Tài liệu Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc trung học phổ thông ở trung tâm giáo dục thường xuyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ĐỖ ĐỨC TRỊ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ĐỖ ĐỨC TRỊ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục Mã số: 9 14 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG THÀNH HƢNG HÀ NỘI - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc trung học phổ thông tại trung tâm giáo dục thường xuyên” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu và các số liệu trong luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng, chƣa đƣợc công bố trong một công trình nào khác. Tác giả luận án Đỗ Đức Trị ii LỜI CẢM ƠN Luận án này được thực hiện tại Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Trung tâm giáo dục thường xuyên Yên Phong, Bắc Ninh. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Thành Hưng đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo - Bồi dưỡng thuộc Viện,các nhà khoa học đã tạo điều kiện mọi mặt để tác giả hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám đốc, các Phòng Ban văn phòng Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh; Chi bộ đảng, Ban Giám đốc và toàn thể cán bộ giáo viên, học viên Trung tâm giáo dục thường xuyên Yên Phong - Bắc Ninh, Ban Giám đốc và toàn thể cán bộ giáo viên, học viên Trung tâm giáo dục thường xuyên Kim Bôi- Hòa Bình; Lãnh đạo, cán bộ và giáo viên các Trung tâm mà NCS đã tổ chức nghiên cứu…đã tạo mọi điều kiện về vật chất, tinh thần để tác giả thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn quý Thầy giáo,Cô giáo, các nhà khoa học, gia đình, đồng nghiệp và tập thể lớp Nghiên cứu sinh Giáo dục học khóa 2011, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam đã quan tâm giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, cổ vũ và động viên tác giả hoàn thành luận án. Tác giả luận án Đỗ Đức Trị iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDH Giáo dục học GDTX Giáo dục thƣờng xuyên GV Giáo viên HS Học sinh HV Học viên KHGD Khoa học Giáo dục KNHT Kĩ năng học tập KNQLTGHT Kĩ năng quản lý thời gian học tập NCS Nghiên cứu sinh QLTGHT Quản lý thời gian học tập THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TLH Tâm lý học iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iii MỤC LỤC ........................................................................................................ iv DANH MỤC BẢNG SỐ .................................................................................. ix DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..................................................................... xi MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu........................................ 4 8. Luận điểm bảo vệ ...................................................................................... 7 9. Đóng góp mới của luận án ........................................................................ 7 10. Cấu trúc luận án ...................................................................................... 8 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN ...................................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................ 9 1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động học tập ............................................. 9 1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập ... 12 1.1.3. Nhận xét các công trình nghiên cứu về kỹ năng học tập và xác định các vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu của luận án .................... 18 v 1.2. Giáo dục thƣờng xuyên và trung tâm giáo dục thƣờng xuyên............. 20 1.2.1. Giáo dục thƣờng xuyên ................................................................. 20 1.2.2. Trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................................ 23 1.3. Hoạt động học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................................................................... 29 1.3.1. Hoạt động học tập ......................................................................... 29 1.3.2. Hoạt động học tập của học viên ở trung tâm GDTX .................... 31 1.3.3. Đặc điểm hoạt động học tập của học viênở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................................................................................... 34 1.4. Kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........ 36 1.4.1. Khái niệm kỹ năng, kỹ năng học tập, kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................................ 36 1.4.2. Vai trò của kỹ năng học tập trong việc nâng cao chất lƣợng dạy và học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................. 38 1.4.3. Phân loại kỹ năng học tập và kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................. 39 1.5. Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................................................................ 52 1.5.1. Khái niệm “rèn luyện” và “rèn luyện kỹ năng học tập” ............... 52 1.5.2. Vai trò và ý nghĩa của việc rèn luyện kỹ năng học tập ................. 52 1.5.3. Quy trình rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT trong quá trình dạy học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .................. 53 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................................... 56 1.6.1. Các yếu tố thuộc về học viên theo học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................................................................................... 56 1.6.2. Các yếu tố thuộc về môi trƣờng của Trung tâm và ngoài xã hội .. 57 vi Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 59 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG KỸ NĂNG HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN ....................................... 60 2.1. Hệ thống trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................................ 60 2.1.1. Vài nét về lịch sử hình thành và phát triển trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................................................................................... 60 2.1.2. Các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên trong phạm vi nghiên cứu của luận án ............................................................................................... 64 2.2. Khái quát về tổ chức khảo sát kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .... 76 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 76 2.2.2. Nội dung khảo sát.......................................................................... 76 2.2.3. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 76 2.2.4. Cách cho điểm và thang đánh giá ................................................. 77 2.2.5. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát ........................................ 78 2.3. Kết quả khảo sát kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc trung học phô thông ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên . 80 2.3.1. Kết quả khảo sát kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ...... 80 2.3.2. Kết quả khảo sát về rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ....................................... 85 2.3.3. Kết quả khảo sát về mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX .. 92 2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX ................. 96 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 99 vii Chƣơng 3: BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN BỔ TÚC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN ............................................................................. 100 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .................................... 100 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................. 100 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp .............................................. 100 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa................................................ 100 3.2. Biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................................. 101 3.2.1. Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho cán bộ, học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ..................................................................................................... 101 3.2.2. Hoàn thiện quy trình rèn luyện kỹ năng học tập và vận dụng linh hoạt vào việc rèn luyện các kỹ năng học tập cụ thể .............................. 105 3.2.3. Biên soạn tài liệu rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ..................................................................................................... 110 3.2.4. Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập theo hƣớng tăng cƣờng tự rèn luyện của ngƣời học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .................... 114 3.2.5. Sử dụng đa dạng và phối hợp linh hoạt các hình thức tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ................................ 117 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT tại trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .......................... 121 3.4. Tổ chức thực nghiệm rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................... 123 3.4.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................ 123 3.4.2. Cơ sở khoa học lựa chọn biện pháp thực nghiệm ....................... 124 3.4.3. Giả thuyết thực nghiệm ............................................................... 125 viii 3.4.4. Các giai đoạn (quy trình) thực nghiệm ....................................... 125 3.4.5. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả thực nghiệm ........................ 126 3.4.6. Mẫu và địa bàn thực nghiệm ....................................................... 128 3.4.7. Phƣơng pháp đánh giá thực nghiệm............................................ 128 3.4.8. Kết quả thực nghiệm ................................................................... 129 3.4.9. Kết luận thực nghiệm .................................................................. 142 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 143 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 144 1. Kết luận ................................................................................................. 144 2. Khuyến nghị .......................................................................................... 146 2.1. Với Trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .......................................... 146 2.2. Với học viên ................................................................................... 147 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 148 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ........................ 157 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 158 ix DANH MỤC BẢNG SỐ Bảng 1.1. Sự khác biệt giữa triết lý giáo dục trong giáo dục thƣờng xuyên và giáo dục cho số ít ngƣời ............................................................................. 34 Bảng 1.2. Bảng so sánh sự khác nhau giữa học tập ở giáo dục thƣờng xuyên và giáo dục chính quy ..................................................................................... 35 Bảng 1.3. Quy trình rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................................................... 54 Bảng 2.1. Số liệu thống kê Giáo dục thƣờng xuyên ở Việt Nam ................... 63 Bảng 2.2. Mẫu khảo sát thực trạng rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên .......................................... 78 Bảng 2.3. Đánh giá tầm quan trọng của rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT trong việc nâng hiệu quả học tập và đào tạo ở TTGDTX . 80 Bảng 2.4. Thực trạng mức độ đạt đƣợc kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ............................................................................................................... 82 Bảng 2.5. Thực trạng mức độ phù hợp của việc rèn luyện kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT ............................................................................... 85 Bảng 2.6. Thực trạng mức độ thực hiện các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........ 87 Bảng 2.7. Đánh giá khó khăn trong công tác rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................... 90 Bảng 2.8. Ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về học viên đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX ......................... 92 Bảng 2.9. Ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về môi trƣờng đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm GDTX ......................... 93 Bảng 3.1. Chuẩn đánh giá thực nghiệm ........................................................ 128 Bảng 3.2. Mẫu thực nghiệm .......................................................................... 128 Bảng 3.3. Kết quả đo sự biến đổi của kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên trƣớc thực nghiệm........................................................................... 130 x Bảng 3.4. Kết quả đo sự thay đổi ý thức học tập của học viên trƣớc thực nghiệm ........................................................................................................... 132 Bảng 3.5. Kết quả học tập môn Văn và Toán của học viên trƣớc thực nghiệm ........................................................................................................... 134 Bảng 3.6. Kết quả đo sự biến đổi của kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên sau thực nghiệm .............................................................................. 136 Bảng 3.7. Kết quả đo sự thay đổi ý thức học tập của học viên sau thực nghiệm ........................................................................................................... 138 Bảng 3.8. Kết quả học tập môn Văn và Toán của học viên sau thực nghiệm140 xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các loại kỹ năng học tập của học viên bổ túc trung học phổ thông ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................................................... 41 Biểu đồ 2.1. Phân bố mẫu khảo sát ................................................................. 80 Biểu đồ 2.2. Mức độ đánh giá tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ..................................... 82 Biểu đồ 2.3. Mức độ đạt đƣợc kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ............................................................................................ 84 Biểu đồ 2.3. Mức độ thực hiện các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ........................... 89 Biểu đồ 2.4. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về học viên đến rèn luyện kỹ năng học tập ..................................................................................... 93 Biểu đồ 2.5. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ..................... 95 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ................................ 123 Biểu đồ 3.1. Kết quả đo sự biến đổi của kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên trƣớc thực nghiệm........................................................................... 131 Biểu đồ 3.2. Kết quả đo sự thay đổi ý thức học tập của học viên trƣớc thực nghiệm ........................................................................................................... 133 Biểu đồ 3.3. Kết quả học tập môn Văn của học viên trƣớc thực nghiệm ..... 135 Biểu đồ 3.4. Kết quả học tập môn Toán của học viên trƣớc thực nghiệm ... 135 Biểu đồ 3.5. Kết quả đo sự biến đổi của kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên sau thực nghiệm .............................................................................. 137 Biểu đồ 3.6. Kết quả đo sự thay đổi ý thức học tập của học viên sau thực nghiệm ........................................................................................................... 139 Biểu đồ 3.7. Kết quả học tập môn Văn của học viên sau thực nghiệm ........ 141 Biểu đồ 3.8. Kết quả học tập môn Toán của học viên sau thực nghiệm....... 141 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Hoạt động dạy học trong các cơ sở giáo dục phổ thông, trung tâm giáo dục thƣờng xuyên, dạy học bao gồm 2 hoạt động song hành và có quan hệ chặt chẽ, tƣơng hỗ với nhau - đó là hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, mục đích hƣớng đến giúp ngƣời học lĩnh hội đƣợc kiến thức. Nhƣ vậy, cả dạy và học đƣợc tổ chức đều hƣớng đến ngƣời học, tạo ra sự biến đổi ở ngƣời học và ngƣời học sẽ tự quyết định chất lƣợng học tập của mình. Đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục lấy ngƣời học làm trung tâm, tổ chức dạy học là giáo viên tổ chức và học sinh sẽ hoạt động để lĩnh hội kiến thức. Chất lƣợng của ngƣời học đến đâu, phụ thuộc vào ngƣời học, mà trƣớc hết và quyết định trực tiếp là kỹ năng học tập của ngƣời học. Kỹ năng học tập giúp cho ngƣời học tiếp thu tri thức và đặc biệt là kỹ năng tự học của ngƣời học sẽ giúp cho ngƣời học học tập suốt đời, học tập độc lập để tiếp thu kiến thức. Vì vậy, về mặt lý luận hình thành và phát triển kỹ năng học tập cho ngƣời học là vô cùng cần thiết và quan trọng trong cuộc đời của mỗi con ngƣời, đặc biệt là lứa tuổi học sinh sinh viên đang theo học tại các cơ sở giáo dục. 1.2. Hiện nay, học viên bổ túc THPT tại các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên có nhiều khó khăn hơn trong học tập so với học sinh ở các trƣờng THPT, các em là học sinh đã tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) có độ tuổi của học sinh THPT và các độ tuổi lớn hơn, trung tâm giáo dục thƣờng xuyên tuyển tất cả các học sinh không dự thi hoặc các học sinh thi không đỗ vào các trƣờng THPT quốc lập hay những ngƣời lớn tuổi đang tham gia lao động, bởi thế hầu nhƣ các em chƣa đƣợc tuyển chọn về học lực và thậm chí cả hạnh kiểm. Chất lƣợng đầu vào của học viên rất thấp và không đồng đều, đa phần các em chỉ xếp loại học lực trung bình, trong đó còn khá nhiều học viên vốn lƣời học thiếu động cơ và cách học tập, ý thức chƣa cao, chủ yếu chỉ đƣợc xếp 2 loại đạo đức trung bình-khá.. những thiếu sót này có thể đƣợc bù đắp phần nào nếu giáo viên có những biện pháp dạy học và khuyến khích phù hợp với điều kiện học tập ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên cho học viên và đặc biệt nếu trang bị cho các em có đƣợc kỹ năng học tập hiệu quả thì chính các em sẽ khắc phục đƣợc rất nhiều các điểm yếu mà các em đang vấp phải trong hoạt động học tập tại các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 1.3. Trong lĩnh vực giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về kỹ năng học tập, rèn luyện kỹ năng học tập nhƣng tập trung nhiều vào loại ngƣời học đang theo học tại các trƣờng phổ thông, đại học và cao đẳng thuộc các lĩnh vực ngành nghề khác nhau, các môn học khác nhau, nhƣ toán, văn... Các nghiên cứu về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho loại hình ngƣời học đặc biệt là học sinh bổ túc THPT đang theo học tại các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên trong cả nƣớc thì còn rất mỏng, rất ít đƣợc nghiên cứu. Thực tế các nghiên cứu thực tiễn lại rất cần thiết về vấn đề này để nâng cao chất lƣợng học tập, chất lƣợng dạy học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. Đặc biệt tạo ra cho ngƣời học có thể bƣớc vào cuộc sống và học tập suốt đời. Vì các lý do trên, đề tài “Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc trung học phổ thông tại Trung tâm giáo dục thường xuyên” đã xác định đƣợc điểm mới và có giá trị thực tiễn. Nghiên cứu của luận án sẽ nhằm mục đích nâng cao chất lƣợng dạy và học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên nhằm nâng cao chất lƣợng học tập và kết quả học tập của học viên. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 4. Giả thuyết khoa học Kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên chỉ đƣợc hình thành phát triển thông qua quá trình rèn luyện và hoạt động của học viên trong môi trƣờng sƣ phạm dƣới tác động tích cực của giáo viên. Hiện nay kỹ năng học tập của học viên bổ túc trung học phổ thông ở các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên các huyện còn thấp, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu học tập của học viên. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập phù hợp với loại hình học tập ở trung tâm, phù hợp với học viên: Cung cấp tri thức về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho cán bộ, giáo viên và học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên; Hoàn thiện quy trình rèn luyện kỹ năng học tập và vận dụng linh hoạt quy trình vào rèn luyện các kỹ năng học tập cụ thể; Biên soạn tài liệu về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT; Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập theo hƣớng tăng cƣờng tự rèn luyện kỹ năng học tập của học viên; Sử dụng đa dạng các hình thức rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên thì sẽ nâng cao đƣợc kỹ năng học tập cho học viên và chất lƣợng học tập ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 5.2. Đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 4 5.3. Tổ chức thực nghiệm khoa học khẳng định hiệu quả của biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 6. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài luận án chỉ giới hạn nghiên cứu các kỹ năng học tập chung: Kỹ năng xác định mục tiêu, nội dung học tập; Kỹ năng nghe và ghi chép bài giảng trên lớp; Kỹ năng đọc/hiểu tài liệu học tập; Kỹ năng trình bày vấn đề trong học tập; Kỹ năng làm bài tập và bài kiểm tra trong học tập; Kỹ năng giao tiếp với giáo viên, bạn bè với mục đích học tập; Kỹ năng quản lý thời gian trong học tập; Kỹ năng khắc phục khó khăn cản trở hoạt động học tập của cá nhân. - Luận án giới hạn nghiên cứu thực nghiệm rèn luyện kỹ năng quản lý thời gian học tập của học viên. - Địa bàn khảo sát đƣợc giới hạn ở các Trung tâm giáo dục thƣờng xuyên cấp huyện thuộc hai tỉnh Bắc Ninh và Hòa Bình. - Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm đƣợc thực hiện tại Trung tâm giáo dục thƣờng xuyên Yên Phong, Bắc Ninh và trung tâm giáo dục thƣờng xuyên Kim Bôi, Hòa Bình. 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận - Tiếp cận hệ thống: Vận dụng tiếp cận hệ thống, xem quá trình rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên là một bộ phận hợp thành của quá trình dạy học trong nhà trƣờng. Vì vậy, cần nghiên cứu quá trình này trong mối liên hệ với các bộ phận, các yếu tố khác của quá trình dạy học, đồng thời tính đến các điều kiện khách quan và chủ quan. Hiệu quả rèn luyện kỹ năng học tập chịu ảnh hƣởng của các yếu tố của quá trình dạy học và có ảnh hƣởng đến nâng cao hiệu quả dạy học. 5 - Tiếp cận phức hợp: Là hệ phƣơng pháp áp dụng vào việc nghiên cứu một đối tƣợng dựa trên nhiều lý thuyết khác nhau. Nghiên cứu rèn luyện kỹ năng học tập, sẽ sử dụng các thành tựu của nhiều khoa học có liên quan làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên, nhƣ: tâm lý học, giáo dục học, sinh lý học... đặc biệt là tâm lý học để giải thích và là cơ sở khoa học cho việc khảo sát kỹ năng học tập của học viên, từ đó xây dựng các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. - Tiếp cận hoạt động: Là sự vận dụng lý thuyết hoạt động vào việc nghiên cứu đối tƣợng đang đƣợc xem xét. Với quan điểm đó, thực chất của việc rèn luyện kỹ năng là rèn luyện khả năng triển khai hành động phù hợp với mục đích và logic của nó. Muốn tổ chức quá trình rèn luyện một kỹ năng học tập nào đó có hiệu quả phải phân tích bản chất và cấu trúc của kỹnăng, chỉ ra thành phần cấu trúc của chúng trên cơ sở xác định biện pháp rèn luyện kỹ năng một cách phù hợp. Rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên bằng các hoạt động cụ thể của học viên và của Trung tâm. 7.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài luận án sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu khoa học: 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, khái quát... các tài liệu lý luận trong và ngoài nƣớc để xây dựng cơ sở lý luận về kỹ năng học tập, kỹ năng học tập của học viên bổ túc THPT, rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 7.2.2. Phương pháp quan sát: Tổ chức quan sát các giờ học của học viên, các giờ rèn luyện kỹ năng học tập theo quy trình rèn luyện kỹ năng học tập để thu thập các thông tin về hoạt động học tập, rèn luyện kỹ năng học tập. 6 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu: Thiết kế mẫu phiếu điều tra (bản hỏi) nhằm mục đích điều tra thực trạng kỹ năng học tập của học viên bổ túc trung học phổ thông, rèn luyện kỹ năng học tập và các yếu tố ảnh hƣởng đến kỹ năng học tập cho học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý trung tâm giáo dục thƣờng xuyên, giáo viên và học viên ở trung tâm về các vấn đề thực trạng kỹ năng học tập hiện có; thực trạng rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên ở trung tâm, các yếu tố ảnh hƣởng ... để có các số liệu thực tiễn, từ đó định hƣớng cho việc đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Quá trình nghiên cứu rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên dựa trên cơ sở lý luận đặc biệt là sự tổng kết kinh nghiệm đi trƣớc về rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên ở các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên trên cả nƣớc. Các kinh nghiệm đó đƣợc tổng kết trong báo cáo tổng kết của trung tâm, trong các báo cáo khoa học tham gia các hội thảo khoa học về giáo dục thƣờng xuyên trong cả nƣớc. 7.2.6. Phương pháp chuyên gia: Sử dụng các chuyên gia có kinh nghiệm trong công tác giáo dục thƣờng xuyên, đánh giá các vấn đề nghiên cứu, đặc biệt là xin ý kiến chuyên gia về mức độ khả thi của quy trình rèn luyện kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên . 7.2.7. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm dƣới hình thức song hành bao gồm nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm để khẳng định hiệu quả các biện pháp rèn luyện cho học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 7.2.8. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng các công thức toán thống kê, nhƣ số trung vị, số trung bình cộng, hệ số tƣơng quan thứ bậc Spiecman, Pearson... để định lƣợng kết quả nghiên cứu 7 xử lý số liệu, lập lên các bảng số biểu đồ của luận án. Trên cơ sở đó rút ra các nhận xét khoa học mang tính khái quát về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. 8. Luận điểm bảo vệ - Kỹ năng học tập có vai trò quyết định trong việc nâng cao chất lƣợng hoạt động học tập của học viên, hoạt động dạy học ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. Kỹ năng học tập của học viên bổ túc trung học phổ thông ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên có đặc thù riêng và ở mức độ thấp, ảnh hƣởng đến kết quả học tập của học viên đang theo học ở trung tâm. - Tổ chức rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên ở các trung tâm giáo dục thƣờng xuyên cấp huyện đƣợc nghiên cứu còn mang tính chất kinh nghiệm, chƣa đảm bảo theo quy trình khoa học từ đó hạn chế mức độ kỹ năng học tập của học viên. - Bằng các biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập theo quy trình khoa học phù hợp với học viên, với điều kiện của trung tâm, nhấn mạnh đến vai trò của học viên trong quá trình rèn luyện... sẽ nâng cao đƣợc trình độ kỹ năng học tập và hiệu quả hoạt động học tập của học viên. 9. Đóng góp mới của luận án - Làm rõ cơ sở lý luận về kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên. - Phát hiện và đánh giá đúng thực trạng kỹ năng học tập và rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT trung tâm giáo dục thƣờng xuyên; các yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng học tập của học viên ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên cấp huyện. - Đề xuất và khẳng định hiệu quả của biện pháp rèn luyện kỹ năng học tập cho học viên bổ túc THPT ở trung tâm giáo dục thƣờng xuyên: cung cấp