Tài liệu Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam-chi nhánh Hồ Chí Minh

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Lê khắc Thái ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và viết Luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trường Đại học Công Nghệ TP.HCM. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quí thầy cô Trường Đại học Công Nghệ TP.HCM, đặc biệt là những thầy cô đã tận tình dạy bảo cho tôi suốt thời gian học tập tại trường. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến thầy PGS, TS. Phước Minh Hiệp đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành Luận văn tốt nghiệp. Nhân đây, in chân thành cảm ơn các thầy cô trong H i đồng chấm Luận văn đã cho tôi những đóng góp quý báu để hoàn chỉnh Luận văn này. Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn quí anh, chị và Ban lãnh đạo Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi thu thập dữ liệu viết Luận văn. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng hoàn thiện Luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp quí báu của quí thầy cô và các bạn. Lê Khắc Thái iii TÓM TẮT Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh (BIDV-HCM) là ngân hàng được thành lập sớm nhất ở Việt Nam với chức năng nhiệm vụ chính là huy đ ng vốn của dân, vốn ngân sách nhà nước để cho vay đầu tư phát triển, xây dựng, bổ sung vố kinh doanh, xuất nhập khẩu, kinh doanh tiền tệ và các mảng dịch vụ ngân hàng. Với thế mạnh về nguồn vốn giá rẻ, tiềm lực tài chính mạnh nên BIDV-HCM rất chú trọng đến công tác cho vay nhằm mục đích tối đa hóa lợi nhuận. Tuy nhiên việc đẩy mạnh dư nợ tín dụng trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới và trong nước suy thoái, khủng hoảng. Điều này tạo ra những ảnh hưởng xấu đến hoạt đ ng sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp vay vốn, m t số bị chiếm dụng vốn nên không khả năng trả nợ vay khi đến hạn. Đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh” sẽ tập trung nghiên cứu lĩnh vực quản trị rủi ro tín dụng tại BIDV-HCM và các ngân hàng thương mại. Thông qua đề tài này tác giả nêu bật được m t số khái niệm về rủi ro tín dụng trong hoạt đ ng ngân hàng và các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, các nguyên tắc, kinh nghiệm quản trị của m t số ngân hàng trong nước và thế giới. Trong kết quả hoạt đ ng kinh doanh của ngân hàng, tác giả tập trung phân tích về hoạt đ ng huy đ ng vốn, cơ cấu huy đ ng vốn các kỳ hạn, phân tích hoạt đ ng cho vay theo cơ cấu ngành nghề, dư nợ tín dụng trung – dài hạn, tình hình nợ quá hạn trung – dài hạn, nguyên nhân phát sinh rui ro tín dụng để từ đó tác giả đưa ra m t số giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng tại BIDV-HCM cụ thể như : muốn giảm thiểu rủi ro tín dụng cần phải quan tâm và tăng cường công tác thẩm định tín dụng, giám sát, kiểm soát việc sử dụng vốn vay, phát hiện dấu hiệu rủi ro để có biện pháp xử lý kịp thời. Để nâng cao chất lượng tín dụng, vấn đề nợ xấu cần phải được tăng cường về khả năng nhận dạng, quản lý, theo dõi và phòng ngừa rủi ro tín dụng thì việc khắc phục những tồn tại trong công tác quản trị rủi ro tín dụng là cần thiết. iv Trên cơ sở thực trạng hoạt đ ng tín dụng và công tác quản trị rủi ro tín dụng tại BIDV, tác giả đã đưa ra m t số giải pháp trọng yếu nhằm khắc phục những hạn chế trong công tác quản trị, đồng thời cũng kiến nghị đến ngân hàng nhà nước Việt Nam và BIDV m t số vấn đề nhằm hỗ trợ các giải pháp cho các ngân hàng thương mại trong công tác quản trị rủi ro tín dụng. Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt đ ng ngân hàng Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam – Chí nhánh Hồ Chí Minh Chường 3: Các giải pháp nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt nam – Chí nhánh Hồ Chí Minh v ABSTRACT Bank for Investment and Development of Vietnam (BIDV) – Ho Chi Minh City Branch is the first established bank in Vietnam. The main function of BIDV is to raise capital from people and State’s budget capital to loan for investment and development, construction, adding up to business capital, import and export, monetary business and banking services. With the strength of inexpensive capital source and firm financial potential, BIDV-HCM focus primarily on loan sector for the purpose of profit maximization. However, promoting credit outstanding balance in the context of national and international economic decline and crisis has caused negative impact towards business activities of enterprises making loans, some of which are constituted the capital that results in their incapability to pay the loan upon due. The thesis “Credit risk management at Bank for Industry and Development – Ho Chi Minh City Branch” will concentrate in researching credit risk management at BIDV-HCM and other commercial banks. Through this study, the author presents some concepts on credit risk in banking activities and the administrative experience of some national and international banks. In the business operation of the bank, the author focuses on an analysis of raising capital, capital mobilization structure, loan activity on an industrial structure, mid and long term credit outstanding balance, mid and long term outstanding loan, reasons for credit risks to suggest some solutions to enhance credit efficiency at BIDV-HCM, specifically: in order to minimize credit risk, it is required to pay attention to and enhance credit appraisal, supervise and control loan use, discover risk potentials to have timely solutions. To improve the credit quality, it is necessary to enhance the ability to identify, manage, monitor and prevent credit risks in bad debts, then dealing with the shortcomings in the work of credit risk management application is necessary. Based on the current situation of credit operation and credit risk management at BIDV, the author proposes some key solutions to handle the shortcomings in management, while also makes suggestions to the State Bank of Vietnam and BIDV to support commercial banks in credit risk management operation. vi Apart from the introduction and conclusion, this dissertation consists of 3 chapters: Chapter 1: An overview of credit risj and credit risk management in banking operation Chapter 2: The current situation of credit risk management at Bank for Industry and Development of Vietnam – Ho Chi Minh City Branch Chapter 3: Solutions to improve the credit risk management operation of banking sector at Bank for Industry and Development of Vietnam – Ho Chi Minh City Branch vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii TÓM TẮT ............................................................................................................. iii ABSTRACT ............................................................................................................... v MỤC LỤC .............................................................................................................vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ xi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................xii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................... xiii PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1:CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG ........ 4 1.1 Rủi ro tín dụng của ngân hàng ..............................................................................4 1.1.1 Rủi ro .........................................................................................................4 1.1.1.1 Khái niệm về rủi ro .........................................................................4 1.1.1.2 Rủi ro trong hoạt đ ng ngân hàng ..................................................4 1.1.2 Rủi ro tín dụng ...........................................................................................4 1.1.2.1 Khái niệm........................................................................................4 1.1.2.2 Nhân tố ảnh hưởng..........................................................................5 1.1.2.3 Tác đ ng của rủi ro tín dụng ...........................................................6 1.2 Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ...............................................7 1.2.1 Khái niệm...................................................................................................7 1.2.2 Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM ............................8 1.2.3 N i dung của quản trị rủi ro tín dụng ........................................................8 1.2.3.1 Nhận biết rủi ro tín dụng .................................................................8 1.2.3.2 Đo lường rủi ro tín dụng ...............................................................10 1.2.3.3 Đánh giá rủi ro tín dụng ................................................................14 1.2.4 Quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM theo yêu cầu của Ủy ban Basel .15 1.2.4.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng .....................15 1.2.4.2 Ứng dụng của nguyên tắc Basel trong việc xây dựng mô hình quản trị rủi ro tín dụng các NHTM Việt Nam ..............................17 1.3 Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng của m t số ngân hàng ..............................19 1.3.1 Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại Thái Lan “Bangkok Bank” ......................................................................................19 viii 1.3.2 Kinh nghiệm quản trị rủi ro của ngân hàng The bank of Tokyo Mitsubishi - Nhật Bản .............................................................................20 1.3.3 Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng cho các ngân hàng thương mại Việt Nam..........................................................................................................21 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM- CHI NHÁNH HỒ CHÍ MINH .................................................................. 23 2.1 Giới thiệu sơ lược về ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh Hồ Chí Minh ............................................................................................23 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam .........................................................................................23 2.1.2 Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh Hồ Chí Minh ..............................................23 2.1.2.1 Khái quát về Chi nhánh TP.HCM ...............................................23 2.1.2.2 Cơ cấu b máy tổ chức .................................................................24 2.1.2.3 Chức năng nhiệm vụ của các phòng ban ......................................25 2.2 Kết quả hoạt đ ng kinh doanh của NHTMCP đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM từ năm 2010-2012 .............................................................32 2.2.1 Hoạt đ ng huy đ ng vốn..........................................................................32 2.2.2 Hoạt đ ng cho vay ...................................................................................34 2.2.2.1 Dư nợ tín dụng theo ngành ...........................................................34 2.2.2.2 Tình hình dư nợ tín dụng Trung - Dài hạn ...................................36 2.2.2.3 Tình hình sử dụng vốn Trung - Dài hạn .......................................39 2.2.2.4 Tình hình nợ quá hạn Trung - Dài hạn .........................................40 2.2.2.5 Tình hình lợi nhuận tín dụng trung - dài hạn ................................42 2.3 Thực trạng rủi ro tín dụng của ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển việt nam – chi nhánh hồ chí minh giai đoạn 2010-2012 ......................................................43 2.3.1 Quy mô và tốc đ tăng trưởng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Hồ Chí Minh giai đoạn 2010-2012.....43 2.3.2 Thực trạng rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh Hồ Chí Minh ...............................................................44 2.3.3 Nguyên nhân phát sinh rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Hồ Chí Minh ......................................48 2.3.3.1 Nguyên nhân khách quan..............................................................49 2.3.3.2 Nguyên nhân xuất phát từ khách hàng và đối tác của khách hàng. ...50 2.3.3.3 Nguyên nhân chủ quan. ................................................................50 2.4 Thực trạng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Hồ Chí Minh ..................................................51 ix 2.4.1 Nâng cao và tăng cường công tác thẩm định tín dụng ............................51 2.4.2 Giám sát, kiểm soát việc sử dụng vốn vay, phát hiện dấu hiệu rủi ro để có biện pháp kịp thời xử lý ...........................................................................51 2.4.2.1 B phận Quan hệ Khách hàng có nhiệm vụ .................................52 2.4.2.2 B phận Quản lý Rủi ro có nhiệm vụ ...........................................52 2.4.2.3 B phận Quản trị Tín dụng có nhiệm vụ ......................................52 2.4.2.4 Tích cực đôn đốc thu hồi nợ đúng hạn theo quy định ..................52 2.4.2.5 Đưa ra những cơ chế chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn về kinh tế .......................................................53 2.4.3 Trích lập dự phòng rủi ro .........................................................................53 2.4.4 Tài sản đảm bảo tiền vay .........................................................................53 2.4.5 B máy tổ chức quản trị rủi ro .................................................................54 2.4.6 Phân cấp thẩm quyền trong hoạt đ ng tín dụng tại chi nhánh ................56 2.4.6.1 Thẩm quyền phán quyết tín dụng dưới hình thức phê duyệt đề xuất tín dụng .........................................................................................56 2.4.6.2 Thẩm quyền phán quyết tín dụng dưới hình thức phê duyệt rủi ro tín dụng .........................................................................................57 2.4.7 Công cụ quản trị rủi ro tín dụng ...............................................................58 2.4.7.1 Hệ thống xếp hạng tín dụng n i b ...............................................58 2.4.7.2 Chương trình phần mềm SIBS ......................................................59 2.4.7.3 Quản lý b chỉ tiêu kế hoạch tín dụng ..........................................60 CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH HỒ CHÍ MINH ....... 63 3.1 Định hướng về quản trị rủi ro tín dụng của BIDV – HCM đến năm 2020 ........63 3.2 Căn cứ đề xuất giải pháp. ...................................................................................66 3.3 M t số giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Hồ Chí Minh. ......................66 3.3.1 Chú trọng đến công tác thu thập và xử lý thông tin đi đôi với việc xây dựng mạng lưới thông tin hiệu quả. .........................................................66 3.3.2 Hoàn thiện và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình cho vay ...........................67 3.3.3 Hoàn thiện xếp hạng tín dụng n i b và chính sách dự phòng rủi ro ......70 3.3.4 ây dựng giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp theo từng thời kỳ .............................................................................................................71 3.3.5 Thiết lập hệ thống thông tin phục vụ việc phân tích, đánh giá, nhận dạng, theo dõi và phòng ngừa rủi ro tín dụng ...................................................71 3.3.6 Nâng cao chất lượng thẩm định và phân tích tín dụng ............................73 x 3.3.7 Nhóm giải pháp về xử lý nợ xấu, tăng cường kiểm soát chất lượng tín dụng, trích đủ dự phòng rủi ro, đảm bảo an toàn hệ thống ......................74 3.3.8 Nhóm các giải pháp hạn chế, bù đắp tổn thất khi rủi ro xảy ra ...............74 3.3.8.1 Hoàn thiện chính sách bảo đảm tín dụng ......................................74 3.3.8.2 Sử dụng công cụ bảo hiểm............................................................75 3.3.9 Các giải pháp về nhân sự .........................................................................75 3.4 M t số kiến nghị .................................................................................................77 3.4.1 Kiến nghị đối với NHNN.........................................................................77 3.4.2 Kiến nghị đối với BIDV ..........................................................................77 3.4.2.1 Đồng b trong ban hành các chính sách và quy định ngân hàng .77 3.4.2.2 Cần có chính sách tín dụng rõ ràng ..............................................78 3.4.2.3 Thiết lập hệ thống xếp hạng tín dụng n i b tự đ ng hóa ............78 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 82 PHỤ LỤC xi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Diễn giải BCTC Bác cáo tài chính BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam CAR Tỷ lệ an toàn vốn CIC Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng nhà nước Việt Nam DNNN Doanh nghiệp Nhà nước DPRR Dự phòng rủi ro DVKH Dịch vụ khách hàng HĐQT H i đồng quản trị HSC H i sở chính IFRS Chuẩn mực lập báo cáo tài chính quốc tế NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QĐ Quyết định QHKH Quan hệ khách hàng QLRRTD Quản lý rủi ro tín dụng QTTD Quản trị tín dụng TMCP Thương mại cổ phần VND Đồng Việt Nam WTO Tổ chức thương mại thế giới XHTD Xếp hạng tín dụng xii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 : Mô hình xếp hạng của công ty Moody và Standard& Poor ..............12 Bảng 2.1 : Huy đ ng vốn từ 2010-2012 .............................................................33 Bảng 2.2 : So sánh tình hình Huy đ ng vốn qua các năm ..................................33 Bảng 2.3 : Cơ cấu cho vay theo ngành của BIDV năm 2010-2012 ....................35 Bảng 2.4 : Dư nợ tín dụng 2010-2012 ................................................................36 Bảng 2.5 : So sánh Dư nợ tín dụng qua các năm ................................................38 Bảng 2.6 : Tỷ lệ Huy đ ng vốn/Dư nợ tín dụng Trung- dài hạn ........................39 Bảng 2.7 : Tỷ lệ Nợ quá hạn/Dư nợ tín dụng .....................................................40 Bảng 2.8 : Tỷ lệ Lợi nhuận tín dụng/Dư nợ tín dụng .........................................42 Bảng 2.9 : Các chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng giai đoạn 2010-2012 ...................43 Bảng 2.10 : Cơ cấu nợ quá hạn theo kỳ hạn của BIDV – Chi nhánh Hồ Chí Minh năm 2010-2012 ...............................................................................44 Bảng 2.11 : Phân loại nhóm nợ theo Quyết định số 493 (493/2005/QĐ-NHNN) và trích dự phòng DPRR của BIDV năm 2010-2012 ...........................45 Bảng 2.12 : Tình hình nợ ngoại bảng của BIDV năm 2010-2012 ........................46 Bảng 2.13 : Cơ cấu nợ xấu theo ngành nghề của BIDV – Chi nhánh Hồ Chí Minh năm 2012 .........................................................................................47 Bảng 2.14 : Bảng tỷ lệ dự phòng rủi ro theo phân loại nợ ...................................59 Bảng 2.15 : Cơ cấu dư nợ cho vay theo khách hàng 2010-2012 ..........................61 Bảng 3.1 : Chỉ tiêu kế hoạch tài chính đến năm 2020 ........................................65 xiii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1 : Cơ cấu dư nợ tín dụng theo kỳ hạn của BIDV năm 2011-2012 .....37 Biểu đồ 2.2 : Dư nợ tín dụng 2010-2012 ..............................................................39 Biểu đồ 2.3 : Tỷ lệ Huy đ ng vốn/Dư nợ tín dụng .............................................40 Biểu đồ 2.4 : Tình hình nợ quá hạn ....................................................................41 Biểu đồ 2.5 : Tỷ lệ Nợ quá hạn/Dư nợ tín dụng ...................................................41 Biểu đồ 2.6 : Tỷ lệ Lợi nhuận tín dụng/Dư nợ tín dụng .......................................43 Sơ đồ 2.1 : Mô hình tổ chức của BIDV TP.HCM .............................................24 Sơ đồ 2.2 : Mô hình hoạt đ ng tín dụng của BIDV ..........................................54 Sơ đồ 2.3 : Mô hình phê duyệt rủi ro tín dụng của BIDV .................................57 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hoạt đ ng của các NHTM Việt Nam hiện nay, nghiệp vụ tín dụng là nghiệp vụ cơ bản của ngân hàng, chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu tài sản và cơ cấu thu nhập, là kênh vốn chủ yếu của các doanh nghiệp; nhưng cũng là hoạt đ ng phức tạp, tiềm ẩn rủi ro lớn cho các NHTM. Bên cạnh đó, tình hình kinh tế thế giới liên tục biến đ ng bất thường, suy thoái, khủng hoảng kinh tế. Điều này tạo ra những ảnh hưởng đến hoạt đ ng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, vì thế tác đ ng đến hoạt đ ng của các NHTM nói chung và hoạt đ ng tín dụng ngân hàng nói riêng. Hoạt đ ng tín dụng đóng vai trò quan trọng và là hoạt đ ng chủ yếu đối với ngân hàng tại Việt Nam. Điều này thể hiện rõ khi h i thảo kinh doanh VietAbroader Business Conference năm 2012 tổng kết rằng 95% hoạt đ ng ngân hàng tại Việt Nam tập trung vào tín dụng. Con số này cho ta thấy lợi nhuận mà ngân hàng thu được tập trung vào hoạt đ ng tín dụng. Lợi ích mang lại rất lớn đồng nghĩa với nó là sự rủi ro cũng không nhỏ. Bên cạnh đó, những biến đ ng của tình hình kinh tế thế giới trong và ngoài nước đang diễn ra hết sức phức tạp càng làm cho nguy cơ xảy ra tín dụng ngày càng cao. Rủi ro tín dụng quá mức sẽ ảnh hưởng rất lớn tới hoạt đ ng kinh doanh của ngân hàng. Vấn đề cấp thiết đặt ra hiện nay đối với mỗi ngân hàng là sự phòng ngừa rủi ro tín dụng. Nhận thức đúng đắn và ngăn chặn những nguy cơ tiềm ẩn gây nên rủi ro, để từ đó có các biện pháp phòng ngừa thích hợp đối với ngân hàng của mình là m t việc hết sức quan trọng. Để nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng, thời gian qua ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Hồ Chí Minh đã từng bước hoàn thiện mô hình quản trị rủi ro tín dụng, ban hành chính sách quản lý rủi ro tín dụng, xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng n i b nhằm đo lường, theo dõi rủi ro tín dụng của từng khách hàng cũng như phân loại nợ tiệm cận theo chuẩn mực quốc tế, 2 xây dựng hệ thống các dấu hiệu để nhận dạng, quản lý và xử lý nợ xấu… Với tình hình kinh tế đang trong giai đoạn khó khăn như hiện nay, nguy cơ nợ xấu ngày càng tăng thì việc nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng, cũng như tiếp tục hướng đến các chuẩn mực quốc tế trong công tác quản trị rủi ro tín dụng là cần thiết. Với mong muốn tìm hiểu để nhận diện rủi ro tín dụng, các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng, các điểm còn hạn chế trong hoạt đ ng tổ chức , quản trị rủi ro tín dụng tại các hệ thống ngân hàng nói chung và ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam- Chi nhánh Hồ Chí Minh nói riêng, từ đó đưa ra m t số biện pháp nhằm góp phần tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng, để ngân hàng có cơ sở phát triển bền vững. Đó là lý do tác giả chọ đề tài nghiên cứu “ Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Hồ Chí Minh”. 2. Mục tiêu, nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu Mục tiêu của đề tài Tìm hiểu và làm rõ được cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt đ ng ngân hàng , áp dụng các chuẩn mực quốc tế về quản trị rủi ro tín dụng cũng như học tập các kinh nghiệm thực tiễn quản trị rủi ro tín dụng của các nước trên thế giới vào Việt Nam. Nghiên cứu, phân tích tình hình hoạt đ ng cho vay, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam– Chi nhánh Hồ Chí Minh trong giai đoạn 20010 – 2012. Trên cơ sở phân tích, kết hợp với việc tìm hiểu các kinh nghiệm quản trị rủi ro quốc tế, người viết đề xuất ra m t số giải pháp về quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam– Chi nhánh Hồ Chí Minh. Đối tƣợng và phạm vị nghiên cứu Đối tượng: Nhận dạng, phân tích các nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng, các biện pháp quản trị rủi ro tín dụng nhằm khắc phục và hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam– Chi nhánh Hồ Chí Minh. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ giới hạn thực hiện nghiên cứu về rủi ro tín 3 dụng trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2012, nghiên cứu lý luận và thực tế nguyên nhân gây rủi ro tín dụng, thực trạng quản lý rủi ro tín dụng và từ đó đề xuất các giải pháp hiệu quả và khả thi Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này, người viết đã thông qua việc tổng hợp các phương pháp phân tích sau: - Tổng hợp cơ sở lý luận, chuẩn mực quản trị rủi ro tín dụng qua tiêu chuẩn quốc tế Basel I,II; từ các thông tin chính thống về tín dụng qua các ấn bản của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu. - Thống kê, tổng hợp, phân tích và so sánh các số liệu thực tế về hoạt đ ng tín dụng, hoạt đ ng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam– Chi nhánh Hồ Chí Minh. - Tổng hợp thông tin, các nghiên cứu của các tác giả qua hệ thống internet, các bài nghiên cứu, phân tích, báo cáo thường niên của ngân hàng nhà nước, ngân hàng quốc tế… 3. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt đ ng ngân hàng Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam – Chí nhánh Hồ Chí Minh Chường 3: Các giải pháp nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt nam – Chí nhánh Hồ Chí Minh 4 CHƢƠNG 1:CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 1.1 Rủi ro tín dụng của ngân hàng 1.1.1 Rủi ro 1.1.1.1 Khái niệm về rủi ro Trong cu c sống hàng ngày, trong lao đ ng sản xuất kinh doanh có những sự cố bất ngờ, ngẫu nhiên xảy ra không thể báo trước được, những tình huống bất ngờ như vậy gọi là rủi ro.Khi nói đến rủi ro người ta thường nghĩ đến những điều không tốt lành hoặc m t thiệt hại, tổn thất nào đó về vật chất hữu hình hoặc vô hình bất ngờ mang đến do những nguyên nhân khách quan hoặc chủ quan gây nên. 1.1.1.2 Rủi ro trong hoạt động ngân hàng Rủi ro trong hoạt đ ng ngân hàng là những biến cố không mong đợi khi xảy ra dẫn đến sự tổn thất về tài sản của ngân hàng, giãm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm m t khoản chi phí để có thể hoàn thành được m t nghiệp vụ tài chính nhất định. Rủi ro là m t yếu tố khách quan cho nên người ta không thể nào loại trừ được hẳn mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện của chúng cũng như những tác hại do chúng gây nên. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong hoạt đ ng ngân hàng: có ba nhóm nguyên nhân. - Những nguyên nhân thu c về năng lực quản trị của ngân hàng - Các nguyên nhân thu c về phía khách hàng 1.1.2 Rủi ro tín dụng 1.1.2.1 Khái niệm Tín dụng là quan hệ xã h i, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa chủ thể kinh tế này với chủ thể kinh tế khác trên nguyên tắc có hoàn trả. Xuất phát từ chức năng của ngân hàng thương mại, tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng bằng tiền giữa bên cho vay (ngân hàng) và bên đi vay (cá nhân, doanh nghiệp và các chủ thể kinh 5 tế khác) trong đó bên cho vay ứng trước vốn bằng tiền cho bên đi vay sử dụng trong m t thời gian nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến hạn thanh toán. Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phát sinh trong quá trình cho vay của ngâ hàng, biểu hiện trên thực tế qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng. Rủi ro tín dụng còn được gọi là rủi ro mất khả năng chi trả và rủi ro sai hẹn. 1.1.2.2 Nhân tố ảnh hưởng Các nhân tố thuộc về ngân hàng - Trình đ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của cán b tín dụng - Các công cụ quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng + Quy trình tín dụng + Chính sách tín dụng + Mô hình đánh giá rủi ro tín dụng Các nhân tố thuộc về khách hàng Khi khách hàng sử dụng vốn vay ngân hàng không đúng mục đích đã đưa ra trong đơn xin vay vốn như: sử dụng vốn vay vào kinh doanh không đúng đối tượng; sử dụng vốn ngắn hạn để đầu tư trung dài hạn, đầu tư vào tài sản cố định; … đều có thể ảnh hưởng đến việc quản trị rủi ro tín dụng của NHTM. Các nhân tố thuộc về môi trường - Môi trường kinh tế xã h i - Môi trường pháp lý - Chính sách tiền tệ nới lỏng có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho các NHTM, nhưng nới lỏng quá mức sẽ dẫn đến tình trạng gia tăng lạm phát và tăng giá bất đ ng sản m t cách giả tạo, ảnh hưởng xấu đến hệ thống ngân hàng trong tương lai. - Chính sách tỉ giá có tác đ ng khác nhau đến từng ngành và hoạt đ ng xuất nhập khẩu, tác đ ng gián tiếp đến khả năng sinh lời và hoạt đ ng kinh doanh ngoại hối của ngân hàng. Thay đổi lớn về tỉ giá hay biên đ dao đ ng quá lớn thường ảnh 6 hưởng tiêu cực đến tình hình tài chính của khách hàng vay vốn và tăng nợ khó đòi, tác đ ng đến ngân hàng sẽ lớn hơn nếu không có qui chế thích hợp về quản lý trạng thái ngoại hối của các ngân hàng. Trong nền kinh tế bị đô la hóa với qui mô lớn, rủi ro tỉ giá thường không cao nhưng rủi ro tín dụng rất lớn và b c l rõ nét khi đồng bản tệ bị mất giá, làm giảm khả năng trả nợ các khoản vay ngoại tệ. - Chính sách tài khóa - Chính sách bảo h 1.1.2.3 Tác động của rủi ro tín dụng Rủi ro luôn tồn tại song song với các hoạt đ ng kinh doanh NHTM, vì vậy việc hạn chế rủi ro đến mức tối thiểu có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với ngân hàng. Tín dụng là m t n i dung quan trọng, chiếm khoảng 60-80% trong toàn b hoạt đ ng kinh doanh ngân hàng. Các rủi ro tín dụng vì thế có ảnh hưởng rất lớn đến ngân hàng, thông thường các rủi ro tín dụng vào khoảng 90% các rủi ro cơ bản. Quản trị rủi ro tín dụng là m t trong những vấn đề trọng tâm hiện nay, đang được sự quan tâm chú ý đặc biệc của hệ thống ngân hàng trên toàn thế giới. Khi ngân hàng không kiểm soát được rủi ro tìn dụng sẽ gây nên nhiều bất lợi mà chủ yếu là các vấn đề như: Đối với ngân hàng - Giảm lợi nhuận - Giảm khả năng thanh toán - Giảm uy tín - Phá sản ngân hàng Đối với khách hàng: Lãi vay ngân hàng được hạch toán vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Khi để phát sinh nợ quá hạn với lãi suất lớn hơn(=150%) lãi suất trong hạn thì chi phí của doanh nghiệp sẽ tăng lên. Doanh nghiệp đã đang gặp khó khăn trong tình hình tài chính , giờ lại thêm khó khăn gấp b i. Nguy cơ không có đủ tiền để trả nợ cho ngân hàng là điều không thể tránh khỏi, dẫn đến việc phát mại tài sản, đôi khi dẫn đến tình trạng phá sản cho khách hàng 7 Đối với nền kinh tế Khi ngân hàng gặp khó khăn thì việc cung cấp vốn cho doanh nghiệp, nền kinh tế bị ngưng trệ. Do m t lượng vốn lớn nằm tồn đồng trong các khoản nợ quá hạn, nợ khó đòi, ngân hàng không có đủ vốn để cho vay các dự án có hiệu quả, mở r ng và phát triển sản xuất. Trong khi đó, tiền cho vay của ngân hàng lại hoạt đ ng không có hiệu quả mà ngân hàng lại không thể kiểm soát nổi. Kết quả là sản xuất đình đốn, nền kinh tế không phát triển, xã h i bị rối loạn. Như vậy, rủi ro tín dụng xảy ra dù ở mức đ nào cũng gây ảnh hưởng đến sự phát triển của ngân hàng nói riêng và sự tăng trưởng của nền kinh tế nói chung. Vì vậy, quản trị rủi ro tín dụng không chỉ là trách nhiệm của riêng ngân hàng mà là của toàn nền kinh tế. 1.2 Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại 1.2.1 Khái niệm Quản trị rủi ro tín dụng là quá trình tiếp cận rủi ro tín dụng m t cách khoa học, toàn diện và có hệ thống nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất, mất mát, những ảnh hưởng bất lợi của rủi ro tín dụng . Hay nói cách khác, quản trị rủi ro tín dụng là quá trình ngân hàng tác đ ng đến hoạt đ ng tín dụng thông qua b máy và công cụ quản lý để phòng ngừa, cảnh báo đưa ra các biện pháp nhằm hạn chế đến mức tối đa việc không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay hoặc thu gốc và lãi không đúng hạn. Quy trình quản trị rủi ro bao gồm các bước: nhận dạng rủi ro, phân tích rủi ro, đo lường rủi ro, kiểm soát và phòng ngừa rủi ro, tài trợ rủi ro. Nhận dạng rủi ro là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các hoạt đ ng tín dụng của ngân hàng. Nhận dạng rủi ro tín dụng bao gồm các công việc theo dõi, xem xét, nghiên cứu môi trường hoạt đ ng và toàn b hoạt đ ng cấp tín dụng của ngân hàng nhằm thống kê được tất cả các rủi ro tín dụng. Phân tích rủi ro tín dụng là phải xác định được những nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng. Phân tích rủi ro tính dụng là nhằm tìm ra biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa rủi ro, trên cơ sở tìm ra các nguyên nhân để từ đó tác đ ng đến các nguyên