Tài liệu Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận cầu giấy, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHƢƠNG KIẾN QUỐC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẦU GIẤY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHƢƠNG KIẾN QUỐC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẦU GIẤY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN DŨNG XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS. Phạm Văn Dũng PGS.TS. Nguyễn Trúc Lê Hà Nội – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là kết quả quá trình học tập và nghiên cứu của bản thân dƣới sự hƣớng dẫn tận tình của PGS.TS. Phạm Văn Dũng. Các số liê ̣u và trích dẫn trong luâ ̣n văn là trung thƣ̣c , có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin câ ̣y. Tác giả xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính trung thực, chuẩn xác của nội dung luận văn. Hà Nội, ngày 1 tháng 7 năm 2017 Tác giả luận văn Phƣơng Kiến Quốc LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thƣ̣c hiê ̣n luâ ̣n văn tha ̣c sĩ quản lý kinh tế, tác giả tâ ̣p trung nghiên cƣ́u , hê ̣ thố ng hoá cơ sở lý luận, thu thâ ̣p số liê ̣u , vâ ̣n du ̣ng lý luâ ̣n vào phân tích tình hình và giải quyế t vấ n đề thƣ̣c tiễn đă ̣t ra . Với sƣ̣ nỗ lƣ̣c ho ̣c tâ ̣p, nghiên cƣ́u, đến nay tác giả đã hoàn t hành báo cáo luâ ̣n văn tố t nghiê ̣p. Tác giả luôn nhâ ̣n đƣợc sự giúp đỡ chỉ bảo và nhƣ̃ng góp ý vô cùng quý báu của thầy hƣớng dẫn và các t hầ y cô, các đồng nghiệp , cũng nhƣ sƣ̣ quan tâm đô ̣ng viên của gia đình đã giúp tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn tấ t cả nhƣ̃ng ngƣời đã giúp đỡ tác giả, các công trình mà tác giả đã tham khảo, trích dẫn cũng nhƣ sự hƣớng dẫn, giúp đỡ của các thầy cô Trƣờng Đa ̣i ho ̣c Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, các thành viên trong Hô ̣i đồ ng chấ m luâ ̣n văn tố t nghiê ̣p , đă ̣c biê ̣t là sƣ̣ hƣớng dẫn , chỉ bảo tận tình của PGS.TS. Phạm Văn Dũng - giảng viên hƣớng dẫn tác giả thực hiện luận văn này. Do các giới hạn về kiến thức và thời gian nghiên cứu, chắc chắn luận văn còn có những thiếu sót và hạn chế. Tác giả mong nhận đƣợc sự chỉ dẫn, góp ý, nhận xét của thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp. Tác giả xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................... iii PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP QUẬN ............................................................................................................... 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................ 5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc cấp quận/huyện ....... 8 1.2.1. Ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước cấp quận/ huyện . 8 1.2.2. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận/huyện ...................... 15 1.3. Kinh nghiệm quản lý thu ngân sách nhà nƣớc của một số địa phƣơng và bài học cho quận Cầu Giấy, Hà Nội ....................................................... 27 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý thu ngân sách nhà nước của một số địa phương .................................................................................................. 27 1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với thu ngân sách nhà nước quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội ........................................................................ 31 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ...................... 33 2.1. Nguồn tƣ liệu, số liệu ........................................................................... 33 2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ........................................................... 33 2.3. Các phƣơng pháp xử lý số liệu ............................................................ 34 2.3.1. Phương pháp phân tích ............................................................... 34 2.3.2. Phương pháp tổng hợp................................................................ 34 2.3.3. Phương pháp thống kê ................................................................ 35 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẦU GIẤY ............................................................ 36 3.1. Đặc điểm kinh tế và xã hội của Quận Cầu Giấy ảnh hƣởng đến quản lý thu ngân sách nhà nƣớc Quận ..................................................................... 36 3.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................. 36 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ............................................................ 37 3.2. Phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn Quận Cầu Giấy trong giai đoạn 2011 - 2015 ........................................................................ 42 3.2.1. Bộ máy quản lý thu NSNN .......................................................... 42 3.2.2. Tình hình lập kế hoạch thu NSNN quận Cầu Giấy ..................... 46 3.2.3. Thực hiện kế hoạch thu NSNN .................................................... 49 3.2.4. Tình hình kiểm tra, thanh tra thu NSNN ..................................... 60 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn Quận Cầu Giấy . 62 3.3.1. Những mặt đã đạt được............................................................... 62 3.3.2. Những mặt tồn tại, hạn chế ......................................................... 64 CHƢƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẦU GIẤY ......................................................................................... 66 4.1. Phƣơng hƣớng, nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội Quận Cầu Giấy giai đoạn 2016 - 2021 ................................................................. 66 4.1.1. Phương hướng phát triển ............................................................ 66 4.1.2. Nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016 - 2021 .................................................................................................... 66 4.2. Quan điểm hoàn thiện quản lý thu ngân sách Quận Cầu Giấy ............ 68 4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn Quận Cầu Giấy, Hà Nội ......................................................................................................... 70 4.3.1. Nâng cao chất lượng lập kế hoạch thu ngân sách ...................... 70 4.3.2. Hoàn thiện quản lý đối với các nguồn thu ngân sách chủ yếu trên địa bàn ................................................................................................... 70 4.3.3. Tăng cường vận động, giáo dục, tuyên truyền về thuế ............... 80 4.3.4. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và đội ngũ quản lý thu NSNN ......... 83 4.3.5. Đẩy mạnh sự phối hợp giữa cơ quan thuế với chính quyền, đoàn thể, các cấp và các cơ quan đơn vị liên quan trên địa bàn về quản lý thu NS .................................................................................................... 84 4.3.6. Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và thực hiện chế độ khen thưởng ........................................................................................... 86 4.4. Kiến nghị .............................................................................................. 87 4.4.1. Các kiến nghị với Trung ương .................................................... 87 4.4.2 . Kiến nghị với Chính phủ, Bộ Tài chính ..................................... 88 4.4.3. Đối với UBND Thành phố Hà Nội .............................................. 89 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 93 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa 1 CTN-NQD Công thƣơng nghiệp - Ngoài quốc doanh 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc nhà nƣớc 4 KT - XH Kinh tế xã hội 5 NQD Ngoài quốc doanh 6 NS Ngân sách 7 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 8 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 9 NSTW Ngân sách Trung ƣơng 10 QLNN Quản lý nhà nƣớc 11 QSDĐ Quyền sử dụng đất 12 SXKD 13 TCKH Tài chính – Kế hoạch 14 TNCN Thu nhập cá nhân 15 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 16 TTCN Tiểu thủ công nghiệp 17 UBND Ủy ban nhân dân Sản xuất kinh doanh i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 Nội dung Giá trị sản xuất các ngành trên địa bàn Quận Cầu Giấy giai đoạn 2011-2015 Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội Quận Cầu Giấy giai đoạn 2013 - 2015 Bảng số giao kế hoạch thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy giai đoạn 2011 - 2015 Tình hình thực hiện kế hoạch thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy giai đoạn 2011 - 2015 Tổng hợp thu NSNN theo từng sắc thuế trên địa bàn quận Cầu Giấy giai đoạn 2011 - 2015 Kết quả thu thuế CTN - NQD so với dự toán của quận Cầu Giấy từ năm 2011 - 2015 Tình hình thực hiện thu phí và lệ phí so với dự toán đƣợc giao của quận Cầu Giấy giai đoạn 2011 - 2015 Trang 39 40 48 50 52 54 56 Tình hình thực hiện thu tiền sử dụng đất so với dự 8 Bảng 3.8 toán đƣợc giao giai đoạn 2011 - 2015 trên địa bàn 57 quận Cầu Giấy 9 Bảng 3.9 Tình hình thực hiện thu khác ngân sách so với dự toán của quận Cầu Giấy giai đoạn 2011 - 2015 ii 59 DANH MỤC HÌNH VẼ STT 1 Hình Hình 1.1 Nội dung Hệ thống NSNN Việt Nam iii Trang 16 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Với vai trò là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, định hƣớng phát triển sản xuất, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội của đất nƣớc, ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là công cụ không thể thiếu đối với mỗi quốc gia. Do đó, quản lý, sử dụng NSNN hiệu quả là một trong những yêu cầu quan trọng hàng đầu của bất kỳ chính phủ nào nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong điều kiện nhu cầu chi ngày càng lớn, tình trạng bội chi ngân sách thƣờng xuyên, nguồn thu ngân sách ngày càng khó khăn. Quản lý NSNN bao gồm hai hoạt động chính: quản lý thu NSNN và quản lý chi NSNN. Trong đó, quản lý thu NSNN là hoạt động đầu vào, tạo quỹ NSNN nhằm đảm bảo nguồn tài chính để thực hiện các nhu cầu chi tiêu của Nhà nƣớc, các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nƣớc. Tuy nhiên, trên thực tế thời gian qua, thu NSNN của nƣớc ta bị tác động bởi nhiều yếu tố của nền kinh tế đang trong quá trình phát triển, dẫn đến có những năm thất thu, giảm NSNN. Do vậy, để đảm bảo nguồn quỹ NSNN, trƣớc hết cần quản lý tốt hơn nữa hoạt động thu NSNN ở các cấp. Hệ thống NSNN bao gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng (ngân sách của các cấp chính quyền địa phƣơng); đƣợc quản lý thống nhất, tập trung dân chủ, hiệu quả, tiết kiệm, công khai, minh bạch, công bằng; có phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn với trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nƣớc các cấp. NSNN cấp quận là một cấu phần của ngân sách địa phƣơng; thông qua thu ngân sách, chính quyền cấp quận vừa thực hiện việc điều tiết các hoạt động kinh tế trên địa bàn quận theo những mục tiêu chung, đáp ứng các nhu cầu thiết yếu ở địa phƣơng (chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển…), vừa thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ, chống các hành vi hoạt động kinh tế trái pháp luật. 1 Quận Cầu Giấy là một đô thị mới của trung tâm thành phố Hà Nội, đang trong quá trình quy hoạch phát triển, hoàn thiện cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội; trong thời gian qua, Quận Cầu Giấy đã đạt đƣợc khá nhiều thành tựu trên nhiều lĩnh vực. Đối với thu NSNN, Quận đã triển khai những giải pháp đồng bộ, điều hành linh hoạt và chủ động, phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong việc thực hiện các nhiệm vụ thu, hầu hết các năm đều vƣợt dự toán thành phố Hà Nội giao; ƣớc tính tổng thu NSNN trên địa bàn theo phân cấp giai đoạn 2011 - 2016 đạt 16.374 tỷ đồng, tốc độ tăng thu bình quân đạt 10,96% (Nguồn: Báo cáo tình hình kinh tế xã hội quận Cầu Giấy từ 2011-2015). Mặc dù vậy, so với tiềm lực kinh tế - xã hội, Quận chƣa tạo ra đƣợc nhiều hình thức huy động, giải pháp bồi dƣỡng nguồn thu, khai thác hiệu quả nguồn thu tiềm năng, quản lý hiệu quả các nguồn thu, đặc biệt cần có các giải pháp ổn định nguồn thu khi biến động kinh tế - xã hội xảy ra (năm 2011 do ảnh hƣởng của tình hình suy thoái kinh tế nên thu ngân sách Quận chỉ đạt 68,6%) (Nguồn: Báo cáo tình hình kinh tế xã hội quận Cầu Giấy từ 2011-2015). Do vậy, với mong muốn nghiên cứu giải pháp hoàn thiện hơn quản lý thu NSNN của quận Cầu Giấy, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn Quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sĩ. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn: Quản lý thu NSNN tại quận Cầu Giấy có những hạn chế, bất cập gì? Ủy ban nhân dân quận Cầu Giấy cần phải làm gì và làm nhƣ thế nào để hoàn thiện quản lý thu NSNN của Quận? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy. 2 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và làm rõ hơn những vấn đề lý luận, thực tiễn về quản lý thu NSNN cấp quận; - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy giai đoạn 2011-2015; - Đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy trong giai đoạn tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý thu NSNN quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2011 đến 2016. 4. Những đóng góp mới của Luận văn - Hệ thống hóa và làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận và thực tiễn trong quản lý NSNN nói chung và quản lý thu NSNN cấp quận nói riêng. - Là rõ thực trạng quản lý thu NSNN tại quận Cầu Giấy trong thời gian qua; chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân. - Trên cơ sở đó, Luận văn đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy trong thời gian tới trên cơ sở định hƣớng kinh tế - xã hội của quận Cầu Giấy. Với những nghiên cứu và đề xuất trên, Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan Nhà nƣớc ở địa phƣơng trong việc lãnh đạo, quản lý thu NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận, thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc cấp quận. 3 Chƣơng 2: Thiết kế và phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn quận Cầu Giấy. Chƣơng 4: Quan điểm và một số giải pháp nhằm hoàn thiện việc quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn quận Cầu Giấy. 4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP QUẬN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong quá trình thực hiện báo cáo luận văn, tác giả đã tìm kiếm, nghiên cứu các công trình nghiên cứu về quản lý NSNN và quản lý thu NSNN để thấy đƣợc những khoảng trống trong các công trình nghiên cứu và tìm hƣớng nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của tác giả; đồng thời tham khảo, trích dẫn những nội dung đã đƣợc công nhận làm minh chứng cho các nội dung trong báo cáo luận văn của tác giả. Một số công trình nghiên cứu điển hình: - Otto Eckstein (1989), Public finance, foudation of Modern economices Series (Tài chính công, nền tảng của loạt kinh tế hiện 3 đại), nhận định trốn thuế đƣợc xem nhƣ một trong những hiện tƣợng phải đƣợc kiểm soát đối với bất kỳ chính phủ nào; trố n thuế tỷ lệ thuận với sự lỏng lẻo trong quản lý tài chính công và nguyên nhân gốc dễ của nó là sự sơ hở của pháp luật; việc chống thất thoát thuế phải bắt đầu bằng việc hoàn thiện luật pháp về quản lý tài chính công. - Báo cáo thƣờng niên “Kinh tế Việt Nam 2011: Nền kinh tế trước ngã ba đường” đã phân tích thực trạng thu NSNN của Việt Nam thông qua vấn đề nợ công của Việt Nam; đƣa ra một số nhận định quan trọng xác định nguyên nhân và đề xuất những giải pháp hạn chế thâm hụt thu NSNN của Việt Nam. - Bài báo “Thực hiện dự toán ngân sách 2017: Bài học từ năm ngân sách 2016” của PGS.TS. Vũ Sỹ Cƣờng, Học Viện Tài chính, Tạp chí Tài chính kỳ 1 tháng 2/2017, nghiên cứu phân tích, đánh giá kết quả thu NSNN năm 2016; những nhân tố tác động đến tăng thu NSNN và rút ra những bài học cho năm 2017; đồng thời dự báo cơ hội và thách thức đối với dự toán NS năm 2017. 5 - Bài báo “Kinh nghiệm quản lý ngân sách của một số nước” của GS.TS. Trần Thị Lan Hƣơng - Đại học Bách Khoa Hà Nội, Tạp chí Tài chính số 11 kỳ 1/2015. - Luận án tiến sĩ “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến 2020” năm 2012 của nghiên cứu sinh Tô Thiện Hiền, trƣờng Đại học ngân hàng, TP. Hồ Chí Minh, đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc; góp phần làm sáng tỏ lý thuyết về vị trí, vai trò của hệ thống ngân sách địa phƣơng và mối quan hệ hữu cơ trong quan hệ cân đối giữa ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng theo nguyên tắc phát triển kinh tế ngành và lãnh thổ (khu vực)... - Luận văn thạc sĩ kinh tế chính trị “Quản lý thu ngân sách nhà nước ở Việt Nam”, năm 2006 của học viên Cao Thị Thu Hƣơng, đã làm rõ cơ sở lý luận về thu NSNN, quản lý thu NSNN; nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới (Trung Quốc, Pháp và Hàn Quốc); phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN của Việt Nam và đề xuất, kiến nghị những giải pháp hoàn thiện quản lý thu NSNN của Việt Nam giai đoạn 2006-2010 và đến năm 2020. - Luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế “Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy”, năm 2015 của học viên Nguyễn Thị Chiến, đã hệ thống hóa và làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận và sự cần thiết trong quản lý NSNN nói chung và quản lý NSNN cấp quận nói riêng; tự thực trạng giai đoạn 2010-2014, đề xuất một số giải pháp tăng cƣờng quản lý NSNN tại quận Cầu Giấy. - Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng “Quản lý thu - chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Long Biên” năm 2016 của học viên Nguyễn Phƣơng Linh, nghiên cứu tổng quan NSNN, quản lý thu chi NSNN; đề xuất những 6 giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi của quận Long Biên trên cơ sở khảo sát, phân tích, xác định những nguyên nhân, hạn chế của thu - chi NSNN trên địa bàn quận Long Biên. - Luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang”, năm 2015 của học viên Nguyễn Huy Thao, nghiên cứu lý luận và ứng dụng vào thực tiễn quản lý thu NSNN qua đó xem xét thực trạng thu NSNN trên địa bàn huyện; đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NS trên địa bàn, góp phần ổn định ngân sách hàng năm và đầu tƣ phát triển kinh tế - xã hội huyện Việt Yên, Bắc Giang. - Luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế “Hoàn thiện triển khai dự án hiện đại hóa thu, nộp ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, Hà Nội”, năm 2014 của học viên Nguyễn Thị Phƣơng Anh, tập trung nghiên cứu về những thành công và những tồn tại trong quá trình triển khai Dự án Hiện đại hóa thu, nộp NSNN trên một địa bàn cụ thể; đề xuất, kiến nghị các giải pháp giúp hoàn thiện triển khai Dự án trên địa bàn quận Cầu Giấy. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã khái quát, làm rõ cơ sở lý luận về quản lý NSNN, quản lý thu NSNN; đề xuất, kiến nghị những giải pháp hiệu quả đối với thực trạng của các đơn vị. Liên quan đến quản lý thu NSNN tại quận Cầu Giấy, cho đến nay đã có một số luận văn thạc sĩ: “Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy”; “Hoàn thiện triển khai dự án hiện đại hóa thu, nộp ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, Hà Nội”; tuy nhiên các nghiên cứu trên có đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nội dung và phạm vi thời gian nghiên cứu khác với đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của tác giả. Thực hiện đề tài luận văn “Quản lý thu ngân sách nhà nƣớc tại quận Cầu Giấy”, tác giả đã tham khảo, kế thừa những thành tựu về lý thuyết và trên cơ sở thực tiễn quản lý thu NS tại quận Cầu Giấy giai đoạn 2011-2015. Tuy 7 nhiên, nghiên cứu quản lý thu ngân sách nhà nƣớc quận Cầu Giấy dƣới góc độ quản lý kinh tế vẫn là khoảng trống. Luận văn này tập trung nghiên cứu khoảng trống đó. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc cấp quận/huyện 1.2.1. Ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước cấp quận/ huyện 1.2.1.1. Ngân sách nhà nước cấp quận/huyện Cho đến nay có rất nhiều quan niệm của các nhà nghiên cứu về ngân sách Nhà nƣớc, song vẫn chƣa có khái niệm thống nhất. Tuy nhiên khi bàn đến khái niệm ngân sách Nhà nƣớc thì có 2 quan niệm phổ biến về ngân sách Nhà nƣớc. Quan niệm thứ nhất cho rằng ngân sách Nhà nƣớc là bảng kế hoạch thu chi bằng tiền của Nhà nƣớc trong một khoảng thời gian nhất định. Quan niệm thứ hai cho rằng ngân sách Nhà nƣớc là tổng số tiền thu và chi của Nhà nƣớc. Hai quan niệm phổ biến trên chỉ phản ánh đƣợc hình thái hoạt động bề ngoài của ngân sách và mặt vật chất của ngân sách, nhƣng nếu nhìn về bản chất bên trong thì chƣa thể hiện đƣợc nguồn gốc kinh tế xã hội của ngân sách. Trong thực tế, thuật ngữ thu - chi ngân sách đã đƣợc khái quát hóa, trong đó thu đƣợc hiểu là tất cả các nguồn tiền đƣợc huy động cho Nhà nƣớc còn chi bao gồm các khoản chi và các khoản trả khác của Nhà nƣớc, đồng thời hoạt động thu - chi ngân sách đƣợc tiến hành rất đa dạng và phong phú trên hầu hết các lĩnh vực, tác động đến mọi chủ thể kinh tế - xã hội. Nhƣ vậy, có thể nói đằng sau hoạt động thu, chi của ngân sách đơn thuần là sự thể hiện các quan hệ kinh tế, xã hội giữa Nhà nƣớc với các chủ thể. Nhƣ vậy, từ những nội dung trên, có thể rút ra khái niệm chung về ngân sách nhƣ sau: Xét trên phƣơng diện nội dung bên trong có thể coi ngân sách Nhà nƣớc là sự biểu hiện các quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình tạo lập, 8 phân phổi và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc về cơ bản theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp. Mặc dù có nhiều định nghĩa theo các cách tiếp cận khác nhau về NSNN, nhƣng trong báo cáo luận văn này, tác giả sử dụng định nghĩa tại Luật Ngân sách Nhà nƣớc số 83/2015/QH13, 25/06/2015 của Quốc hội Khóa 13 (sau đây gọi là Luật NSNN), “Ngân sách nhà nước: là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. “Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương”. Trong thời kì kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, NSNN của nƣớc ta tổ chức thành hai cấp: ngân sách Trung ƣơng và Ngân sách tỉnh, thành phố. Việc phân cấp là phù hợp vơi nhiệm vụ của mỗi cấp chính quyền trong việc huy động tối đa nguồn lực tài chính. Ở thời kì này ngân sách quận/huyện chỉ đóng vai trò là một cấp dự toán. Ngày 15/05/1978, với chủ trƣơng xây dựng quận/huyện thành một cấp có cơ cấu hoàn chỉnh, có tƣ cách là một đơn vị kinh tế công nông nghiệp phát triển toàn diện, Hội đồng Chính phủ đã ra Nghị quyết 108/CP xác định quyền hạn và trách nhiệm của chính quyền địa phƣơng cấp Quận/Huyện về quản lý tài chính, ngân sách. Nghị quyết có quy định khoản thu, chi ngân sách Huyện. Tiếp đó đến ngày 19/11/1983 Hội đồng bộ trƣởng ra Nghị quyết số 138/HĐBT về việc cải tiến ngân sách địa phƣơng, nói rõ hơn về quyền hạn và trách nhiệm của ngân sách Quận/Huyện. 9 Sau Đại hội Đảng lần thứ VI nền kinh tế nƣớc ta chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc, định hƣớng XHCN. Cùng với sự đổi mới của nền kinh tế đất nƣớc, Ngân sách Huyện cũng đƣợc xác định lại vai trò, nhiệm vụ của mình. Cụ thể là ngày 27/11/1989 Hội đồng bộ trƣởng đã ra Nghị quyết số 186/ HĐBT về phân cấp quản lý ngân sách địa phƣơng trong đó có ngân sách quận/huyện. Ngày 16/02/1992 Hội đồng bộ trƣởng ban hành Nghị quyết số 186/HĐBT sửa đổi bổ sung cho Nghị quyết 186/HĐBT ngày 27/11/1989. Kỳ họp Quốc hội khóa IX đã khẳng định: quận/huyện là một cấp chính quyền có Ngân sách, ngân sách Huyện là một bộ phận hợp thành ngân sách địa phƣơng thuộc hệ thống NSNN. Nhƣ vậy ngân sách nhà nƣớc cấp quận/huyện là một cấp ngân sách thực hiện vai trò chức năng, nhiệm vụ của NSNN trên phạm vi địa bàn quận/huyện. Tìm hiểu qua trình hình thành ngân sách quận/huyện ta có thể thấy ngân sách quận/huyện từ một cấp dự toán đã trở thành một cấp ngân sách có nguồn thu và nhiệm vụ chi riêng. Đó là một hƣớng đi đúng đắn trong quá trình phát triển nền tài chính quốc gia. Trƣớc tiên nó giúp ngân sách cấp tỉnh, TP, Trung ƣơng giảm đƣợc khối lƣợng công việc, bên cạnh đó nó cũng giúp các cấp chính quyền có thể nắm bắt đƣợc tình hình kinh tế nói chung và tài chính nói riêng từ cơ sở. Ngân sách quận/huyện mang bản chất của NSNN, đó là mối quan hệ giữa ngân sách huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn quận/huyện trong quá trình phân bổ sử dụng các nguồn lực kinh tế của quận/huyện. Mối quan hệ đó đƣợc điều chỉnh, điều tiết sao cho phù hợp với bản chất Nhà nƣớc XHCN. Đó là nhà nƣớc của dân, do dân và vì dân dƣới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Nhà nƣớc Việt Nam là nhà nƣớc của công nhân và nhân dân lao động- bộ phận chiếm tuyệt đối đại đa số trong xã hội. Do vậy lợi ích 10