhãm ®èi tîng nµy, gÇn gòi c¸c em ®Ó dÉn d¾t c¸c em biÕt ®îc kiÕn thøc cña bµi häc, lµm ®îc ½ lîng bµi tËp trong bµi. * Sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc häc tËp: Trong d¹y häc to¸n c¸c gi¸o vªn ®· ¸p dông 3 h×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu ®ã lµ ho¹t ®éng c¸ nh©n, ho¹t ®éng theo nhãm vµ ho¹t ®éng c¶ líp. H×nh thøc ho¹t ®éng c¶ líp chØ vËn dông khi gi¸o viªn gi¶ng mét vÊn ®Ò míi hoÆc mét vÊn ®Ò khã hiÓu cho häc sinh. PhÇn lín c¸c tiÕt d¹y häc to¸n ®Òu sö dông h×nh høc ho¹t ®éng c¸ nh©n (phÇn tiÕt luyÖn tËp), tÊt c¶ häc sih trong líp ®Òu ®îc ho¹t ®éng ®éc lËp, suy nghÜ vµ lµm viÖc díi sù híng dÉn, tæ chøc cña gi¸o viªn, gi¸o viªn theo dâi vµ lµm viÖc ®èi víi tõng ®èi tîng häc sinh. Tõ ®ã c¸c em tù m×nh thÊy ®îc ®iÓm yÕu (chç háng) cña chÝnh m×nh. ®Ó häc sinh kh¸, giái cã c¬ héi béc lé kh¶ n¨ng c¸ nh©n ®Ó trao ®æi, xö lý th«ng tin vµ lùa chän c¸ch thùc hiÖn phÐp tÝnh hay gi¸o viªn cÇn sö dông h×nh thøc d¹y häc theo nhãm. Tuú theo tÝnh chÊt vµ néi dung cña bµi häc, tiÕt häc mµ cã thÓ chia nhãm trong d¹y häc lµm tÝnh céng, trõ nh sau: + Nhãm hçn hîp (cã c¶ häc sinh kh¸ - giái, TB, yÕu). Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 12 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” + Nhãm theo tr×nh ®é (Nhãm häc sinh kh¸ - giái ; nhãm häc sinh TB; nhãm häc sinh yÕu) * §a sè gi¸o viªn cã t©m huyÕt trong viÖc d¹y häc m«n to¸n chung vµ phÇn d¹y phÐp tÝnh céng, trõ nãi riªng. mçi gi¸o viªn ®Òu coi träng viÖc ®¶m b¶o chÊt lîng d¹y häc, quan t©m ®Õn tõng ®èi tîng häc sinh. Thêng xuyªn sö dông ®å dïng d¹y häc trong tiÕt d¹y phÐp céng, phÐp trõ. Bªn c¹nh viÖc lµm tèt ®ã th× vÉn cßn mét sè h¹n chÕ sau: - Khi d¹y phÐp céng, trõ cho häc sinh líp1 gi¸o viªn ®· truyÒn ®¹t tèt néi dung kiÕn thøc ë SGK nhng gi¸o viªn vÉn cßn lóng tóng khi híng dÉn cho häc sinh tõ trùc quan ®Õn kÜ n¨ng thùc hiÖn sè cô thÓ, thêi gian thêng kÐo dµi h¬n v× lÝ do häc sinh tiÕp thu chËm, thao t¸c chËm ®Ó cã kÕt qu¶ nh yªu cÇu cña gi¸o viªn. - Thêng trong qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn míi dõng l¹i chñ yÕu lµ d¹y hoµn thµnh môc tiªu ®Ò ra cña SGK ë tiÕt häc ®ã mµ cha quan t©m ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè, kiÕn thøc liªn quan, cha më réng kiÕn thøc. - MÆc dï gi¸o viªn ®· ¸p dông PP d¹y häc míi: LÊy häc sinh lµm trung t©m, song vÉn cßn ¸p ®Æt, gi¸o viªn cßn lµm thay cho häc sinh sî mÊt thêi gian. * Nguyªn nh©n mµ gi¸o viªn cßn thiÕu sãt ®ã lµ do viÖc Ýt ®Çu t cho nghiªn cøu, cßn lÖ thuéc vµo s¸ch tham kh¶o, chñ quan mµ cha suy nghÜ nhiÒu ®Õn cÊu tróc, néi dung cña bµi Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 13 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” häc. Mét sè gi¸o viªn vÉn cßn t tëng trung b×nh chñ nghÜa, tr×nh ®é chuyªn m«n cßn thÊp, cã mét sè gi¸o viªn ¸p dông PP d¹y häc míi cßn lóng tóng, cha tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, mét sè gi¸o viªn nãi nhiÒu, cã khi cßn lµm thay cho häc sinh (GV lµm mÉu sau ®ã HS lµm theo mÉu). Do ®ã chÊt lîng häc m«n to¸n cßn h¹n chÕ. b. §èi víi häc sinh: §a sè häc sinh líp1 ®Òu tiÕp thu bµi nhanh, vËn dông ®îc kiÕn thøc ®Ó thùc hiÖn phÐp céng vµ phÐp trõ tèt. C¸c em cßn häc thuéc b¶ng céng, trõ trong ph¹m vi 20 tèt. Song vÉn cßn cã mét sè em kÜ thuËt tÝnh vÉn cßn chËm, víi lý do cha thuéc b¶ng céng trõ, nÕu cã nhí th× còng chØ nhí theo kiÓu häc vÑt (muèn tÝnh mét phÐp tÝnh th× ph¶i ®äc tõ ®Çu b¶ng ®Õn cuèi b¶ng míi thùc hiÖn ®îc phÐp tÝnh). VÝ dô: Yªu cÇu häc sinh thùc hiÖn phÐp tÝnh: 5+4= HS ph¶i ®äc l¹i toµn bé b¶ng céng 5 khi ®ã míi thùc hiÖn phÐp tÝnh trªn. HoÆc mét sè HS khi ®Æt phÐp tÝnh cßn sai nh: + 4 15 55 * Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i ®ã lµ: - Do GV cha kiÓm tra kÜ tõng häc sinh viÖc häc thuéc b¶ng céng, trõ vµ c¸ch ®Æt tÝnh céng, trõ ®Ó cã biÖn ph¸p gióp ®ì. - Do HS lêi häc, cha chó ý nghe GV gi¶ng bµi. Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 14 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” - Do mét sè HS tiÕp thu bµi cßn chËm. Trªn ®©y lµ thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc phÐp céng, trõ (kh«ng nhí) trong ph¹m vi 100 ë líp1. Ngoµi nh÷ng viÖc lµm tèt cña GV vµ HS ®· phÇn nµo ®a chÊt lîng häc tËp ®¹t kÕt qu¶ cao. Song nÕu nh lµm gi¶m ®îc nh÷ng tån t¹i trªn thi t«i tin r»ng chÊt lîng häc tËp sÏ ®îc n©ng cao h¬n. Ch×nh v× vËy, b¶n th©n t«i ®· t×m tßi mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc phÐp céng vµ phÐp trõ (kh«ng nhí) trong p¬h¹m vi 100 ë líp1 nh sau: Ch¬ng II. Mét sè biÖn ph¸p BiÖn ph¸p thø nhÊt: Híng dÉn HS n¾m ®îc b¶n chÊt cña phÐp céng, phÐp trõ. §Ó HS häc to¸n ®îc mét c¸ch th«ng minh, ngêi GV cÇn ph¶i dùa vµo viÖc HS n¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc ®îc häc ®Ó gióp HS hiÓu cÆn kÏ b¶n chÊt cña kiÕn thøc ®ã. V× vËy khi d¹y häc to¸n, GV cÇn ph¶i biÕt lùa chän PP, biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó häc sinh n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc, b¶n chÊt råi tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc häc c¸c kiÕn thøc tiÕp theo. GV còng cÇn dùa vµo nh÷ng kinh nghiÖm cña HS, nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n mµ HS ®· häc ®Ó tiÕp thu tèt c¸c kiÐn thøc cña bµi sau vµ ®i s©u t×m hiÓu b¶n chÊt, ý nghÜa cña kiÕn thøc ®ã. a. Cho häc sinh biÕt ®îc b¶n chÊt cña phÐp céng lµ thªm vµo, gép vµo. Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 15 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” VÝ dô: Khi d¹y phÐp céng trong ph¹m vi 3 GV lÊy vÝ dô: Cã 2 chiÕc « t«, thªm 1 chiÕc « t«. Cã tÊt c¶ 3 chiÕc « t«. Ta cã phÐp tÝnh: 2 + 1 = 3 Hay vÝ dô kh¸c: Cã mét h×nh vu«ng mµu ®á, gép víi 2 h×nh vu«ng mµu xanh, ®îc 3 h×nh vu«ng. Ta cã phÐp tÝnh: 1 +2=3 - 2 gép 1 lµ 3 - 1 gép 2 lµ 3 2+1=3 - 2 thªm 1 lµ 3 - Tõ ®ã HS hiÓu ®îc phÐp céng lµ ghi l¹i kÕt qu¶ cña phÐp thªm, gép hoÆc t¨ng. b. Cho HS biÕt ®îc b¶n chÊt cña phÐp trõ lµ t¸ch ra, bít ®i. VÝ dô: Cã 7 que tÝnh, bít ®i 3 que tÝnh. Cßn l¹i 4 que tÝnh. Ta cã phÐp trõ: 7 - 3 = 4 hoÆc 7 - 4 = 3 Khi HS hiÓu ®îc b¶n chÊt cña phÐp céng, phÐp trõ th× HS sÏ dÔ dµng thùc hiÖn thao t¸c trªn ®å dïng ®Ó h×nh thµnh kiÕn thøc míi. BiÖn ph¸p thø hai: Híng dÉn HS h×nh thµnh phÐp céng, phÐp trõ. 1. H×nh thµnh phÐp céng, phÐp trõ trong ph¹m vi 10. §Ó d¹y céng, trï trong ph¹m vi 10 GV cÇn lµm tèt c¸c vÊn ®Ò sau: Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 16 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” 1.1 D¹y kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ phÐp céng, phÐp trõ tiÕn hµnh trªn c¬ së xÐt hîp cña hai tËp hîp kh«ng giao nhau. XÐt phÇn bï cña mét tËp hîp ®èi víi mét tËp hîp con cña nã qua s¬ ®å ven sau:   3 5   5 2 3 ng«i sao víi 2 ng«i sao lµ 5 ng«i sao  3 2 5 ng«i sao bít 2 ng«i sao cßn 3 ng«i Ta viÕt: 3 + 2 = 5 Ta ®äc: ba céng hai b»ng n¨m sao. Ta viÕt: 5 - 2 = 3 PhÐp céng Ta ®äc: N¨m trõ hai b»ng ba. PhÐp trõ 1.2. D¹y phÐp céng trong b¶ng: a. D¹y phÐp céng trong b¶ng (qua ba bíc sau): Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 17 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” + Bíc 1: Cho häc sinh quan s¸t h×nh vÏ trong s¸ch gi¸o khoa, ®å dïng trùc quan do gi¸o viªn chuÈn bÞ ®Ó tõ ®ã cã mét bµi to¸n theo ®óng néi dung bµi häc. + Bíc 2: Tõ bµi to¸n ®ã yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái ®Ó nªu gi¶i miÖng bµi to¸n ®ã. + Bíc 3: ViÕt thµnh phÐp tÝnh céng vµ ®äc phÐp tÝnh. VÝ dô: Khi d¹y phÐp tÝnh céng trong ph¹m vi 3. - Bíc1: Häc sinh quan s¸t tranh ë s¸ch gi¸o khoa: Cã hai « t« thªm mét « t« n÷a. Hái tÊt c¶ cã mÊy « t« ? - Bíc 2. 2 « t« thªm 1 « t« n÷a lµ mÊy « t« ? Häc sinh tr¶ lêi: 2 « t« thªm 1 « t« ®îc 3 « t« . Gi¸o viªn: 2 thªm 1 b»ng mÊy (2 thªm 1 b»ng 3) - Bíc 3: ViÕt phÐp tÝnh: 2 + 1 = 3. Cho häc sinh ®äc. Lµm t¬ng tù víi c¸c phÐp tÝnh cßn l¹i nhng theo møc ®é kh¸c nhau. b. X©y dùng b¶ng céng: ®îc thùc hiÖn theo 3 bíc sau: - Bíc 1: Híng d©nc häc sinh thao t¸c que tÝnh . - Bíc 2: Thµnh lËp c¸c phÐp tÝnh céng trong b¶ng. - Bíc 3: §äc thuéc b¶ng céng VÝ dô: Víi b¶ng céng trong ph¹m vi 7. + Bíc 1: Híng dÉn häc sinh thao t¸c que tÝnh: LÊy 1 que tÝnh thªm 6 que tÝnh n÷a ®îc 7 que tÝnh; LÊy 2 que tÝnh thªm 5 que tÝnh n÷a ®îc 7 que tÝnh… Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû Lª §øc HuÊn - Trêng tiÓu häc sè 1 18 SKCTKT: “ RÌn kü n¨ng lµm tÝnh céng trõ cho häc sinh líp 1” + Bíc 2: Híng dÉn häc sinh thµnh lËp c¸c phÐp tÝnh céng trong ph¹m vi 7: 1 + 6 = 7; 6 5 + 2 = 7; + 1 = 7; Ngêi thùc hiªn: Sen Thuû 2 7 + 5 = 3 + 4 = 7 + 7 7 4 7 Lª §øc HuÊn + 3 = 0 + 0 = 7 = 7 - Trêng tiÓu häc sè 1 19 + Bíc 3: Tæ chøc cho häc sinh ghi nhí b¶ng céng trong ph¹m vi 7 theo c¸c h×nh thøc sau: §äc xu«i, ®äc ngîc, ®äc liÒn c¸c phÐp tÝnh, ®äc theo d·y, che xo¸ phÐp tÝnh (kÕt qu¶, thµnh phÇn), nªu c©u hái viÕt vµo b¶ng con, giÊy nh¸p. 1.3. D¹y phÐp trõ trong b¶ng vµ b¶ng trõ: a. D¹y phÐp trõ trong b¶ng. VÝ dô: Bµi: phÐp trõ trong ph¹m vi 5. + Bíc 1: Cho häc sinh xem tranh vµ nªu bµi to¸n: Trªn cµnh c©y cã 5 qu¶ cam, h¸i ®i hai qu¶. Hái trªn cµnh c©y cßn mÊy qu¶ cam? + Bíc 2: Cho häc sinh t×m hiÓu vµ tr¶ lêi ®îc c©u hái: Cã 5 qu¶ cam, h¸i ®i 2 qu¶. Híng dÉn ®Ó ®i ®Õn thuËt ng÷: h¸i (bít) . + Bíc 3: H×nh thµnh vµ viÕt phÐp tÝnh: 5 - 2 = 3 (t¬ng tù víi c¸c phÐp tÝnh kh¸c nhng møc ®é gi¶m dÇn, gän nhÑ ®Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶) b. X©y dùng b¶ng trõ: §îc thùc hiÖn theo 3 giai ®o¹n sau ®©y: VÝ dô: Víi b¶ng trõ trong ph¹m vi 7. Giai ®o¹n1: Híng dÉn häc sinh thµnh lËp c«ng thøc: 7 - 1 = 6 ; 7-6=1 + Bíc1: Cho häc sinh quan s¸t tranh vµ nªu bµi to¸n. TÊt c¶ cã 7 tam gi¸c 1 tam gi¸c t« mµu ®en. Hái cã mÊy tam gi¸c kh«ng t« mµu?