Tài liệu Skkn phương pháp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn trang trí khối 6,7,8,9

Tên đề tài : PHƯƠNG PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN TRANG TRÍ KHỐI 6,7,8,9 Ở TRƯỜNG TH-THCS MỸ XƯƠNG - Họ và tên tác giả: Nguyễn Vũ Thúy An - Chức vụ: Giáo viên dạy môn Mĩ thuật A.PHẦN MỞ ĐẦU: I. Lí do chọn đề tài: 1. Có lí luận Mĩ thuật là một trong những bộ môn nghệ thuật ra đời sớm nhất của xã hội loài ngƣời. Là môn nghệ thuật tạo ra cái đẹp về màu sắc . Khởi đầu bằng sự khai thác và phát huy tác dụng của nhân tố không gian nhƣ hình khối, đƣờng nét màu sắc … Để diễn đạt và truyền cảm. Do đó mĩ thuật đƣợc liệt kê vào nghệ thuật thị giác hay nghệ thuật không gian. Mĩ thuật rất gắn bó với cuộc sống con ngƣời , ngày càng trở thành một trong những nhu cầu của con ngƣời văn minh, hiện đại. Cũng vì lẽ đó mà từ rất lâu ngƣời ta đã tìm hiểu và đƣa mĩ thuật vào chƣơng trình phổ thông. Vì đó là 1 nơi đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội, ai ai dù làm gì cũng phải qua sự giáo dục của nhà trƣờng và có sự phối hợp đồng bộ giữa các môn học, ở đó nghệ thuật đã đƣợc hình thành và phát triển. Đƣa môn mĩ thuật vào nhà trƣờng là mang tính phổ cập mọi ngƣời đều đƣợc làm quen và tiếp xúc thƣởng thức cái đẹp, góp phần hình thành nhân cách của học sinh. Giáo dục các em biết yêu cái đẹp, có nhận thức đúng đắn về cái đẹp, có khả năng cảm thụ, biết trân trọng và bảo vệ cái đẹp. Trong đó phân môn vẽ trang trí ở cấp THCS là nhầm giáo dục thẩm mĩ,tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thƣởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên xung quanh. Trang trí thật cần thiết với đời sống con ngƣời , thí dụ trang trí một phòng học, một quyển sách, hay quần, áo cũng đã có hình dáng màu sắc trang trí khác nhau. Trong cuộc sống nếu không mọi vật làm ra không có kiểu dáng, hình thức và màu sắc khác nhau thì cuộc sống sẽ nhàm chán biết bao. Nhƣ vậy, trang trí là một nhu cầu thiết yếu, là mong muốn về tình cảm, ý thức, tâm lý của con ngƣời. 2. Có thực tiễn Trang trí là một nghệ thuật sắp xếp đƣờng nét, hình mảng, màu sắc. hình khối, ñaäm nhaït, maøu saéc treân mặt phaúng hay trong khoâng gian ñeå taïo saûn phaåm hay hình ñeïp, phuø hôïp vôùi noäi dung yeâu caàu cuûa töøng theå loaïi. 2 Trang trí duøng ñeå goïi cho trang trí hình vuoâng , hình troøn, trang trí saân khaáu……. Trang trí đƣợc dùng cho tên một phân môn của mĩ thuật ở trƣờng học phổ thông, học trang trí này đa số học sinh ham thích học tập, vì đồng thời gắn liền trong trang trí nó thể hiện màu sắc phong phú với cuộc sống ( học tập, vui chơi) của các em, trang trí còn giúp học sinh tạo ra cái đẹp muôn màu muôn vẻ đồng thời còn phát triền khả năng suy nghĩ tìm tòi cái mới ,cái khác, cái laï..…. Bên cạnh đó, khi học vẽ trang trí học sinh sẽ đƣợc rèn luyện bồi dƣỡng và phát triển phẩm chất và không ngừng sáng tạo. Đặc biệt trong việc học vẽ trang trí, giúp các em cảm nhận về khả năng thể hiện thẩm mĩ, nó còn mang tính dân tộc vì các em đƣợc tìm hiểu thƣởng thức những tinh hoa, vốn cổ, vốn truyền thống của dân tộc của ông cha ta. Đó là những hoa văn, họa tiết ở đình chùa, lăng tẩm…Từ đó, các em có ý thức hơn về lòng tự hào và gìn giữ vốn truyền thống đó. Phaân moân trang trí ôû chöông trình THCS goàm 2 loaïi baøi taäp : 3 Trang trí cô baûn: Laø trang trí caùc hình cô baûn nhö trang trí hình vuoâng , hình troøn. ñöôøng dieàm, hình chöõ nhaät, caùc loaïi baøi taäp naøy vaän duïng caùc luaät trang trí moät caùch chaët cheõ khi veõ hình maûng, veõ hoïa tieát vaø veõ maøu. Trang trí öùng duïng: Laø trang trí ñoà vaät coù teân goïi thoâng duïng haèng ngaøy nhö trang trí loï hoa, trang trí caùi khaên vuoâng,trang trí một bìa lịch treo tƣờng,…… Trang trí laø moân hoïc hoaøn toaøn töï do veõ theo yù mình, töï do saùng taïo töø saép xeáp hình maûng, veõ hoïa tieát vaø duøng maøu. Vì theá veû ñeïp cuûa trang trí thaät laø phong phuù, đa dạng. Tuy cùng một loại bài tập cùng một cách dạy,cùng một ngƣời thể hiện ….nhƣng bài trƣớc bài sau điều có một vẻ đẹp riêng. II. Mục đích và phương pháp nghiên cứu Mục đích của môn mĩ thuật là giáo dục cho học sinh nhận biết về cái đẹp, cảm nhận đƣợc cái đẹp và yêu thích cái đẹp. Từ đó các em sẽ có một tâm hồn đẹp, yêu cuộc sống, các em sẽ biết giữ gìn nhà cửa, trƣờng lớp, thôn xóm. Bảo vệ môi trƣờng xung quanh, biết yêu quý bảo tồn những di sản văn hóa, lịch sử, những truyền thống đạo đức, thuần phong mĩ tục của đất nƣớc. 4 Biết cảm thụ và sáng tạo cái đẹp, đồng thời đấu tranh chống lại loại trừ cái xấu làm cho cuộc sống ngày một hoàn mĩ hơn. Là một giáo viên giảng dạy bộ môn mĩ thuật bàn thân tôi còn gặp nhiều khó khăn trong việc giảng dạy: làm thế nào để cải tiến việc dạy và học môn mĩ thuật nói chung và phân môn vẽ trang trí nói riêng, giúp học sinh phát huy tính tích cực học tập, tự suy nghĩ, sáng tạo tìm tòi….phần nào đạt mục tiêu của chƣơng trình đổi mới. Qua thực tế giảng dạy bản thân đã học tập, tìm tòi và rút ra một số kinh nghiệm nhằm giúp học sinh THCS học tốt phân môn vẽ trang trí . 3.Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Đƣợc phân công giảng dạy môn mĩ thuật ở các khối 6,7,8,9 ở trƣờng THTHCS Mỹ Xƣơng, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài với mục tiêu nhằm cải tiến phƣơng pháp dạy và học, qua đó áp dụng vào thực tế nâng cao chất lƣợng và hiệu quả giảng dạy phân môn vẽ trang trí . B.PHÂN NỘI DUNG: I. Cơ sở lý luận: Dạy học Mĩ thuật trong trƣờng phổ thông, nhằm giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, tạo điều kiện cho các em tiếp xúc làm quen với cái đẹp của thiên nhiên , của tác phảm mĩ thuật, trên cơ sơ đó thƣởng thức cái đẹp ,đồng thời tạo ra cái 5 đẹp bằng khả năng và sự hứng thú của mình phục vụ cho công việc học tập và sinh hoạt hằng ngày. Môn mĩ thuật trong trƣờng tiểu học, không phải là đào tạo ngƣời chuyên làm nghề mĩ thuật mà đào tạo ra những ngƣời biết thƣởng thức cái hay, cái đẹp, góp phần tạo dựng môi trƣờng thẩm mĩ cho xã hội. Qua quaù trình hoïc phaân moân mó thuaät giaùo duïc thaåm mó cho hoïc sinh qua caùc baøi raát cuï theå, taïo ñieàu kieän cho caùc em nhaän ra caùi ñeïp cuûa ñoái töôïng duø laø ñôn giaûn nhaát (caùi laù, caùi bình, ñöôøng dieàm…..) qua boá cuïc, ñöôøng neùt, hình maûng, hình khoái, maøu saéc vaø töông quan ñaäm nhaït. Coù theå nhöõng baøi ñaàu, hoaëc moät boä phaän hoïc sinh khoâng theå hieän ñöôïc ra baøi veõ cuûa mình, xong caùc em hieåu theá naøo laø ñeïp. Ñieàu ñoù raát quan troïng, bôûi caùc em seõ laø ngöôøi thöôûng thức, bieát nhaän ra caùi ñeïp, bieát phaân tích ñaùnh giaù vaø vaän duïng caùi ñeïp vaøo cuoäc soáng. Bieát thöôûng thöùc caùi hay, caùi ñeïp seõ thuùc ñaåy, taùc ñoäng ñeán nhöõng ngöôøi laøm ra caùi ñeïp, saùng taïo khoâng ngöøng ñeå coù nhöõng saûn phaåm ñeïp cho xaõ hoäi. Thông qua môn mó thuaät noùi chung, phaân moân vẽ trang trí noùi rieâng , các em ứng dụng vào thực tế, tự làm đẹp bản thân và làm đẹp cuộc sống. 6 Khi học tốt phân môn vẽ trang trí, sẽ cung cấp một số kiến thức cần thiết để học tốt hơn các phân môn khác nhƣ Toán, Địa….Qua học phân môn vẽ trang trí này giúp các em nhận biết đƣợc màu, biết pha màu và vẽ màu. Ngoài ra, trong quá trình học trang trí các em dần ý thức tôn trọng, giữ gìn vốn truyền thống văn hoá dân tộc. Trên những cơ sở đã nêu, tôi đã đề ra những giải pháp cho việc dạy và học. III Thực trạng và các mâu thuẩn: Qua thực tế dạy môn mĩ thuật ở trƣờng TH- THCS Mỹ Xƣơng, từ năm 2010 đến nay, tôi nhận thấy đa số học sinh chƣa đạt hiệu quả cao phân môn vẽ trang trí. Các em chƣa thực hành tốt bài tập về: sắp xếp hình mảng, chọn họa tiết, chọn màu và vẽ màu. Do đó các em cũng chƣa có khả năng “làm đẹp” trƣờng lớp, góc học tập ở nhà ….Mà mục tiêu của nghành là giáo dục toàn diện cho học sinh trong đó có giáo dục thẩm mĩ, góp phần trong giáo dục thẩm mĩ ở học sinh cấp THCS phải kể đến bộ môn mĩ thuật. Trƣớc khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm bản thân còn gặp một số khó khăn khi dạy phân môn vẽ trang trí nhƣ : 7 Một số học sinh chƣa chuẩn bị đầy đủ dung cụ học vẽ: bút chì, màu, giấy vẽ….. Hầu nhƣ học sinh chƣa nhận thấy tầm quan trọng khi học môn mĩ thuật, xem đây là một môn phụ nên các em chƣa chuẩn bị tốt dụng cụ học tập: giấy vẽ, bút chì, màu …., trƣờng học thì chƣa có phòng chức năng riêng, đồ dùng dạy học ở trên cấp về chƣa đầy đủ, và chƣa đáp ứng đầy đủ. Mặt khác còn một thực trạng nữa là mức độ tiếp thu của các em còn hạn chế trong khi thời lƣợng dành cho môn học này lại quá ít, cũng nhƣ thời gian rèn luyện thực hành còn hạn chế. Đối với sách giáo khoa đã gần gũi với cuộc sống phù hợp với cuộc sống hằng ngày và sát với nhu cầu hứng thú của các em, song qua các bài giảng và tiếp xúc với các em trong các tiết học thì tôi luôn nghĩ làm thế nào để việc dạy và học nâng cao hơn sáng tạo hơn, để học sinh vừa thích thú vừa hiểu bài, kết quả bài đạt chất lƣợng cao hơn . Bất cứ ngƣời giáo viên nào cũng rất mong muốn học mình hiểu bài một cách nhanh nhất, từ đó các em có thể vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế. Muốn đƣợc nhƣ vậy thì chúng ta cần phải đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, 8 sau cho mỗi tiết học các em điều hứng thú học và phát huy tính tích cực, sáng tạo và nhớ bài, hoàn thành bài tập tại lớp tốt. Thời gian tiết học còn hạn chế về việc thực hành. Đối với phân môn vẽ trang trí thì các em cần nắm đƣợc cách sắp xếp hình mảng, cách chọn họa tiết, chọn và vẽ màu…..do đó giáo viên phải chuẩn bị cung cấp kiến thức chính xác với nội dung bài học , đổi mới phƣơng pháp dạy và học phù hợp với từng đối tƣợng học sinh . Giáo viên thƣờng xuyên trao đổi kinh nghiệm với giáo viên trong tổ bộ môn, qua những tiết thao giảng hội giảng, để trao dồi kiến thức, kĩ năng nhằm nâng cao tay nghề . IV. CÁC BIỆN PHÁP CỤ THỂ: 3.1. Quá trình thực hiện giải pháp: Đầu năm học 2011-2012, tôi đã lâp kế hoạch tập trung đề ra phƣơng pháp nâng cao chất lƣợng phân môn vẽ trang trí ở các khối 6,7,8,9. 3.1.1. Các bước tiến hành thử nghiệm: Để chuẩn bị cho tiết dạy vẽ trang trí : +Vai trò của ngƣời giáo viên là phải biết vận dụng các hình thức dạy học mĩ thuật để giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. 9 +Trong giờ học trang trí cần phải: + Nghiên cứu nội dung bài, xác định vị trí, mục tiêu, chuẩn kiến thức và kỹ năng cần đạt để soạn giáo án có chất lƣợng. + Xaùc ñònh muïc tieâu baøi hoïc: _ Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa baøi hoïc laø vieäc laøm heát söùc caàn thieát ñoái vôùi giaùo vieân khi chuaån bò baøi daïy. Muïc tieâu xaùc ñònh chung chung khoâng cuï theå seõ laøm cho chuùng ta khoù ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Muïc tieâu caøng cuï theå thì seõ caøng thuaän lôïi trong vieäc ñaùnh giaù keát quaû. + Chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc : _ Chuaån bò ñoà duøng cuûa giaùo vieân laø tranh aûnh, tranh minh hoïa, maãu thaät, baøi veõ cuûa hoïc sinh khoùa tröôùc, tranh veõ moâ phoûng caùc böôùc tieán haønh baøi veõ... + Phải có nhiều tranh vẽ khác nhau về bố cục màu sắc để học sinh thấy đƣợc sự phong phú. + Gợi ý để học sinh suy nghĩ theâm bớt họa tiết chuyển cách sắp xếp tô màu hoặc đậm nhạt khác nhau . + Lựa chọn phƣơng pháp phù hợp với học sinh và nội dung bài. 10 Caùch toå chöùc ñaùnh giaù: toå chöùc cho hoïc sinh tham gia ñaùnh giaù baøi hoïc. Baøi hoïc ñöôïc daùn leân baûng, giaùo vieân yeâu caàu hoïc sinh nhaän xeùt keát quaû baøi hoïc cuûa mình vaø cuûa baïn döïa theo yeâu caàu cuûa giaùo vieân. Sau ñoù giaùo vieân ñöa ra yù kieán ñaùnh giaù nhaän xeùt keát quaû cuûa töøng hoïc sinh,caùch nhaän xeùt mang tính tích cöïc, khuyeán khích hoïc sinh coá gaéng cho baøi hoïc sau ñaït keát quaû toát hôn. Khoâng neân pheâ bình gay gắt laøm maát höùng thuù hoïc taäp cuûa hoïc sinh… Cuoái moãi baøi hoïc neân daën doø hoïc sinh laøm baøi taäp veà nhaø vaø chuaån bò cho baøi hoïc sau. Về học sinh: + Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ cho tiết học vẽ trang trí nhƣ: Vở vẽ, ( giấy vẽ), bút chì, tẩy, màu, thƣớc, compa… + Sƣu tầm, quan sát những bài mẫu đẹp trong sách báo( nếu có) Ngoài những chuẩn bị cụ thể trên, giáo viên cần trang bị cho mình và học sinh về kiến thức liên quan đến môn học. Ví duï: Ñeå hoïc sinh nhận biết chính xác về sắp xếp họa tiết, caàn chuaån bò moät soá tranh minh hoïa. 11 - Nhắc lại - Đối xứng 12 - Xen kẻ - Tự do 13 Bản thân giáo viên luôn tự rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, để có khả năng vẽ mẫu chính xác cho học sinh quan sát. Vì giáo viên dạy Mĩ thuật, có thể xem nhƣ “ dụng cụ trực quan” sinh động nhất. 3.1.2 Các phương pháp sử dụng: - Phƣơng pháp trực quan : Mó thuaät laø moân hoïc tröïc quan, ñoái töôïng cuûa moân mó thuaät thöôøng thì coù theå thaáy, sôø ñöôïc, coù hình, coù khoái , coù maøu saéc Daïy hoïc noùi chung vaø daïy mó thuaät noùi rieâng thöôøng daïy baèng tröïc quan bao giôø cuõng mang laïi hieäu quaû cao. Vôùi mó thuaät, taát caû caùc loaïi baøi hoïc ñeàu söû duïng ñoà duøng daïy hoïc. Bao goàm: nhöõng gì coù thöïc, nhö caùc ñoà vaät , hoa,…tranh aûnh , baøi veõ ……. Noùi ñeán phöông phaùp tröïc quan töùc laø ñeà caäp tôùi caùch daïy sao cho hoïc sinh thaáy ngay thaáy moät caùch roõ raøng, cuï theå ñeå caùc em hieåu nhanh hôn, nhôù laâu . Khi söû duïng phöông phaùp tröïc quan caàn löu yù: Phaân loaïi ñoà duøng phuø hôïp vôùi noäi dung baøi hoïc. Thí duï: ñoà duøng daïy hoïc ñeå giôùi thieäu khaùi nieäm hay ñeå laøm phong phuù noäi dung, ñeå gôïi yù suy nghó hay tìm toøi, saùng taïo( veà boá cuïc, hình veõ,…) 14 - Phƣơng pháp gợi mở: Thöôøng ñöôïc thöïc hieän khi daïy lyù thuyeát vaø höôùng daãn thöïc haønh, dùng câu hỏi kết hợp với việc chỉ ra trên đối tƣợng thực tế ( mẫu vẽ , hình minh họa…) - Phöông phaùp vấn ñaùp: Theo caùch hieåu thoâng thöôøng thì vaán hỏi, ñaùp laø trả lôøi. Vaán ñaùp laø hoûi vaø traû lôøi. Khi daïy hoïc giaùo vieân thöôøng neâu caâu hoûi cho hoïc sinh suy nghó vaø traû lôøi noäi dung baøi hoïc. Khi caâu ñöôïc ñaëc ra taát caû hoïc sinh phaûi suy nghó, phaûi tìm kieám löïa choïn caùch traû lôøi – löïa choïn noäi dung, ñieàu ñoù raát coù lôïi, bôûi noù gây cho caùc em thoùi quen suy nghó tröôùc. Qua caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh, giaùo vieân ñaõ phaàn naøo thaáy ñöôïc khaû naêng hoïc sinh, keát quaû baøi daïy, töø ñoù giaùo vieân cuûng coá, boå sung cho noäi dung ñaày ñuû vaø hoaøn chænh hôn. - Phöông phaùp quan saùt: quan saùt töø caùi chung ñeán caùi rieâng, töø toång theå ñeáùn chi tieát, töø bao quaùt ñeán phöùc taïp. Khi quan saùt caàn ñoái chieáu, so saùnh ñeå ruùt ra nhaän xeùt ñuùng, chuaån xaùc. - Phƣơng pháp làm mẫu: giáo viên vẽ mẫu trên bảng lớp - Phƣơng pháp “luyện tập - thực hành” : 15 Luyeän taäp ñeå cuûng coá kieán thöùc, trong giôø thöïc haønh giaùo vieân caàn . Quan saùt vaø phaùt hieän nhöõng thieáu soùt chung vaø boå sung, uoán naén kòp thôøi cho caû lôùp. . Chæ ra nhöõng gì chöa oån baøi veõ cuûa hoïc sinh gôïi yù ñeå hoïc sinh thaáy ñöôïc. - Phƣơng pháp trò chơi: học sinh đƣợc củng cố khắc sâu nội dung bài vừa học. Phöông phaùp naøy taïo höùng thuù, kích thích trí töôûng töôïng saùng taïo. VD: Trò chơi sắp xếp mảng hình, sắp xếp họa tiết…. * Trò chơi sắp xếp họa tiết áp dụng cho bài trang trí hình chữ nhật: 16 Đáp án: Coù theå keát hôïp troø chôi trong moät soá baøi hoïc nhaèm cuûng coá kiến thöùc hoaëc kyû naêng cho hoïc sinh. Coù theå toå chöùc troø chôi thi ñua giöõa caùc nhoùm. Troø chôi khoâng nhöõng kích thích tính hoïc taäp hoïc sinh maø coøn taïo moâi tröôøng hoïc taäp vui veû thaân aùi ñoaøn keát giöõa hoïc sinh vôùi hoïc sinh, giöõa giaùo vieân vôùi hoïc sinh . Toå chöùc troø chôi coù theå ôû ñaàu tieát hoïc ñeå gaây höùng thuù, daãn daét hoïc sinh vaøo tieát hoïc môùi, cuõng coù theå toå chöùc troø chôi vaøo giöõa tieát hoïc ñeå cuûng coá laïi phaàn höôùng daãn, hoaëc coù theå toå chöùc vaøo cuoái tieát hoïc ñeå cuûng coá laïi baøi daïy. 3.1.3 Biện pháp xử lý: 17 Do đặt thù của phân môn vẽ trang trí, cũng nhƣ các phân môn khác: Tiến hành bài vẽ từ đầu đến khi kết thúc phải qua quá trình quan sát, phân tích phán đoán, so sánh, khái quát…Để thực hiện đƣợc điều này, trong giờ học vẽ trang trí giáo viên và học sinh cần phải: + Giáo viên chuẩn bị nhiều bài mẫu khác nhau về cách chia mảng , cách sắp xếp, về màu sắc để học sinh thấy đƣợc sự phong phú, điều đó sẽ kích thích sự sáng tạo. +Hƣớng dẫn học sinh quan sát bài mẫu đồng thời đặt câu hỏi phân tích để các em suy nghĩ nhận xét. * Về vẻ đẹp của bài vẽ *Sự khác nhau của bài vẽ về màu sắc, hình mảng, sự sắp xếp họa tiết ,đậm nhạt …Ví dụ nhƣ bài vẽ nào đẹp ? tại sao? * Họa tiết nào chính họa tiết nào phụ ? Màu sắc của bài vẽ nhƣ thế nào ? các mảng đƣợc sắp xếp trong bài vẽ ? vv… *Từ đó giúp các em nhận ra có nhiều các trang trí và mỗi cách có một vẻ đẹp riêng . Ví dụ : Cách sắp xếp xen kẽ : 18 Cách sắp xếp nhắc lại: Cách sắp xếp tự do: Cách sắp xếp đối xứng: 19 - Đồ dùng dạy học ( bài mẫu) giúp học sinh quan sát, tƣ duy và hình dung đến những hình ảnh liên quan đến bài học. - Ngoài những bài vẽ mẫu, cần phải có mẫu thật, các bài vẽ trang trí đẹp của học sinh, hình minh họa các bƣớc tiến hành vẽ trang trí, giáo viên vẽ trực tiếp lên bảng các bƣớc tiến hành bài vẽ tranh trí. Ví dụ: Các bƣớc vẽ bài trang trí cái quạt : a. Tạo dáng - Vẽ hình dáng chung của đồ vật. - Kẽ trục và tìm mảng. 20