Tài liệu Quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng tmcp ngoại thương việt nam chi nhánh việt trì

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THÙY TRANG QUẢN LÝ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VIỆT TRÌ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THÙY TRANG QUẢN LÝ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VIỆT TRÌ Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Đỗ Thị Hải Hà XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Đỗ Thị Hải Hà. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ các công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thùy Trang LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập theo chƣơng trình Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế của Trƣờng Đại học Kinh tế – Đa ̣i ho ̣c Quốc Gia Hà Nội, tôi đã đƣợc các thầy giáo, cô giáo thuộc Khoa kinh tế chính trị - Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội tận tình giảng dạy. Đến nay tôi đã hoàn thành chƣơng trình của khóa học và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp của mình với đề tài: “Quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì”. Nhân dịp này tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thầy giáo, cô giáo của Khoa kinh tế chính trị - Đại học Quốc gia Hà Nội. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Đỗ Thị Hải Hà là ngƣời đã hƣớng dẫn tôi hoàn thành bản luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ iii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CƢ́U VÀ CƠ SỞ LÝ LU ẬN VỀ QUẢN LÝ TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ .......................................................................5 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ................................................................................................................. 5 1.1.1 Các công trình nghiên cứu ................................................................................... 5 1.1.2 Kết luận ................................................................................................................. 7 1.2 Nhƣ̃ng vấ n đề cơ bản về tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ .. 8 1.2.1 Đặc điểm, vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong sự phát triển kinh tế quốc gia ..................................................................................................................... 8 1.2.2 Tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng thƣơng mại .......13 1.2.3 Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ............17 1.3. Quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của chi nhánh ngân hàng thƣơng mại. ............................................................................................................. 19 1.3.1. Khái niệm, yêu cầu quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của chi nhánh ngân hàng thƣơng mại ...............................................................................19 1.3.2 Nội dung quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của chi nhánh ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................ 22 1.3.3 Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của chi nhánh ngân hàng thƣơng mại. ................................................ 32 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................36 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 36 2.1.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu thứ cấp ......................................................... 36 2.1.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu sơ cấp ........................................................... 37 2.1.3. Phƣơng pháp phân tích, xử lý số liệu .......................................................... 38 2.2. Nguồn dữ liệu .................................................................................................. 38 2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu................................................... 39 2.3.1. Địa điểm thực hiện nghiên cứu .................................................................... 39 2.3.2. Thời gian thực hiện nghiên cứu ................................................................... 39 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH VIỆT TRÌ ...................................................................................................40 3.1 Khái quát về tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì. ............................... 40 3.1.1 Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì ......................................................................................................... 40 3.1.2 Thực trạng tín dụng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì ................................................................ 45 3.2 Phân tích thực trạng quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì ....................... 53 3.2.1 Lập kế hoạch tín dụng ...............................................................................53 3.2.2. Tổ chức thực hiện .....................................................................................56 3.2.3. Kiểm soát thực hiện...................................................................................... 57 3.3 Đánh giá quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì .......................................... 64 3.3.1 Ƣu điểm .....................................................................................................64 3.3.2 Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................... 66 CHƢƠNG 4: ĐINH ̣ HƢỚNG QUẢN LÝ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VN - CN VIỆT TRÌ .............................71 4.1. Định hƣớng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. ..................................................................................... 71 4.1.1. Phƣơng hƣớng hoạt động chung của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì trong thời gian tới .............................................71 4.1.2. Định hƣớng hoàn thiê ̣n quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì ...............74 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. ......... 79 4.2.1 Hoàn thiện bộ máy cấp tín dụng ................................................................79 4.2.2 Nâng cao chất lƣợng thẩm định .................................................................80 4.2.3 Củng cố và hoàn thiện hệ thống thông tin tín dụng ...................................82 4.2.4 Quản lý, giám sát chặt chẽ quá trình giải ngân và sau khi cho vay ...........83 4.2.5 Tăng cƣờng quản lý rủi ro .........................................................................85 4.2.6 Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra nội bộ .............................................87 4.2.7 Đào tạo, nâng cao chất lƣợng nhân sự .......................................................87 4.3. Một số kiến nghị .............................................................................................. 89 4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ..........................................................................89 4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ. ............................................ 90 4.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam ................................ 91 KẾT LUẬN ...............................................................................................................94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................96 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ 2 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 3 NHNT Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam 4 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 5 RRTD Rủi ro tín dụng 6 SPDV Sản phẩm dịch vụ 7 SXKD Sản xuất kinh doanh 8 TCTD Tổ chức tín dụng 9 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 10 TSC Trụ sở chính 11 TSĐB Tài sản đảm bảo i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Doanh số cho vay DNNVV theo thời hạn cho vay 47 4 Bảng 3.4 Doanh số cho vay DNNVV theo phƣơng thức cho vay 47 5 Bảng 3.5 Doanh số cho vay DNVVN theo loại hình DN 48 6 Bảng 3.6 Doanh số cho vay DNVVN theo ngành kinh tế 49 7 Bảng 3.7 Dƣ nợ tín dụng DNVVN theo nhóm nợ 51 8 Bảng 3.8 Vòng quay vốn tín dụng đối với DNVVN 53 9 Bảng 3.9 10 Bảng 3.10 11 Bảng 3.11 Số lƣợng hồ sơ vay vốn của DNNVV bị loại 60 12 Bảng 3.12 Mục đích vay vốn của các DNVVN 61 13 Bảng 3.13 14 Bảng 3.14 15 Bảng 3.15 Kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh năm 2012 - Q1/2015 Tình hình vay vốn của DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng VN - CN Việt Trì Số lƣợng hợp đồng tín dụng của DNVVN tại chi nhánh Số lƣợng hồ sơ vay vốn của DNVVN theo loại hình DN Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn của DNVVN theo thời hạn Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn của DNVVN theo nhóm nợ Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của DNVVN ii Trang 44 46 55 60 62 62 63 DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung 1 Hình 1.1 Quy trình quản lý tín dụng đối với DNVVN 28 2 Hình 1.2 Quản lý các khoản vay có vấn đề 31 3 Hình 3.1 Tổ chức bộ máy hoạt động của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì Trang 41 DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Nội dung 1 Biểu đồ 3.1 2 Biểu đồ 3.2 3 Biểu đồ 3.3 Tổng tài sản, doanh thu và lợi nhuận trƣớc thuế 44 4 Biểu đồ 3.4 Dƣ nợ tín dụng DNVVN theo thời hạn cho vay 50 5 Biểu đồ 3.5 Thị phần huy động vốn của ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng CN Việt Trì so với các ngân hàng trên địa bàn Thị phần dƣ nợ tín dụng của ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng CN Việt Trì so với các ngân hàng trên địa bàn Doanh số thu nợ đối với DNVVN theo thời hạn cho vay iii Trang 42 42 52 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay ở Việt Nam có khoảng 412.371 doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, trong đó doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) chiếm khoảng gần 97% và đóng góp gần 40% GDP cả nƣớc, là hệ thống doanh nghiệp có vị trí hết sức quan trọng đối với tăng trƣởng kinh tế và ổn định kinh tế xã hội. DNVVN với những đặc trƣng riêng của mình đã và đang giữ một vai trò quan trọng trong sự tăng trƣởng và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế nƣớc ta. DNVVN có những đặc điểm nổi trội so với các loại hình doanh nghiệp khác nhƣ sức năng động, khả năng thích nghi, dễ thay đổi công nghệ, hiệu quả đầu tƣ tƣơng đối cao, dễ quản lý. Với những ƣu điểm nhƣ vậy, đóng góp của loại hình DNVVN vào nền kinh tế là rất đáng kể. DNVVN đƣợc nhận định sẽ phát triển mạnh mẽ trong tƣơng lai. Chính vì vậy, họ là đối tƣợng ngày càng đƣợc các ngân hàng quan tâm đến. Ý thức đƣợc tiềm năng và tầm quan trọng của đối tƣợng DNVVN nên nhiều ngân hàng đã và đang đổi mới trong quan điểm kinh doanh theo hƣớng tập trung cho vay DNVVN. Đặc biệt, trong bối cảnh các DN nhà nƣớc, các tập đoàn kinh tế lớn hoạt động kém hiệu quả nhƣ hiện nay thì hoạt động cho vay đối với DNVVN tại các NHTM ngày càng đƣợc chú trọng mở rộng. Kết quả cho vay DNVVN trong 10 năm trở lại đây đã phản ánh chính sách cho vay linh hoạt, ngày càng phù hợp hơn với điều kiện của thị trƣờng và xu hƣớng cạnh tranh của các NHTM. Với mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và năng lực cạnh tranh với các NHTM khác, Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì cũng đang từng bƣớc chuyển đổi quan điểm cho vay đối với DNVVN cho phù hợp hơn với điều kiện mới của thị trƣờng. Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì đã xác định thị trƣờng cho vay các DNVVN là một lĩnh vực đầy tiềm năng phát triển và là nhóm khách hàng chiến lƣợc trong chính sách phát triển dài hạn của mình. Tuy nhiên qua bốn năm thực hiện, quản lý tín dụng đối với DNVVN tại ngân hàng chƣa đạt đƣợc chất lƣợng và hiệu quả nhƣ mong muốn. 1 Thêm vào đó, học viên đang theo học lớp thạc sỹ, chuyên ngành quản lý kinh tế của Trƣờng Đại học kinh tế - ĐHQG Hà Nội. Với những kiến thức đã đƣợc trang bị trong quá trình học, cộng với việc nghiên cứu, phân tích hoạt động xuất phát từ thực tiễn làm việc sẽ đƣa ra những đề xuất mang tính khả thi, hiệu quả và rất có ý nghĩa. Với những lý do trên, học viên đã lựa chọn đề tài "Quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì" để làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì nhằm đề xuất một số giải pháp hoàn thiện hơn nữa hoạt động quản lý tín dụng đối với DNVVN phù hợp với tình hình thực tiễn. 2.2. Nhiệm vụ Thứ nhất, hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý tín dụng đối với DNVVN của Ngân hàng thƣơng mại (NHTM). Thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì từ năm 2012 đến năm 2014, từ đó rút ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân của nó. Thứ ba, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì. 3. Câu hỏi nghiên cứu - Công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN thời gian qua tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì đã đạt đƣợc kết quả và còn tồn tại những hạn chế gì? - Để hoàn thiện hơn nữa hoạt động quản lý tín dụng đối với DNVVN, Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì cần phải có những giải pháp gì? 2 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là hoạt động quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Chi nhánh Ngân hàng thƣơng mại cấp tỉnh. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Đề tài nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. Phạm vi về không gian: Đề tài thực hiện tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì (Chi nhánh ngân hàng cấp tỉnh). Phạm vi về thời gian: Số liệu nghiên cứu đƣợc thu thập trong các năm 2012, 2013 và 2014; giải pháp đề xuất đến năm 2020. 5. Những đóng góp mới của luận văn - Phƣơng pháp nghiên cứu: + Sử dụng phƣơng pháp thống kê, tổng hợp và phân tích số liệu trong hoạt động tín dụng qua các báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, sao kê theo loại hình, các báo cáo công tác quản lý tín dụng của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì từ năm 2012 đến năm 2014. + Sử dụng phƣơng pháp tổng hợp, đối chiếu, so sánh từ các báo cáo kết quả kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ do Ngân Nhà nƣớc tỉnh cung cấp để phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động của Chi nhánh so với các đơn vị khác. + Thu thập dữ liệu, đánh giá, nhận định từ các báo cáo của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam, ngân hàng Nhà nƣớc, các tạp chí kinh tế, tài chính, ngân hàng...để phân tích và đƣa ra các giải pháp tối ƣu. - Phân tích, đánh giá thực trạng kết quả công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN giai đoạn 2012 – 2014. Qua đó tổng kết những thành tựu đã đạt đƣợc, tìm ra những hạn chế và nguyên nhân dẫn đến hạn chế đó. 3 - Đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. Đồng thời đề xuất một số kiến nghị với Chính phủ, Ngân hàng Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ và Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam. - Đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu về công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chƣơng sau: Chƣơng 1: Tổ ng quan tiǹ h hin ̀ h nghiên cƣ́u v à cơ sở lý luận chung về quản lý tín dụng của Chi nhánh Ngân hàng thƣơng mại đối với DNVVN. Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. Chƣơng 4: Đinh ̣ hƣớng quản lý và Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam – Chi nhánh Việt Trì. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌ NH HÌ NH NGHIÊN CƢ́U VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ Trong các hoạt động của Ngân hàng thì hoạt động tín dụng là hoạt động đem lại nhiều lợi nhuận nhất cho Ngân hàng và cũng là hoạt động chứa nhiều rủi ro nhất. Thực tế những năm gần đây, các Ngân hàng đang phải đối mặt với tỷ lệ nợ xấu tăng cao. Nguyên nhân cốt lõi của vấn đề là do tình hình khó khăn của nền kinh tế và các doanh nghiệp. Vấn đề cấp bách đặt ra cho các tổ chức tín dụng (TCTD) là quản lý công tác tín dụng nhƣ thế nào để đảm bảo an toàn vốn và gia tăng nguồn thu cho đơn vị. Do vậy, vấn đề cho vay, quản trị rủi ro và quản lý tín dụng trở thành đối tƣợng nghiên cứu phổ biến trong các đề tài khoa học nhƣ: luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, đề tài nghiên cứu khoa học ở cấp bộ, sở ban ngành, các bài viết về công tác quản lý tín dụng trên các tạp chí...; Có thể khái quát tình hình nghiên cứu liên quan đến nội dung này trong thời gian gần đây nhƣ sau: 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 1.1.1 Các công trình nghiên cứu - Luận án tiến sỹ, “Quản lý cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam trong điều kiện kinh tế vĩ mô bất ổn”, của Nguyễn Trọng Nam (2014), trƣờng Học viên Ngân hàng. Luận án hệ thống đƣợc toàn bộ các vấn đề lý luận cơ bản về: hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa; những nội dung cơ bản về quản lý cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong điều kiện kinh tế vĩ mô bất ổn; kinh nghiệm quốc tế về quản lý cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong điều kiện kinh tế vĩ mô bất ổn và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; Đề tài mới đƣợc thực hiện năm 2014 cho thấy bức tranh tổng quát về tình hình kinh tế thế giới và Việt Nam trong điều kiện hiện nay. Qua đó, tác giả đƣa ra những giải pháp và kiến nghị về quản lý hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt 5 Nam trong điều kiện kinh tế vĩ mô bất ổn: kiến nghị với Chính phủ, kiến nghị với Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam, kiến nghị với Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên, kiến nghị với hệ thống ngân hàng nói chung, là trung gian tài chính, là đối tác trực tiếp với các DNVVN thì Luận án không đề cập đến. Do vậy, các giải pháp vẫn chƣa tạo thành một vòng tròn thống nhất dẫn đến việc thực hiện sẽ gặp nhiều khó khăn, vƣớng mắc. - Luận án tiến sỹ, “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của các Ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, của Võ Đức Toàn (2012), trƣờng Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh. Từ những lý luận cơ bản về DNVVN DNVVN, những lý luận chung về tín dụng và chất lƣợng tín dụng ngân hàng đối với DNVVN, luận án đã đi sâu nghiên cứu về tình hình hoạt động của các DNVVN trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, về thực trạng phát triển số lƣợng, cơ cấu nguồn vốn và những đóng góp của các DNVVN trên địa bàn cũng nhƣ thực trạng về hoạt động tín dụng. Luận án cũng đánh giá đƣợc chất lƣợng tín dụng của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần đối với DNVVN trên địa bàn thành phố. Từ những phân tích đánh giá quan hệ tín dụng giữa ngân hàng TMCP với DNVVN, luận án đã hệ thống hóa các nhân tố ảnh hƣởng đến quan hệ tín dụng giữa DNVVN và NHTMCP, rút ra những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó làm cơ sở đề xuất các giải pháp thích hợp. - Luận văn thạc sỹ kinh tế, “Quản lý rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay DNVVN tại Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ” của Lê Nguyễn Phƣơng Ngọc (2007), trƣờng Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về rủi ro tín dụng và đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng quản trị cho vay DNVVN (DNVVN) tại Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ thƣơng Việt Nam Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh (Techcombank Hồ Chí Minh). Luận văn cũng đánh giá về những kết quả đạt đƣợc của chi nhánh, đƣa ra một số hạn chế trong công tác quản lý cho vay DNVVN, phân tích một số nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến công tác quản lý tín dụng DNVVN tại ngân hàng này chƣa đạt hiệu quả cao. Từ đó, 6 nêu lên định hƣớng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng đối với DNVVN tại Techcombank Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, các giải pháp luận văn đƣa ra chƣa nhất quán và thống nhất với cơ sở lý luận và thực trạng tại Ngân hàng; Do đó, các giải pháp đƣa ra thiếu toàn diện và chƣa sát thực tế. - Luận văn thạc sỹ kinh tế, “Quản lý hoạt động cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh khu công nghiệp Hải Dương”, của Phạm Văn Tiến (2013), trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn đã hệ thống hoá những lý luận cơ bản về hoạt động cho vay, các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng quản lý hoạt động cho vay các DNVVN (DNVVN) … Qua đó đã phân tích, đánh giá đƣợc thực trạng quản lý hoạt động cho vay các DNVVN tại Vietinbank – Chi nhánh KCN Hải Dƣơng giai đoạn 2008-2012 và đã đi sâu vào việc tìm ra giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động cho vay đối với các DNVVN tại chi nhánh. Cũng từ lý luận và thực tiễn nghiên cứu, luận văn đã nêu lên đƣợc một số kiến nghị với các cơ quan hữu quan và với cơ quan chủ quản trong việc thúc đẩy sự phát triển của các DNVVN tuy nhiên lại chƣa đƣa ra đƣợc một số kiến nghị với Chính phủ trong việc ban hành những quy định nhằm hoàn thiện môi trƣờng pháp lý đảm bảo an toàn cho hoạt động tín dụng của Ngân hàng. - Luận văn thạc sỹ kinh tế, “Kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay các DNVVN tại các Ngân hàng thương mại địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, của Vũ Thị Thu Cúc (2007), trƣờng Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Từ yêu cầu thực tiễn, luận văn nghiên cứu và phân tích thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân hàng thƣơng mại đối với các DNVVN trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở tổng quan về ngân hàng thƣơng mại, rủi ro tín dụng và quản lý tín dụng đối với DNVVN, phân tích các nhân tố ảnh hƣởng, tìm hiểu nguyên nhân. Từ đó, đƣa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay các DNVVN của các ngân hàng thƣơng mại. Tuy nhiên luận văn chƣa làm rõ đƣợc những rủi ro tín dụng trong cho vay các DNVVN để làm rõ thực trạng và đề ra giải pháp cụ thể. 1.1.2 Kết luận Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về hoạt động cho vay của các ngân hàng thƣơng mại nói chung và hoạt động cho vay đối với khách hàng DNVVN nói riêng. 7 Tuy nhiên, mỗi đề tài có đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu khác nhau, có thời điểm, không gian và thời gian khác nhau. Một số đề tài tập trung nghiên cứu về mở rộng hoạt động cho vay DNVVN, nội dung chủ yếu của các đề tài này là phân tích quy mô và chất lƣợng của hoạt động cho vay DNVVN, trên cơ sở đó kiến nghị các giải pháp nhằm mở rộng hoạt động cho vay DNVVN. Một số đề tài khác lại chủ yếu đi sâu vào phân tích đánh giá chất lƣợng của hoạt động cho vay đối với DNVVN từ đó đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng của hoạt động cho vay. Các đề tài này thƣờng đi sâu vào các nghiệp vụ cụ thể trong quy trình tác nghiệp cho vay DNVVN. Các tƣ liệu tác giả tìm đƣợc ở trên lại chủ yếu bàn về vấn đề quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay các DNVVN hay tầm quan trọng của tín dụng ngân hàng đối với DNVVN, và có rất ít đề tài đi sâu nghiên cứu về công tác quản lý tín dụng đối với DNVVN. Những công trình khoa học này là tƣ liệu quý báu cả về lý luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu đề tài quản lý tín dụng đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Việt Trì. 1.2 Nhƣ̃ng vấ n đề cơ bản về tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 1.2.1 Đặc điểm, vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong sự phát triển kinh tế quốc gia 1.2.1.1 Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ Theo luật doanh nghiệp 2005, doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản riêng, có trụ sở giao dịch ổn định đƣợc đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Các loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trƣờng rất đa dạng và phong phú. Căn cứ theo các tiêu thức khác nhau mà ngƣời ta có thể chia doanh nghiệp thành các loại khác nhau, trong đó dựa theo quy mô của doanh nghiệp mà ngƣời ta có thể chia doanh nghiệp thành doanh nghiệp lớn, DNVVN. Việc phân chia doanh nghiệp theo quy mô nhƣ thế nào cũng tùy thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội của từng quốc gia và từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế. 8 Theo nghị định 56/2009/NĐ-CP của Chính phủ về “trợ giúp phát triển DNVVN” ta có khái niệm DNVVN nhƣ sau: DNVVN là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, đƣợc chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tƣơng đƣơng tổng tài sản đƣợc xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ƣu tiên). Theo đó, DNVVN là những cơ sở sản xuất kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng ký kinh doanh không quá 10 tỷ đồng, hoặc số lao động bình quân hàng năm không quá 300 ngƣời. Căn cứ vào tình hình kinh tế xã hội cụ thể của ngành, của địa phƣơng trong từng giai đoạn và trong quá trình thực hiện, có thể áp dụng đồng thời cả hai chỉ tiêu vốn và lao động bình quân hoặc một trong hai chỉ tiêu nói trên. 1.2.1.2 Đặc điểm của doanh nghiệp vừa và nhỏ Nghiên cứu về mô hình các DNVVN, ta có thể nêu bật những nét điển hình sau đây: - Các DNVVN ở Việt Nam thuộc nhiều thành phần kinh tế với nhiều hình thức tổ chức doanh nghiệp, bao gồm từ doanh nghiệp nhà nƣớc, doanh nghiệp và các công ty tƣ nhân đến các hợp tác xã. Trong một thời gian dài, các doanh nghiệp thuộc các thành phần khác nhau không đƣợc đối xử bình đẳng, bị phân biệt đối xử. Điều đó ảnh hƣởng đến tâm lý, phong cách kinh doanh của các doanh nghiệp hiện nay, đồng thời cũng tạo ra những điểm xuất phát về tiếp cận nguồn lực không nhƣ nhau (trong giao đất, trong vay vốn ngân hàng …). - Là những doanh nghiệp có quy mô vốn và lao động nhỏ, đây thƣờng là những doanh nghiệp khởi sự thuộc khu vực kinh tế tƣ nhân. Đặc điểm này đã làm cho các DNVVN gặp nhiều khó khăn trong quá trình hoạt động của mình. - Khả năng quản lý hạn chế: Các chủ doanh nghiệp thƣờng là những lao động phổ thông, kỹ thuật viên, kỹ sƣ tự đứng ra thành lập và vận hành doanh nghiệp. Họ vừa là ngƣời quản lý doanh nghiệp, vừa tham gia trực tiếp vào sản xuất nên mức độ chuyên môn trong quản lý không cao. Đôi khi, việc tách bạch giữa các bộ phận 9 không rõ ràng, những ngƣời quản lý các bộ phận cũng thƣờng tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất. Phần lớn những ngƣời chủ doanh nghiệp đều không đƣợc đào tạo qua một khóa quản lý chính quy nào, thậm chí có ngƣời còn chƣa qua một khóa đào tạo nào. Mặc dù vậy, họ thƣờng không quan tâm đến việc đào tạo để nâng cao năng lực quản lý. - Trình độ tay nghề của ngƣời lao động thấp. Các chủ DNVVN thƣờng không đủ khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn trong việc thuê những ngƣời lao động có tay nghề cao do hạn chế về khả năng tài chính. Bên cạnh đó, định kiến của ngƣời lao động cũng nhƣ của những bạn bè, ngƣời thân của họ về khu vực này vẫn còn khá lớn vì họ cho rằng làm việc trong các doanh nghiệp này rủi ro mất việc lớn nhƣng đồng thời lƣơng thấp, không thăng tiến đƣợc …. Ngƣời lao động ít đƣợc đào tạo, đào tạo lại do kinh phí hạn hẹp hoặc ngƣời chủ không muốn đào tạo ngƣời lao động vì vậy trình độ thấp và kỹ năng làm việc thấp. Ngoài ra, sự không ổn định khi làm việc cho các DNVVN, cơ hội để phát triển thấp tại các doanh nghiệp này cũng tác động làm cho nhiều lao động có kỹ năng không muốn làm việc cho khu vực này. - Khả năng về công nghệ thấp do không đủ tài chính cho nghiên cứu triển khai, nhiều DNVVN cho dù có những sáng kiến công nghệ nhƣng không đủ tài chính cho việc nghiên cứu triển khai nên không thể hình thành công nghệ mới hoặc bị các doanh nghiệp lớn mua với giá rẻ. Tuy nhiên, các DNVVN rất linh hoạt trong việc thay đổi công nghệ sản xuất do giá trị của dây chuyền công nghệ thƣờng thấp và họ thƣờng có những sáng kiến đổi mới công nghệ phù hợp với quy mô của mình từ những công nghệ cũ và lạc hậu. Điều này thể hiện tính linh hoạt trong đổi mới công nghệ và tạo nên sự khác biệt về sản phẩm để các DNVVN có thể tồn tại trên thị trƣờng. - Các DNVVN Việt Nam thƣờng thuê mặt bằng với diện tích hạn chế và cách xa trung tâm hoặc sử dụng những diện tích đất riêng của mình làm mặt bằng sản xuất, kinh doanh. Vì vậy, các doanh nghiệp này gặp khó khăn trong việc mở rộng sản xuất kinh doanh khi quy mô doanh nghiệp đƣợc mở rộng. 10