ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN VŨ TOÀN
QU¶N Lý V¡N HãA NHµ TR¦êNG TRUNG HäC C¥
Së TR£N §ÞA BµN HUYÖN SãC S¥N, THµNH
PHè Hµ NéI TRONG GIAI §O¹N HIÖN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN VŨ TOÀN
QU¶N Lý V¡N HãA NHµ TR¦êNG TRUNG HäC C¥
Së TR£N §ÞA BµN HUYÖN SãC S¥N, THµNH
PHè Hµ NéI TRONG GIAI §O¹N HIÖN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số
:8140114
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. ĐẶNG QUỐC BẢO
HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa
học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Nguyễn Vũ Toàn
i
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động
viên, khuyến khích, hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý kiến nhiệt tình của các cấp lãnh
đạo, các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo trường
Đại học Giáo dục – ĐHQG Hà Nội đã tạo điều kiện để học viên hoàn thành chương
trình học tập tại trường và thực hiện đề tài này.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Đặng Quốc Bảo, TS.
Nguyễn Thị Tuyết người đã tận tình và dành rất nhiều thời gian cũng như tâm huyết
hướng dẫn nghiên cứu trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí Lãnh đạo, chuyên viên phòng
Giáo dục và Đào tạo, các thầy cô giáo, nhân viên, các tổ chức đoàn thể, các em học
sinh trong các Trường Trung học cơ sở - huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội đã giúp
đỡ để tác giả có những thông tin, số liệu thực tế về vấn đề nghiên cứu, giúp đánh giá
một cách khách quan và rút ra được những kinh nghiệm thực tiễn vô cùng quý báu
cho việc đề xuất các giải pháp và kiến nghị cho luận văn.
Đồng thời, tác giả xin cảm ơn gia đình, bạn bè, những người đã luôn ở bên
cạnh động viên, khích lệ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu.
Với sự nỗ lực hết sức của bản thân tác giả đã cố gắng hoàn thành luận văn
với nội dung đầy đủ, sâu sắc, có hướng mở. Tuy nhiên, do hạn chế về nhận thức và
thời gian nghiên cứu, luận văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Tác
giả rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của quý thầy cô giáo, các anh chị và các
bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Nguyễn Vũ Toàn
ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CB
CBQL
: Cán bộ
: Cán bộ quản lý
ĐHGD
: Đại học giáo dục
ĐHQG
: Đại học Quốc gia
ĐHSP
: Đại học sư phạm
GD&ĐT
: Giáo dục và đào tạo
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
NV
:
Nhân viên
QLGD
: Quản lý giáo dục
STT
:
TDTT
: Thể dục thể thao
THCS
: Trung học cơ sở
VHNT
:
Số thứ tự
Văn hóa nhà trường
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................................................I
LỜI CẢM ƠN
..................................................................................................................................
II
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
................................................................................................................................
III
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................... VII
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
..............................................................................................................................
VIII
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY....................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 6
1.1.1. Nghiên cứu văn hóa nhà trường....................................................................... 6
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý văn hóa nhà trường..................................................... 8
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài...................................................................... 9
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường................................................ 9
1.2.2. Văn hóa, văn hoá tổ chức, văn hóa nhà trường.............................................. 11
1.2.3. Quản lý văn hóa nhà trường.......................................................................... 12
1.3. Tiếp cận vấn đề lý luận về văn hóa nhà trường........................................... 13
1.3.1. Vai trò của văn hóa nhà trường..................................................................... 13
1.3.2. Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường...................................................... 16
1.3.3. Cấu trúc và biểu hiện của văn hóa nhà trường............................................... 20
1.4. Đặc trưng quản lý văn hóa nhà trường........................................................ 24
1.4.1. Mục đích quản lý văn hóa nhà trường........................................................... 24
1.4.2. Nội dung quản lý văn hóa nhà trường........................................................... 25
1.4.3. Vai trò của Hiệu trưởng trong việc quản lý văn hóa nhà trường....................28
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý văn hóa nhà trường ở các trường
trung học cơ sở........................................................................................... 29
1.5.1. Các yếu tố khách quan................................................................................... 30
1.5.2. Các yếu tố chủ quan...................................................................................... 31
Tiểu kết chương 1.................................................................................................. 34
iv
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 35
2.1. Khái quát đặc điểm tình hình địa phương và ngành giáo dục và đào tạo
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội............................................................. 35
2.1.1. Khái quát về Huyện Sóc Sơn – Thành phố Hà Nội.......................................35
2.1.2. Ngành Giáo dục - Đào tạo huyện Sóc Sơn.................................................... 35
2.2. Giới thiệu khảo sát......................................................................................... 36
2.2.1. Mục đích khảo sát......................................................................................... 36
2.2.2. Nội dung khảo sát.......................................................................................... 36
2.2.3. Phương pháp khảo sát................................................................................... 37
2.2.4. Đối tượng khảo sát........................................................................................ 37
2.3. Kết quả khảo sát............................................................................................. 37
2.3.1. Thực trạng văn hóa nhà trường ở các trường THCS trên địa bàn huyện
Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay................................... 37
2.3.2. Thực trạng quản lý văn hóa nhà trường ở các trường THCS trên địa bàn
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay........................51
2.4. Đánh giá thực trạng....................................................................................... 59
2.4.1. Điểm mạnh.................................................................................................... 59
2.4.2. Điểm yếu....................................................................................................... 59
2.4.3. Thuận lợi....................................................................................................... 60
2.4.4. Khó khăn....................................................................................................... 60
Tiểu kết chương 2.................................................................................................. 61
CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SÓC
SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY.........62
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý văn hóa nhà trường ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội...............62
3.1.1. Tính mục tiêu của văn hóa nhà trường.......................................................... 62
3.1.2. Tính thực tiễn................................................................................................ 62
3.1.3. Tính hiệu quả................................................................................................. 62
3.1.4. Tính kế thừa.................................................................................................. 63
v
3.2. Quản lý văn hóa nhà trường ở các trường THCS trên địa bàn huyện
Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.............................. 63
3.2.1. Biện pháp 1: Tiếp cận nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học
sinh về vai trò của văn hóa nhà trường trong bối cảnh đổi mới giáo dục
hiện nay........................................................................................................ 63
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch chiến lược, kế hoạch hàng năm về quản
lý VHNT và triển khai tổ chức thực hiện kế hoạch đạt hiệu quả..................67
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo việc bồi dưỡng kỹ năng tổ chức các hoạt động xây
dựng văn hóa nhà trường cho đội ngũ giáo viên........................................... 69
3.2.4. Biện pháp 4: Phát huy vai trò chủ thể của giáo viên và học sinh trong tổ
chức các phong trào thi đua, xây dựng nếp sống văn minh trong nhà trường
..................................................................................................................... 71
3.2.5. Biện pháp 5: Đôn đốc thực hiện kỷ cương, nề nếp dạy và học, thực hiện
tốt các chuẩn mực đạo đức và các hành vi văn hóa...................................... 74
3.2.6. Biện pháp 6: Kiến tạo cảnh quan sư phạm xanh - sạch - đẹp kết hợp với
tăng cường cơ sở vật chất nhà trường........................................................... 75
3.2.7. Biện pháp 7: Phối hợp giữa gia đình, nhà trường, cộng đồng trong việc
giáo dục văn hóa nhà trường cho học sinh................................................... 78
3.2.8. Biện pháp 8: Thường xuyên kiểm tra, đánh giá trong quản lý văn hóa
nhà trường.................................................................................................... 80
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................... 81
3.4. Khảo nghiệm sự nhận thức về các biện pháp quản lý văn hóa nhà trường
................................................................................................................................ 82
3.4.1. Tính cấp thiết và tính khả thi......................................................................... 83
3.4.2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện các biện pháp............................87
Tiểu kết chương 3.................................................................................................. 88
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................................... 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 94
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Nhận thức về tầm quan trọng của VHNT của CBQL, GV,
Trang
38
Bảng 2.1:
HS trường THCS địa bàn huyện Sóc Sơn
Bảng 2.2:
Nhận thức của GV về ảnh hưởng của VHNT đến GV
39
Nhận thức của HS về ảnh hưởng của VHNT đến HS
40
Nhận thức của CBQL, GV về mối quan hệ giữa các thành
41
Bảng 2.3:
Bảng 2.4:
viên trong công tác xây dựng VHNT
Bảng 2.5:
Đánh giá của CBQL, GV, HS các trường THCS huyện Sóc
Sơn về mức độ biểu hiện của các mối quan hệ giữa các
43
thành viên trong nhà trường
Bảng 2.6:
Mức độ biểu hiện của các hành vi vi phạm chuẩn mực, nội
47
quy của HS nhà trường
Bảng 2.7:
Nhận thức của CBQL, GV, HS trường thcs trên địa bàn
49
huyện Sóc Sơn về các nội dung giáo dục VHNT
Bảng 2.8:
Nhận thức của CBQL, GV, HS về các con đường giáo dục
50
VHNT
Bảng 2.9:
Thực trạng các con đường hình thành VHNT
52
Bảng 2.10: Đánh giá mức độ tự hào và niềm tin của các thành viên vào
58
tổ chức nhà trường
Bảng 3.1:
Khảo nghiệm sự nhận thức về các biện pháp quản lý VHNT
vii
83
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Trang
Hình 1.1
:
Mô hình tảng băng của Frank Gonzales
21
Sơ đồ 1.1
:
Các yếu tố cấu thành VHNT
17
Sơ đồ 1.2
:
Các tầng bậc của văn hóa nhà trường
22
Sơ đồ 1.3
:
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý văn hóa nhà trường
30
Biểu đồ 2.1 :
Mức độ nhận thức của CBQL và GV, HS về giá trị cốt loi
và hệ thống chuẩn mực văn hóa của nhà trường
46
Biểu đồ 3.1 :
Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết của các biện pháp
quản lý VHNT
85
Biểu đồ 3.2 :
Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản
86
lý VHNT
viii
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xây dựng và phát triển Văn hóa nhà trường luôn là nhiệm vụ quan trọng
hàng đầu đối với mỗi nhà trường. Văn hóa nhà trường giúp cho nhà trường phát
triển có hiệu quả và bền vững, văn hóa của nhà trường là sự tổng hòa toàn bộ sự
phát triển của nhà trường từ hoạt động đào tạo, giáo dục, quản lý nhân lực, người
học, cơ sở vật chất, giao tiếp và ứng xử trong nhà trường,… Xây dựng văn hóa của
nhà trường là xây dựng hoạt động giảng dạy, văn hóa người Thầy, giáo dục nhân
cách người học, văn hóa người học phù hợp, hiệu quả; xây dựng cách thức ứng xử
văn minh, lịch sự, thân thiện trong nhà trường; xây dựng cơ sở vật chất của nhà
trường hiện đại, tiện dụng, đảm bảo môi trường không bị ô nhiễm, không gian và
cảnh quan sạch đẹp. Một nhà trường có môi trường văn hóa tốt là một nhà trường
đào tạo có chất lượng cao, có sự phát triển bền vững, có uy tín trong cộng đồng và
toàn xã hội.
Ở nước ta trong thời gian gần đây, cơ chế thị trường, sự hội nhập quốc tế có
nhiều tác động tích cực đến sự phát triển của nhà trường, song cũng có những tác
động tiêu cực đến hoạt động đào tạo của nhà trường và văn hóa của nhà trường.
Trên các phương tiện truyền thông đã luôn bàn tới một số biểu hiện của văn hóa nhà
trường bị xuống cấp; chất lượng giáo dục trong các trường chưa đáp ứng được yêu
cầu phát triển của xã hội; đạo đức của một số học sinh và nhà giáo xuống cấp; đạo
lý “tôn sư trọng đạo” suy giảm. Bên cạnh đó, những hành vi lệch chuẩn của học
sinh xuất hiện ngày càng nhiều, đặc biệt như các hành vi chơi cờ bạc, nghiện hút, vi
phạm nội quy học tập của nhà trường, bạo lực học đường,… Một số nhà trường cơ
sở vật chất bị xuống cấp, lớp học, bàn ghế, khu nhà vệ sinh, bếp ăn,… không đảm
bảo làm giảm đi vẻ đẹp, mỹ quan của trường, điều kiện học tập của học sinh không
đảm bảo,… Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo đã chỉ ro một số hạn chế của giáo dục hiện nay như: “…Phương pháp giáo dục,
việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất. Quản lý giáo dục
và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập
về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và
1
phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Đầu tư
cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả. Chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục và
đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là ở vùng
sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn”[1]. Ở nước ta hiện nay, văn hóa nhà trường
đang là một trong những tâm điểm chú ý của dư luận, những bàn luận về vấn đề này
ngày càng xuất hiện nhiều trên các diễn đàn, trên các phương tiện thông tin đại
chúng. Trong đó, những bàn luận về cơ sở vật chất lạc hậu, xuống cấp của các
trường học trên cả nước và đặc biệt là các trường vùng sâu, vùng xa. Những bàn
luận về văn hóa ứng xử trong nhà trường cũng rất đáng báo động, tình trạng thày
đánh trò, trò đánh thày đã xẩy ra, khiến dư luận và xã hội lo ngại. Hành vi bạo lực
học đường diễn biến phức tạp,… Chính vì vậy, việc xây dựng văn hóa nhà trường
đã trở thành nhiệm vụ cấp bách trong giai đoạn hiện nay.
Sóc Sơn là một huyện ngoại thành của Thủ đô Hà Nội, có Cảng Hàng không
Quốc tế Nội Bài đặt trên địa bàn huyện là nơi đón nhận sớm nhất sự ảnh hưởng giao
thoa văn hóa của nhiều địa phương trong nước cũng như ngoài nước trước khi đến
với thủ đô Hà Nội. Do vậy, các trường phổ thông ở huyện Sóc Sơn, trong đó có các
trường trung học cơ sở đã tiếp thu được các giá trị văn hóa mới của các nền văn hóa
khác nhau, để xây dựng văn hóa nhà trường riêng có của mình phù hợp với đặc thù
của huyện, bên cạnh sự phát triển nhanh, mạnh của huyện cũng có những tác động
tiêu cực tới văn hóa nhà trường. Tình trạng học sinh chạy theo lối sống văn hóa
phương Tây, ảnh hưởng của các nhiều người nổi tiếng ngụ cư trên địa bàn, các đơn
vị cơ sở Cai nghiện như Trung tâm 03, Trung tâm 06 mang đến cả mặt tốt cũng như
chưa tốt ảnh hưởng đến đời sống văn hóa của dân cư trên địa bàn, việc học sinh
nghiện game online, nghiện internet dẫn đến học tập sút kém, tình trạng bạo lực học
đường, tình trạng học sinh phạm pháp (đánh nhau, trộm cướp…) xuất hiện và có xu
hướng phát triển. Một số giáo viên thiếu tâm huyết, vi phạm đức nghề nghiệp.
Trước thực trạng trên đòi hỏi các trường nói chung và các trường trung học cơ sở
huyện Sóc Sơn nói riêng phải chú ý, quan tâm đến đổi mới hoạt động giáo dục và
xây dựng văn hóa nhà trường. Xây dựng văn hóa nhà trường và quản lý vấn đề này
đồng nghĩa với việc loại bỏ các vấn đề tồn tại, tiêu cực, hạn chế, hướng tới nâng cao
2
chất lượng đào tạo tri thức và nhân cách cho người học. Xuất phát từ những vấn đề
trên, việc nghiên cứu quản lý văn hóa nhà trường của các trường trung học cơ sở ở
nước ta hiện nay cũng như ở huyện Sóc Sơn có tính thời sự và thực tiễn cần thiết. Do
vậy, tôi đã lựa chọn đề tài: “Quản lý văn hóa Nhà trường Trung học cơ sở trên địa
bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý VHNT THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn,
thành phố Hà Nội, qua đó góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà trường và chất
lượng giáo dục toàn diện nhân cách học sinh trong điều kiện hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Văn hóa nhà trường ở các trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Sóc
Sơn, thành phố Hà Nội.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý VHNT THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong
giai đoạn hiện nay.
4. Phạm vi nghiên cứu
4.1. Giới hạn thời gian khảo sát
Khảo sát và sử dụng số liệu nghiên cứu từ năm 2017 đến nay
4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
Khách thể khảo sát bao gồm 10 CBQL, 50 GV và 500 HS của các 5 Trường THCS
trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội.
5. Câu hỏi nghiên cứu
Thực trạng VHNT và công tác quản lý VHNT ở các trường THCS trên địa bàn
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội hiện nay như thế nào? Những biện pháp nào để quản
lý VHNT hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay ?
6. Giả thuyết khoa học
Quản lý văn hóa nhà trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn trong giai đoạn
hiện nay bộc lộ ro những hạn chế trong các khâu như: Lập kế hoạch, chỉ đạo thực hiện,
giám sát quá trình thực hiện, kiểm tra đánh giá quá trình thực hiện, kế thừa và
3
phát huy những giá trị vật chất và giá trị tinh thần dẫn tới hạn chế trong việc xây
dựng văn hóa nhà trường đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay. Nếu
đề xuất và thử nghiệm được các biện pháp quản lý và xây dựng văn hóa nhà trường
THCS phù hợp, theo hướng tiếp cận văn hóa tổ chức và chức năng sẽ góp phần thực
hiện tốt mục tiêu giáo dục của các Trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn trong
giai đoạn hiện nay.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu
7.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý VHNT cấp THCS.
7.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng văn hoá nhà trường và thực trạng quản lý VHNT
ở các Trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn
hiện nay.
7.3. Đề xuất các biện pháp quản lý VHNT ở các Trường THCS trên địa bàn huyện
Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu về lý
luận có liên quan đến công tác quản lý VHNT để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Tác giả sử dụng các phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi; quan sát; phương
pháp đàm thoại; nghiên cứu các tài liệu liên quan đến công tác quản lý VHNT ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội; trên cơ sở các tài liệu
nghiên cứu và thực tiễn công tác quản lý VHNT tại các trường THCS trên địa bàn
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội, phân tích, hệ thống, đánh giá những ưu điểm và
tồn tại, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm.
8.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu
Vận dụng công thức toán học, thống kê để xử lý, phân tích số liệu thu được
về mặt định tính và định lượng các kết quả khảo sát.
9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
9.1. Ý nghĩa lý luận
Nghiên cứu đã làm sáng tỏ lý luận về quản lý VHNT trong các trường THCS.
4
9.2.Ý nghĩa thực tiễn
Những biện pháp do tác giả đề xuất có giá trị thực tiễn làm cơ sở khoa học cho
các nhà quản lý giáo dục đặc biệt là CBQL các trường THCS trên địa bàn huyện Sóc
Sơn, thành phố Hà Nội và các trường THCS địa phương khác có điều kiện tương tự.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý văn hoá nhà trường ở các
trường Trung học cơ sở trong giai đoạn hiện nay.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý văn hoá nhà trường ở các trường Trung
học cơ sở trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.
Chương 3: Biện pháp quản lý văn hoá nhà trường ở các trường Trung học cơ
sở trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.
5
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu văn hóa nhà trường
Giáo dục gắn liền với lịch sử loài người. Đối với nhân loại, giáo dục là
phương thức bảo tồn và bảo vệ kho tàng tri thức văn hoá xã hội. Nhân dân Việt
Nam vốn có truyền thống hiếu học và một nền giáo dục lâu đời, trải qua các thời kỳ
lịch sử, cộng đồng người Việt đã tiếp thu và chọn lọc, hình thành nên đạo đức, tư
tưởng văn hóa Việt Nam. Nền tảng văn hóa ấy đã tạo nên bản sắc về nhân cách con
người Việt Nam.
Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm. Khía
cạnh tổ chức với đặc điểm như cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt động, những giá trị,
điểm độc đáo của các cá nhân, những hoạt động chung, tạo nên những đặc điểm của
tổ chức.
Ở Việt Nam, VHNT là một khái niệm xuất hiện trong nhiều chục năm gần
đây, nhưng nội hàm của nó thì đã được đề cập từ lâu, trong nhiều tình huống của
giáo dục và đào tạo, nhất là ở thời kỳ đổi mới. VHNT đã được các nhà nghiên cứu
giáo dục coi là một yếu tố rất cơ bản của cơ chế phát triển đối với từng nhà trường
cũng như của toàn hệ thống các trường học nói chung, nó làm nền tảng và định
hướng cho sự phát triển và tiến bộ của nhà trường, và là một động lực quan trọng để
thực hiện đổi mới QLGD ở từng nhà trường.
Các trường THCS trên địa bàn huyện Sóc Sơn bên cạnh những thành tích đạt
được, vẫn còn những khó khăn, tồn tại nhất định, đòi hỏi phải tập trung chỉ đạo
khắc phục trong năm học tới và những năm học tiếp theo, đó là:
Trình độ quản lý của đội ngũ CBQL chưa đồng đều. Một số ít cán bộ quản lý
giáo dục còn hạn chế về năng lực quản lý, điều hành.
Chất lượng giáo dục toàn diện tuy đã được cải thiện song chỉ đạt mức TB của
thành phố. Chất lượng mũi nhọn chưa cao. Chất lượng đại trà chưa đồng đều giữa
các vùng của huyện.
6
Tỷ lệ GV có trình độ trên chuẩn cao nhưng mới dừng lại ở chuẩn về đào tạo.
Trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên chưa đồng đều. Vẫn còn một số giáo
viên chưa thực sự cố gắng phấn đấu rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp
vụ, đáp ứng yêu cầu đổi mới của ngành. Vẫn còn tình trạng giáo viên môn thừa,
môn thiếu, mất cân đối giữa các môn học.
Cơ sở vật chất vẫn chưa đáp ứng được với sự đổi mới giáo dục.
Công tác quản lý và xây dựng văn hóa nhà trường còn yếu về mặt lý luận,
phường pháp, việc xây dựng kế hoạch xây dựng và quản lý văn hóa nhà trường
chưa được quan tâm.
Trên địa bàn huyện Sóc Sơn cấp học trung học cơ sở của huyện có 27 trường
với 551 lớp và 22.497 học sinh. Với quy mô, số lượng trường lớp hiện tại, về cơ bản đã
đáp ứng được nhu cầu, đảm bảo điều kiện học tập và có đủ chỗ học cho học sinh. Với
cơ sở vật chất hiện có, các nhà trường đủ điều kiện triển khai các hoạt động giáo dục.
Hiện tại một số nhà trường đang xây mới các phòng chức năng, nâng cấp phòng học bộ
môn, mua bổ sung các trang thiết bị phục vụ các hoạt động trong nhà trường nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục, tuy nhiên có nhiều mặt còn hạn chế, như:
- Trình độ quản lý của đội ngũ CBQL chưa đồng đều. Một số ít cán bộ quản lý giáo
dục còn hạn chế về năng lực quản lý, điều hành.
- Chất lượng giáo dục toàn diện tuy đã được cải thiện song chỉ đạt mức TB
của thành phố. Chất lượng mũi nhọn chưa cao. Chất lượng đại trà chưa đồng đều
giữa các vùng của huyện. Những yếu tố trên là một trong những nguyên nhân dẫn
đến việc quản lý văn hóa nhà trường còn chưa được quan tâm.
VHNT từ lâu cũng đã được nghiên cứu ở nước ta nhưng là nghiên cứu ở một
số khía cạnh, biểu hiện cụ thể đơn lẻ như văn hóa học đường, văn hóa ứng xử, văn
hóa giao tiếp… trong nhà trường. Có thể kể đến công trình “Giáo dục giá trị xây dựng văn hóa học đường” của tác giả Phạm Minh Hạc; “Văn hóa giao tiếp
trong nhà trường” của tác giả Nguyễn Thị Kim Ngân;“Văn hóa tổ chức – hình thái
cốt lõi của văn hóa nhà trường” của Phạm Quang Huân;“Xây dựng môi trường văn
hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị học” của tác giả Đỗ Huy; “Môi trường
giáo dục” của tác giả Phạm Đoan Hùng “; “Xây dựng văn hóa học
7
đường - Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường” của Viện
Nghiên cứu sư phạm - Trường ĐHSP Hà Nội; “Xây dựng môi trường văn hóa cơ
sở” của tác giả Văn Đức Thanh ...
Nhìn chung, các tài liệu nghiên cứu trên đây chưa phải là những khảo cứu
chuyên sâu về VHNT, nhất là chưa đề cập đến công tác quản lý VHNT ở các trường
THCS.
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý văn hóa nhà trường
Quản lý VHNT là một nội dung quan trọng của quản lý và lãnh đạo nhà
trường. Đã có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước nghiên cứu
vấn đề này. VHNT với tính trọn vẹn như văn hóa của một tổ chức đã được đề cập
đến trong các nghiên cứu gần đây về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường.
Chẳng hạn:
- Công trình Những vấn đề cơ bản của Khoa học quản lý giáo dục của Trần
Kiểm (2008): tác giả xem xét văn hóa nhà trường và xây dựng văn hóa nhà trường
là một vấn đề trong quản lý nhà trường với tính cách là một tổ chức. Văn hóa nhà
trường tác động đến tình cảm, suy nghĩa, hành động của các cá nhân. Các yếu tố
nhận thức – hành vi – thái độ là bộ ba cấu thành nên văn hóa tổ chức và được xem
xét trong mối quan hệ với các yếu tổ bên trong và với môi trường bên ngoài của tổ
chức.[11]
- Cuốn sách “Quản lý văn hóa nhà trường” của Nguyễn Thị Mỹ Lộc,
Nguyễn Vũ Bích Hiền (đồng chủ biên 2019), trình bày hệ thống những vấn đề lý
thuyết chung về văn hóa nhà trường, những đặc điểm về văn hóa nhà trường ở Việt
Nam, văn hóa trường đại học, đặc biệt đề cập đến xây dựng văn hóa nhà trường hiện
nay, xu hướng phát triển nhà trường và văn hóa nhà trường hiện nay. Cuốn sách
cung cấp những nền tảng cơ bản về văn hóa nói chung và văn hóa các nhà trường ở
Việt Nam nói riêng. Đó là những lý luận cơ bản mà luận văn kế thừa trong xây dựng
khung lý luận của đề tài. [15]
- Trong kỷ yếu Kỷ yếu Hội thảo văn hóa học đường, bài “Văn hóa tổ chức hình thái cốt loi của VHNT” tác giả Phạm Quang Huân (2007), đưa ra 5 lí do để
khẳng định tầm quan trọng của VHNT đối với chất lượng giáo dục và 7 biểu hiện
8
- Xem thêm -