Tài liệu Quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở việt nam.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN PHONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN PHONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 9 34 04 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hải 2. PGS.TS. Nguyễn Minh Phương HÀ NỘI, 2018 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận án chưa được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào. Tác giả luận án i DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ CNH –HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ĐHCL Đại học công lập ĐNGV Đội ngũ giảng viên GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GS.TS. Giáo sư tiến sĩ GVĐH Giảng viên đại học NCKH Nghiên cứu khoa học NNL Nguồn nhân lực PGS.TS. Phó Giáo sư tiến sĩ QLNN Quản lý nhà nước XHCN Xã hội chủ nghĩa NCS Nghiên cứu sinh VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật ii DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Sơ đồ tổ chức bộ máyquản lý nhà nước về GDĐH Mỹ ......................... 61 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ quản lý nhà nước về GDĐH của Trung Quốc ............................. 63 Sơ đồ3.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục đại học ................. 87 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Số lượng trường đại học, sinh viên và giảng viêncác trường đại học công lập 30 năm (1986 - 2016) .............................................................................. 71 Biểu đồ 3.2.Trình độ đội ngũ giảng viên từ 1986 - 2016 ........................................ 72 Biểu đồ 3.3. Quy mô trường, giảng viên sinh viên đại học công lập 1986 - 2016 ... 76 Biểu đồ 3.4. Số phó giáo sư, giáo sư đạt tiêu chuẩn được phong qua các năm ....... 98 DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Trình độ đội ngũ giảng viên đại học công lập giai đoạn 2006 - 2015 ..... 73 Bảng 3.2. Số lượng trường đại học công lập, giảng viênvà sinh viên 2006 - 2016.. 75 iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................................I DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................. II DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU ...............................................................................III MỤC LỤC....................................................................................................................... IV MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................3 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .......................................................4 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học của đề tài.............................................6 6. Đóng góp mới của luận án....................................................................................................6 7. Ý nghĩa của luận án .................................................................................................................7 8. Kết cấu của luận án .................................................................................................................8 CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ...................................................................................................................................9 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài ............................................................................................................................9 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển và quản lý nhà nước nguồn nhân lực nói chung ........................................................................................................9 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................................... 14 1.1.3. Các công trình nghiên cứu quản lý nhà nước về phát triển giảng viên các trường đại học công lập .................................................................................................. 21 1.2. Đánh giá các công trình nghiên cứu đã tổng quan ..................................... 24 1.2.1. Những vấn đề đã được đề cập và làm rõ ............................................................. 24 1.2.2. Những vấn đề chưa được đề cập hoặc được đề cập nhưng chưa được làm rõ ....................................................................................................................................................... 25 1.2.3. Hướng nghiên cứu của luận án: .............................................................................. 26 Kết luận chương 1 .................................................................................................................. 27 iv CHƯƠNG 2.CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂNĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM .............. 28 2.1. Đội ngũ giảng viên trường đại học công lập và phát triển đội ngũ giảng viên đại học công lập ............................................................................................... 28 2.1.1. Đội ngũ giảng viên trường đại học công lập ...................................................... 28 2.1.1.1. Khái niệm giảng viên trường đại học công lập ............................................. 28 2.1.1.2. Khái niệm đội ngũ giảng viên trường đại học công lập ............................ 29 2.1.1.3. Đặc điểm của đội ngũ giảng viên trường đại học công lập ...................... 30 2.1.2. Phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập......................... 32 2.1.2.1. Phát triển đội ngũ giảng viên đại học công lập ............................................. 32 2.1.2.2. Yêu cầu về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................................................................................................................................................ 33 2.2. Quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên đại học công lập ............................................................................................................................................................ 35 2.2.1. Khái niệm lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên ............................. 35 2.2.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................................... 36 2.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về phát triển ĐNGVcác trường đại học công lập ............................................................................................................................................................ 39 2.2.3.1. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................... 39 2.2.3.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện văn bản pháp luật về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ................................................................... 41 2.2.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên .. 43 2.2.3.4. Ban hành chính sách về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập.................................................................................................................................. 45 2.2.3.5. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm quy định về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................................................................ 48 2.2.3.6. Hợp tác quốc tế để phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................................................... 49 v 2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .................................................................................................. 52 2.2.4.1. Thể chế quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên................... 52 2.2.4.2. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất ............................................................... 53 2.2.4.3. Hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa....................................................................... 54 2.2.4.4. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin ......................................................................................................................................... 54 2.2.4.5. Năng lực của đội ngũ công chức quản lý ......................................................... 55 2.2.4.6. Các yếu tố thuộc về đội ngũ giảng viên ............................................................ 56 2.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên của các quốc gia trên thế giới và giá trị tham khảo cho Việt Nam....................... 58 2.3.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên của một số quốc gia trên thế giới ......................................................................................................... 58 2.3.1.1. Kinh nghiệm của Mỹ ................................................................................................. 58 2.3.1.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc: ............................................................................. 61 2.3.1.3. Kinh nghiệm của Xinh-ga-po: ............................................................................... 63 2.3.2. Một số giá trị thảm khảo có thể áp dụng cho quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam ....................... 65 Kết luận chương 2 .................................................................................................................. 68 CHƯƠNG 3.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ....................... 69 3.1. Khái quát đội ngũ giảng viên các trường đại học công lâp ................... 69 3.1.1. Về số lượng đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ..................... 70 3.1.2. Về chất lượng đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập................. 72 3.1.3. Về tỷ lệ, cơ cấu đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .............. 74 3.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam ......................................................... 76 3.2.1. Vê xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................... 76 3.2.2. Về xây dựng và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập................................................ 82 vi 3.2.3. Về tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .................................................................................................. 87 3.2.4. Về ban hành, thực hiện chính sách về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập .......................................................................................................... 93 3.2.5. Về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm quy định về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................................................................ 99 3.2.6. Về hợp tác quốc tế phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ....................................................................................................................................... 105 3.3. Đánh giá chung thực trạng quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam......................................... 110 3.3.1. Ưu điểm quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ....................................................................................................................... 110 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập............................................. 112 3.3.2.1. Hạn chế trong quản lý nhà nước về về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................................................................................... 112 3.3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam hiện nay ................................................................................................................................................. 118 Kết luận chương 3 ............................................................................................................... 121 CHƯƠNG 4.QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM..................................................................................................................123 4.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam ...................................................... 123 4.1.1. Hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập cần quán triệt các quan điểm của Đảng, Nhà nước về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học............................................................... 123 4.1.2. Hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập phải căn cứ vào bối cảnh và các yêu cầu đặt ra ...... 125 vii 4.1.3. Hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập phải trên cơ sở sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập .................................................................................................................................................. 126 4.1.4. Hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập phải trên cơ sở đẩy mạnh tự chủ đại học theo tiến trình hội nhập và phát triển ............................................................................................... 127 4.1.5. Hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập phải trên cơ sở hệ thống các giải pháp đồng bộ, thực hiện có lộ trình thích hợp .................................................................................................... 128 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam ...................................................... 128 4.2.1. Đổi mới vai trò quản lý của nhà nước kết hợp với mở rộng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các trường đại học công lập ................................ 128 4.2.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ....................................................................................................... 137 4.2.3. Hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ....................................................................................................... 140 4.2.4. Hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................................................................................... 143 4.2.5. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chính sách liên quan đến đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ..................................................................................... 145 4.2.5.1. Chính sách thu hút, tuyển dụng giảng viên ................................................. 145 4.2.5.2. Chính sách sử dụng và đánh giá giảng viên ................................................ 147 4.2.5.3. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên .................................. 148 4.2.5.4. Chính sách đãi ngộ và tôn vinh đội ngũ giảng viên .................................. 151 4.2.6. Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức làm công tác quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ............................ 154 4.2.7. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm quy định pháp luật về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ................... 155 4.2.8. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ....................................................................................................................... 158 viii Kết luận chương 4 ............................................................................................................... 161 KẾT LUẬN .................................................................................................................163 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN......................................................................................................166 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................167 PHỤ LỤC ....................................................................................................................177 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cách mạng công nghiệp 4.0 không chỉ mang đến sự thay đổi lớn về phương thức sản xuất kinh doanh mà còn kéo theo sự biến chuyển mạnh mẽ ở các vấn đề lao động, việc làm. Đào tạo NNL nhằm đáp ứng sự phát triển và đòi hỏi ngày càng cao của thị trường lao động trong kỷ nguyên số là một thách thức lớn với các trường đại học hiện nay. Đứng trước bối cảnh đó, sự phát triển của mỗi quốc gia ngày càng phụ thuộc vào tri thức, tri thức của con người là nền tảng, là động lực thúc đẩy kinh tế, xã hội ngày càng phát triển. Khác với nguồn tài nguyên thiên nhiên, càng khai thác càng cạn kiệt thì tài nguyên tri thức càng sử dụng hợp lý và hiệu quả càng tăng trưởng mạnh mẽ. Trong đó GDĐH có vai trò đặc biệt quan trọng, là nền tảng để phát triển kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia. Muốn đào tạo NNL có chất lượng cao phụng sự cho sự phát triển của đất nước thì mỗi cơ sở GDĐH phải là trung tâm tri thức, không chỉ truyền bá mà còn kiến tạo, định hướng các tri thức mới cho thế hệ hiện tại và tương lai. Muốn vậy, các cơ sở GDĐH phải đủ mạnh, phải có ĐNGV đảm bảo về mặt số lượng, chất lượng, cơ cấu hợp lý. Để nâng cao chất lượng GDĐH trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa thì nhiệm vụ quan trọng nhất của Đảng, Nhà nước và cơ cơ quan có thẩm quyền cần phải quản lý và phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng, đặc biệt Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng đã chỉ rõ cần phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó mục tiêu cụ thể đã chỉ rõ “Đối với GDĐH, tập trung đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học. Hoàn thiện mạng lưới các cơ sở GDĐH, cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo phù hợp với quy hoạch phát triển nhân lực quốc gia; trong đó, có một số trường và ngành đào tạo ngang tầm khu vực và quốc tế”. Nghị quyết số 29-NQ/TW đưa ra rât nhiều các giải pháp, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến giải pháp phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Giảng viên cao đẳng, đại học có trình độ từ thạc sỹ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm”. Để góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản toàn diện GDĐH hiện nay, một trong những nhiệm vụ 1 hàng đầu là phải QLNN về phát triển ĐNGV đại học cả về số lượng và chất lượng, với cơ cấu tỷ lệ hợp lý. ĐNGVđại học “lực lượng sản xuất đặc biệt” đóng vai trò quan trọng trong hệ thống GDĐH, là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục. Chất lượng ĐNGV không chỉ thể hiện ở trình độ chuyên môn và năng lực giảng dạy, ngoại ngữ, tin học… không chỉ đào tạo ngành, nghề mà còn ở khả năng giáo dục nhân cách cho người học. Giảng viên phải đáp ứng những chuẩn mực cao về trình độ, chuyên môn nghiệp vụ, xã hội và đạo đức, là tấm gương mẫu mực cho sinh viên học tập, noi theo. Chính vì vậy, QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL là một trong những công cụ chủ yếu của QLNN về GDĐH, là yếu tố quan trọng hàng đầu và có vai trò quyết định đối với sự phát triển ĐNGV, góp phần phát triển các trường đại học. Một hệ thống VBQPPL, những quy hoạch, kế hoạch, tổ chức triển khai văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy QLNN với chế độ chính sách để phát triển ĐNGV phù hợp, đồng bộ sẽ có tác động thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển ĐNGV, góp phần quyết định nâng cao chất lượng công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và ngược lại. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng về giáo dục nói chung và GDĐH nói riêng, trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành nhiều VBQPPL để quản lý và phát triển ĐNGV các trường đại học, tạo điều kiện, môi trường pháp lý thuận lợi cho việc tổ chức, thực hiện có hiệu quả các hoạt động giáo dục, đào tạo. Vì vậy, đã góp phần khôngnhỏ vào việc thu hút NNL chất lượng cao, tăng quy mô, chất lượng, cơ cấu, tỷ lệ ĐNGV đại học. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, VBQPPL, quy hoạch, kế hoạch, hướng dẫn tổ chức thực hiện, tổ chức bộ máy quản lý, chế độ chính sách vẫn chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển ĐNGV đại học trong tình hình mới. Hệ thống VBQPPL quản lý nhà nước về phát triển ĐNGV đại học nằm rải rác trong nhiều văn bản khác nhau. Quy hoạch, kế hoạch phát triển ĐNGV chưa sát với tình hình thực tiễn đặt ra. Việc hướng dẫn triển khai thực hiện các VBQPPL về phát triển ĐNGV đại học còn chậm chễ. Tổ chức bộ máy QLNN về phát triển ĐNGV chưa thống nhất còn nhiều đầu mối dẫn đến sự mẫu thuẫn và chồng chéo, thiếu thống nhất. Chế độ chính sách để thu hút và phát triển ĐNGV đại học chưa đủ mạnh, hấp dẫn để họ yên tâm cống hiến, chưa tạo thành động lực mạnh mẽ để thu hút giảng viên nước ngoài, các nhà doanh nghiệp thành đạt có đủ điều kiện, tiêu chuẩn về làm công tác giảng dạy, đồng thời chưa đủ sức “răn đe”, sàng lọc, chấm dứt hợp đồng đối với giảng viên không đủ trình độ, năng lực và phẩm chất. Chưa có quy hoạch tổng thể phát triển ĐNGV đại học công lập trong quy hoạch và kế hoạch phát triển của ngành, các địa phương và cả nước. Hiệu quả công tác QLNN về phát triên ĐNGV còn nặng về hành chính, chưa định hướng, kiến tạo và phát huy tính tự chủ, trách nhiệm xã hội, “quyền tự 2 trị” của các trường đại học, chưa tạo môi trường tự do học thuật để phát huy dân chủ, tự do sáng tạo, tự khẳng định về phẩm chất, năng lực… của ĐNGV. Có nhiều nguyên nhân, lý do dẫn đến sự bất cập, yếu kém trên, trong đó nguyên nhân chưa có một văn bản riêng quy định về phát triển ĐNGV đại học, quy hoạch, kế hoạch phát triển ĐNGV chưa phù hợp, tổ chức bộ máy QLNN chưa thống nhất, chế độ, chính sách chưa đủ mạnh, hấp dẫn, hoạt động tổ chức thanh tra, kiểm tra phát triển ĐNGV đại học chưa được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc. Đây là vấn đề cần nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diệnQLNN về phát triển ĐNGV đại học. Trong thời gian tới cần hoàn thiện mục tiêu, quan điểm, giải pháp QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam như thế nào? Vì vậy, việc lựa chọn và nghiên cứu đề tài: “Quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sĩ quản lý công là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp thiết hiện nay. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án. - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. - Nghiên cứu thực trạng QLNN về phát triểnĐNGV các trường ĐHCL lập ở Việt Nam hiện nay. Phân tích, đánh giá QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. - Xây dựng quan điểm và đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận án tập trung vào các trường ĐHCL trực thuộc các Bộ quản lý trên phạm vi cả nước. Không nghiên cứu đối với các trường ĐHCL trực thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an(không bao gồm các trường của địa phương, các trường thuộc lực lượng vũ trang, văn hóa nghệ thuật thể dục thể thao và chính trị) mà chỉ nghiên cứu các trường đại học trực thuộc do các bộ quản lý. 3 - Về thời gian: Nội dung QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Namtừ năm 2005 đến năm 2017. Định hướng nghiên cứu đến 2020 và tầm nhìn 2030. - Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL gồm: (1) Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển ĐNGV; (2) Xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện VBQPPL về phát triển ĐNGV; (3) Tổ chức bộ máy QLNN về phát triển ĐNGV; (4) Thực hiện chế độ, chính sách về phát triển ĐNGV; (5) Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm quy định về phát triển ĐNGV; (6) Hợp tác quốc tế về phát triển ĐNGV. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận nghiên cứu Tiếp cận dựa trên cơ sở những nguyên lý và phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, được thể chế bằng chính sách pháp, luật của Nhà nước về GDĐH, đặc biệt về ĐNGV các trường ĐHCL… để nhìn nhận, đánh giá khách quan và định hướng về những nội dung nghiên cứu. Trên cơ sở của khoa học quản lý công kết hợp với chính sách công luận án được nghiên cứu chủ yếu theo hướng tiếp cận quản lý vĩ mô của nhà nước về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL dựa trên các nội dung sau: (1) Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển ĐNGV; (2) Xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện VBQPPL về phát triển ĐNGV; (3) Tổ chức bộ máy QLNN về phát triển ĐNGV; (4) Thực hiện chế độ, chính sách về phát triển ĐNGV; (5) Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm quy định về phát triển ĐNGV; (6) Hợp tác quốc tế về phát triển ĐNGV. Lựa chọn cách tiếp cận thực tiễn dựa trên kết quả điều tra, khảo sát, phỏng vấn chuyên gia, nghiên cứu đại diện để phân tích, đánh giá các nội dung của luận án. 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu, sách, báo, tạp chí, các thông tin khoa học về kết quả nghiên cứu cụ thể có liên quan đến đề tài đã được công bố trên các ấn phẩm và báo cáo khoa học; các văn bản chủ yếu về chủ trương, đường lối của Đảng và các VBQPPL của Nhà nước về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL, làm cơ sở nghiên cứu, luận giải những vấn đề của luận án. 4 4.2.2. Nhóm phương pháp điều tra, khảo sát - Phương pháp điều tra xã hội học: Xây dựng các phiếu điều tra, khảo sát thực tế; điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu. - Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, thảo luận, xin ý kiến các nhà khoa học, quản lý, chuyên gia về GDĐH. Phiếu điều tra, xin ý kiến đối với: Cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo; Ban Giám hiệu, trưởng phó phòng khoa và tương đương; ĐNGV đại học công lập (10 trường đại học công lập trực thuộc bộ tại ba miền: Bắc, Trung, Nam). Cụ thể: * Về khảo sát đối với cán bộ QLNNvề GDĐH(Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ…). Tổng số tham gia khảo sát là 50 người. Kết quả thu về 46 phiếu, trong đó có 12 người ở ngạch chuyên viên, 20 người ở ngạch chuyên viên chính, 14 người ở ngạch chuyên viên cao cấp. * Về khảo sát đối với cán bộ quản lý, lãnh đạo trường ĐHCL. Tổng số tham gia khảo sát là 150 người. Kết quả thu về 140 phiếu, trong đó: Ban Giám hiệu 16 phiếu; Trưởng, phó khoa/phòng: 50 phiếu; Trưởng, phó bộ môn 74 phiếu. Trình độ: Tiến sĩ 63 người(trong đó Phó Giáo sư 21 người); Thạc sĩ 77 người Chức danh: Giảng viên cao cấp 24 người; Giảng viên chính 30 người; Giảng viên 86 người. Thâm niên giảng dạy: Trên 16 năm là 39 người; Từ 11 - 15 năm là 41 người; Từ 6 - 10 năm là 60 người. Thâm niên quản lý, lãnh đạo: Trên 16 năm là 10 người; Từ 11 - 15 năm 25 người; Từ 6 - 10 năm là 47 người; Từ 1 - 5 năm là 58 người. * Về khảo sát xin ý kiến đối với ĐNGV các trường đại học công lập. Tổng số giảng viên tham gia khảo sát là 300 người. Kết quả thu về 282 phiếu trong đó: - Giảng viên cơ hữu 259 người. - Giảng viên thỉnh giảng 23 người. Trình độ: Tiến sĩ 80 người, (trong đó Giáo sư 05 người, Phó Giáo sư 23 người) - Thạc sĩ 173 người. - Đại học 29 người. Chức danh: Giảng viên cao cấp 34 người. - Giảng viên chính 72 người. - Giảng viên 147 người. - Trợ giảng 29 người. Thâm niên giảng dạy: Trên 16 năm là 56 người. - Trên 10 năm là 78 người. 5 - Từ 5 - 10 năm là 119 người. - Dưới 5 năm là 29 người. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học của đề tài 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam hiện nay diễn ra như thế nào? - Những yếu tố nào tác động đến QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL hiện nay? - Thực trạng ĐNGV các trường ĐHCL đã đảm bảo yêu cầu về số lượng, chất lượng và cơ cấu hay chưa? - Có những giải pháp nào hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam hiện nay? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Nghiên cứu dựa trên những giả thuyết là: - Hiện nay QLNN về phát triển ĐNGV còn nhiều hạn chế như: quy hoạch, kế hoạch; xây dựng và tổ chức thực hiện VBQPPL về phát triển ĐNGV; tổ chức bộ máy quản lý nhà nước; ban hành chính sách; thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về phát triển ĐNGV; hợp tác quốc tế về phát triển ĐNGV. Điều này chưa tạo ra động lực thúc đẩy cho ĐNGV các trường ĐHCL phát triển đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng và cơ cấu. - Có rất nhiều yếu tố tác động đến QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL có thể kể đến thể chế quản lý nhà nước, nguồn tài chính và cơ sở vật chất, hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, năng lực của đội ngũ công chức làm công tác quản lý nhà nước, đặc biệt là các yếu tố thuộc về chính ĐNGV. - ĐNGV các trường ĐHCL hiện nay chưa đảm bảo về số lượng, chất lượng và cơ cầu so với số lượng sinh viên, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, cơ cấu giữa các ngành nghề và chuẩn với thế giới. - Có thực hiện đồng bộ các quan điểm, hệ thống các giải pháp QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL trong thời gian tới mới có thể phát triển được ĐNGV đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng và cơ cấu. 6. Đóng góp mới của luận án 6.1. Về lý luận Luận án tập trung nghiên cứu khái quát và hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản, đối chứng thực tiễn và cách tiếp cận khoa học QLNN về phát triển ĐNGV các 6 trường ĐHCL, bổ sung học thuật các khái niệm, nội hàm về giảng viên, ĐNGV, phát triển ĐNGV, QLNN, QLNN về phát triển ĐNGV, nội dung QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL, vai trò, các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. Dựa trên quan điểm, định hướng về phát triển ĐNGV của Đảng, luận án xây dựng quan điểm, giải pháp hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL phù hợp với thực tiễn hiện nay; cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách để quản lý và phát triển ĐNGV phù hợp với chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện GDĐH của Đảng và xu thế phát triển của GDĐH trên thế giới. 6.2. Về thực tiễn Cung cấp thông tin về thực trạng phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam từ năm 2005 đến 2017 trên các khía cạnh: số lượng, chất lượng và cơ cấu ĐNGV, trên cơ sở đó tổng hợp ưu, nhược điểm… cần quan tâm, chú trọng việc hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL. Phân tích, đánh giá QLNN về phát triển ĐNGV trên cơ sở khách quan, toàn diện, hiệu lực, đồng bộ, phù hợp: xác định các bất hợp lý và “lỗ hổng, khoảng trống” của QLNN. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, các vấn đề đặt ra cần giải quyết của QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL hiện hành. Từ quan điểm, định hướng của Đảng và Nhà nước QLNN phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam, chọn lọc kinh nghiệm từ một số nước trên thế giới. Đề xuất các nhóm giải pháp hoàn thiện QLNN nhằm phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo đại học trong giai đoạn hiện nay và tầm nhìn đến năm 2030. 7. Ý nghĩa của luận án - Luận án làm rõ lý luận và thực tiễn QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam; trên cơ sở tổng hợp và hệ thống hóa QLNN đối với ĐNGV và các số liệu thực tiễn về ĐNGV các trường ĐHCL, luận án phân tích, đánh giá thực trạng QLNN, chỉ ra những nguyên nhân chủ quan và khách quan, đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL trong thời gian tới hợp lý hơn, sát thực hơn. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách khi xây dựng QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL ở Việt Nam. Hệ thống lý luận và thực tiễn của luận án cũng có ý nghĩa thiết thực trong 7 quá trình nghiên cứu và giảng dạy chuyên đề QLNN về phát triển ĐNGV các trường ĐHCL của Học viện Hành chính Quốc gia. 8. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận án chia thành 4 chương: Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài; Chương 2: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam; Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam; Chương 4: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viêncác trường đại học công lập ở Việt Nam. 8 Chương 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển và quản lý nhà nước nguồn nhân lực nói chung Phạm Thành Nghị (2006), Nâng cao hiệu quả quản lý nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước , Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Tác giả đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản, những nhận thức mới và hiện đại về quản lý NNL như vấn đề vốn con người và phát triển vốn con người; các mô hình quản lý NNL; các yếu tố tác động đến quản lý NNL và các chính sách vĩ mô tác độ ng đến quản lý NNL; Các tác giả trình bày những kinh nghiệm quản lý NNL của các nước phát triển như Hoa Kỳ, Thụy Điển, kinh nghiệm của các nước Đông Á và các nước có nền kinh tế chuyển đổi. Đặc biệt, tác giả đã phân tích những khác biệt trong quản lý NNL ở một số lĩnh vực: hành chính nhà nước, sự nghiệp và sản xuất kinh doanh qua kết quả điều tra xã hội học[65]. Phát triển nguồn nhân lực trong các tổ chức quy mô nhỏ- nghiên cứu và thực tiễn do Jim Stewart và Graham Beaver chủ biên (2004). Cuốn sách gồm có 3 phần: Phần I gồm các nghiên cứu về đặc điểm của các tổ chức quy mô nhỏ và những gợi ý trong việc thiết kế và thực hiện nghiên cứu về PTNNL. Phần 2 gồm những bài trình bày kết quả nghiên cứu về các cách tiếp cận để phát triển nguồn nhân lực trong các tổ chức quy mô nhỏ. Phần 3 đề cập đến các phương pháp PTNNL mà các tổ chức quy mô nhỏ thường áp dụng và thực hành[118]. Thẩm Vinh Hoa - Ngô Quốc Diện (chủ biên) (1996), Tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài kế lớn trăm năm chấn hưng đất nước, Nxb CTQG, Hà Nội. Đây là cuốn sách có ý nghĩa tham khảo đối với Việt Nam trong công cuộc đổi mới, CNH, HĐH đất nước hiện nay. Nội dung cuốn sách nói về tư tưởng nhân tài của Đặng Tiểu Bình - nhà lãnh đạo, tổng công trình sư của công cuộc cải cách, mở cửa xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa của Trung Quốc, là người đã kết hợp những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin với thực tiễn Trung Quốc, sáng lập ra lý luận xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc[123]. Kelly D.J., trong một kết quả nghiên cứu về phát triển NNL của nhóm công tác nghiên cứu phát triển thuộc Tổ chức Hợp tác kinh tế Thái bình dương công bố năm 2001 trên tạp chí Human Resource Development Outlook đã đưa ra những khái niệm về phát triển NNL. Theo 9