Tài liệu Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở huyện thanh hà tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN VĂN MƢỜI QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN VĂN MƢỜI QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Bùi Minh Hiền HÀ NỘI - 2015 LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng biết ơn Quý lãnh đạo trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội và quý thầy giáo, cô giáo, cán bộ đã tận tình giảng dạy giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập, nghiên cứu đề tài luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Bùi Minh Hiền, một người cô đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thanh Hà, anh, chị, em đồng nghiệp và quý thầy giáo, cô giáo của các trường tôi tiến hành nghiên cứu, khảo sát và người thân, gia đình, bạn bè đã khuyến khích, động viên giúp tôi nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Mƣời i DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Viết đầy đủ 1. CBQL Cán bộ quản lý 2. CNH - HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá 3. ĐNGV THCS Đội ngũ giáo viên trung học cơ sở 4. ĐNGV Đội ngũ giáo viên 5. GV Giáo viên 6. HS Học sinh 7. QL Quản lý 8. STT Số thứ tự 9. QLGD Quản lí giáo dục 10. THCS Trung học cơ sở 11. THPT Trung học phổ thông 12. TBDH Thiết bị dạy học 13. UBND Ủy ban nhân dân ii MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ......................................................................................................i Danh mục viết tắt ............................................................................................ii Mục lục............................................................................................................iii Danh mục các bảng .........................................................................................vi Danh mục các hình ..........................................................................................vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ..........................................................7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................7 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước ..............................................................7 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ..............................................................8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ..........................................................................12 1.2.1. Quản lý ..................................................................................................12 1.2.2. Đội ngũ giáo viên ..................................................................................17 1.2.3. Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên.....................................................18 1.3. Giáo dục trung học cơ sở và đội ngũ giáo viên trường THCS ................20 1.3.1. Vị trí, vai trò của giáo dục THCS .........................................................20 1.3.2. Vị trí, vai trò của giáo viên trường THCS ............................................20 1.3.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trường THCS ........................................21 1.4. Chức năng, nhiệm vụ của Phòng Giáo dục và Đào tạo ...........................23 1.4.1. Chức năng .............................................................................................23 1.4.2. Nhiệm vụ - quyền hạn ...........................................................................23 1.5. Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực ..............................................27 1.5.1. Lập quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên..........................................27 1.5.2. Tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên ................................................27 1.5.3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên ..................................................29 1.5.4. Đánh giá giáo viên ................................................................................33 1.5.5. Tạo cơ chế, thực hiện chế độ, chính sách, tạo động lực phát triển đội ngũ giáo viên ....................................................................................34 iii 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ở các trường THCS ............................................................................................36 1.6.1. Yếu tố khách quan.................................................................................36 1.6.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................37 Tiểu kết chƣơng 1 ..........................................................................................39 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƢƠNG .................................................................................................40 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội - giáo dục huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương................................................................................................40 2.1.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh tế xã hội........................40 2.1.2. Khái quát chung về giáo dục đào tạo huyện Thanh Hà ........................42 2.2. Khái quát tình hình giáo dục THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương .......... 42 2.2.1. Quy mô giáo dục ...................................................................................42 2.2.2. Chất lượng giáo dục ..............................................................................43 2.2.3. Cơ sở vật chất nhà trường .....................................................................43 2.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Thanh Hà ..........49 2.3.1. Số lượng ................................................................................................49 2.3.2. Cơ cấu ...................................................................................................51 2.3.3. Chất lượng .............................................................................................52 2.4. Thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ở các trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương ........................................................57 2.4.1. Lập quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên..........................................57 2.4.2. Tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên ................................................59 2.4.3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên ..................................................62 2.4.4. Đánh giá giáo viên ................................................................................66 2.4.5. Tạo cơ chế, thực hiện chế độ, chính sách, tạo động lực phát triển đội ngũ giáo viên ....................................................................................70 2.5. Đánh giá thực trạng ..................................................................................73 2.5.1. Những thành công .................................................................................73 2.5.2. Hạn chế .................................................................................................73 2.5.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................74 iv Tiểu kết chƣơng 2 ..........................................................................................76 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƢƠNG .................................................................................................77 3.1. Những định hướng đề xuất biện pháp ......................................................77 3.1.1. Định hướng phát triển giáo dục - đào tạo huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương ............ 77 3.1.2. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương .......................................................................................................78 3. 2. Những nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 78 3.2.1. Đảm bảo tính mục đích .........................................................................78 3.2.2. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ .......................................................78 3.2.3. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển .......................................................79 3.2.4. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi .........................................................79 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên ở các trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương ................................................................................ 79 3.3.1. Biện pháp 1: Chú trọng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục THCS trong giai đoạn mới .................. 79 3.3.2. Biện pháp 2: Đổi mới tuyển dụng giáo viên theo hướng phân cấp quản lý và đảm bảo chất lượng tuyển dụng ................................................................ 83 3.3.3. Biện pháp 3: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục THCS .......... 86 3.3.4. Biện pháp 4: Thực hiện đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ............. 92 3.3.5. Biện pháp 5: Tạo cơ chế, chính sách, chế độ, tạo động lực khuyến khích sự phát triển của đội ngũ giáo viên THCS........................................................ 96 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ..............................................................99 3.5. Khảo nghiệm nhận thức về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................ 101 103 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 1. Kết luận ....................................................................................................... 104 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 105 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 112 PHỤ LỤC ....................................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Số lượng trường lớp, học sinh THCS từ năm học 2012- 2013 đến năm học 2014 – 2015 ...............................................................................43 Bảng 2.2: Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh trong 03 năm học ................43 Bảng 2.3: Kết quả xếp loại học lực học sinh trong 3 năm học .......................44 Bảng 2.4: Thống kê CSVC trường lớp và trang thiết bị dạy học năm học 45 2014 - 2015 ................................................................................................................... Bảng 2.5: Thống kê số lượng ĐNGV các trường THCS huyện Thanh Hà ........... 49 Bảng 2.6. Cơ cấu năm công tác ĐNGV THCS năm học 2014-2015 .............51 Bảng 2.7: Thống kê số trình độ giáo viên các trường THCS huyện Thanh Hà .........................................................................................................52 Bảng 2.8. Tổng hợp ý kiến đánh giá về chất lượng ĐNGV ...........................54 Bảng 2.9. Đánh giá mức độ thực hiện lập quy hoạch phát triển ĐNGV ........58 Bảng 2.10. Chỉ tiêu tuyển mới GV THCS huyện Thanh Hà năm 2014 .........60 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ thực hiện tuyển dụng, sử dụng ĐNGV ............61 Bảng 2.12. Thống kê giáo viên THCS huyện Thanh Hà học nâng cao trình độ (từ năm học 2012 - 2013 đến năm học 2014 - 2015) ........................64 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ thực hiện tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên .............. 65 Bảng 2.14. Kết quả đánh giá xếp loại giáo viên THCS huyện Thanh Hà 68 (từ năm học 2012 - 2013 đến năm học 2014 - 2015) ………………… Bảng 2.15. Đánh giá mức độ thực hiện đánh giá giáo viên ............................69 Bảng 2.16. Đánh giá mức độ thực hiện tạo cơ chế, thực hiện chế độ, chính sách, tạo động lực phát triển đội ngũ giáo viên ....................................72 Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả trưng cầu ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ...................... 101 vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi…... 103 DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Các chức năng quản lý ...................................................................15 Hình 3.1. Nội dung bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ...........................................88 Hình 3.2. Mối liên hệ giữa các biện pháp ....................................................... 101 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang bước vào thời kì hội nhập, thời đại của khoa học kĩ thuật tiên tiến với mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, Việt Nam về cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Một trong những nhân tố làm nên thắng lợi của thời kì hội nhập quốc tế đó là yếu tố “con người”. Con người là nguồn nhân lực, là một trong ba khâu đột phá của chiến lược phát triển KT - XH giai đoạn 2011 - 2020. Về lí luận và thực tiễn, ĐNGV luôn được xem là lực lượng nòng cốt của sự nghiệp giáo dục và đào tạo, là nhân tố quyết định đến việc nâng cao chất lượng giáo dục. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII cũng xác định: “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục”. Chính vì lẽ đó, muốn phát triển giáo dục và đào tạo phải chăm lo xây dựng và phát triển ĐNGV. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khảng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu; Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực, phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức”. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 - 2020 xác định: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược và phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ QLGD là giải pháp then chốt để thực hiện chiến lược”. Nghị quyết số 29NQ/TW, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH- HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã khảng định vai trò của đội ngũ giáo viên và đề ra giải pháp: “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD, đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT”. Trong mỗi nhà trường THCS, ĐNGV luôn là một trong những nhân tố quan trọng nhất góp phần quyết định sự phát triển nhà trường, bởi chính họ là người tổ chức thực hiện có hiệu quả các khâu của quá trình dạy học, giáo dục và phát triển chuyên môn, phát triển nhà trường. 1 Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục THCS có vị trí quan trọng góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Mục tiêu giáo dục THCS nhằm giúp HS củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Vì vậy, đội ngũ giáo viên THCS có vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo, trong thời kỳ CNH - HĐH đất nước ta hiện nay. Trước những yêu cầu phát triển của huyện Thanh Hà, ngành GD&ĐT không ngừng được đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện tốt các mục tiêu giáo dục trên địa bàn huyện cho đến năm 2020, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ sự nghiệp CNH - HĐH của thành phố Hải Dương cũng như của đất nước. Đội ngũ GV THCS của huyện Thanh Hà tuy đã có những bước phát triển mạnh mẽ về quy mô và trình độ đào tạo cơ bản nhưng so với yêu cầu đổi mới dạy học và giáo dục còn nhiều bất cập, nguyên nhân chính của thực trạng này là: công tác quản lí, tuyển chọn, sử dụng, chính sách đãi ngộ, đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV... còn hạn chế. Vì vậy, việc phát triển ĐNGV THCS nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT cần được quan tâm nghiên cứu một cách đầy đủ, khoa học và có hệ thống. Để khắc phục những tồn tại, hạn chế nêu trên một yêu cầu cần thiết đó là: phải có những giải pháp mang tính chiến lược và có những biện pháp cụ thể để phát triển ĐNGV các trường THCS đồng bộ về cơ cấu, nâng cao về chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ. Đặc biệt là năng lực chuyên môn để từ đó nâng cao hiệu quả, chất lượng giáo dục của các trường THCS trên địa bàn huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Trong những năm qua, tuy đã có nhiều công trình, luận văn nghiên cứu về phát triển ĐNGV THCS ở các tỉnh, thành phố nhưng hiện nay chưa có luận văn nào nghiên cứu về phát triển ĐNGV THCS ở huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 2 Xuất phát từ cơ sở lý luận và đòi hỏi thực tiễn đó, tác giả chọn đề tài luận văn có nội dung vận dụng lí luận quản lí giáo dục, quản lí nguồn nhân lực vào giải quyết một vấn đề mang tính thực tiễn của công tác quản lí phát triển ĐNGV THCS. Đề tài luận văn được biểu đạt với tiêu đề: “Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương”. 2. Câu hỏi nghiên cứu - Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo tiếp cận lý luận nào là phù hợp? - Thực trạng đội ngũ giáo viên và quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà hiện nay như thế nào? - Phòng GD&ĐT cần có những biện pháp nào để phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương trong bối cảnh hiện nay? 3. Giả thuyết nghiên cứu Nếu nghiên cứu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, tập trung vào việc lập quy hoạch, đổi mới tuyển dụng theo hướng phân cấp quản lý, tổ chức đào tạo bồi dưỡng giáo viên theo chuẩn, hoàn thiện cơ chế đãi ngộ tạo động lực cho sự phát triển, thực hiện đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp sẽ phát triển được đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đảm bảo về chất lượng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục THCS của huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương trong giai đoạn hiện nay. 4. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS, đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 5.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS. 3 5.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu - Nghiên cứu các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực và tiếp cận chuẩn nghề nghiệp GV THCS. - Chủ thể thực hiện các biện pháp là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 6.2. Về địa bàn nghiên cứu Huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương có 26 trường THCS nhưng do điều kiện về thời gian nên chúng tôi chỉ chọn 13 trường THCS đặc trưng, tiêu biểu đại diện cho các trường trên địa bàn huyện để nghiên cứu đó là các trường: THCS thị trấn Thanh Hà, THCS Thanh Khê, THCS Thanh Sơn, THCS Thanh Hồng, THCS Việt Hồng, THCS Tân Việt, THCS Thanh Hải, THCS Tiền Tiến, THCS Tân An, THCS Quyết Thắng, THCS Liên Mạc, THCS Thanh Xuân và THCS An Lương. 6.3. Về khách thể khảo sát thực trạng Khách thể khảo sát thực trạng là cán bộ Phòng GD&ĐT, Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, giáo viên THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. Số lượng khách thể khảo sát là: 195 người. 6.4. Về thời gian nghiên cứu - Thời gian khảo sát thực trạng: Từ năm 2012. - Biện pháp đề xuất áp dụng cho tầm nhìn đến năm 2020. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu 7.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT. 4 7.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 7.3. Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hả tỉnh Hải Dương. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các văn kiện của Đảng và Nhà nước về định hướng phát triển Giáo dục - Đào tạo và đổi mới giáo dục. - Nghiên cứu các văn bản pháp quy của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thanh Hà có liên quan đến vấn đề quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS. - Nghiên cứu các tài liệu lý luận về quản lý giáo dục, tâm lý giáo dục, tài liệu sư phạm, các báo cáo khoa học có liên quan đến vấn đề được nghiên cứu để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. - Nghiên cứu các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan, tài liệu và giáo trình đào tạo, bồi dưỡng về quản lý giáo dục. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. Phương pháp điều tra: Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi đối với cán bộ quản lý, cán bộ Phòng giáo dục, Ban giám hiệu, giáo viên các trường THCS khảo sát nhằm thu thập thông tin về thực trạng đội ngũ giáo viên và quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. Từ đó phân tích tổng hợp, đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. 8.2.2. Phương pháp phỏng vấn, trao đổi: Phỏng vấn trao đổi với giáo viên, một số hiệu trưởng và cán bộ Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà. 8.2.3. Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia để khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của biện pháp đề xuất trong đề tài. 8.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Phương pháp nhằm chọn điển hình để khái quát hóa, hệ thống hóa kinh nghiệm quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS. 5 8.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các sản phẩm hoạt động của Phòng GD&ĐT và của đại diện giáo viên các trường THCS huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 8.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Xử lý số liệu bằng thống kê toán học để thống kê, tổng hợp, số liệu thu thập được từ nhiều nguồn khác nhau giúp cho việc nghiên cứu đạt được hiệu quả cao và đảm bảo độ tin cậy. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có cấu trúc gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT Chƣơng 2: Thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương Chƣơng 3: Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS của Phòng GD&ĐT huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước Thế giới chúng ta đã bước sang thế kỉ thứ XXI, thế kỉ của nền khoa học công nghệ cao và yếu tố con người luôn đóng vai trò quyết định cho sự phát triển của bất kì quốc gia, dân tộc nào. Chính vì lẽ đó, GD&ĐT chiếm giữ một vị thế vô cùng quan trọng đối với việc đào tạo - phát triển con người, trong đó có ĐNGV. Ngay từ khi bắt tay vào xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa, V.I. Lê Nin đã rất coi trọng việc xây dựng ĐNGV. Người viết: “Chúng ta phải làm cho GV ở nước ta có một địa vị mà trước đây họ chưa từng có, hiện nay vẫn không có và không thể có được trong xã hội tư sản”. Lê Nin yêu cầu phải: “Nâng cao một cách có hệ thống kiên nhẫn, liên tục trình độ tinh thần của GV... nhưng điều chủ yếu, chủ yếu và chủ yếu là cải thiện đời sống vật chất cho họ”. [36, tr.241]. Nhà xã hội học người Mĩ, Leonard Nadle đã nghiên cứu và đưa ra sơ đồ quản lý nguồn nhân lực, chỉ rõ mối quan hệ và các nhiệm vụ của công tác quản lý nguồn nhân lực. Theo ông, quản lý nguồn nhân lực có 3 nhiệm vụ chính là: phát triển nguồn nhân lực, sử dụng nguồn nhân lực và môi trường nguồn nhân lực. Kết quả nghiên cứu này đã được nhiều nước sử dụng. Đặc biệt, Christian Batal (Pháp) trong bộ sách “Quản lý nguồn nhân lực trong khu vực Nhà nước” cũng đã khai thác theo hướng này và đưa ra một lý thuyết tổng thể về quản lý phát triển nguồn nhân lực [13, tr.257]. Hiệp hội những người làm công tác đào tạo và phát triển Mĩ (ASTD) đã có nhiều nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực (mô hình của McLagan). Công trình này đã được sử dụng rộng rãi trong các trường đại học và các chương trình đào tạo những người làm công tác phát triển nguồn nhân lực tại Mĩ và nhiều quốc gia trên thế giới (Dooley et al, 2001; Dare and Leach, 1998; Leach, 1993; Powell and Hubschman, 1999; Rothwell and Lindholm, 1999) [Dẫn theo Tạ Ngọc Tấn, 34]. 7 Trong báo cáo tại Hội thảo ASD Armidele năm 1985 do UNESCO tổ chức đã nói đến những vai trò của người GV trong thời đại mới, đó là: vai trò người thiết kế, vai trò người tổ chức, vai trò người cổ vũ, vai trò người canh tân. Để thực hiện những vai trò này thì phải nâng cao chất lượng người GV như: Các chương trình đào tạo GV cần triệt để sử dụng các thiết bị và phương pháp giảng dạy mới nhất; GV phải được đào tạo để trở thành nhà giáo dục hơn là người thợ dạy (chuyên gia truyền đạt kiến thức); Việc dạy học phải thích nghi với người học chứ không phải buộc người học tuân theo những qui định đặt sẵn từ trước theo thông lệ cổ truyền [11]. Tháng 4 năm 2000, tại Dakar - Senesgal, Diễn đàn giáo dục cho mọi người do UNESCO tổ chức đã coi chất lượng GV là một trong mười yếu tố cấu thành chất lượng giáo dục, tức là GV có động cơ tốt, được động viên tốt và có năng lực chuyên môn cao. Năng lực chuyên môn cần phải có để đảm bảo chất lượng giáo dục: hiểu biết sâu sắc về nội dung môn học, có tri thức sư phạm, có tri thức về sự phát triển, có sự hiểu biết về sự khác biệt, hiểu biết về động cơ, có tri thức về việc học tập, làm chủ được các chiến lược dạy học, hiểu biết về việc đánh giá HS, hiểu biết về các nguồn của chương trình và công nghệ, am hiểu và sự đánh giá cao về sự cộng tác, có khả năng phân tích và phản ánh trong thực tiễn dạy học [33, tr.3]. Bàn về một số vấn đề đào tạo GV, Michel Develay đã xuất phát từ lý luận về học đến lý luận về dạy để bàn về vấn đề đào tạo GV. Ông quan niệm: “Ðào tạo GV mà không làm cho họ có trình độ cao về năng lực tương ứng không chỉ với các sự kiện, khái niệm, định luật, lý thuyết, hệ biến hóa của môn học đó, mà còn cả với khoa học luận của chúng là không thể được” [32, tr.69]. Ở tác phẩm này, Michel Develay cũng đã bàn về các vấn đề như: quan niệm, nội dung, phương thức đào tạo, tính chất và bản sắc nghề nghiệp của GV… 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Lịch sử nghiên cứu vấn đề về phát triển ĐNGV gắn liền với lịch sử phát triển của nền giáo dục Việt Nam. Hiện nay nền giáo dục nước ta đã xây dựng 8 được một hệ thống giáo dục liên thông và hoàn chỉnh từ giáo dục mầm non đến giáo dục đại học đáp ứng một cách tích cực nhu cầu nâng cao dân trí, nhu cầu nhân lực và nhân tài của xã hội. Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng phát triển GD&ĐT và coi đó là “quốc sách hàng đầu”, xem đây là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để tạo ra và phát huy nguồn lực con người trong cạnh tranh quốc tế, trong đó đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là những người trực tiếp thực hiện. Do đó, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giữ vai trò quyết định chất lượng giáo dục và phát triển sự nghiệp giáo dục. Nghị quyết IV của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII chỉ rõ: “Phải coi đầu tư cho giáo dục là một trong những hướng chính của đầu tư phát triển, tạo điều kiện cho giáo dục đi trước và phục vụ đắc lực sự phát triển kinh tế - xã hội”; “Để đảm bảo chất lượng GD&ĐT, phải giải quyết tốt vấn đề thầy giáo”, chăm lo xây dựng ĐNGV, đổi mới công tác đào tạo và bồi dưỡng; muốn nâng cao chất lượng ĐNGV phải tạo ra sự chuyển biến về chất lượng các trường Sư phạm; muốn huy động hết tiềm lực của cả ĐNGV vào sự nghiệp giáo dục cho thế hệ trẻ phải có chính sách đãi ngộ nhà giáo và chế độ sử dụng giáo viên hợp lý, “thực hiện chính sách khuyến khích vật chất và tinh thần đối với giáo viên, khuyến khích người giỏi làm nghề dạy học”…“Kết hợp đào tạo giáo viên mới với bồi dưỡng thường xuyên những giáo viên đang làm việc”. Trong những năm gần đây, nhiều đề án, công trình nghiên cứu khoa học và nhiều giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo ở các cấp học, bậc học đã được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi. Nghiên cứu về ĐNGV được thực hiện dưới góc độ QLGD ở cấp độ vĩ mô và vi mô. Nhiều Hội thảo khoa học về chủ đề ĐNGV dưới góc độ QLGD theo ngành, cấp học đã được thực hiện. Có thể kể đến một số nghiên cứu loại này của các tác giả: Đặng Quốc Bảo; Nguyễn Thanh Bình; Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc; Trần Thị Bạch Mai; Nguyễn Thanh Hoàn; Trần Bá 9 Hoành; Nguyễn Sỹ Thư…Tại Hội thảo Khoa học “Chất lượng giáo dục và vấn đề đào tạo giáo viên” do Khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, nhiều báo cáo tham luận của các tác giả như Trần Bá Hoành, Mai Trọng Nhuận, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Cảnh Toàn, Lê Khánh Bằng, Đặng Xuân Hải... cũng đã đề cập đến việc đào tạo ĐNGV trước nhiệm vụ mới của GD&ĐT [17]. Những nhà nghiên cứu giáo dục và QLGD thực tiễn rất quan tâm đến vấn đề nâng cao chất lượng ĐNGV. Trong bài viết “Chất lượng giáo viên” đăng trên tạp chí Giáo dục tháng 11/2001, tác giả Trần Bá Hoành đã đề xuất cách tiếp cận chất lượng GV từ các góc độ: đặc điểm lao động của người GV, sự thay đổi chức năng của người GV trước yêu cầu đổi mới giáo dục, mục tiêu sử dụng GV, chất lượng từng GV và chất lượng ĐNGV. Các thành tố tạo nên chất lượng GV là phẩm chất và năng lực. Theo tác giả Trần Bá Hoành, phẩm chất của GV biểu hiện ở thế giới quan, lòng yêu trẻ và yêu nghề; năng lực người GV bao gồm: năng lực chẩn đoán nhu cầu và đặc điểm đối tượng dạy học, năng lực thiết kế kế hoạch, năng lực tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học, năng lực quan sát, đánh giá kết quả các hoạt động dạy học, năng lực giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tế dạy học. Ba nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng GV là: quá trình đào tạo - sử dụng - bồi dưỡng GV; hoàn cảnh, điều kiện lao động sư phạm của GV; ý chí thói quen và năng lực tự học của GV. Tác giả cũng đề ra ba giải pháp cho vấn đề GV: phải đổi mới công tác đào tạo, công tác bồi dưỡng và đổi mới việc sử dụng GV [20]. Trong bài “Nghề và Nghiệp của người GV” đăng tải trong Kỷ yếu Hội thảo nâng cao chất lượng đào tạo toàn quốc lần thứ 2, tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc đã đề cập tính chất nghề nghiệp của người GV. Tác giả đã nhấn mạnh đến vấn đề “lý tưởng sư phạm”, cái tạo nên động cơ cho việc thực hành nghề dạy học của giáo viên, thôi thúc người GV sáng tạo, thúc đẩy người GV không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ. Từ đó, tác giả đề nghị cần phải xây dựng tập thể sư phạm theo mô hình “đồng thuận” mà ở đó GV trong quan hệ với nhau 10 có sự chia sẻ “bí quyết nhà nghề”; đồng thời, những yêu cầu về năng lực chuyên môn của người GV là nền tảng của mô hình đào tạo GV thế kỷ XXI: sáng tạo và hiệu quả [25]. Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc trong bài biết: “Một số lý luận về phát triển nguồn nhân lực”(2010) đã nêu lên một số khái niệm cơ bản về nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực, khảng định vai trò quyết định của nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực, khảng định vai trò quyết định của nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Theo đó, phát triển nguồn nhân lực được xem xét dưới những góc độ như đặc trưng của phát triển nguồn nhân lực và cơ cấu nguồn nhân lực [28] Trong bài viết “Chất lượng GV và những chính sách cải thiện chất lượng GV” đăng trên Tạp chí phát triển giáo dục số 2 năm 2003, tác giả Nguyễn Thanh Hoàn đã trình bày khái niệm chất lượng GV bằng cách phân tích kết quả nghiên cứu về chất lượng GV của các nước thành viên OECD. Tác giả đưa ra những đặc điểm và năng lực đặc trưng của một GV có năng lực qua sự phân tích 22 năng lực cụ thể trên góc độ tiếp cận năng lực giảng dạy và giáo dục. Tác giả cũng đề cập những chính sách cải thiện và duy trì chất lượng GV ở cấp vĩ mô và vi mô; từ đó, tác giả nhấn mạnh đến ba vấn đề quyết định chất lượng GV là: bản thân người giáo viên, nhà trường, môi trường chính sách bên ngoài [23, tr.6-9]. Trong thời kì đổi mới, vấn đề nâng cao chất lượng ĐNGV được Đảng và Nhà nước ta coi là một trong các giải pháp cho việc phát triển GD&ĐT; để giáo dục trở thành “quốc sách hàng đầu” trong sự nghiệp đổi mới đất nước; vừa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp phát triển đất nước vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 20112020 đã xác định một trong những giải pháp quan trọng để phát triển giáo dục quốc gia. Tác giả Trần Kiều bàn về chất lượng giáo dục đã coi chất lượng ĐNGV là yếu tố quan trọng hàng đầu và đặt ra vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục thì không thể không chú ý trước hết về chất lượng ĐNGV đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và tay nghề ngày càng được nâng cao. 11