Tài liệu Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại ngân hàng tmcp đại dương cn quy nhơn tỉnh bình định.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN LƯU NAM QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI DƯƠNG - CN QUY NHƠN - TỈNH BÌNH ĐỊNH Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG Đà Nẵng - Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Lưu Nam MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 2 5. Cấu trúc của luận văn .................................................................................. 2 6. Tổng quan tài liệu ...................................................................................... 3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 8 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG .......................................... 8 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của tài trợ ngoại thương...................... 8 1.1.2. Phân loại tài trợ ngoại thương ............................................................. 11 1.1.3. Các hình thức tài trợ ngoại thương ..................................................... 12 1.1.4. Rủi ro trong tài trợ ngoại thương ........................................................ 16 1.1.5. Các chỉ tiêu phản ánh rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương ..... 25 1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG ............................................................................................................. 26 1.2.1. Khái niệm.............................................................................................. 26 1.2.2. Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương .......................... 26 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG ..................................................... 42 1.3.1. Nhân tố khách quan............................................................................. 42 1.3.2. Nhân tố chủ quan ................................................................................ 45 1.4. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CITIGROUP INC. MỸ TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG 45 1.4.1. Công tác quản trị rủi ro của Citigroup trong hoạt động tài trợ ngoại thương ........................................................................................................... 46 1.4.2.Những bài học rút ra cho Ngân hàng TMCP Đại Dương .................... 46 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI DƯƠNG – CHI NHÁNH QUY NHƠN ................................................................................ 47 2.1. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA OCEANBANK QUY NHƠN................................................................................................................... 47 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Đại Dương....... 47 2.1.2. Tình hình hoạt động của Oceanbank Quy Nhơn................................... 51 2.2. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI OCEANBANK QUY NHƠN................................................................................ 57 2.2.1. Hoạt động tài trợ ngoại thương ............................................................... 57 2.2.2. Rủi ro tín dụng và nợ xấu ...................................................................... 59 2.3. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI DƯƠNG – CHI NHÁNH QUY NHƠN ......................................................................................................... 60 2.3.1. Nhận diện rủi ro trong tài trợ ngoại thương tại Oceanbank Quy Nhơn ..... 60 2.3.2. Đo lường rủi ro trong tài trợ ngoại thương .............................................. 62 2.3.3. Kiểm soát rủi ro trong tài trợ ngoại thương ............................................. 68 2.3.4. Tài trợ rủi ro .......................................................................................... 75 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG .................................................................................... 78 2.4.1. Kết quả đạt được.................................................................................... 78 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế............................................................ 78 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI OCEANBANK QUY NHƠN ........................................................................................................ 83 3.1. ĐỊNH HƯỚNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI DƯƠNG – CHI NHÁNH QUY NHƠN ......................................................................................................... 83 3.1.1. Định hướng hoạt động của Oceanbank ................................................... 83 3.1.2. Dự báo xu hướng phát triển và nhu cầu tài trợ ngoại thương.................... 84 3.1.3. Định hướng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương ............... 85 3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI DƯƠNG – CHI NHÁNH QUY NHƠN .............................................................. 85 3.2.1. Tăng cường công tác nhận diện rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương ........................................................................................................... 85 3.2.2. Tăng cường công tác đo lường rủi ro trong tài trợ ngoại thương thông quan việc hoàn thiện hệ thống chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng .................................................................................................... 89 3.2.3. Tăng cường công tác kiểm soát rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương ........................................................................................................... 93 3.2.4. Tăng cường công tác tài trợ rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương ........................................................................................................... 95 3.2.5. Giải pháp nâng cao chất lượng nhân sự .............................................. 95 3.2.6. Giải pháp hạn chế rủi ro quốc gia, rủi ro chính trị, pháp lý ................ 96 3.2.7. Giải pháp hạn chế rủi ro do các đối tác ............................................... 97 3.2.8. Giải pháp về công nghệ thông tin trong hoạt động tài trợ ngoại thương ......................................................................................................... 101 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 102 3.3.1. Đối với Chính phủ............................................................................. 102 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước ........................................................... 103 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO) DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt CIC Diễn giải Credit information center: Trung tâm Thông tin tín dụng – Ngân hàng Nhà nước Việt nam CBTD Cán bộ tín dụng CRM Customer relationship managemant: phần mềm Quản lý quan hệ khách hàng DN Doanh nghiệp ICC International chamber of commerce: Phòng thương mại quốc tế ISBP International Standard Banking Practice (for the Examination of Documents under Documentary Credits subject to UCP): tập quán ngân hàng theo tiêu chuẩn quốc tế áp dụng cho việc kiểm tra chứng từ trong phương thức TDCT L/C Letter of credit: thư tín dụng NHĐL Ngân hàng đại lý NHPH Ngân hàng phát hành NHTB Ngân hàng thông báo NHTM Ngân hàng thương mại NK Nhập khẩu NXB Nhà xuất bản Oceanbank Ngân hàng TMCP Đại Dương RRTD Rủi ro tín dụng SWIFT Society worldwide interbank and financial telecommunication: hệ thống điện tử liên ngân hàng toàn cầu TDCT Tín dụng chứng từ TSBĐ Tài sản bảo đảm TTQT Thanh toán quốc tế UCP Uniform custom and practice for documentary credit: quy tắc thực hành thống nhất về TDCT USD Đồng đô la Mỹ XK Xuất khẩu XNK Xuất nhập khẩu DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang 2.1 Tình hình huy động của Oceanbank Quy Nhơn 55 2.2 Tình hình cấp tín dụng của Oceanbank Quy Nhơn 56 2.3 Tình hình kết quả kinh doanh của Oceanbank Quy Nhơn 57 2.4 Tình hình cấp tín dụng xuất nhập khẩu của Oceanbank Quy 58 Nhơn 2.5 Tình hình xếp loại khách hàng được tài trợ ngoại thương tại 67 Oceanbank Quy Nhơn 2.6 Tình hình tiếp nhận tài trợ ngoại thương theo lĩnh vực kinh 74 doanh của Oceanbank Quy Nhơn 2.7 Tình hình thực hiện theo Quyết định 780/QĐ-NHNN tại Ngân hàng TMCP Đại Dương – Chi nhánh Quy Nhơn 77 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Số hiệu Tên sơ đồ, biểu đồ Trang 2.1 Sơ đồ tổ chức hoạt động của Oceanbank Quy Nhơn 52 2.1 Tình hình huy động của Oceanbank Quy Nhơn 55 2.2 Tình hình cấp tín dụng của Oceanbank Quy Nhơn 56 2.3 Tình hình cấp tín dụng xuất nhập khẩu của Oceanbank Quy 59 Nhơn 2.4 Tình hình trích lập dự phòng chung của Oceanbank Quy Nhơn 77 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong điều kiện hội nhập quốc tế và thương mại toàn cầu như hiện nay, bất cứ quốc gia nào muốn phát triển kinh tế không chỉ dựa vào sản xuất trong nước mà còn giao dịch quan hệ với nước khác. Do yêu cầu phát triển kinh tế mà phát sinh nhu cầu trao đổi giao dịch hàng hóa giữa các nước với nhau, hay nói cách khác, hoạt động xuất nhập khẩu là yêu cầu khách quan trong nền kinh tế ngày càng trở nên phổ biến và mở rộng không ngừng. Cùng với những lợi ích mang lại từ giao thương quốc tế thì sự cạnh tranh gay gắt trên một thị trường rộng lớn đòi hỏi các nhà XNK phải tìm kiếm một sự hỗ trợ rất lớn về mặt tài chính cũng như về mặt kỹ thuật từ các NHTM để đảm bảo hạn chế rủi ro phát sinh và đủ khả năng để tiến hành một thương vụ quốc tế được an toàn bởi vì hoạt động XNK luôn ẩn chứa các nguy cơ dẫn đến rủi ro và thất bại. Sự ra đời của tài trợ ngoại thương là một yêu cầu tất yếu khách quan, gắn liền với các quan hệ mua bán ngoại thương giữa các nước với nhau. Với xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế khu vực và thế giới, cùng với những gì diễn ra trên thị trường Việt Nam trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế khắp toàn cầu của năm 2010 cho đến nay vẫn chưa có dấu hiệu hồi phục, cho thấy vấn đề thanh toán quốc tế và rủi ro trong tài trợ ngoại thương tại các ngân hàng nói chung và Ngân hàng TMCP Đại Dương (Oceanbank) nói riêng có ý nghĩa cấp bách cả lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở vận dụng những lý thuyết đã học trong chương trình đào tạo bậc cao học - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng vào điều kiện Việt Nam, Luận văn này bàn về "Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương – Chi nhánh Quy Nhơn”. 2 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý thuyết và thực tiễn về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương của NHTM. Đánh giá hiện trạng năng lực quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. Đề xuất giải pháp góp phần nâng cao năng lực quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương trong hệ thống Oceanbank. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động tài trợ ngoại thương và quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương của ngân hàng thương mại. Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động tài trợ ngoại thương và quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. Số liệu sử dụng: Tháng 12/2011 đến 31/3/2013. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp luận biện chứng kết hợp với phương pháp nghiên cứu phân tích – tổng hợp, mô tả - giải thích, so sánh – đối chiếu… Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài Luận văn làm sáng tỏ vị trí và vai trò của hoạt động tài trợ ngoại thương trong nền kinh tế, các rủi ro thường gặp trong hoạt động tài trợ ngoại thương. Căn cứ vào những tổng hợp rủi ro, cơ sở lý luận đã xây dựng và thực tiễn nghiên cứu, từ đó tiến hành nhận biết, phân tích những nguyên nhân rủi ro và kiến nghị giải pháp quản trị rủi ro phù hợp với thực tế, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắt, thông lệ quốc tế và quy định của pháp luật, góp phần nâng cao chất lượng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Oceanbank Quy Nhơn. 5. Cấu trúc của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục các 3 bảng, sơ đồ, biểu đồ,…. Kết cấu Luận văn gồm ba chương: Chương 1: Tổng quan về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương của NHTM. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. Chương 3: Các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. 6. Tổng quan tài liệu Trong nền kinh tế mở, các doanh nghiệp luôn phải đối đầu với sự cạnh tranh gay gắt. Họ không chỉ phải cạnh tranh với các nhà sản xuất trong nước mà còn phải cạnh tranh với các đối thủ nước ngoài. Để chiến thắng trong cạnh tranh, ngoài việc cần thiết phải có sự hỗ trợ của Nhà nước như sự ưu đãi về thuế, sự điều chỉnh tỉ giá hối đoái phù hợp... các doanh nghiệp còn cần phải có một tiềm lực tài chính mạnh để thực hiện các hoạt động như: đổi mới dây chuyền công nghệ, mua sắm máy móc hiện đại, thu mua nguyên vật liệu, cải tiến nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành... song trên thực tế, do khả năng tài chính có hạn nên hầu hết các doanh nghiệp đều cần có sự hỗ trợ từ bên ngoài. Nhu cầu tài trợ cho hoạt động XNK nảy sinh từ những đòi hỏi đó và nó gắn liền với các giai đoạn của hoạt động này. Rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương là một dạng rủi ro trong hoạt động của NHTM. Đó là những biến cố bất thường, không mong đợi xảy ra, dẫn đến tổn thất cho ngân hàng. Trong nền kinh tế thị trường, với xu hướng toàn cầu hoá ngày càng rõ rệt và quan hệ thương mại quốc tế ngày càng được mở rộng thì hoạt động XNK cũng đồng thời cũng phát triển với quy mô ngày càng lớn. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy lợi thế của các quốc gia trong quan hệ kinh tế đối ngoại với các quốc gia khác. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng của hoạt động XNK thì vai trò của ngân hàng trong việc hỗ trợ cho các doanh 4 nghiệp trong hoạt động XNK ngày càng lớn, và cũng do vậy những rủi ro với các ngân hàng cũng ngày càng lớn hơn. Những rủi ro tài trợ ngoại thương là rất đa dạng và khó quản lý. Bởi vì khác với hoạt động tín dụng thông thường, hoạt động tài trợ ngoại thương chịu tác động của nhiều yếu tố ngẫu nhiên, bất ngờ khó nắm bắt như: tình hình kinh tế, chính trị trên thế giới, các cuộc khủng hoảng kinh tế, chính trị ảnh hưởng rất lớn đến các quan hệ kinh tế đối ngoại, tác động trực tiếp đến tâm lý, nhu cầu cũng như nguồn cung cấp các mặt hàng NK. Bên cạnh đó, các yếu tố liên quan đến tỷ giá, yếu tố thời vụ cũng ảnh hưởng đến giá trị hàng hoá XNK, qua đó tác động xấu đến hoạt động của doanh nghiệp và ảnh hưởng đến lợi ích của ngân hàng, dẫn tới tổn thất cho ngân hàng và nền kinh tế. Như chúng ta đã biết, trong quan hệ XNK thường luôn có một phía đối tác nước ngoài, và như vậy, các doanh nghiệp kinh doanh XNK trong nước cũng như ngân hàng tài trợ rất khó nắm bắt được tất cả các thông tin cần thiết về đối tác một cách chính xác. Do đó, khi rủi ro xảy ra thì tổn thất không thể tránh khỏi đối với doanh nghiệp cũng như ngân hàng. Mặc dù, về nguyên tắc trong hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng và đơn vị được tài trợ luôn có những điều khoản quy định rõ ràng quyền hạn của ngân hàng cũng như trách nhiệm của doanh nghiệp, các điều khoản này nhằm đảm bảo khả năng trả nợ của doanh nghiệp và sử dụng vốn đúng mục đích, có hiệu quả. Đồng thời đơn vị được tài trợ cũng luôn phải có tài sản thế chấp đảm bảo khoản vay. Tuy nhiên, những tài sản thế chấp này lại chính là lô hàng đó, thậm chí, ngay cả khi hợp đồng XNK hàng hoá của doanh nghiệp là hoàn hảo và doanh nghiệp thực hiện hợp đồng một cách suôn sẻ thì rủi ro vẫn có thể xảy ra do sự vi phạm các điều khoản trong hợp đồng tín dụng, ngay cả khi các đơn vị được tài trợ hoàn toàn có khả năng thực hiện các cam kết đó. Xét một cách tổng thể, ta có thể thấy rằng, rủi ro trong tài trợ ngoại thương cũng giống như của tín dụng ngân hàng nói chung nó luôn là một yếu tố bất lợi, tiềm ẩn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, với hậu quả không thể lường trước 5 được. Vì vậy, đòi hỏi các ngân hàng phải tìm ra biện pháp phòng ngừa, hạn chế tối đa rủi ro và thiệt hại có thể xảy ra. Muốn vậy các ngân hàng phải thực hiện có hiệu quả trong việc tìm hiểu thông tin về đối tác, về thị trường, về dự báo và đưa ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro. Các biện pháp phải được thiết lập một cách đồng bộ và phải được thực hiện một cách nghiêm túc và có sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng chuyên trách. Có như vậy mới có thể thực hiện tốt được công tác phòng ngừa rủi ro, hạn chế tối đa tổn thất, thúc đẩy sự phát triển của hoạt động XNK nhằm tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước, đổi mới công nghệ, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Tác giả đã tham khảo một số luận văn cao học kinh tế đã được bảo vệ thành công có liên quan đến hoạt động tín dụng XNK như: Nguyễn Thị Hữu Duyên (2011), Phát triển tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn, Luận văn Thạc sỹ Quản trị kinh doanh, trường Đại học Đà Nẵng. Đinh Thị Hoàng Yến (2012), Giải pháp phát triển cho vay xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Chi nhánh Hải Châu, Luận văn Thạc sỹ Quản trị kinh doanh, trường Đại học Đà Nẵng. Hoàng Văn Tuấn (2012), Mở rộng hoạt động cho vay xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Techcombank Chi nhánh Khánh Hòa, Luận văn Thạc sỹ Quản trị kinh doanh, trường Đại học Đà Nẵng. Những đề tài trên các tác giả đã sử dụng phương pháp chủ yếu là phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, đánh giá các kết quả số liệu thống kê hiện tại và trong quá khứ từ đó rút ra những ưu nhược điểm, đánh giá những mặt đã đạt được, những tồn tại của đối tượng nghiên cứu trong hoạt động tín dụng XNK làm cơ sở đưa ra tiến trình và các giải pháp nhằm phát triển hoạt động cho vay XNK tốt hơn. Với đề tài “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương – Chi nhánh Quy Nhơn”, đây là một đề tài 6 hoàn toàn mới và đối tượng nghiên cứu này chưa từng được nghiên cứu trước đây. Được sự tư vấn và hướng dẫn của Giảng viên hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Thị Thu Hương, tác giả đã chọn đề tài này để nghiên cứu cho luận văn Thạc sỹ Quản trị kinh doanh - Chuyên ngành Quản trị kinh doanh của mình. Để thực hiện nghiên cứu này, tác giả đã tham khảo và trích dẫn từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau: các luận văn đã nghiên cứu trước đó, các sách tham khảo, các giáo trình hiện đang được giảng dạy tại các trường đại học kinh tế trong nước có liên quan đến đối tượng nghiên cứu. Trong chương 1, Tổng quan về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương của NHTM. Để phục vụ cho nội dung này, tác giả đã chọn lọc và trích dẫn từ các sách tham khảo, các giáo trình của một số tác giả như: PGS. TS Nguyễn Đăng Dờn 2009), Thanh toán quốc tế, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia, TP.HCM; TS. Nguyễn Minh Kiều (2009), Quan hệ rủi ro tài chính, NXB Thống kê; GS.NGƯT. Đinh Xuân Trình (2009), Giáo trình thanh toán quốc tế trong ngoại thương, NXB Thông tin và Truyền thông; Ngân hàng TMCP Đại Dương (2011 - 2012), Báo cáo thường niên, Hà Nội; Ngân hàng TMCP Đại Dương (2012), Quy định về Nghiệp vụ thanh toán quốc tế tại Ngân hàng TMCP Đại Dương, Hà Nội; Ngân hàng TMCP Đại Dương (2013), Chính sách quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Đại Dương, Hà Nội. Ngoài ra, tác giả còn tham khảo thêm một số tài liệu trên internet như các website: www.oceanbank.vn; www.gso.gov.vn; www.vneconomy.com.vn; www.sbv.gov.vn,... Trong chương 2, Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. Trong chương này, tác giả đã trình bày tổng quan về hoạt động của Oceanbank Quy Nhơn từ năm 2011 – 2012 thông qua một số nội dung như: cơ cấu tổ chức, tình hình hoạt động kinh doanh. Các thông tin, số liệu được tiến hành thu thập trong nội bộ ngân hàng. Đặc biệt đi sâu nghiên cứu về thực 7 trạng những hoạt động có liên quan đến quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương bằng các phương pháp thống kê, phân tích các dữ liệu có liên quan để có căn cứ đánh giá về một số nội dung trọng tâm của nghiên cứu, làm cơ sở cho việc hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại ngân hàng. Trong chương 3, Các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại Ngân hàng TMCP Đại Dương - Chi nhánh Quy Nhơn. Một số tài liệu được tác giả tham khảo và trích dẫn trong chương này là: Ngân hàng TMCP Đại Dương (2012), Báo cáo thường niên, Hà Nội; GSNGƯT Đinh Xuân Trình, Cẩm nang sử dụng TTD – L/C – Tuân thủ UCP 600 và ISBP 681 2007 ICC, NXB Lao động – Xã hội… Dựa trên nền tảng là cơ sở lý luận được xây dựng ở chương 1, kết hợp với những phân tích đánh giá ở chương 2, từ đó nhìn nhận những mặt tích cực đã đạt được, những tồn tại, nguyên nhân của Oceanbank Quy Nhơn để tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại ngân hàng. Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương, đòi hỏi phải mất rất nhiều thời gian và công sức, kể cả sự đầu tư rất lớn về mặt vật chất. Với nghiên cứu này, tác giả muốn đóng góp những lý luận, giải pháp mang tính thiết thực và phù hợp với tình hình thực tế ở Oceanbank Quy Nhơn nói riêng và ngành ngân hàng Việt Nam nói chung, nhằm góp phần tăng cường công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ ngoại thương tại ngân hàng ngày một an toàn và bền vững hơn. 8 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ NGOẠI THƯƠNG 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của tài trợ ngoại thương a. Khái niệm Tài trợ ngoại thương bao hàm các hoạt động mang tính chất tài trợ của ngân hàng nhằm đáp ứng các nhu cầu đặc thù về tài chính, uy tín trong kinh doanh của các doanh nghiệp XNK trong giao dịch ngoại thương. Về bản chất, dịch vụ tài trợ ngoại thương là việc NHTM cung cấp một khoản tín dụng cho doanh nghiệp nhằm tạo điều kiện cho họ thực hiện thành công giao dịch thương mại quốc tế và gia tăng hiệu quả của thương vụ, từ đó góp phần thúc đẩy quan hệ buôn bán và phát triển các mối quan hệ kinh tế khác giữa các nước trên thế giới. Tài trợ ngoại thương là lĩnh vực hoạt động quan trọng nhất trong toàn bộ các hoạt động tín dụng quốc tế của ngân hàng cả về vai trò lẫn quy mô. Tài trợ ngoại thương gắn liền với thời gian thực hiện thương vụ, được bắt đầu từ lúc tìm kiếm đối tác, thiết kế sản phẩm xuất khẩu, chào hàng, đặt hàng, ký hợp đồng, giao hàng và hoàn thành hợp đồng. Điều này đồng nghĩa với tài trợ ngoại thương đồng hành với một thương vụ ngay cả trước, trong và sau giao dịch: từ lúc nhà XK gom nguyên vật liệu về sản xuất chế biến rồi xuất đi cho đến lúc được người mua thanh toán hay từ lúc nhà NK đặt mua hàng cho đến khi nhận hàng đem tiêu thụ hết và thu tiền. Vốn tài trợ thường được thanh toán trực tiếp, đảm bảo sử dụng đúng mục đích. Chu chuyển của vốn được khép kín trong hệ thống ngân hàng, đảm bảo độ an toàn cao. 9 b. Đặc điểm Người được tài trợ là các nhà kinh doanh XNK trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh. Được thực hiện dưới hình thức đầu tư cung ứng vốn hoặc bảo lãnh cho DN. Số vốn mà ngân hàng cung ứng cho doanh nghiệp thường không phải là toàn bộ trị giá của thương vụ. Thời hạn tài trợ chủ yếu là ngắn hạn và trung hạn. Tài trợ dài hạn chiếm tỷ trọng rất thấp. Thường gắn liền với dịch vụ thanh toán quốc tế mà ngân hàng cung cấp cho khách hàng của mình. c. Vai trò hoạt động tài trợ ngoại thương của các NHTM + Đối với nền kinh tế Quan hệ giao thương quốc tế đặt ra những vấn đề tế nhị, đôi khi phức tạp nên những nghiệp vụ thương mại đòi hỏi sự tham gia của ngân hàng, hoạt động tài trợ ngoại thương ra đời, tồn tại và phát triển luôn luôn gắn liền với thương mại quốc tế. Tạo điều kiện cho hàng hóa XNK lưu thông trôi chảy, và hoạt động thường xuyên, liên tục góp phần tăng tính năng động của nền kinh tế, ổn định thị trường. Tài trợ ngoại thương của ngân hàng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, làm động cơ thúc đẩy nền kinh tế: thông qua tài trợ ngoại thương, doanh nghiệp có điều kiện để đổi mới dây chuyền công nghệ, máy móc, thiết bị nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng quy mô sản xuất, qua đó có thể tăng khối lượng hàng hóa XK có chất lượng, thúc đẩy hoạt động thương mại quốc tế phát triển, mang lại một nguồn thu nhập lớn cho quốc gia, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế. Như vậy, sự 10 phát triển của doanh nghiệp nói riêng đã tác động đến sự phát triển của nền kinh tế nói chung. Thông qua thực hiện tài trợ ngoại thương, ngân hàng cũng có thể giám sát được tình hình kinh doanh của DN XNK, tạo điều kiện thực hiện quản lý có hiệu quả hoạt động XNK trong nước theo đúng chính sách kinh tế đối ngoại đề ra. + Đối với thương nhân (các doanh nghiệp XNK) Tài trợ ngoại thương làm tăng hiệu quả của doanh nghiệp trong quá trình thực hiện hợp đồng: thông qua tài trợ của ngân hàng, doanh nghiệp nhận được vốn để thực hiện thương vụ. Đối với doanh nghiệp XK, vốn tài trợ giúp doanh nghiệp thu mua hàng đúng thời vụ, gia công, chế biến và giao hàng đúng thời điểm. Đối với doanh nghiệp nhập khẩu(NK), vốn tài trợ của ngân hàng giúp doanh nghiệp mua được những lô hàng lớn, giá hạ. Cả hai trường hợp đều giúp doanh nghiệp đạt hiệu quả cao khi thực hiện thương vụ, giúp doanh nghiệp có thề tồn tại và đứng vững trong cơ chế thị trường, quan hệ được với khách hàng tầm cở thế giới. Từ đó góp phần nâng cao uy tín của doanh nghiệp XNK trên thương trường quốc tế. Ngoài ra, với vai trò trung gian thanh toán, ngân hàng giúp cho quá trình thanh toán theo yêu cầu của khách hàng được tiến hành an toàn, nhanh chóng, tiện lợi và giảm bớt chi phí thay vì thanh toán bằng tiền mặt. Ngân hàng bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong giao dịch thanh toán, đồng thời tư vấn cho khách hàng, hướng dẫn về kỹ thuật thanh toán quốc tế nhằm giảm rủi ro, tạo sự an tâm tin tưởng cho khách hàng trong quan hệ giao dịch mua bán với nước ngoài. + Đối với ngân hàng Một thương vụ ngoại thương thường trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, làm phát sinh những loại hình nghiệp vụ ngân hàng quốc tế tương ứng. 11 Thông qua việc tài trợ cho một thương vụ ngoại thương, ngân hàng tăng doanh số, lợi nhuận và có điều kiện để giới thiệu và phát triển các nghiệp vụ khác của ngân hàng đến với khách hàng, thúc đẩy dịch vụ TTQT của ngân hàng ngày càng phát triển hơn nữa, bên cạnh đó đáp ứng được nhu cầu tổng hợp của khách hàng, có như vậy mới thu hút được nhiều khách hàng đến với ngân hàng. Một khi dịch vụ ngân hàng phát triển sẽ tăng được phí dịch vụ và hoa hồng cho ngân hàng. Đây là một khoản thu ổn định và quan trọng của các ngân hàng, giúp các ngân hàng phân tán, hạn chế rủi ro, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước cũng như nước ngoài. Với hoạt động tài trợ ngoại thương phong phú còn giúp ngân hàng mở rộng được các quan hệ với các doanh nghiệp và ngân hàng nước ngoài, giúp nâng cao uy tín ngân hàng trên trường quốc tế. 1.1.2. Phân loại tài trợ ngoại thương a. Căn cứ theo thời hạn tài trợ + Tài trợ ngắn hạn. + Tài trợ trung hạn. + Tài trợ dài hạn. b. Căn cứ theo chủ thể nhận tài trợ + Tài trợ xuất khẩu. + Tài trợ nhập khẩu. c. Căn cứ theo lãi suất áp dụng, bao gồm: + Tài trợ ngoại thương theo lãi suất cố định. + Tài trợ ngoại thương theo lãi suất thả nổi. d. Căn cứ theo tiến trình thực hiện thương vụ + Tài trợ trước khi giao hàng. + Tài trợ sau khi giao hàng.