Tài liệu Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại cục hải quan tỉnh lạng sơn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NÔNG QUANG HƢNG QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH LẠNG SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------NÔNG QUANG HƢNG QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH LẠNG SƠN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS NGUYỄN HỒNG SƠN PGS. TS NGUYỄN TRÚC LÊ Hà Nội – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nào của ngƣời khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của ngƣời khác đảm bảo đúng theo đúng các quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo, thông tin đƣợc đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Hà Nội, ngày tháng 8 năm 2017 Tác giả luận văn Nông Quang Hƣng LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ quý báu của các quý thầy cô, các anh chị trong tập thể lớp, các đồng chí lãnh đạo, đồng nghiệp tại đơn vị. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin đƣợc bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới: Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo và các thầy cô giáo giảng dạy đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo PGS. TS Nguyễn Hồng Sơn đã hết lòng giúp đỡ, nhiệt tình hƣớng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm thực tế quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp với đề tài: “Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn”. Xin gửi lời cảm ơn tới những ý kiến đóng góp và sự động viên của gia đình, bạn bè, các anh/chị trong lớp cao học QLKT1-K24 trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận văn thạc sĩ. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm tạo điều kiện, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình công tác, học tập; cảm ơn tất cả các tác giả của những cuốn sách, bài viết, công trình nghiên cứu đƣợc đề cập trong danh mục tài liệu tham khảo của luận văn này. Hà Nội, ngày tháng 8 năm 2017 Tác giả luận văn Nông Quang Hƣng MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG ................................................................................................... i DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................. ii LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU .............................5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ..........................................5 1.2. Cơ sở lý luận ........................................................................................................7 1.2.1. Các khái niệm ............................................................................................7 1.2.2. Nội dung quản lý thu thuế xuất nhập khẩu...............................................10 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế xuất nhập khẩu.................22 1.2.4. Tiêu chí đánh giá trong quản lý thu thuế xuất nhập khẩu .......................27 1.3. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................27 1.3.1. Pháp luật về thuế và thực tiễn công tác quản lý thu thuế. .......................27 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh và bài học kinh nghiệm cho Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn............................29 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................33 2.1. Cơ sở phƣơng pháp luận ....................................................................................33 2.2. Phƣơng pháp cụ thể ............................................................................................33 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu, số liệu .....................................33 2.2.2. Phương pháp thống kê mô tả ...................................................................34 2.2.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp ............................................................34 2.2.4. Phương pháp so sánh ...............................................................................36 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA CỤC HẢI QUAN TỈNH LẠNG SƠN ......................................................................37 3.1. Khái quát về Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn .......................................................37 3.1.1. Sơ lược về quá trình phát triển của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn...........37 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn ..........................40 3.1.3. Tổ chức bộ máy của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn hiện nay. ...................42 3.2. Thực trạng xuất nhập khẩu hàng hóa trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, giai đoạn 2012 – 2016 ........................................................................................................................44 3.3. Phân tích thực trạng quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn, giai đoạn 2012 – 2016 .............................................................................46 3.3.1. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát thu thuế xuất nhập khẩu trong giai đoạn 2012-2016 ..........................................................................................46 3.3.2. Thực trạng xác định đối tượng kê khai nộp thuế xuất nhập khẩu ............48 3.3.3. Thực trạng tổ chức đăng ký, kê khai thuế xuất nhập khẩu.......................50 3.3.4. Thực trạng tổ chức thu, nộp tiền thuế xuất nhập khẩu ............................54 3.3.5. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách ưu đãi về thuế .........................60 3.3.6. Thực trạng kiểm tra sau thông quan, thanh tra thuế xuất nhập khẩu ......61 3.4. Đánh giá chung về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn, giai đoạn 2012 – 2016 .............................................................................66 3.4.1. Những kết quả đã đạt được về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. ....................................................................................66 3.4.2. Những hạn chế trong quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. ....................................................................................................76 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. ......................................................................81 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA CỤC HẢI QUAN TỈNH LẠNG SƠN GIAI ĐOẠN 2017 – 2021 ..................................................................................................88 4.1. Phƣơng hƣớng hoàn thiện quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn ............................................................................................................88 4.1.1. Dự báo các yếu tố tác động đến quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn trong những năm tới. ..................................................88 4.1.2.Phương hướng hoàn thiện quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn ............................................................................................90 4.2. Giải pháp tăng cƣờng quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn ...................................................................................................................92 4.2.1 Giải pháp nâng cao công tác quản lý tượng nộp thuế ..............................92 4.2.2. Giải pháp chống gian lận qua việc xác định thuế xuất nhập khẩu, tính thuế xuất nhập khẩu, đặc biệt chống gian lận qua trị giá hải quan ..................93 4.2.3. Tăng cường công tác quản lý theo dõi nợ thuế xuất nhập khẩu, tránh để nợ đọng kéo dài. .................................................................................................94 4.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra sau thông quan, thanh tra thuế xuất nhập khẩu. ...................................................................................................................95 4.2.5. Giải pháp tuyên truyền, hỗ trợ cung cấp thông tin cho đối tượng nộp thuế ...96 4.2.6 Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ để đáp ứng yêu cầu công tác quản lý thuế. ...............................97 4.3. Một số kiến nghị hỗ trợ thực hiện giải pháp quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn .....................................................................................98 4.3.1 Kiến nghị Bộ Tài Chính .............................................................................98 4.3.2. Kiến nghị Tổng cục Hải quan ..................................................................99 4.3.3. Kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn .............................................99 KẾT LUẬN .............................................................................................................100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................103 DANH MỤC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Nội dung Một số kết quả thực hiện của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn từ năm (2012- 2016) Bảng thống kê số nợ đọng thuế của các doanh nghiệp do Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn quản lý Số liệu truy thu qua tham vấn giá Trang 45 49 53 Kim ngạch xuất nhập khẩu, tổng số thu thuế xuất 4 Bảng 3.4 nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn từ 55 năm 2012 - 2016 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 8 Bảng 3.8 9 Bảng 3.9 10 Bảng 3.10 Số thuế nợ đọng thuế tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn từ năm 2012- 2015 Số vụ kiểm tra sau thông quan từ năm 2012 2015 Số thu thuế do kiểm tra sau thông quan từ năm 2012-2016 Kết quả ấn định thuế giai đoạn 2012-2016 Kết quả thực hiện cƣỡng chế thuế giai đoạn 2012 - 2016 Kết quả thực hiện xử phạt vi phạm về thuế giai đoạn 2012 - 2016 i 59 63 63 67 74 74 DANH MỤC HÌNH VẼ STT Hình 1 Hình 3.1 Nội dung Sơ đồ Cơ cấu tổ chức Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn ii Trang 43 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Những năm gần đây, chính sách và cơ chế quản lý thuế thuế xuất nhập khẩu đã có nhiều đổi mới, góp phần tăng thu Ngân sách nhà nƣớc. Trong quản lý thu thuế xuất nhập khẩu đòi hỏi phải thu đúng thu đủ, chống thất thu thuế có hiệu quả; song công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu còn có nhiều bất cập, việc tuân thủ thực thi pháp luật của một số doanh nghiệp còn chƣa nghiêm, chính sách thuế còn có những điểm quy định chƣa chặt chẽ, tạo kẽ hở cho các tổ chức, cá nhân lợi dụng gian lận thuế, tình trạng nợ đọng thuế vẫn diễn ra, hoạt động kiểm tra, kiểm soát việc chấp hành chính sách thuế chƣa đƣợc tiến hành thƣờng xuyên liên tục làm cho hiệu quả quản lý thu thuế xuất nhập khẩu còn thấp. Đứng trƣớc yêu cầu hội nhập vào nền kinh tế quốc tế, công tác quản lý thuế xuất nhập khẩu ở nƣớc ta, quản lý thu thuế xuất nhập khẩu trong ngành Hải quan nói chung và Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn nói riêng là vấn đề hết sức khó khăn, phức tạp,bộc lộ nhiều bất cập nhƣ: hệ thống chính sách và cơ chế quản lý chƣa đồng bộ, chƣa theo kịp với sự phát triển của hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa; tình trạng trốn thuế,chiếm dụng tiền thuế còn phổ biến, gian lận thƣơng mại, nợ đọng thuế xuất nhập khẩu lớn và kéo dài chƣa đƣợc xử lý triệt để; hoạt động kiểm tra, kiểm soát việc chấp hành chính sách thuế đối với hàng hoá xuất nhập khẩu chƣa đƣợc chú trọng đúng mức, gây thất thu lớn cho Ngân sách nhà nƣớc; sự bình đẳng và công bằng về nghĩa vụ thuế cũng chƣa đƣợc đảm bảo. Lạng Sơn là một tỉnh miền núi có biên giới giáp Trung Quốc,nguồn thu từ thuế xuất nhập khẩu là nguồn thu chủ yếu của tỉnh. Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn đƣợc Tổng cục Hải quan lựa chọn là một trong các đơn vị đi đầu 1 trong toàn Ngành Hải quan về triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử và áp dụng hệ thống khai báo phân luồng tự động (VNACCS/VCIS). Việc thực hiện thủ tục hải quan điện tử là hệ thống thông quan điện tử tự động tiếp nhận, kiểm tra, đăng ký, phân luồng, theo đó ngƣời khai hải quan đã biết trƣớc kết quả phân luồng các lô hàng. Do vậy, một số doanh nghiệp đã lợi dụng để khai báo sai tên hàng, mã số và thuế suất, khai tên hàng nằm ngoài Danh mục rủi ro về giá. Hàng hóa trọng điểm chủ yếu là hàng nhập khẩu có thuế suất cao, hàng nhập khẩu có điều kiện. Các đối tƣợng vi phạm thƣờng là các doanh nghiệp tƣ nhân, Công ty TNHH, các doanh nghiệp có độ rủi ro cao. Các doanh nghiệp thƣờng lợi dụng chính sách thông thoáng, phân luồng xanh để vi phạm. Công tác quản lý thuế đã thay đổi phƣơng thức quản lý theo cơ chế ngƣời nộp thuế tự tính, tự khai, tự nộp thuế và tự chịu trách nhiệm về thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật về thuế; cơ quan thuế thực hiện quản lý thuế chủ yếu theo chức năng và hƣớng tới quản lý rủi ro dựa trên cơ sở thông tin ngƣời nộp thuế. Trách nhiệm của các cơ quan quản lý thuế nói chung và Cục Hải quan tỉnh Lạng sơn nói riêng ngày càng nặng nề và gặp nhiều khó khăn.Thực hiện đổi mới cơ chế quản lý thuế, quản lý thu Ngân sách nhà nƣớc, quy trình thủ tục hải quan điện tử hiện nay của Ngành Hải quan; trƣớc những vấn đề thực tế bức xúc đang đặt ra đòi hỏi phải tìm ra những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Ngành Hải quan nói chung và tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn nói riêng ngày càng hiệu quả hơn. Vì vậy quản lý thu thuế xuất nhập khẩu là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thƣờng xuyên của Ngành, của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. Trong bối cảnh đó, tác giả đã chọn đề tài:“Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn” để thực hiện luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành quản lý kinh tế, chƣơng trình định hƣớng thực hành. 2 Đề tài đƣợc thực hiện nhằm giải đáp cho câu hỏi nghiên cứu: Những giải pháp nào cần được thực hiện để hoàn thiện công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn? 2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu: Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn từ năm 2017 – 2021. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu một số vấn đề cơ bản về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu. - Phân tích thực trạng quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn từ năm 2012- 2016 và yêu cầu về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu trong giai đoạn hiện nay, khi ngành Hải quan đang áp dụng thủ tục hải quan điện tử và Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn chính thức thực hiện áp dụng hệ thống thông quan tự động (VNACSS/VCIS) trong việc thực hiện thủ tục hải quan từ ngày 01/4/2014. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là quản lý thu thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hoá xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Đối tƣợng nghiên cứu đƣợc xem xét ở Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. Cụ thể, Đề tài luận văn nghiên cứu Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hóa xuất nhập khẩu do Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn quản lý. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng quản lý thu thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hóa xuất nhập khẩu đƣợc thực hiện cho giai đoạn 2012- 2016. 3 Các đề xuất hoàn thiện quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn đƣợc thực hiện cho giai đoạn 2017 - 2021. 4. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn. Chƣơng 4: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu thuế xuất nhập khẩu của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2017 – 2021. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Hiện nay có một số đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý thuế xuất nhập khẩu nhƣ : - Nguyễn Ngọc Túc, 2007. Tiếp tục cải cách, hiện đại hóa Hải quan Việt Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Luận án Tiến sĩ, Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng. Luận văn đã tập trung nghiên cứu những vấn đề về tiếp tục cải cách, hiện đại hóa Hải quan Việt Nam, trong đó có công tác thu thuế xuất nhập khẩu;đƣa ra các định hƣớng, giải pháp thực hiện công tác cải cách, hiện đại hóa ngành Hải quan trong tình hình mới. Trong công tác thu thuế xuất nhập khẩu luận văn đã đƣa ra quan điểm đổi mới về công tác xác định trị giá tính thuế và quan điểm học tập kinh nghiệm cách áp dụng biểu thuế nhập khẩu của Hải quan Thái Lan , theo đó biểu thuế nhập khẩu chỉ còn 3 mức thuế suất 1%, 5% và 10%, nhằm hạn chế tình trạng gian lận qua thuế suất. - Phan Thị Kiều Lê, 2009. Nâng cao hiệu quả quản lý thuế nhập khẩu tại Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh. Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh. Luận văn đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về thuế, quản lý thuế, vai trò của thuế trong tiến trình hội nhập. Luận văn cũng đã đề xuất các biện pháp hỗ trợ chống nợ đọng thuế tại Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh. Chống nợ đọng thuế là nhiệm vụ hết sức phức tạp và nặng nề của ngành hải quan nói chung và Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh nói riêng trong giai đoạn 2003-2008, trong đó tác giả đề nghị xem xét rút ngắn thời gian ân hạn thuế đã quy định trong luật, đây cũng là một yếu tố góp phần đáng kể giảm nợ đọng thuế. 5 - Phan Lâm Huyền Trang, 2014. Hoàn thiện quản lý thu thuế tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam. Luận vănThạc sĩ, Trƣờng Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã tập trung làm rõ thực tiễn thu thuế của Hải quan Quảng Nam, đánh giá thực trạng và chỉ ra nguyên nhân của những điểm mạnh và những điểm còn hạn chế từ đó đề ra giải pháp hoàn thiện thiện quản lý thu thuế tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam. - Nguyễn Giang Hƣơng, 2015.Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Nghệ An. Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng Đại học Kinh tế , Đại học Quốc gia Hà nội. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Nghệ An giai đoạn 2009-2013. Trên cơ sở luận và thực tiễn về quản lý thu thuế xuất nhập khẩu, luận văn đã đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu làm rõ đƣợc nguyên nhân của các hạn chế, tồn tại từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan Nghệ An trong giai đoạn tiếp theo. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài này dƣới nhiều góc độ khác nhau, song chủ yếu chỉ tập trung vào việc nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại một số địa phƣơng cụ thể…Riêng đề tài công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu và chống thất thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn mới chỉ có một số kiến nghị của những ngƣời trực tiếp làm công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu mà chƣa có sự nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống. Đặc biệt trong bối cảnh thủ tục hải quan cơ chế một cửa quốc gia (VNACCS/VCIS)đã đƣợc triển khai áp dụng tại 34/34 Cục Hải quan tỉnh, thành phố từ tháng 4 năm 2014, đòi hỏi quản lý phải đƣợc thực hiện theo phƣơng thức tiên tiến, hiện đại; đồng thời mỗi địa phƣơng đều có đặc thù, điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau, các mặt hàng xuất nhập khẩu và các hình thức vận chuyển hàng hóa xuất nhập 6 khẩucó khác nhau. Điều này cho thấy, vấn đề nghiên cứu là cần, đòi hỏi phải có sự phân tích một cách cụ thể tình hình thực trạng quản lý thuế xuất nhập khẩu trong những năm qua của Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn để từ đó có những căn cứ đề xuất các giải pháp quản lý thu thuế xuất nhập khẩu một cách đầy đủ hơn. Các công trình nghiên cứu nói trên là tài liệu tham khảo quý giá để tác giả tham khảo và kế thừa trong thực hiện đề tài luận văn Thạc sĩ của mình. 1.2. Cơ sở lý luận 1.2.1. Các khái niệm Cho đến nay, có nhiều cách định nghĩa khác nhau chƣa có thống nhất tuyệt đối về khái niệm thuế. Đứng trên các góc độ khác nhau theo các quan điểm của các nhà kinh tế khác nhau, có định nghĩa về thuế khác nhau. Theo chủ nghĩa Mác“thuế là cơ sở kinh tế của bộ máy nhà nước, là thủ đoạn đơn giản để kho bạc thu được tiền hay tài sản của người dân để dùng vào việc chi tiêu của nhà nước”. (Phạm Thị Giang Thu, 2016, trang 10). Bằng các định nghĩa khác, các nhà nghiên cứu kinh tế cho rằng thuế là “một hình thức phân phối thu nhập tài chính của nhà nước để thực hiện chức năng của mình, dựa vào quyền lực chính trị, tiến hành phân phối sản phẩm thặng dư của xã hội một cách cưỡng chế và không hoàn lại”. (Phạm Thị Giang Thu, 2016, trang 10). Dƣới một góc nhìn mới về thuế, việc tổ chức, cá nhân nộp thuế cho Nhà nƣớc không phải chỉ để thực hiện nghĩa vụ đƣợc quy định trong Hiến pháp, nộp thuế còn là quyền lợi của mọi ngƣời dân trong xã hội. Thông qua nộp thuế, các tổ chức, cá nhân thể hiện quyền đƣợc đóng góp theo nghĩa vụ cho Nhà nƣớc, quyền đƣợc tiếp tục hoạt động kinh doanh và hƣởng những dịch vụ công cộng mà xã hội đem lại. 7 Từ đó có thể định nghĩa “thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích công cộng”.(Nguyễn Thị Liên và Nguyễn Văn Hiệu, 2011, trang 5). Một phần thuế mà các tổ chức và cá nhân đóng góp cho Nhà nƣớc đƣợc trả cho ngƣời dân một cách gián tiếp dƣới các hình thức nhƣ trợ cấp xã hội, phúc lợi xã hội và các quỹ tiêu dùng khác. * Khái niệm thuế xuất nhập khẩu Khái niệm về thuế xuất khẩu: Là loại thuế đánh vào hàng hoá có nguồn gốc trong nƣớc đƣợc xuất khẩu qua biên giới quốc gia. Nhằm bình ổn giá một số mặt hàng trong nƣớc, hoặc có thể nhằm bảo vệ nguồn cung trong nƣớc của một số mặt hàng, hoặc có thể nhằm hạn chế xuất khẩu để giảm xung đột thƣơng mại với nƣớc khác, hoặc có thể nhằm nâng giá mặt hàng nào đó trên thị trƣờng quốc tế (đối với nƣớc chiếm tỷ trọng chi phối trong sản xuất mặt hàng đó) việc hạn chế xuất khẩu có thể đƣợc Nhà nƣớc cân nhắc. Trong các biện pháp hạn chế xuất khẩu, thuế xuất khẩu là biện pháp tƣơng đối dễ áp dụng. Ngoài ra, Nhà nƣớc cũng có thể sử dụng thuế xuất khẩu nhƣ một biện pháp để phân phối lại thu nhập, tăng thu ngân sách. Khái niệm thuế Nhập khẩu: Là một loại thuế mà một quốc gia hay vùng lãnh thổ đánh vào hàng hóa có nguồn gốc từ nƣớc ngoài nhập khẩu vào quốc gia hay vùng lãnh thổ đó. Thuế nhập khẩu là loại thuế gián thu từ ngƣời tiêu dùng hàng hóa nhập khẩu nhằm góp phần bảo đảm nguồn thu cho ngân sách nhà nƣớc và bảo hộ sản xuất trong nƣớc. Thuế nhập khẩu với mục tiêu kinh tế là bảo hộ sản xuất trong nƣớc và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nƣớc thông qua việc thu vào hàng hoá đƣợc phép nhập khẩu từ nƣớc ngoài hoặc từ khu phi thuế quan vào thị trƣờng trong nƣớc; là thuế đánh vào hàng hóa khi nhập khẩu qua cửa khẩu, 8 biên giới quốc gia; hàng hoá đƣa từ khu phi thuế quan vào thị trƣờng trong nƣớc. Thuế nhập khẩu là thuế gián thu - một trong những yếu tố cấu thành trong giá cả hàng hoá. Việc sử dụng có hiệu quả thuế nhập khẩu chính là phát huy đầy đủ các chức năng cơ bản của nó trong lĩnh vực hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa. Đặc biệt, trong điều kiện hội nhập kinh tế thế giới và khu vực thì thuế nhập khẩu càng thể hiện vai trò và tác dụng không chỉ là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, mà còn là công cụ thể hiện chính sách đối ngoại giữa các quốc gia với nhau. Nhƣ vậy khái niệm về thuế xuất nhập khẩu đƣợc hiểu nhƣ sau:“Thuế xuất khẩu, nhập khẩu là sắc thuế đánh vào hàng hóa xuất khẩu hoặc nhập khẩu trong quan hệ thương mại quốc tế”.(Nguyễn Thị Liên và Nguyễn Văn Hiệu, 2011, trang 111). * Khái niệm quản lý nhà nước về thuế xuất nhập khẩu Quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế xuất nhập khẩu có thể đƣợc hiểu nhƣ sau: Quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế xuất nhập khẩu là việc nhà nƣớc tác động có tổ chức và bằng pháp quyền đối với các quá trình kinh tế xã hội và hành vi của con ngƣời nhằm thực hiện mục tiêu chung thông qua công cụ thuế quan. Quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế xuất nhập khẩu là việc cơ quan Hải quan sử dụng quyền lực nhà nƣớc để tổ chức thực hiện các quy định về thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hóa xuất nhập khẩu;kiến nghị chủ trƣơng, biện pháp quản lý nhà nƣớc về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Cục Hải quan tỉnh, thành phố là cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền trong quản lý thu, nộp thuế xuất nhập khẩu cho 9 nhà nƣớc từ các tổ chức, cá nhân là đối tƣợng nộp thuế đã đƣợc xác định trong các luật thuế xuất nhập khẩu và luật quản lý thuế. Nhƣ vậy, Quản lý thuế nói chung và quản lý thuế xuất nhập khẩu nói riêng thực chất là quản lý nguồn thu của quốc gia và quản lý tốt nguồn thu cho ngân sách đòi hỏi thực hiện nghiêm minh pháp luật về thuế. * Phương pháp tính thuế xuất nhập khẩu Tại Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu số 107/2016/QH13(Điều 4, Điều 5, Điều 6) có 03 phƣơng pháp quản lý thu thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hoá xuất nhập khẩu hiện nay đƣợc áp dụng. Phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm: Là phƣơng pháp tính thuế mà số thuế xuất nhập khẩu đƣợc ấn định theo tỷ lệ % của trị giá hàng xuất khẩu; tỷ lệ % ở đây đƣợc quy định cao hay thấp tuỳ theo từng loại hàng hoá xuất nhập khẩu. Phương pháp tính thuế tuyệt đối: Là phƣơng pháp tính thuế mà số thuế xuất nhập khẩu đƣợc ấn định cụ thể trên một đơn vị hàng hoá xuất nhập khẩu, đơn vị có thể là chiếc, cái, tấn, m3… mà không quan tâm đến trị giá mua của hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu đó. Ví dụ nhƣ: 5.000 usd/chiếc xe tô tô. Phương pháp tính thuế hỗn hợp: Là phƣơng pháp tính thuế kết hợp giữa phƣơng pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm và phƣơng pháp tính thuế tuyệt đối. Theo phƣơng pháp này thì ngoài việc phải nộp thuế theo tỷ lệ % của trị giá hàng hoá xuất nhập khẩu còn phải nộp một khoản thuế theo đơn vị của hàng hoá xuất nhập khẩu. 1.2.2. Nội dung quản lý thu thuế xuất nhập khẩu 1.2.2.1. Mục tiêu, vai trò của quản lý thu thuế xuất nhập khẩu * Mục tiêu quản lý thu thuế xuất nhập khẩu Mục tiêu chung của hoạt động quản lý thu thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu là bảo đảm nguồn thu cho Ngân sách nhà nƣớc và đảm bảo thực thi 10 chính sách thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu phục vụ yêu cầu quản lý của Nhà nƣớc. Trong đó, đối tƣợng của hoạt động quản lý thuế đối với hàng xuất nhập khẩu là đối tƣợng nộp thuế và chủ thể quản lý thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu là cơ quan Hải quan, công chức Hải quan, các cơ quan Nhà nƣớc, tổ chức, cá nhân có liên quan. Mục tiêu của quản lý thuế xuất nhập khẩu nhằm đạt các mục tiêu cơ bản sau: Một là, tập trung huy động đầy đủ và kịp thời các khoản thu cho NSNN dựa vào khai thác cơ sở thuế hiện tại và tìm kiếm, khuyến khích cơ sở thuế tiềm năng, đảm bảo an ninh kinh tế, góp phần đảm bảo an ninh quốc gia. Hai là, tối thiểu hóa chi phí quản lý thuế của Nhà nƣớc và chi phí tuân thủ của ngƣời nộp thuế. Ba là, phát huy tốt nhất vai trò của công cụ thuế trong nền kinh tế thị trƣờng nhƣ: ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo công bằng trong phân phối thu nhập và điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh theo mục tiêu của nhà nƣớc đã định trong từng thời kỳ. Bốn là, tăng cƣờng sự tuân thủ thuế của ngƣời nộp thuế một cách đầy đủ, kịp thời và tự nguyện theo các quy định của luật thuế. Năm là, góp phần bảo đảm sự công bằng, bình đẳng giữa các chủ thể nộp thuế khác nhau trong thực hiện nghĩa vụ thuế đối với nhà nƣớc, bảo đảm môi trƣờng cạnh tranh lành mạnh, tạo động lực thúc đẩy kinh tế tăng trƣởng và phát triển. Sáu là, quản lý thuế không chỉ có mục tiêu bảo đảm những quyền và lợi ích cho nhà nƣớc mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thƣơng mại, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của ngƣời nộp thuế, ngƣời tiêu dùng. Công tác quản lý có một vị trí quan trọng trong quá trình thực hiện các quy định của nhà nƣớc về thuế xuất nhập khẩu. Nó là tiền đề quan trọng đánh 11