LỜI MỞ ĐẦU
Hiện nay nước ta đang đẩy mạnh quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế
giới. Hội nhập tạo điều kiện thuận lợi cho nước ta phát triển, thu hút được nhiều
nguồn đầu tư từ bên ngoài , mở rộng được thị trường, được đối xử bình đẳng trên
trường quốc tế. Để quá trình hội nhập được nhanh chóng Đảng và Nhà nước ta
đang tiến hành sửa đổi, hoàn thiện và xây dựng thêm nhiều hệ thống luật mới , cải
cách nền hành chính nhà nước… Cải cách hành chính thuế là một nội dung quan
trọng của cải cách hành chính nhà nước hiện nay. Trong những năm gần đây, đặc
biệt trong năm 2004 và những tháng đầu năm 2005 vừa qua ngành thuế đã có
những bước đi đột phá trong cải cách hành chính thuế với việc được tổ chức lại bộ
máy cơ quan thuế các cấp, triển khai áp dụng thí điểm cơ chế cơ sở kinh doanh tự
kê khai, tự nộp thuế theo QĐ 197/2003/QĐ - TTg và triển khai sâu rộng chương
trình cải cách và hiện đại hóa ngành thuế.
Với mục đích muốn tìm hiểu sâu hơn về ngành thuế, những cái cách của ngành
thuế trong việc quản lý thu thuế , một nghĩa vụ mà mọi công dân đều phải thực
hiện. Nên em đã chọn đề tài: “Quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp ở Việt
Nam" làm đề án môn học cho mình. Do trình độ còn hạn chế và thời gian có hạn
chắc rằng đề án của em chưa thể đầy đủ và còn nhiều sai sót. Em mong nhận được
nhiều sự giúp đỡ , góp ý của thầy cô giáo và bạn đọc để đề án của em được hoàn
thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn !
Hà nội ngày 24 tháng 11 năm 2007
Trang 1
PHẦN I
THUẾ VÀ QUẢN LÝ THUẾ THEO CƠ CHẾ TỰ KHAI, TỰ NỘP.
I. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẾ.
1. Khái niệm về thuế.
Cho đến nay trong các sách báo kinh tế trên thế giới vẫn chưa có thông nhất
tuyệt đối về khái niệm thuế. Đứng trên các góc độ khác nhau theo các quan điểm
của các nhà kinh tế khác nhau thì có định nghĩa về thuế khác nhau.
Theo nhà kinh tế học Gaston Jeze trong cuốn “Tài chính công” đưa ra một định
nghĩa tương đối cổ điển về thuế: “ Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính
chất xác định, không hoàn trả trực tiếp do các công dân đóng góp cho nhà nước
thông qua con đường quyền lực nhằm bù đắp những chi tiêu của Nhà Nước.”.
Trên góc độ phân phối thu nhập: “ Thuế là hình thức phân phối và phân phối
lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân nhằm hình thành các quý tiền tệ tập
trung của nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của nhà nước.”
Trên góc độ người nộp thuế: “ Thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ
chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho nhà nước theo luật định để đáp ứng
nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng , nhiệm vụ của nhà nước.”
Trên góc độ kinh tế học :” Thuế là một biện pháp đặc biệt, theo đó, nhà nước
sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần nguồn lực từ khu vực tư sang
khu vực công nhằm thực hiện các chức năng kinh tế – xã hội của nhà nước.”
Theo từ điển tiếng việt :” Thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân hoặc
các tổ chức kinh doanh, tuỳ theo tài sản, thu nhập, nghề nghiệp… buộc phải nộp
cho nhà nước theo mức quy định.”
Từ các định nghĩa trên ta có thể rút ra được một số đặc trưng chung của thuế là:
Thứ nhất, nội dung kinh tế của thuế được đặc trưng bởi các mỗi quan hệ tiền tệ
phát sinh dưới nhà nước và các pháp nhân, các thể nhân trong xã hội.
Thứ hai, những mỗi quan hệ dưới dạng tiền tệ này được nảy sinh một cách
khách quan và có ỹ nghĩa xã hội đặc biệt- việc chuyển giao thu nhập có tính chất
bắt buộc theo mệnh lệnh của nhà nước.
Trang 2
Thứ ba, xét theo khía cạnh pháp luật, thuế là một khoản nộp cho nhà nước được
pháp luật quy định theo mức thu và thời hạn nhất định.
Từ các đặc trưng trên của thuế , ta có thể nêu lên khái niệm tổng quát về thuế là:
“ Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho nhà
nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục
đích công cộng.”
2. Phân loại thuế.
Phân loại thuế là việc sắp xếp các sắc thuế trong hệ thống thuế thành những
nhóm khác nhau theo những tiêu thức nhất định. Có nhiều tiêu thức phân loại khác
nhau, mỗi tiêu thức phân loại có nhiều loại thuế khác nhau:
2.1 Phân loại theo đối tƣợng chịu thuế.
Căn cứ vào đối tượng chịu thuế có thể chia hệ thống thuế thành ba loại sau:
2.1.1 Thuế thu nhập
Thuế thu nhập bao gồm các sắc thuế có đối tượng chịu thuế là thu nhập nhận
được, thu nhập này được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau: thu nhập từ lao
động dưới dạng tiền lương, tiền công, thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh
dưới dạng lợi nhuận, lợi tức cổ phần…
Do vậy thuế thu nhập cũng có nhiều hình thức khác nhau : Thuế thu nhập cá nhân,
thuế thu nhập doạnh nghiệp.
2.1.2 Thuế tiêu dùng.
Thuế tiêu dùng là các loại thuế có đối tượng chịu thuế là phần thu nhập được
mang tiêu dùng trong hiện tại. Bao gồm: Thuế doanh thu , thuế tiêu thụ đặc biệt,
thuế giá trị gia tăng…
2.1.3 Thuế tài sản.
Thuế tài sản là các loại thuế có đối tuợng chịu thuế là giá trị tài sản.Bao gồm
,thuế bất động sảnlà thuế tài sản đánh trên giá trị của tài sản cố định,thuế động sản
là thuế đánh trên tài sản chính .
2.2 Phân loại theo phƣơng thức đánh thuế.
Theo phương thức đánh thuế thì hệ thống thuế gồm 2 loại sau:
2.2.1 Thuế trực thu.
Trang 3
Thuế trực thu là loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người
nộp thuế . ở thuế trực thu bao gồm: Thuế thu nhập đối với người có thu nhập
cao,thuế thu nhập doanh nghiệp ,thuế nhà đất….
2.2.2 Thuế gián thu.
Thuế gián thu là loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của
người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ
.Bao gồm: Thuế giá trị gia tăng ,thuế tiêu thụ đặc biệt,thuế xuất khẩu và nhập
khẩu.
2.3 Phân loại theo mối quan hệ đối với khả năng nộp thuế.
Căn cứ vào khả năng nộp thuế có thể chia hệ thống thuế thành 2 loại:
2.3.1 Thuế thực.
Thuế thực là loại thuế không dựa vào khả năng của người nộp thuế .Thuế
thực bao gồm : Thuế điền thổ,thuế nhà cửa,thuế tài sản.
2.3.2 Thuế cá nhân.
Thuế cá nhân là loại thuế dựa trên khả năng của người nộp thuế, là thuế đánh
vào thu nhập của người nộp thuế và được thu ngay từ khâu phát sinh thu nhập hoặc
do khai báo. Các loại thuế cá nhân bao gồm: Thuế thu nhập cá nhân, thuế lợi tức,
thuế thu nhập công ty, thuế doanh nghiệp, thuế lợi nhuận siêu ngạch…
2.4 Phân loại theo phạm vi thẩm quyền về thuế
Theo tiêu thức phân loại nay thì hệ thống thuế có thể được chia thành hai loại:
2.4.1 Thuế trung ƣơng.
Là các hình thức thuế do các cơ quan đại diện chính quyền nhà nước ở trung
ương ban hành.
2.4.2 Thuế địa phƣơng.
Là các hình thức thuế do chính quyền địa phương ban hành.
3. Đặc điểm của thuế.
Thuế có những thuộc tính tương đối ổn định qua từng giai đoạn phát triển và
biểu hiện thành những đặc trưng riêng có của nó, qua đó giúp ta phân biệt thuế với
các công cụ khác. Những đặc trưng đó là:
3.1 Tính bắt buộc.
Trang 4
Tính bắt buộc là thuộc tính cơ bản vốn có của thuế để phân biệt giữa thuế với
các hình thức động viên tài chính khác của ngân sách nhà nước.
Đặc điểm này cho ta thấy rõ nội dung kinh tế của thuế là những quan hê tiền tệ
được hình thành một cách khách quan và có một ý nghĩa xã hội đặc biệt- việc động
viên mang tính chất bắt buộc của nhà nước.Phân phối mang tính chất bắt buộc
dưới hình thức thuế là một phương thức phân phối của nhà nước, theo đó một bộ
phân thu nhập của người nộp thuế được chuyển giao cho nhà nước mà không kèm
theo một sự cấp phát hoặc những quyền lợi nào khác cho người nộp thuế, mà hành
động đóng thuế là hành động thực hiện nghĩa vụ của người công dân.
3.2 Tính không hòan trả trực tiếp.
Tính chất không hoàn trả trực tiếp của thuế được thể hiện ở chỗ: thuế được
hoàn trả gián tiếp cho người nộp thuế thông qua việc cung cấp các dịch vụ công
cộng của nhà nước. Sự không hoàn hảo trả trực tiếp được thể hiện kể cả trước và
sau thu thuế. Trước khi thu thuế, nhà nước không hề cung ứng trực tiếp một dịch
vụ công cộng nào cho người nộp thuế. Sau khi nộp thuế, nhà nước cũng không có
sự bồi hoàn trực tiếp nào cho người nộp thuế.
3.3 Tính pháp lý cao.
Thuế là một công cụ tài chính có tính pháp lý cao, được quyết định bởi quyền
lực chính trị của nhà nước và quyền lực ấy được thể hiện bằng pháp luật.
4. Chức năng của thuế.
Chức năng của thuế là sự thể hiện công dụng vốn có của thuế, và nó có tính
ổn định tương đối. Trong suốt thời gian tồn tại và phát triển thuế luôn luôn thực
hiện hai chức năng cơ bản sau.
4.1 Chức năng huy động nguồn lực tài chính cho nhà nước.
Ngay từ lúc phát sinh, thuế luôn luôn có công dụng là phương tiện đông viên
nguồn tài chính cho nhà nước, là chức năng cơ bản của thuế. Nhờ chức năng huy
động nguồn lực tài chính mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước được hình thành,
qua đó đảm bảo cơ sở vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của nhà nước. Chức
năng này đã tạo ra những tiền đề để nhà nước tiến hành phân phối và phân phối lại
tổng sản phẩm của xã hội và thu nhập quốc dân trong xã hội. Thuế là một nguồn
chiếm tỷ trọng lớn nhất cho ngân sách nhà nước.
Trang 5
4.2 Chức năng điều tiết kinh tế.
Chức năng điều tiết kinh tế của thuế được thực hiện thông qua việc quy định
các hình thức thu thuế khác nhau, xác định đúng đắn đối tượng chịu thuế và đối
tượng nộp thuế, xây dựng chính xác các mức thuế phải nộp có tính đến khả năng
của người nộp thuế, sử dụng linh họat các ưu đãi và miễn giảm thuế.
Trên cơ sở đó, nhà nước kích thích các hoạt động kinh tế đi vào quỹ đạo chung,
phù hợp lợi ích của xã hội. Như vậy, bằng cách điều tiết và kích thích, chức năng
điều tiết kinh tế của thuế đã được thực hiện.
Giữa chức năng huy động nguồn lực tài chính và chức năng điều tiết kinh tế có
mỗi quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Chức năng huy động nguồn lực tài chính
quy định sự tác động và sự phát triển của chức năng điều tiết. Ngược lại, nhờ sự
vận dụng đúng đắn chức năng điều tiết kinh tế đã làm cho chức năng huy động
nguồn lực tài chính của thuế có điều kiện phát triển. Chức năng huy động nguồn
lực tài chính càng tăng lên nhằm đảm bảo nguồn thu nhập cho nhà nước đã tạo ra
những điều kiện để nhà nước tác động một cách sâu rộng đến các quá trình kinh tế
và xã hội. Điều này tạo ra tiền đề tăng thêm thu nhập cho các doanh nghiệp và các
tầng lớp dân cư, do đó mở rộng cơ sở thực hiện chức năng huy động nguồn lực tài
chính.
Cùng với sự thống nhất đó, thì giữa hai chức năng này của thuế cũng không loại
trừ những mặt mâu thuẫn. Sự tăng cường chức năng huy động tập trung tài chính
làm cho mức thu nhập của nhà nước tăng lên. Điều đó đồng nghĩa với việc mở
rộng khả năng của nhà nước trong việc thực hiện các chương trình kinh tế- xã hội.
Mặt khác, việc tăng cường chức năng huy động một cách quá mức sẽ làm tăng
gánh nặng thuế và hậu quả của nó là giảm động lực phát triển kinh tế và làm xói
mòn vai trò điều tiết kinh tế.
Do vậy, trong quá trình quản lý thuế, hoạch định các chính sách thuế ở mỗi giai
đoạn phát triển kinh tế khác nhau cần phải chú ý đến mỗi quan hệ giữa chức năng
điều tiết kinh tế và chức năng huy động nguồn tài chính của thuế.
5. Hệ thống thuế ở Việt Nam.
Trang 6
Hệ thống thuế là tổng hợp các hình thức thuế khác nhau mà giữa chúng có mỗi
quan hệ mật thiết với nhau để thực hiện các nhiệm vụ nhất định của nhà nước
trong từng thời kỳ.
Hệ thống thuế
Thuế trực thu
Thuế
thu
nhập
DN
Thuế
thu
nhập
cá
nhân
Thuế
sự
dụng
đất
nông
nghiệp
Thuế gián thu
Thuế
Giá
trị
gia
tăng
Thuế
Tiêu
thụ
đặc
biệt
Thuế
Xuất
khẩu,
Nhập
khẩu
Thuế
nhà
đất
Thuế
tài
nguyên
II. GIỚI THIỆU VỀ QUẢN LÝ THUẾ THEO CƠ CHẾ TỰ KHAI TỰ NỘP
1. Khái niệm về cơ chế tự khai tự nộp và dặc điểm
1.1
Khái niệm
Cơ chế tự khai tư nộp thuế là cơ chế quản lý thuế trong đó các đối tượng nộp
thuế tự giác căn cứ vào kết quả sản xuất kinh doanh trong kì kê khai của mình và
căn cứ vào những quy định của pháp luật tự xác định nghĩa vụ thuế của mình, kê
khai, nộp thuế vào ngân sách Nhà nước, và chịu trách nhiệm trước pháp luật về
tính trung thực, chính xác của việc kê khai.
1.2
Đặc điểm.
Cơ chế tự khai, tự nộp thuế là một phương thức quản lý thuế được xây dựng
dựa trên nền tảng là sự tuân thủ tự nguyện của đối tượng nộp thuế, quản lý thuế
dựa trên kĩ thuật quản lý rủi ro.
Trang 7
Thuế
môn
bài
Cơ chế tự khai tự nộp thuế đòi hỏi các tổ chức, cá nhân nộp thuế phải nâng
cao trách nhiệm vì tờ khai là do tổ chức, cá nhân nộp thuế tự lập trên cơ sở sản
xuất kinh doanh của mình và chính sách chế độ về thuế mà không cần có sự xác
nhận của cơ quan thuế. Tổ chức, cá nhân nộp thuế phải chịu trách nhiệm về kết
quả của việc tính thuế, kê khai thuế của mình trước pháp luật.
Theo cơ chế này cơ quan thuế không can thiệp vào quá trình kê khai , nộp
thuế của tổ chức, cá nhân kinh doanh nhưng cơ quan thuế sẽ tiến hành thanh tra,
kiểm tra và áp dụng các biện pháp xử phạt, cưỡng chế theo luật định đối với những
trường hợp có hành vi vi phạm pháp luật về thế như không nộp thuế, trốn thuế,
gian lận về thuế …
Áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp, cơ quan Thuế phải tăng cưòng công tác tuyên
truyền, phổ biến và giải đáp các vướng mắc về chính sách, chế độ thủ tục về thuế
mà các tổ chức, cá nhân thường gặp trong quá trình kê khai nộp thuế để đối tượng
nộp thuế thực hiện tốt nghĩa vụ thuế của mình đối với Nhà nước.
Cơ chế tự khai, tự nộp là cơ chế quản lý thuế hiện đại, hiệu quả, được hầu
hết các nước trên thế giới áp dụng, nó cho phép các cơ quan thuế phân bổ nguồn
lực theo hướng chuyên môn hóa, chuyên sâu trong quản lý cải tiến các quy trình
quản lý rõ ràng làm tăng sự minh bạch trong quản lý thuế, đồng thời giảm bớt chi
phí quản lý, thúc đẩy cải cách hành chính thuế.
2. Điều kiện để thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp thuế.
Việc thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp thuế đòi hỏi các điều kiện sau:
2.1
Hệ thống luật thuế phải thực sự minh bạch, ngƣời dân có thể dễ
dàngtiếp cận và tìm hiểu chính sách thuế.
Để áp dụng cơ chế quản ký thuế tiên tiến đòi hỏi đối tượng nộp thuế phải nắm
chắc các quy định của luật thuế để tự mình kê khai, tính toán đúng số thuế phải
nộp cho Nhà nước. Muốn vậy, các luật thuế phải đơn giản , dễ hiểu, minh bạch,
từng quy định trong các luật thuế phải được rõ ràng, không mơ hồ, không làm cho
người dân muốn hiểu thế nào cũng được.
2.2 Trình độ dân trí cao, sự hiểu biết và tuân thủ pháp luật của ngƣời dân
tốt, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đạt hiệu quả thiết thực.
Trang 8
Vì đối tượng nộp thuế là người trực tiếp tính toán số thuế mà mình phải nộp cho
ngân sách nhà nước, do đó đòi hỏi họ phải có một kiến thức cơ bản để hiểu được
các quy định của luật thuế. Mặt khác , cơ chế tự khai, tự nôp đòi hỏi sự tự giác cao
của đối tượng nộp thuế do vậy mà người dân cần phải có ý thức tuân thủ pháp luật
tốt. để đạt được điều kiện này thì cơ quan quản lý thuế phải đổi mới và nâng cao
hiệu quả của công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến các chính sách thuế.
2.3 Các cơ quan hành pháp phải có năng lực cao và phối hợp tốt với cơ
quan thuế trong công tác quản lý hành chính
Trong khi cơ chế tự khai, tư nộp thuế đòi hỏi đối tượng nộp thuế phải có sự
tực giác tuân thủ cao thì có một bộ phận không nhỏ dân chúng có ý thức chấp
hành pháp luật chưa tốt. Vì vậy, đòi hỏi các cơ quan hành pháp nói chung và cơ
quan thuế nói riêng phải có trình độ quản lý cao để đảm bảo thực hiện đúng những
quy định của pháp luật.
2.4 Các thủ tục nhƣ đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, hoàn thuế…, phải đơn
giản. Các chƣơng trình thanh tra thuế và cƣỡng chế thuế phải có hiệu quả
và hiệu lực.
Các thủ tục về thuế phải đơn giản để giúp các tổ chức, cá nhân dễ dàng hoàn
thành nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước. Đồng thời cơ quan thuế phải luôn luôn
thanh tra, kiểm tra viẹc thực hiện nghĩa vụ thuế của các đối tượng nộp thuế vì gian
lận, trốn lậu thuế là một căn bênh kinh niên tồn tại song song cùng với việc thu
thuế của Nhà nước.
2.5 Cần có chế tài pháp luật đủ nghiêm để răn đe các hành vi
vi phạm.
Khi áp dụng mô hình quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp thì các chế tài
pháp luật nghiêm minh là rất cần thiết, rất quan trọng trong bối cánh khả năng lợi
dụng sự cho phép tự giác của Nhà nước để trốn lậu thuế là khá cao, nhất là đối với
nước ta- một nước có trình độ phát triển chưa cao về mọi mặt.
3 Ƣu điểm của cơ chế tự khai, tự nộp.
Trang 9
Cơ chế tự khai, tự nộp thuế đã được áp dụng ở nhiều nước trên thế giới, đây
là cơ chế hành thu tiên tiến đem lại nhiều lợi ích cho cả cơ quan thu thuế và tổ
chức , cá nhân nộp thuế. Cơ chế này có những ưu điểm sau:
3.1 Tiết kiệm thời gian,công sức.
Khi áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thì hàng tháng cán bộ quản lý thu thuế
sẽ không phải mất thời gian để tính toán lại số thuế phải nộp của đối tượng nộp
thuế, không phải mất thời gian đi gửi thông báo thuế cho đối tượng nộp thuế. Hơn
nữa, trong cơ chế „‟ Thông báo thuế” trường hợp đối tượng nộp thuế đã thực hiện
nghiêm túc luật thuế, kê khai và tính toán chính xác số thuế phải nộp thì rõ ràng
việc phải tính toán lại của cơ quan thuế là thừa và lãng phí thời gian, công sức. Với
số lượng các đối tượng nộp thuế hiên lên đến gần 100 ngàn doanh nghiệp và các tổ
chức kinh tế hơn 1,4 triệu tổ chức hộ kinh doanh cá thể thì việc không phải tính
toán lại số thuế phải nộp sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian và công sức cho cán
bộ quản lý thu thuế.
Còn đối với các đối tượng nộp thuế thì với việc cơ chế tự khai, tự nộp sẽ làm
giảm được các thủ tục hành chính trong việc thực hiện nghĩa vụ kê khai và nộp
thuế của mình, do đó cũng sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian và công sức.
3.2
Tiết kiệm chi phí quản lý hành chính về thuế.
Khi áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thì hàng tháng cơ quan Thuế không
phải gửi hàng triệu thông báo thuế nên ngành thuế tiết kiệm được chi phí giấy
mực, in ấn, cước phí bưu điện… đem lại một hiệu quả kinh tế không nhỏ, bởi chi
phí hành thu càng thấp thì hiệu quả công tác quản lý thuế càng được nâng
cao.Ngoài ra, khi thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp cơ cấu tổ chức của cơ quan Thuế
được tổ chức theo chức năng nên bộ máy quản lý sẽ gọn nhẹ hơn bớt cồng kềnh
,do đó giảm được một phần lớn chi phí quản lý mà hiệu quả quản lý vẫn cao.
3.3 Nâng cao trách nhiệm pháp lý của đối tƣợng nộp thuế.
Với cơ chế „‟ Thông báo thuế “ trách nhiệm pháp lý của đối tượng nộp
thúe đối với tính chính xác của việc tính toán số thuế phải nộp không cao bởi vì số
thuế họ phải nộp được xác định theo thông báo của cơ quan Thuế. Vì vậy, có thể
có tình trạng các cơ sở kinh doanh tính toán số liệu một cách qua loa, đại khái và
nếu cán bộ thuế kiểm tra không kỹ thì có thể dẫn đến sai số thuế phải nộp mà các
Trang 10
cơ sở kinh doanh đó không hề có lỗi. Nhưng khi áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thì
đối tượng nộp thuế phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính trung thực của số liệu
kê khai và cả tính chính xác của viẹc tính toán số thuế phải nộp. Tức là, đối tượng
nộp thuế được nâng cao trách nhiệm pháp lý trong việc kê khai thuế với Nhà nước,
tăng sự tự giác ,được chủ động trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình.Hơn
nữa,còn thiết lập được niềm tin giữa cơ quan Thuế và người nộp thuế.
3.4 Tạo tiền đề nâng cao hiệu quả công tác của cơ quan Thuế .
Thực hiện áp dụng cơ chế tự kê khai, tự nộp thuế cơ quan Thuế có điều kiện
để cải tiến cơ cấu tổ chức nhằm sử dụng hiệu quả nhất các nguồn lực hiện có ,công
tác quản lý thu thuế được tổ chức theo hướng ngày càng hiện đại và chuyên môn
hóa . Nhờ việc không mất thời gian tính toán lại số thuế phải nộp của đối tượng
nộp thuế và phát hành thông báo thuế mà cán bộ Thuế có điều kiện tập trung thời
gian và công sức cho các công việc quản lý khác như: công tác phục vụ , hỗ trợ các
tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh hiểu và tự giác thực hiện các nghĩa vụ thuế
của mình đối với Ngân sách nhà nước, công tác thanh tra ,kiểm tra,công tác đôn
đốc thu nộp và cưỡng chế thuế…Triển khai thực hiện cơ chế này sẽ tạo điều kiện
cho ngành thuế đẩy mạnh hiện đại hóa công tác quản lý mà cụ thể là đẩy mạnh
việc ứng dụng công nghệ tin học trong công tác quản lý thu thuế.Đó là tiền đề để
nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu thuế.
4 Hạn chế của cơ chế tự khai, tự nộp.
Khi áp dụng một cơ chế chính sách mới bên cạnh những lợi ích to lớn thì cũng
có nhiều điểm hạn chế. Do đó, việc áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế nếu không
đáp úng đựợc những điều kiện nhất định thì sẽ có những hạn chế sau:
4.1 Nguy cơ trốn lậu thuế, thất thoát thuế lớn nếu trình độ dân trí thấp
và không có biện pháp quản lý thuế phù hợp.
Nếu không có biện pháp quản lý phù hợp, chẳng hạn công tác kiểm tra
không kịp thời, việc phổ biến các luật thuế kém hiệu quả, công tác hướng dẫn các
đối tượng nộp thuế không đầy đủ, chu đáo … Có thể dẫn đến các tình trạng đối
tượng nộp thuế lợi dụng việc không kiểm tra tính toán lại số thu thường kì của cơ
quan Thuế để cố tình kê khai sai nhằm trốn lậu thuế. Trong trường hợp do hiểu
biết các luật thuế của đối tượng nộp thuế kém và công tác hướng dẫn của cơ quan
Trang 11
Thuế không hiệu quả thì có thể có tình trạng kê khai sai số thuế phải nộp một cách
vô ý. Vói trình độ dân trí của nước ta còn thấp ,ý thức tự giác và tuân thủ pháp luật
của người dân chưa cao thì nguy cơ thất thoát thuế là rất lớn.
4.2 Đòi hỏi cao về cơ sở vật chất và trình độ quản lý của các cơ quan
Nhà Nƣớc
Để áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp một cách hiệu quả đòi hỏi cơ sở vật chất
của ngành thuế phải được hiện đại hóa, đặc biệt là hệ thống cơ sở vật chất phục vụ
cho công tác thông tin, liên lạc sao cho việc kiểm tra, đối chiếu số liệu có thể phục
vụ nhanh chóng và chính xác. Do đó, cần phải có sự đầu tư ban đầu rất lớn trong
khi ngân sách nhà nước còn hạn hẹp. Mặt khác, trình độ quản lý của các quan hành
pháp hiện nay còn thấp, nếu không có sự chuẩn bị kĩ càng có thể xảy ra tình trạng
buông lỏng công tác quản lý thuế.
5. Đổi mới hoạt động thanh tra – dịch vụ tuyên truyền, hỗ trợ và hƣớng dẫn
nhằm đáp ứng yêu cầu của cơ chế tự khai, tự nộp.
Để đáp ứng yêu cầu của việc thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp, cơ quan
Thuế đã tiến hành cải cách các quy trình quản lý thuế theo hướng hiện đại với sự
hỗ trợ lớn của công nghệ thông tin. Các quy trình quản lý thuế được xây dựng phù
hợp với bộ máy tổ chức theo mô hình chức năng và thể hiện nguyên tắc quản lý
theo rủi ro
.Đồng bộ với việc xây dựng các qui trình mới là các việc đẩy mạnh
các nghiệp vụ quản lý theo từng chức năng quản lý:
Trong nghiệp vụ hỗ trợ cơ sở kinh doanh:cơ quan Thuế chủ động nắm bắt
và tổ chức tuyên truyền ,hỗ trợ đối tượng nộp thuế sát với yêu cầu ,đặc điểm của
từng nhóm đối tượng nộp thuế với những hình thức phù hợp và chất lượng tốt .Cơ
quan Thuế phải biết được nhu cầu của khách hàng của mình,đó là đối tượng nộp
thuế và có trách nhiệm cung cấp được những dịch vụ hỗ trợ đúng với yêu cầu của
khách hàng .
Trong nghiệp vụ xử lý tờ khai thuế: cơ quan Thuế theo dõi tờ khai thuế của
cơ sở kinh doanh từ tờ khai đầu tiên, qua đó tờ khai điều chỉnh (nếu có) đến tờ khai
cuối cùng, các lỗi cơ sở kinh doanh đã mắc. Qua đó, cơ quan Thuế có thể có biện
pháp xử lý phù hợp như: hướng dẫn cơ sở kinh doanh để tránh các lỗi đã mắc trong
kê khai nếu việc mắc lỗi là do chưa hiểu rõ;hoặc xem xét sửa đổi mẫu tờ khai nếu
Trang 12
tờ khai chưa phù hợp; hoặc đó là dấu hiệu để xem xét, lựa chọn các trường hợp
thanh tra nếu việc mắc lỗi mang tính lặp đi, lặp lại một cách cố ý …
Trong nghiệp vụ đôn đốc và thu nợ thuế: cơ quan Thuế đẩy mạnh công tác
đôn đốc và thu nợ thuế. Với sự hỗ trợ của các chương trình tin học, cơ quan Thuế
theo dõi chặt chẽ các trường hợp chậm nộp tờ khai, chậm nộp thuế, phát hành các
thông báo nhắc nhở, các thông báo phạt đối với các cơ sở kinh doanh không nộp tờ
khai, nộp thuế. Cơ quan Thuế theo dõi được số nộp cho số thuế phát sinh và số nộp
cho nợ tồn đọng của cơ sở kinh doanh theo từng loại thuế. Qua đó xác định được
tính chất của nợ thuế, mức nợ, tuổi nợ của từng món nợ thuế để có biện pháp thu
nợ phù hợp theo hướng nhằm giảm cá khoản nợ có mức nợ và tuổi nợ cao.
Trong nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra: cơ quan Thuế tiến hành thanh tra kiểm
tra trên cơ sở thu nhập được đủ các thông tin cần thiết về cơ sở kinh doanh( từ tờ
khai, báo cáo tài chính và các thông tin từ các nguồn khác) để phân tích, đánh giá
xác định theo các tiêu chí đánh giá rủi ro, dự báo những vấn đề nghi ngờ có gian
lận trốn thuế nhằm lựa chọn trường hợp, chuẩn bị nội dung, cách thức thanh tra
phù hợp.
Trang 13
PHẦN II
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN THÍ ĐIỂM CƠ CHẾ TỰ KHAI, TỰ NỘP
Ở VIỆT NAM.
I.
TÍNH TẤT YẾU KHÁCH QUAN THỰC HIỆN CƠ CHẾ TỰ KHAI,
TỰ NỘP.
Cơ chế tự khai, tự nộp là cơ chế quản lý thuế tiên tiến, hiện đại, dựa trên
ý thức tuân thủ tự giác của người nộp thuế. Với việc áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp
thì cơ quan Thuế sẽ không phải can thiệp vào việc thực hiện nghĩa vụ của doanh
nghiệp mà tập trung nguồn lực cho công tác tuyên truyền, hỗ trợ, hướng dẫn để
người nộp thuế có đủ năng lực thực hiện nghĩa vụ ngân sách nhà nước. Đồng thời
cũng tăng cường các biện pháp theo dõi giám sát, kiểm tra để kịp thời phát hiện,
chấn chỉnh các hành vi phạm pháp luật thuế, tránh gây thất thu ngân sách nhà
nước.
Việc chuyển sang thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp là phù hợp với xu thế cải
cách quản lý hành chính của nhà nươc theo hướng dân chủ, tôn trọng và phát huy
tính tự giác, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật của người dân. Người nộp thuế
được giảm bớt các thủ tục hành chính, được chủ động trong việc thực hiện nghĩa
vụ thuế của mình đối với nhà nước. Còn về phía cơ quan Thuế, cơ chế mới sẽ tạo
điều kiện để sắp xếp lại bộ máy quản lý chuyên sâu theo chức năng, chuyên môn
hóa tới từng cán bộ. Khi áp dụng cơ chế này, cơ quan Thuế có thể đáp ứng yêu cầu
quản lý khi số lượng doanh nghiệp tăng lên nhanh chóng, các giao dịch kinh tế
diễn ra ngày một phức tạp và đảm bảo yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế. Hơn
nữa, nền kinh tế ngày càng phát triển, luật doanh nghiệp mới có một số quyết định
thông thoáng hơn nên số lượng các doanh nghiệp, đối tượng sản xuất kinh doanh
ngày càng tăng lên nhiều. Trong khi đó số cán bộ thuế còn thiếu nhiều về cả số
lượng và chất lượng. Do vậy cơ quan Thuế phải đổi mới phương thức quản lý thuế
thì mới có thể theo kịp được yêu cầu sản xuất kinh doanh.
Như vậy thực hiện quản lý thuế theo cơ chế người nộp thuế tự khai, tự nộp
thuế là tất yếu khách quan, phù hợp với xu thế thời đại, nhất là trong điều kiện hiện
nay nhà nước ta đang đẩy mạnh cải cách hành chính để đẩy nhanh tiến trình hội
Trang 14
nhập kinh tế quốc tế. Hơn nữa, trên thế giới có rất nhiều nước đã áp dụng cơ chế
này và đã thu được kết quả rất cao trong việc thu thuế cho ngân sách nhà nước.
II.
Kết quả đạt đƣợc thực hiện thí điểm cơ chế tự khai, tự nộp ở cục thuế
Quảng Ninh và Thành Phố Hồ Chí Minh.
1. Kết quả đạt đƣợc.
Thực hiện quyết định số 197/2003/QD-TTg của Thủ tướng chính phủ và
thông tư số 127/2003TT-BTC của Bộ tài chính, từ ngày 1 - 1 – 2004 cục thuế
TPHCM và cục thuế Quảng Ninh đã tiến hành thực hiện thí điểm cơ chế doanh
nghiệp tự kê khai tự tính thuế , tự nộp thuế vào Ngân sách nhà nước đối với hai
loại thuế giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp cho một số đối tượng.
Cục thuế TPHCM và Quảng Ninh đã tổ chức tập huấn cho các doanh nghiệp thí
điểm về kê khai thuế, một số chính sách , chế độ như kê khai thuế giá trị gia tăng,
thuế thu nhập doanh nghiệp, chế độ hoàn thuế, việc sử dụng quản lý hóa đơn
chứng từ, chính sách ưu đãi miễn giảm thuế. Soạn thảo,in tài liệu về cơ chế tự
khai, tự nộp thuế, giải đáp vướng mắc của các doanh nghiệp làm thí điểm. Riêng
kế toán trưởng của các doanh nghiệp thí điểm được cán bộ nghiệp vụ hướng dẫn
quy trình quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp. … Từ ngày 5 đến ngày 10 hằng
tháng phòng tự khai nộp gửi doanh nghiệp tờ khai thuế giá trị gia tăng, thuế thu
nhập doanh nghiệp để kê khai và nộp lại cho cơ quan Thuế trực tiếp hoặc qua bưu
điện. Trong tháng 12 –2003 cả hai cục thuế cũng đã thành lập phòng tự khai nộp
với các bộ phận thực hiện bốn chức năng: bộ phận tuyên truyền hỗ trợ đối tượng
nộp thuế; bộ phận xử lý tờ khai thuế; bộ phận đôn đốc thu nợ và cưỡng chế thuế ,
bộ phận thanh tra và kiểm tra thuế.
Những tháng đầu do bỡ ngỡ, một số doanh nghiệp số tờ khai chậm nhưng đến
nay 100% số doanh nghiệp đã nộp đúng hạn, kịp thời , đầy đủ cho cơ quan Thuế.
Cục thuế TPHCM đã lựa chọn 337 doanh nghiệp làm thí điểm, tính đến ngày
31-12-2004 kết quả 337 doanh nghiệp đã nộp 11912 tỷ đồng trên 21421 tỷ đồng
chiếm 55,6% số thu của cục và đạt 135% so với dự toán năm. song với việc vận
hành cơ chế doanh nghiệp tự khai, tự nộp, cục thuế đã tập trung lực lượng đẩy
mạnh công tác kiểm tra, thanh tra thuế. Hằng tháng bộ phận thanh tra của phòng tự
khai nộp đã lên chương trình kiểm tra quyết toán thuế, đã kiểm tra quyết toán thuế
Trang 15
năm 2003 của 61/337 doanh nghiệp với số thuế truy thu và phạt 17281 triệu đồng.
Khi doanh nghiệp thực hiện tự khai, tự nộp vào ngân sách nhà nước đã tạo điều
kiện cho cơ quan Thuế tập trung lực lượng xử lý những vấn đề lớn hơn như giúp
doanh nghiệp lành mạnh hóa tài chính, kiểm tra hoàn thuế nhanh chóng kịp thời
cho 112 doanh nghiệp làm điểm với số thuế đã hoàn 143tỷ.Dự kiến năm 2005 bổ
sung từ 50 đến 100 doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế vào diện tự khai, tự
nộp.
Cục thuế Quảng Ninh cũng đã lưạ chọn 112 doanh nghiệp nhà nước làm thí
điểm.trong năm 2004,12 doanh nghiệp này đã nộp ngân sách nhà nước hơn 660 tỷ
đồng ,chiếm 40% số thu toàn ngành và đạt 125% so với dự toán năm.Các doanh
nghiệp đều nâng cao ý thức trách nhiệm ,chủ động nộp thuế đúng hạn ,hiện tượng
tồn đọng thuế đã chấm dứt.Trên cơ sở những thành công của năm đầu thực thiện
chính sách tự kê khai, tự nộp thuế ,trong năm 2005 cục thuế Quảng Ninh sẽ mở
rộng ra 100% số doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn ;doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài và doanh nghiệp quốc doanh làm tốt công tác kế toán sẽ đưa vào thực
hiện cơ chế tự khai, tự nộp thuế.
Như vậy ,việc áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp đảm bảo sự thông thoáng ,giảm
các thủ tục kê khai ,báo cáo ,giúp doanh nghiệp có điều kiện về thời gian để chuẩn
bị chu đáo các thủ tục nộp thuế vì theo cơ chế mới đến ngày 25 hằng tháng các
doanh nghiệp mới phải nộp tờ khai thuế chứ không phải là vào ngày 10 hàng tháng
như trước đây.Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được ,việc thực hiện cơ chế
mới vẫn còn những mặt tồn tại .Về phía cơ quan Thuế ,việc thưc hiện các chức
năng quản lý chuyên sâu còn gặp nhiều khó khăn do bước đầu còn thiếu kinh
nghiệm.Đối với các doanh nghiệp làm thí điểm mức độ tuân thủ pháp luật thuế
chưa đồng đều.Một số doanh nghiệp chưa chủ động nghiên cứu thực hiện chính
sách cũng như những vướng mắc còn thụ động chờ cơ quan Thuế hướng dẫn.
2. Mở rộng mô hình tự khai, tự nộp tại Hà Nội ,Bà Rịa-Vũng Tàu và Đồng
Nai.
Trên cơ sở sơ kết tình hình thực hiện thí điểm tại cục thuế Quảng Ninh va
TPHCM,từ ngày1/1/2005 Tổng cục thuế đã cho mở rộng thực hiện cơ chế tự khai,
tự nộp thêm tại 3 địa phương Hà Nội,Bà Rịa-Vũng Tàu,Đồng Nai.
Trang 16
Tại Hà Nội đã triển khai mô hình thí điểm thưc hiện cơ chế tự khai, tự nộp
thuế đối với 750 doanh nghiệp ,với tất cả các sắc thuế ,Trong đó ,608 doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ,142 doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong các
lĩnh vực kinh doanh dịch vụ tài chính ,kiểm toán .bảo hiểm ,dầu khí và các ngành
nghề khác .Nhìn chung, việc thực hiện thí điểm bước đầu đã thu được kết quả khả
quan ,các bộ phận được hình thành và hoạt động có hiệu quả . Ys thức chấp hành
luật thuế của các doanh nghiệp thực hiện thí điểm được nâng lên .6 tháng đầu năm
,thu ngân sách từ các đối tượng thưc hiện thí điểm đạt 57% dự toán tăng 68%so
với cùng kỳ năm trước .Số lượng kê khai thuế đạt tỷ lệ cao,từ khi thực hiện thí
điểm đến nay ,tỷ lệ kê khai thuế giá trị gia tăng đạt từ 98% đến 99,7% ,còn đối với
thuế thu nhập doanh nghiệp tỷ lệ kê khai tăng từ 56% lên đến 84% sau khi thực
hiện thí điểm .Chất lượng kê khai cũng có sự tăng trưởng .Cụ thể,số đối tượng nộp
thuế sau khi được hướng dẫn đã giảm sai sót trong khi kê khai các sắc thuế từ hơn
40% của tháng đầu thực hiện thí diểm cơ chế xuống còn hơn 4%.Số nợ thuế phát
sinh giảm ,đồng thời số thuếqua đôn đốc cưỡng chế đã chuyển biiến tích cực và
ngày càng có hiệu qủa,tính đến ngày31/5/2005 số nợ phải thu đã giảm chỉ còn
40,6%.Bộ phận thanh tra đã thực hiện đầy đủ vịệc phân tích rủi ro trên cơ sở khai
thác dữ liệu quản lý thuế ,từ đó lập kế hoạch thanh tra ,kiểm tra năm 2005 cho các
doanh nghiệp thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp. 6 tháng đầu năm ,tổ này đã tiến
hành thanh tra đối với 67 doanh nghiệp ,số thuế truy thu khoảng hơn 19tỷ đồng
.Kế hoạch 6 tháng cuối năm sẽ tiếp tục thanh tra đối với 70 doanh nghiệp .Qua thời
gian thực hiện ,cục thuế Hà Nội dự kiến mở rộng thực hiện cơ chế mới đối với các
doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu như thực hiện tốt các luật thuế nhiều năm liên tục
,đảm bảo điều kiện thực thanh toán và xác định các khoản thu nhập thuộc niên độ
tài chính thông qua hệ thống tài khoản của đôi tượng nộp thuế đăng ký mở tại ngân
hàng,có hệ thống tài chính –kế toán được đăng ký chuẩn mực theo pháp lệnh kế
toán thống kê…
Cục thuế Đồng Nai,Bà Rịa-Vũng Tàu cũng đã lựa chọn 100 doanh nghiệp
và 135 doanh nghiệp làm thí điểm .Kết quả có 90% doanh nghiệp đã nộp tờ khai
thuế đúng thời gian qui định .Tỷ lệ tờ khai giảm dần ,những sai sót trên tờ khai chủ
yếu về số học ,người kê khai không ghi đủ các chỉ tiêu ,xác định chưa đúng số thuế
Trang 17
còn được khấu trừ …Số thu thuế tại các doanh nghiệp thực hiện thí điểm đều tăng
so với dự toán của nhà nước,tăng so với năm ngoái,đồng thời số nợ thuế của các
tháng đã giảm dần .Hiệu quả quản lý của cơ quan Thuế được nâng cao ,giảm được
chi phí quản lý.
Với những két quả khả quan đã đạt được tại các cục thuế thực hiện thí
điểm ,Bộ tài chính và Tổng cục thuế đã cho phép các địa phương thực hiện thí
điểm nhân rộng số doanh nghiệp thực hiện và tiếp tục mở rộng diẹn thực hiện ở
một số địa phương khác .Dự kiến đến năm 2007,về cơ bản các doanh nghiệp đều
được quản lý theo cơ chế tự khai, tự nộp ,số thu từ các doanh nghiệp này chiếm
80%số thu từ khối doanh nghiệp trên toàn quốc.
III. NHỮNG KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC KHI ÁP DỤNG CƠ CHẾ TỰ
KHAI, TỰ NỘP.
Đổi mới quản lý thuế, áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp theo tổng kết của các
cục thuế địa phương thực hiện thí điểm đã đạt được kết quả đáng kể, tổng số thu
vượt so với dự toán, tỷ lệ tờ khai thuế lỗi giảm, cơ quan Thuế được phân bổ nguồn
lực theo hướng chuyên môn hóa nên trình độ nghiệp vụ của các cán bộ thuế được
đáp ứng nâng cao, đáp ứng yêu cầu của cơ chế mới, cải tiến các quy trình quản lý
thuế rõ ràng làm tăng sự minh bạch, giảm được lỗi quản lý… Tuy nhiên, khi áp
dụng cơ chế tự khai, tự nộp thì chúng ta còn gặp phải những khó khăn, thách thức
sau:
1. “ Gánh nặng” từ dự toán thuế.
Trong điều kiện nền kinh tế nước ta tăng trưởng chưa thật sự vững chắc thì
dự toán thu thuế mà ngành thuế được Quốc hội và chính phủ giao thực hiện hàng
năm liên tục tăng, năm sau cao hơn năm trước ít nhất là 10%, là một nhiệm vụ rất
nặng nề bởi vì thuế là nguồn thu chủ yếu để bù đắp cho Ngân sách nhà nước. Đi
cùng với việc cải tiến cách hành thu theo hướng hiện đại, ngành thuế luôn phải đối
mặt và bám sát nhiệm vụ là hoàn thành dự toán thu được giao. Điều này làm cho
quá trình thực hiện các bước cải cách quy trình thu thuế nói chung, áp dụng cơ chế
tự khai, tự nộp thuế nói riêng diễn ra dè dặt, từng bước để tránh gây ảnh hưởng đến
kết quả thu.
Trang 18
2. Hệ thống pháp luệt chƣa đồng bộ, quyền hạn của cơ quan Thuế chƣa
ngang tầm. Các thủ tục về kê khai thuế, chính sách thuế chƣa rõ ràng vì
đơn giản.
Hiện nay, mặc dù chính sách thuế liên tục được sửa đổi, bổ sung, cho phù
hợp với tình hình phát triển kinh tế- xã hội và phù hợp với thông lệ quốc tế, nhưng
nhìn chung hệ thống chính sách vẫn còn phức tạp, còn nhiều quy định về ưu đãi,
miễn giảm thuế, chưa đảm bảo sự trung lập của thuế. Các thủ tục kê khai nộp thuế
mặc dù đã được đơn giản hóa, giảm bớt được những giấy tờ không cần thiết…
nhưng vẫn còn nhiều điểm chưa tạo điều kiện thuận lợi cho cơ sở kinh doanh và
chưa phù hợp với yêu cầu của hệ thống tự khai, tự nộp thuế. Các mẫu tờ khai thuế
hoặc đơn giản quá hoặc phức tạp quá và còn nhiều biển mẫu kèm theo tờ khai nên
chưa phù hợp và tạo điều kiện cho đối tượng nộp thuế dễ kê khai, cơ quan Thuế dễ
thanh tra, kiểm tra.
Về quyền hạn của cơ quan Thuế thì ngành thuế còn thiếu chức năng quan
trọng của quản lý thuế đó là khởi tố các hành vi, thủ đoạn gian lận thuế, chiếm
đoạt tiền hoàn thuế. Các công việc này điều phải chuyển sang cơ quan pháp luật
khác nên hiệu quả rất hạn chế, xử lý vi phạm về thuế không kịp thời.Những chế tài
để giám sát cũng như xử lý vi phạm hiện nay chưa đủ mạnh nên việc thất thu khi
cơ quan quản lý thuế không tiếp cận thường xuyên với đối tượng nộp thuế là điều
dễ xảy ra.Ngoài ra,khung hình phạt cho hành vi gian lận ,trốn thuế vẫn còn thấp
chưa đủ mạnh để răn đe các đối tượng nộp thuế vi phạm ,hiện nay mức hình phạt
tối đa là 7 năm tù giam cho tội trốn thuế.
3. Công nghệ quản lý thuế theo cơ chế mới còn hạn chế.
Cơ chế tự khai, tự nộp thuế đòi hỏi cơ quan quản lý thuế và đối tượng nộp
thuế phải có sự trao đổi thông tin chặt chẽ với nhau, phải cập nhật kịp thời những
thay đổi về kinh doanh của doanh nghiệp. Cùng với sự tiến bộ của công nghệ
thông tin, hiện nay việc tin học hóa quá tình quản lý tuy đã có những tiến bộ so với
trước nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của cơ chế mới.
Hệ thống ứng dụng đã tham gia hỗ trợ trong một số các quy trình nghiệp vụ, nhưng
hệ thống chỉ mới dừng ở mức độ tính thuế và theo dõi thống kê chứ chưa hỗ trợ tối
đa cho yêu cầu quản lý thuế như thanh tra, kiểm tra, thu nợ, cung cấp thông tin về
Trang 19
đối tượng nộp thuế… các thông tin về số thu còn chậm, chưa phục vụ tôt cho việc
chỉ đạo điều hành thu, chưa kết nối thông tin với cơ quan quản lý nhà nước để có
thông tin về đối tượng nộp thuế, ứng dụng tin học trong công tác hỗ trợ đối tượng
nộp thuế chưa nhiều. Mặt khác, việc nộp thuế thông qua các phương tiện tự động
chưa được trang bị đồng bộ ảnh hưởng nhiều đến thời gian cũng như hiệu quả
quản lý. Trình độ về công nghệ thông tin của các cán bộ quản lý thuế còn thấp nên
việc ứng dụng tin học trong quản lý còn hạn chế.
4. Công tác hỗ trợ đối tƣợng nộp thuế, công tác thanh, kiểm tra, công tác thu
nợ, và cƣỡng chế thuế đat hiệu quả chƣa cao.
4.1 Về công tác hỗ trợ đối tƣợng nộp thuế.
Hiện nay, công tác tuyên truyền hỗ trợ đối tượng nộp thuế của ngành thuế đã
được tổ chức thành hệ thống từ Trung ương đến địa phương, song hiệu quả hoạt
động còn hạn chế. Cơ quan Thuế chủ yếu mới tập trung vào công tác tuyên truyền
về thuế, còn công tác hỗ trợ đối tượng nộp thuế còn nghèo nàn, rời rạc, phân tán và
bị động. Chức năng hỗ trợ hướng dẫn đối tượng nộp thuế còn chưa được phân định
rõ ràng giữa các phòng trong cơ quan Thuế: Phòng hỗ trỡ và các phòng quản lý.
Nội dung hỗ trợ mới chỉ dừng lại ở việc cung cấp một số lượng rất hạn chế các văn
bản hướng dẫn, chưa co điều tra, khảo sát, phân tích nhu cầu của đối tượng nộp
thuế theo nhu cầu của đối tượng. Cán bộ làm công tác hỗ trợ còn chưa co kinh
nghiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu về các kỹ năng hỗ trợ đối tượng nộp thuế.
Bộ phận hỗ trợ tại tổng cục thuế chưa đảm nhiệm được vai trò trung tâm chỉ đạo
thống nhất về các hoạt động hỗ trợ, chưa lập được chương trình kế hoạch hoạt
động, chưa biên soạn được các tài liệu hỗ trợ để hướng dẫn thực hiện thống nhất
trong nước.
4.2
Về công tác thanh tra, kiểm tra.
Hiện nay, công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan Thuế chưa được đặt đúng
vị trí, chất lượng còn hạn chế, phương pháp, kỹ thuật thanh tra , kiểm tra còn lạc
hậu. Việc thanh tra, kiểm tra của cơ quan Thuế chủ yếu được thể hiện dưới các
hình thức thanh kiểm tra quyết toán thuế, các nội dung thanh tra, kiểm tra theo
chuyên đề, kiểm tra thống nhất thu thuế qua chuyển giá và gian lận thương mại
hầu như chưa đựoc thực hiện. Cơ quan Thuế chưa có chức năng điều tra, khởi tố
Trang 20
- Xem thêm -