Tài liệu Quản lý tín dụng bán lẻ tại ngân hàng tmcp công thương việt nam – chi nhánh hà tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN ĐÌNH PHƢƠNG QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN ĐÌNH PHƢƠNG QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH HÀ TĨNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số : 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đỗ Anh Đức XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN TS.Đỗ Anh Đức PGS.TS.Trần Đức Hiệp Hà Nội – 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Hà Tĩnh” này là công trình nghiên cứu luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế của tôi. Các phân tích, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào. Mọi thông tin thứ cấp sử dụng trong đề tài đã được trích dẫn đầy đủ. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Đình Phƣơng LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi nhận được sự giúp đỡ tận tình chỉ bảo của các tập thể, cá nhân, các cơ quan trong và ngoài Trường ĐH Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Đỗ Anh Đức đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các phòng ban tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hà Tĩnh, Sở Công thương tỉnh Hà Tĩnh, Cục Thống kê tỉnh Hà Tĩnh đã giúp tôi thu thập số liệu, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Bên cạnh sự hợp tác giúp đỡ trong công việc tôi xin gửi lời cảm ơn đến sự động viên của gia đình và bạn bè trong quá trình học tập và nghiên cứu thực tế. Dù đã cố gắng nhưng do trình độ bản thân còn hạn chế, trong luận văn của tôi sẽ không tránh khỏi thiếu sót, kính mong các thầy, cô giáo, các bạn học viên đóng góp ý kiến để nội dung luận văn này được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Đình Phƣơng MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................... iii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ................................................................................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ..........................................4 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tín dụng bán lẻ tại chi nhánh ngân hàng thương mại ..6 1.2.1. Khái quát về tín dụng bán lẻ. ............................................................................6 1.2.2. Quản lý tín dụng bán lẻ tại chi nhánh ngân hàng thương mại .......................14 1.2.3 Nội dung quản lý tín dụng bán lẻ tại Chi nhánh ngân hàng thương mại. ........17 1.2.4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tín dụng bán lẻ của chi nhánh ngân hàng thương mại. ...............................................................................................................20 1.2.5. Tiêu chí đánh giá quản lý tín dụng bán lẻ của chi nhánh ngân hàng thương mại................................................................................................................24 1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý tín dụng bán lẻ của một số chi nhánh ngân hàng thương mại trong nước .....................................................................................28 1.3.1. Kinh nghiệm của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Nam Định ..................................................................................................................28 1.3.2 Kinh nghiệm của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Ninh Bình ..................................................................................................................28 1.3.3 Kinh nghiệm của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Hà Tĩnh ...........................................................................................................29 1.3.4 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh Hà Tĩnh ....................................................................................................30 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................31 2.1. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................31 2.1.1.Phương pháp thu thập số liệu ...........................................................................31 2.1.2.Phương pháp phân tích số liệu. ........................................................................31 2.2. Các bước thực hiện và thu thập số liệu .............................................................32 CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HÀ TĨNH .................................................................................................................33 3.1. Khái quát về Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hà Tĩnh.....33 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh......33 3.1.2 Cơ cấu tổ chức của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh. ....................................33 3.1.3. Thực trạng hoạt động tín dụng của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh. ..........35 3.1.4. Một số kết quả hoạt động tín dụng bán lẻ của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh .....................................................................................................................39 3.2. Phân tích thực trạng công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh giai đoạn 2016-2018.........................................................................44 3.2.1. Công tác lập kế hoạch tín dụng bán lẻ ............................................................44 3.2.2. Công tác tổ chức thực hiện kế hoạch tín dụng bán lẻ. ....................................48 3.2.3. Công tác kiểm soát hoạt động tín dụng bán lẻ. ...............................................50 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý tín dụng bán lẻ của VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh .....................................................................................................................54 3.3.1 Những thành tựu đạt được................................................................................54 3.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân .......................................................................58 CHƢƠNG 4 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM ..............................................................................................................68 4.1. Định hướng hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh đến năm 2025 ...................................................................................68 4.1.1. Bối cảnh chung ................................................................................................68 4.1.2 Định hướng và mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh đến năm 2025. .....................................................74 4.2. Một số giải pháp chủ yếu hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh. .............................................................................77 4.2.1. Giải pháp về công tác lập kế hoạch, chiến lược tín dụng bán lẻ. ....................77 4.2.2. Thực hiện nghiêm túc quy trình cấp tín dụng. ................................................80 4.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng cán bộ. ...........................................................81 4.2.4. Tăng cường kiểm tra kiểm soát tín dụng.........................................................82 4.3. Một số kiến nghị.................................................................................................82 4.3.1. Kiến nghị với chính phủ ..................................................................................82 4.3.2. Kiến nghị với ngân hàng nhà nước. ................................................................84 4.3.3. Kiến nghị với NHCT Việt Nam ......................................................................85 KẾT LUẬN ..............................................................................................................87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................89 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nguyên nghĩa 1 Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam 2 BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam 3 CMCN Cách mạng công nghiệp 4 DN Dư nợ 5 DNBL Dư nợ bán lẻ 6 DNTN Doanh nghiệp tư nhân 7 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 8 KHBL Khách hàng bán lẻ 9 KHDN Khách hàng doanh nghiệp 10 NH Ngân hàng 11 NHBL Ngân hàng bán lẻ 12 NHCT Việt Nam Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam 13 NHNN Ngân hàng nhà nước 14 NHTM Ngân hàng thương mại 15 QHKH Quan hệ khách hàng 16 SXKD Sản xuất kinh doanh 17 TCTD Tổ chức tín dụng 18 TDH Trung dài hạn 19 TMCP Thương mại cổ phần 20 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 21 TSBĐ Tài sản bảo đảm 22 VCSH Vốn chủ sở hữu 23 VietcomBank Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam 24 VietinBank Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam 25 XLRR Xử lý rủi ro i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 Nội dung Kết quả hoạt động tín dụng của VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh giai đoạn 2016 -2018 Hiệu quả kinh doanh của VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh 2016-2018 Kết quả hoạt động tín dụng bán lẻ của Chi nhánh VietinBank Hà Tĩnh giai đoạn 2016 -2018 Chất lượng tín dụng của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh 2016-2018 Kết quả hoạt động tín dụng bán lẻ tại VietinBank Chi nhánh Hà Tĩnh giai đoạn 2016 – 2018. Kết quả NIM bán lẻ tại VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh giai đoạn 2016 – 2018 Chỉ tiêu dư nợ bán lẻ phân bổ các phòng ban giai đoạn 2016-2018 ii Trang 36 38 39 41 42 43 45 DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT 1 Sơ đồ Nội dung Sơ đồ 3.1 Mô hình tổ chức của VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh iii Trang 33 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, với tiến trình hội nhập ngày càng sâu rộng, các ngân hàng thương mại Việt Nam hoạt động trong sự cạnh tranh khốc liệt. Trước yêu cầu phải đổi mới và nâng cao chất lượng dịch vụ, Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) đã lựa chọn định hướng phát triển lâu dài và bền vững. Phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ trong đó chú trọng vào hoạt động tín dụng bán lẻ, một trong những mảng mang lại thu nhập và lợi nhuận chính cho các Ngân hàng. Các Chi nhánh VietinBank trên toàn quốc đã và đang triển khai các hoạt động phù hợp với định hướng phát triển của toàn hệ thống. Tuy nhiên, để phát triển tín dụng bán lẻ được ổn định và bền vững thì công tác quản lý tín dụng bán lẻ được xem là yếu tố quyết định. Hà Tĩnh trong những năm gần đây trở thành một trong những điểm sáng trong thu hút đầu tư của cả nước. Khu kinh tế Vũng Áng và nhiều cụm công nghiệp đã và đang hình thành là nơi hội tụ nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế. Theo đó, nhu cầu về vốn, tài chính của các doanh nghiệp, cá nhân trên địa bàn tăng lên nhanh chóng. Thời gian qua, các Chi nhánh Ngân hàng thương mại tại Hà Tĩnh đã tăng trưởng mạnh dư nợ cho vay, đặc biệt tập trung vào mảng tín dụng bán lẻ còn nhiều tiềm năng và hiệu quả. Nắm bắt được nhu cầu thực tế cũng như để tăng sức cạnh tranh với các Ngân hàng thương mại trên địa bàn, VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh đã triển khai nhiều loại hình tín dụng bán lẻ đến với các khách hàng là doanh nghiệp, cá nhân và hộ gia đình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy dư nợ tín dụng bán lẻ của Chi nhánh vẫn còn chưa tương xứng với tiềm năng tại địa bàn; số lượng sản phẩm cho vay còn đơn điệu, công tác marketing còn chưa được chú trọng; đặc biệt là công tác quản lý tín dụng bán lẻ còn bộc lộ nhiều khuyết điểm và hạn chế trong tất cả các khâu gồm: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm soát hoạt động tín dụng bán lẻ. Xuất phát từ lý do đó, tôi quyết định chọn đề tài “ Quản lý tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam - Chi nhánh Hà Tĩnh” làm luận văn 1 tốt nghiệp của mình, nhằm đưa ra những giải pháp tổng quát để nâng cao chất lượng quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn: Bức tranh thực trạng quản lý tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Hà Tĩnh là gì? Hạn chế cơ bản và nguyên nhân của những hạn chế đó? Ban lãnh đạo VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh cần làm gì để hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại Chi nhánh? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Luận văn nhằm đạt được các mục đích sau: Từ việc nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh, luận văn đưa ra định hướng và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại Chi nhánh đến năm 2025. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng khung nghiên cứu về quản lý tín dụng bán lẻ tại Chi nhánh NHTM. - Phân tích, đánh giá và làm rõ thực trạng quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh. - Định hướng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh đến năm 2025. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Hà Tĩnh tiếp cận theo quá trình quản lý: Lập kế hoạch tổ chức hoạt động tín dụng bán lẻ; tổ chức thực hiện hoạt động tín dụng bán lẻ và kiểm soát hoạt động tín dụng bán lẻ. - Về không gian: VietinBank - Chi nhánh Hà Tĩnh. 2 - Về thời gian, số liệu: Số liệu sử dụng là số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2016 – 2018. Số liệu tín dụng bán lẻ phân tích trong luận văn là của dư nợ tín dụng bán lẻ; đối với các mảng tín dụng bán lẻ khác như: Bảo lãnh, LC, bao thanh toán … do đặc thù Chi nhánh ít phát sinh nên số liệu tác giả đưa vào phần phí khác từ hoạt động tín dụng bán lẻ. 4. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và phần mục lục, tài liệu tham khảo; Luận văn được bố cục gồm 4 chương: - Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tín dụng bán lẻ tại chi nhánh ngân hàng thương mại. - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chương 3: Thực trạng quản lý tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Hà Tĩnh. - Chương 4: Định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Hà Tĩnh. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÍN DỤNG BÁN LẺ TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Quản lý tín dụng bán lẻ nói riêng và quản lý tín dụng nói chung tại các NHTM nhằm mục đích tăng trưởng dư nợ một cách bền vững, có chất lượng và giảm thiểu rủi ro về nợ xấu. Do vậy, đây là vấn đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà nghiên cứu cũng như các chuyên gia kinh tế. Vấn đề nghiên cứu về quản lý tín dụng bán lẻ cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu, luận văn, bài viết tiêu biểu được công bố, đăng tải như: - Nguyễn Thị Gấm, 2018. Quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Luận án tiến sĩ kinh tế (chuyên ngành tài chính ngân hàng). Đại học Kinh tế quốc dân. Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề một cách khoa học thông qua hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các NHTM; với minh họa thực tiễn và phân tích hoạt động của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2012 -2017 gồm 7 NHTM nhà nước và 28 NHTM Cổ phần trong công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp. Từ đó, đưa ra những giải pháp tăng cưởng quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp tại các NHTM Việt Nam. - Vương Hồng Hà, 2013. Phát triển tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh tỉnh Bắc Giang. Luận văn thạc sĩ kinh tế (chuyên ngành Quản trị kinh doanh), Đại học Nông nghiệp Hà Nội. Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển dịch vụ tín dụng bán lẻ tại NHTM, phân tích đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ tín dụng bán lẻ tại BIDV- Chi nhánh Bắc Giang giai đoạn 2009 – 2011, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển tín dụng bán lẻ tại BIDV - Chi nhánh Bắc Giang. - Triều Mạnh Đức, 2010. Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh 6. Luận 4 văn thạc sĩ kinh tế (chuyên ngành Kinh tế tài chính- Ngân hàng), Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Luận văn đã phân tích đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ tín dụng bán lẻ tại Agribank – Chi nhánh 6 giai đoạn 2004-2010; xây dựng căn cứ và đề ra những giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển hoạt động tín dụng bán lẻ tại Agribank chi nhánh 6. - Vũ Thị Hồng Anh, 2011. Đẩy mạnh dịch vụ Ngân hàng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Bài học kinh nghiệm từ một số Ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Luận văn thạc sĩ kinh tế thế giới và Quan hệ kinh tế Quốc tế, trường Đại học Ngoại Thương. Luận văn đưa ra hệ thống cơ sở lý luận về NHTM và hoạt động tín dụng bán lẻ của các NHTM; đi sâu phân tích thực trạng dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại VietinBank giai đoạn 2011 – 2015, thông qua việc phân tích các kinh nghiệm phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ của một số ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam đề ra các giải pháp vận dụng cho VietinBank nhằm đẩy mạnh dịch vụ NHBL. - Đinh Mạnh Cường, 2016. Giải pháp phát triển tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Ninh Bình. Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng, Học viện Ngân hàng. Luận văn đã hệ thống hóa, phân tích và tổng hợp khung lý luận về các vấn đề liên quan đến phát triển tín dụng bán lẻ tại NHTM; nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng bán lẻ của VietinBank – Chi nhánh Ninh Bình giai đoạn 2013 -2015; từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển tín dụng bán lẻ tại VietinBank – Chi nhánh Ninh Bình. - Võ Tú Oanh, 2016. Quản lý tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hà Nội. Luận văn thạc sĩ kinh tế (Chuyên ngành Quản lý kinh tế). Đại học Kinh tế - Đại học QGHN. Luận văn đã Hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tín dụng tại các NHTM; Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam, chi nhánh Đông Hà Nội; chỉ ra được những kết quả đã đạt được, những hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý hoạt động tín dụng của VietinBank – Chi nhánh Đông Hà Nội đánh giá toàn diện về thực trạng công tác quản lý hoạt 5 động tín dụng của Vietinbank – Chi nhánh Đông Hà Nội giai đoạn 2010-2014 và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng tại VietinBank – Chi nhánh Đông Hà nội giai đoạn 2015- 2020. - Các luận văn, luận án, công trình nghiên cứu trên đều đề cập và nghiên cứu về hoạt động tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng nói chung và tín dụng bán lẻ nói riêng tại một số NHTM Việt Nam, đã nêu được các lý luận cơ bản về dịch vụ tín dụng bán lẻ đối với NHTM, phân tích, đánh giá sự phát triển dịch vụ tín dụng bán lẻ và để xuất các giải pháp đẩy mạnh phát triển dịch vụ. Tuy nhiên, các công trình trên chủ yếu tiếp cận vấn đề dưới góc độ quản trị kinh doanh, còn dưới góc độ quản lý kinh tế còn rất ít, đặc biệt chưa có công trình nghiên cứu nào phân tích, đánh giá về công tác quản lý hoạt động tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hà Tĩnh theo cách tiếp cận khoa học quản lý gồm ba khâu: Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động tín dụng bán lẻ tại ngân hàng này. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tín dụng bán lẻ tại chi nhánh ngân hàng thương mại. 1.2.1. Khái quát về tín dụng bán lẻ. 1.2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tín dụng bán lẻ tại chi nhánh ngân hàng thương mại. Nếu như trước đây, đối tượng khách hàng chủ yếu của một số Chi nhánh NHTM là các doanh nghiệp lớn, các tổ chức tài chính thì hiện nay, trong điều kiện thị trường tài chính ngân hàng cạnh tranh khốc liệt thì phạm vi đối tượng đã được mở rộng hơn rất nhiều. Không những thế, ngân hàng đã phải chủ động tìm kiếm và phân loại khách hàng, nghiên cứu và thiết kế những sản phẩm dịch vụ đa dạng và đưa nó đến đại bộ phận dân cư trong xã hội nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Từ đó, thuật ngữ “ngân hàng bán buôn” và “ngân hàng bán lẻ” được sử dụng thường xuyên hơn. Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về hoạt động bán lẻ, xuất phát từ cách hiểu truyền thống trong lĩnh vực thương mại hàng hóa, ta biết bán buôn là hình thức mua bán hàng hóa thông qua các trung gian, đại lý để bán với khối lượng lớn. Ngược lại, bán lẻ là hình thức bán hàng mà người bán trực tiếp bán cho người mua là người sử dụng, tiêu dùng với quy mô và số lượng nhỏ lẻ. Tuy nhiên, do đặc thù riêng của 6 hoạt động ngân hàng nên thuật ngữ bán lẻ có thể hiểu khác đi so với cách hiểu trên. Theo phân tích của các chuyên gia của Học viện công nghệ Châu Á – AIT, ngân hàng bán lẻ cung ứng các sản phẩm dịch vụ tới từng khách hàng cá nhân riêng lẻ, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua mạng lưới chi nhánh. Khách hàng có thể tiếp cận trực tiếp với sản phẩm và dịch vụ ngân hàng thông qua các phương tiện điện tử viễn thông và công nghệ thông tin. Hiện nay, tại Việt Nam vẫn chưa có khái niệm cụ thể về NHBL, trong Luật các tổ chức tín dụng, lĩnh vực dịch vụ ngân hàng được quy định nhưng không có định nghĩa và giải thích rõ ràng. Tại khoản 1 và khoản 7 điều 20 Luật các Tổ chức tín dụng 2010 có ghi: “hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng được bao hàm cả 3 nội dung: nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán.” Tín dụng bán lẻ là một trong những sản phẩm của NHBL, được hiểu là hoạt động cấp tín dụng (bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, bảo lãnh và các nghiệp vụ khác) cho đối tượng khách hàng bán lẻ. Tùy thuộc vào tiêu chí phân loại khách hàng của từng ngân hàng mà đối tượng khách hàng bán lẻ ở đây được xác định như thế nào. Tại các Chi nhánh NHTM Việt Nam hiện nay, phân khúc đối tượng khách hàng bán lẻ đa phần được xác định là các khách hàng cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo quy định hiện hành của NHCT Việt Nam thì đối tượng khách hàng bán lẻ được xác định là cá nhân, hộ gia đình và các doanh nghiệp có doanh thu dưới 20 tỷ đồng. Từ đó có thể đưa ra khái niệm về tín dụng bán lẻ như sau: “Tín dụng bán lẻ là hình thức cung cấp trực tiếp các sản phẩm tín dụng có quy mô nhỏ đến đối tượng khách hàng là cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ. Đối tượng mà loại tín dụng này hướng đến rất rộng với số lượng vô cùng lớn, nhưng khối lượng vay nhỏ” Chất lượng các thông tin tài chính của các khách hàng vay thông thường không cao, đối với khách hàng cá nhân và hộ gia đình khó xác định, chủ yếu do khách hàng kê khai hoặc ngân hàng thu thập; đối với cá doanh nghiệp nhỏ các báo cáo tài chính thường không được kiểm toán. Tỷ trọng cho vay trung hạn đối với tín 7 dụng bán lẻ có xu hướng cao hơn mức bình quân chung, do các nhu cầu cho vay trung, dài hạn mua nhà ở đất ở, mua sắm tài sản cố định chiếm tỷ trọng lớn, bên cạnh đó khách hàng vay thường không chủ động kế hoạch hóa về dòng tiền, các nhu cầu vay tiêu dùng thông thường có thời hạn trên 12 tháng. Những đ ặc điểm cơ bản của tín dụng bán lẻ tại Chi nhánh NHTM: - Số lượng đối tượng khách hàng lớn, nhu cầu phong phú: Đối tượng của tín dụng bán lẻ là các khách hàng cá nhân riêng lẻ, hộ gia đình và các doanh nghiệp nhỏ đây là những đối tượng khách hàng rất lớn về số lượng, chiếm đa số trong nền kinh tếdo đó nhu cầu của khách hàng là rất phong phú và đa dạng. Từ đó các NHTM phải thường xuyên nắm bắt nhu cầu ngày một đa dạng của khách hàng để thay đổi, phát triển danh mục sản phẩm tín dụng tín dụng bán lẻ của mình nhằm thỏa mãn tối đa các nhu cầu của khách hàng. Vì thế đặc trưng của tín dụng bán lẻ là danh mục sản phẩm luôn ở trạng thái động và mang tính thời điểm cao. - Sản phẩm tín dụng bán lẻ phụ thuộc rất nhiều vào khuynh hướng, tập quán tiêu dụng của người dân, trình độ công nghệ thông tin của nên kinh tế nói chung và năng lực khoa học công nghệ của từng ngân hàng. Để phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh đối với các sản phẩm tín dụng bán lẻ các NHTM cần phải đặc biết quan tâm đầu tư phát triển nền tảng công nghệ thông tin hiện đại, xây dựng đội ngũ cán bộ chuyện nghiệp, am hiểu sản phẩm dịch vụ và nhu cầu của khách hàng. Do đối tượng khách hàng là các cá nhân, hộ gia đình nên nó phụ thuộc rất lớn vào tập quán tiêu dùng và kinh doanh của người dân tại các vùng miền. Trước khi nghiên cứu phát triển sản phẩm dịch vụ tín dụng bán lẻ của mình, các NHTM phải nghiên cứu rất kỹ lưỡng những nét đặc thù của sản phẩm nhằm phù hợp với tập quán tiêu dùng và kinh doanh của người dân tại từng địa phương nhằm đảm bảo cho sự thành công của việc triển khai sản phẩm. - Chất lượng thông tin của khách hàng vay thường không cao: Việc thu thập và xác định thông tin đối với khách hàng là cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ thường khó xác định. 8 - Tỷ trọng cho vay trung dài hạn đối với tín dụng bán lẻ cao hơn mức bình quân chung. Do các nhu cầu tiêu dùng trung dài hạn của khách hàng nhỏ lẻ như mua nhà ở, đất ở, mua sắm đồ dùng, phương tiện giao thông, tài sản cố định có tỷ trọng lớn. - Nhu cầu tín dụng bán lẻ chịu tác động mạnh và phụ thuộc rất lớn vào chu kỳ kinh tế và các yếu tố xung quanh. Trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng, thu nhập tăng nhu cầu chi tiêu, tiêu dùng và đầu tư cho sản xuất kinh doanh tăng cao dẫn đến nhu cầu tín dụng nhỏ lẻ tăng và ngược lại. Ngoài ra nhu cầu tín dụng bán lẻ cũng mang tính chất thời điểm, phụ thuộc vào các yếu tố xung quanh cuộc sống nên nếu ngân hàng nào nhanh nhạy trong việc nắm bắt trước các nhu cầu của khách hàng để từ đó thỏa mãn họ thì sẽ giành phần thắng trong cuộc cạnh tranh này. - Giá trị khoản tín dụng nhỏ, chi phí cho tín dụng bán lẻ lớn hơn chi phí cho tín dụng bán buôn: Đối tượng khách hàng của tín dụng bán lẻ là cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ nên nhu cầu tín dụng của từng khoản là nhỏ. Do lượng khách hàng lớn, nhỏ lẻ nên chi phí quản lý, chi phí hoạt động lớn, đồng thời do nhu cầu sử dụng nguồn vốn trung dài hạn lớn nên chi phí vốn cao. Tuy nhiên tỷ suất lợi nhuận của tín dụng bán lẻ lại cao hơn tỷ suất lợi nhuận của tín dụng bán buôn. - Độ rủi ro thấp: Tín dụng bán lẻ có khả năng phân tán rủi ro do lượng khách hàng lớn, giá trị khoản tín dụng có giá trị nhỏ. - Ngoài ra tín dụng bán lẻ còn có yếu tố cạnh tranh rất cao khi hiện tại tất các các NHTM đều xác định đây là yếu tố trọng tâm phát triển của mình và tính đặc trưng trong sản phẩm tín dụng bán lẻ của các NHTM thường rất thấp, hầu như hiện nay các NHTM đều có danh mục sản phẩm tín dụng bán lẻ tương đồng với nhau và yếu tố khác biệt của từng sản phẩm là không lớn. Vì thế định hướng, giải pháp phát triển bán lẻ của NHTM sẽ đi vào hướng tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm và gia tăng sự hài lòng của khách hàng đối với các sản phẩm tín dụng bán lẻ. 1.2.1.2. Phân loại tín dụng bán lẻ và các hình thức cấp tín dụng bán lẻ. Các sản phẩm tín dụng bán lẻ rất đa dạng và được thiết kế để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của khách hàng. Các sản phẩm tín dụng bán lẻ thường 9 được thiết kế trên cơ sở nghiên cứu kỹ lưỡng nhu cầu và đặc điểm của từng đối tượng khách hàng vì thế danh mục sản phẩm tín dụng bán lẻ của các NHTM luôn ở trạng thái động, luôn luôn sẵn sàng thay đổi để phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của khách hàng. Phân loại tín dụng bán lẻ là việc sắp xếp các khoản tín dụng bán lẻ theo từng nhóm dựa trên một số tiêu thức nhất định. Để có thể đo lường được rủi ro tín dụng bán lẻ cũng như kiểm soát được chất lượng rủi ro tín dụng bán lẻ thì bắt buộc ngân hàng phải phân loại tín dụng bán lẻ. Thông thường, các ngân hàng phân loại tín dụng bán lẻ có thể căn cứ vào các tiêu thức sau: - Phân loại dựa vào mục đích sử dụng vốn: + Cho vay sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ: là sản phẩm tín dụng nhằm bổ sung nguồn vốn lưu động thiếu hụt tạm thời trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đáp ứng nhu cầu mở rộng phát triển kinh doanh của đối tượng khách hàng là cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ có hoạt động sản xuất kinh doanh với quy mô nhỏ. Số lượng khách hàng của sản phẩm này rất lớn nhưng doanh số cho vay không cao nên có thể áp dụng mức lãi suất và phí ở mức cao hơn cho vay sản xuất kinh doanh thông thường. + Cho vay mua ô tô dành cho KHBL: là sản phẩm tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu của các khách hàng có nhu cầu vay mua ô tô để phục vụ sinh hoạt đời sống (tiêu dùng) hoặc phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh. Các Chi nhánh NHTM hiện nay thường liên kết trực tiếp với các nhà sản xuất ô tô để tiếp cận nhanh chóng tới những đối tượng khách hàng có nhu cầu vay vốn. Thủ tục vay đơn giản, tài sản bảo đảm cho khoản vay thông thường chính là ô tô mà khách hàng vay vốn để mua đây là hình thức tài sản bảo đảm hình thành từ vốn vay). + Cho vay nhu cầu nhà ở, đất ở: là sản phẩm tín dụng đáp ứng nhu cầu về nhà ở của các cá nhân, hộ gia đình như: mua nhà ở, nhận quyền sử dụng đất ở, xây dựng sửa chữa nhà ở... + Cho vay cấm cố giấy tờ có giá: nhằm đáp ứng ngay tức thời nhu cầu tín dụng của khách hàng với thủ tục đơn giản, thời gian xử lý nhanh nhất và vẫn đảm bảo an toàn tín dụng. 10